Hàm Nghi - Nhà vua yêu nước, người họa sĩ thế hệ đầu của Việt Nam
Kỷ niệm 150 năm ngày sinh vua Hàm Nghi (3/8/1871 - 3/8/2021), Hội Nghiên cứu và Phát triển di sản văn hóa Huế tổ chức cuộc tọa đàm/ sinh hoạt khoa học “Hàm Nghi - nhà vua bị lưu đày, nghệ sĩ tạo hình Tử Xuân ở Alger”.
Vua Hàm Nghi thời trẻ và vua Hàm Nghi cuối đời
Có nhiều thông tin mới về cuộc đời vua Hàm Nghi và mở ra hướng nghiên cứu mới về vua Hàm Nghi với tinh thần tái hiện lịch sử như nó vốn có. 5 chủ đề chính được trao đổi: Đời sống của vua Hàm Nghi trong những năm tháng lưu đày. Cuộc đời hoạt động nghệ thuật của vua Hàm Nghi. Đính chính những thông tin thiếu chính xác về cuộc đời vua Hàm Nghi và các thành viên trong gia đình vua Hàm Nghi. Đề xuất phát huy các giá trị di sản của vua Hàm Nghi. Thông báo thêm thông tin về việc rước hài cốt vua Hàm Nghi ở Pháp về Huế.
Sông Hương trân trọng giới thiệu ý kiến của nhà thơ Nguyễn Khoa Điềm phát biểu tại cuộc tọa đàm; và bài viết “Vua Hàm Nghi với nguồn mỹ cảm về hội họa hiện thực” của nhà nghiên cứu Phan Thanh Bình.
Hàm Nghi - Nhà vua yêu nước, người họa sĩ thế hệ đầu của Việt Nam
NGUYỄN KHOA ĐIỀM
Trong lịch sử cận hiện đại Việt Nam có hai năm Ất Dậu đáng ghi nhớ. Đó là năm Ất Dậu 1885 và năm Ất Dậu 1945 được kết nối như một vòng tròn lục thập hoa giáp (60 năm) theo định luật hưng vong của tư duy Phương Đông, trong đó năm Ất Dậu trước đánh dấu biến cố mất nước và năm Ất Dậu sau là năm người Việt Nam giành lại nước, bước vào trang sử Độc lập Tự do. Ở năm đầu của 60 năm đầy biến cố đó, vua Hàm Nghi là cái tên rực sáng, là ngọn cờ của phong trào Cần vương chống chủ nghĩa thực dân Pháp.
Lên ngôi năm 13 tuổi (năm 1884) trong tình cảnh rối ren của triều đình Huế dưới họa xâm lăng đã cận kề, năm 14 tuổi mang danh nghĩa là người đứng đầu triều đình Huế nổ súng vào lực lượng quân sự Pháp đóng tại Huế, tiếp đó ra lời kêu gọi Cần vương (Giúp vua), đưa cả triều đình ra bưng biền, nằm gai nếm mật trong suốt 3 năm ở rừng núi Hà Tĩnh, Quảng Bình, chỉ bị bắt sau khi bị thuộc hạ phản bội, nhà vua trẻ 17 tuổi đã kết thúc vương vị của mình để đi lưu đày cho đến chết giữa ngày đất nước chìm vào nô lệ. Đó là sự lựa chọn hiếm hoi can đảm của một nhà vua trước họa xâm lăng của phương Tây mà sử sách ghi nhận được.
Nhân dân Huế có niềm vui chứng kiến ngày kết thúc triều đại quân chủ cuối cùng ở Ngọ Môn 1945 sẽ không bao giờ quên những biến cố long trời lở đất khi Kinh đô thất thủ năm 1885, cả kinh thành bị đốt phá, vua Hàm Nghi - nhà vua chính danh của nước nhà phải bôn tẩu tìm cơ hội cứu nước.
Lịch sử chưa lùi xa. Cho dù có người vẫn coi nhẹ cuộc chiến đấu không cân sức của hoàng tộc nhà Nguyễn và những quần thần có mặt trong phong trào Cần vương những ngày đầu chống ách thực dân; cho dù có người coi vị vua trẻ Hàm Nghi chỉ là “con bài” trong thời kỳ đầy biến cố mà người ta tùy tiện lựa chọn, thì bằng thời gian đầy thách thức, cùng những khổ nạn mà một ông vua mất nước phải gánh chịu và vượt lên, vua Hàm Nghi ngày càng sáng tỏ trong lòng chúng ta hai điều thật căn bản:
1. Vua Hàm Nghi là vị vua yêu nước mà trong quốc nạn dân tộc đã lựa chọn được. Mặc dù nhiều lần “triều đình” do thực dân Pháp dựng lên kêu gọi ông đầu hàng, ông vẫn tuyên bố thà chết giữa núi rừng chứ không thể qui phục. Ông tôn thờ dân tộc, giữ gìn lòng ái quốc suốt những năm tháng lưu đày, không cộng tác với kẻ thù làm tổn hại đất nước. Sự kiên trung, bất khuất của ông khiến kẻ thù và những ai biết đến ông phải nể phục. Người Việt thường nói: Nhà nghèo biết con hiếu, Nước loạn biết tôi trung. Vua Hàm Nghi đáng được coi là vị vua trung hiếu với dân tộc.
2. Vua Hàm Nghi là hiện thân nhân cách cao quí của người Việt trong những hoàn cảnh khó khăn nhất. Bị lưu đày, bị ghẻ lạnh, thậm chí bị mua chuộc, nhà vua vẫn giữ gìn cốt cách con người Việt có văn hóa, giàu lòng tự trọng, giàu sức cảm hóa với những chung quanh, tâm hồn ông đẹp như hoa mai xứ Huế mà ông dành để đặt tên cho con gái đầu của mình (bà công chúa Như Mai). Ông sống cô đơn, nhưng đầy khát vọng. Ông dành thời gian để học hỏi, tìm kiếm và thử thách trong mỹ thuật. Chắc chắn người ta còn phải còn phải trở đi trở lại nhiều để thưởng thức, tìm hiểu trên những tranh, tượng của nhà vua nghệ sĩ này.
Một con người sống giữa các biến cố của dân tộc, của dòng họ và biến cố của bản thân nhưng vẫn nêu cao trách nhiệm và phẩm giá, lòng tự hào tự chủ đến mức càng lùi xa trong thời gian thì những gì Người làm được trong cái hữu hạn của đời người càng trở nên quí giá. Chúng ta thực sự biết ơn và ngưỡng mộ vua Hàm Nghi.
Huế, 29/7/2021
N.K.Đ
(TCSH390/08-2021)
Tải mã QRCode
.png "Địa danh học và việc nghiên cứu địa danh các tỉnh Trung Trung Bộ")
-
VÕ QUÊLTS: Hoạ sĩ Dương Đình Sang, sinh năm 1950 tại Huế, nguyên giảng viên Đại Học Nghệ thuật Huế, hội viên Hội Mỹ thuật Việt Nam, hội viên Hội Liên Hiệp VHNT TT.Huế, mất ngày 18 tháng 10 năm 2005.Dù trái tim hoạ sĩ đã ngừng đập nhưng tình yêu và khát vọng Cái Đẹp vẫn còn sáng mãi trong sự nghiệp sáng tạo của ông.
-
LTS: Nhà thơ Trần Hữu Tâm Phương, sinh năm 1949 tại Huế, hội viên Hội Nhà văn Thừa Thiên Huế, mất ngày 21 tháng 10 năm 2005. Bài viết sau đây của Hạnh Lê sẽ giúp bạn đọc hiểu thêm về nhà thơ Trần Hữu Tâm Phương.
-
BÙI MINH ĐỨC...Vua Minh Mạng (1791-1841) lúc sinh thời đã có đến 43 bà phi tần nhưng người vợ đầu tiên của vua là bà Hồ Thị Hoa (1791-1807). Bà nầy là một người hiếu đức hiền thục và cũng là con của một công thần nên Bà đã được Vua Gia Long và Thuận Thiên Hoàng Hậu tuyển chọn đưa vào cung Tiềm để hầu hạ cho Hoàng tử con mình...
-
TRẦN HOÀNGThật là thú vị khi được đọc bài “Như thế nào thì được gọi là người Huế?” của nhà văn Nguyễn Khắc Phê (Sông Hương số 187 tháng 9/2004) và bài “Người Huế, anh là ai?” của nhà giáo – dịch giả Bửu Ý (Sông Hương số 188 tháng 10/2004). Hai anh Nguyễn Khắc Phê, Bửu Ý, người quê xứ Nghệ, người gốc xứ Huế, trong bài viết của mình, dù cách viết, cách kiến giải có khác nhau, nhưng đều tập trung bàn luận, “xác định tính cách Huế, đặc tính người Huế”.
-
DUY PHITriều Nguyễn có nhiều nhà thơ lớn. Có một tác giả thơ xuất sắc thời ấy, song trên một trăm năm qua còn ít người biết đến, đó là Hoàng Văn Hoè (1848-?).Ông hiệu Cổ Lâm, quê gốc làng Phù Lưu, Tiên Sơn, Bắc Ninh, vốn thông minh từ nhỏ, bảy tuổi đã đọc Hán thư, có tài thơ văn, ông đỗ tiến sĩ năm Tự Đức thứ 33 (1880), năm sau lại đậu khoa Yêm bác - chuyên về văn chương. Ông làm quan đến Thị độc, sau ra làm tri phủ Kiến Xương, Thái Bình.Cuộc đời của Hoàng Văn Hoè là một bài ca đầy bi tráng.
-
NGUYỄN ĐẮC XUÂNTố Hữu không những là một nhà thơ mà còn là một lãnh tụ chính trị được cán bộ và chiến sĩ rất trọng vọng. Nhiều lúc tôi có cảm giác trong tình cảm cán bộ: sau Bác Hồ là đến “Anh Tố Hữu”. Nghe thơ không những người ta tìm cái hay của thơ mà còn tìm ý kiến chỉ đạo cách mạng của ông Tố Hữu trong thơ nữa.
-
NGUYỄN TỐNGNguyễn Khoa Điềm khẳng định chân lí bằng một trực cảm thiên tài để lí giải một cách cụ thể sinh động về sự khởi nguyên và phát triển của đất nước qua hình tượng miếng trầu, cây tre. Những hình tượng bình thường quen thuộc trong đời sống của nhân dân Việt Nam, nhưng mãi cho đến khi Nguyễn Khoa Điềm phát biểu, cái chân lí ngỡ là hiển nhiên đấy, người đọc lắng lại một khoảnh khắc, sau đó ngớ ra bao điều thú vị...
-
NGUYỄN THỤY KHAĐàn ngựa cuồng phong lồng về Hà Nội một đợt mưa rét lạnh. Gió thổi mạnh vào khuya khiến lòng người chợt trắc ẩn, thao thức. Có cảm giác như phía Phủ Doãn có một người đang đi trong "Gió nghiêng chiều say, gió lay ngàn cây, gió nâng thuyền mây, gió reo sầu miên, gió đau niềm riêng, gió than triền miên". Ngỡ như ai đó huýt gió giai điệu "Đêm đông" trên đường đêm nơi ngày nào Nguyễn Văn Thương bắt đầu cảm hứng cho tình ca nổi tiếng ấy. Một thoáng mong nhớ về người nhạc sĩ tài năng này.
-
NGÔ KHAPháo đài Láng đi vào lịch sử kháng chiến của thủ đô Hà Nội và của dân tộc ta như một sự tích anh hùng. Khai hỏa loạt đạn đầu tiên bắn vào thành Hà Nội, mở màn cuộc kháng chiến toàn quốc chống xâm lược.
-
LÂM QUANG MINHSau bao nhiêu sự kiện và bộn bề công việc cuốn hút anh em Thanh niên tiền tuyến chúng tôi trong những ngày lịch sử sôi sục khởi nghĩa Cách mạng tháng Tám năm 1945 ở Thừa Thiên - Huế, có một câu chuyện mà suốt 60 năm qua tôi chưa có dịp nào chia sẻ và kể lại cho anh em bè bạn nghe. Đó là cuộc gặp gỡ tình cờ và câu chuyện trao đổi ngắn ngủi giữa hai công dân - một bên là tôi, một bên là công dân Vĩnh Thuỵ - ngay sau ngày lễ thoái vị ngôi vua hôm trước.
-
NGUYỄN KHẮC PHÊ(Nhân kỷ niệm 140 năm sinh cụ Phan Bội Châu 26/12/1867-26/12/2007) 1. Sau phiên toà đại hình mở tại Hà Nội ngày 23/11/1925 kết án khổ sai chung thân cụ Phan Bội Châu, trước sức ép của dư luận trong nước và quốc tế, toàn quyền Pháp Varenne buộc phải ra lệnh “ân xá” và đưa Cụ về “an trí” tại Huế.
-
TRƯƠNG THỊ CÚC * Như cá lội tung tăng trong nước, không hề biết mình bơi bằng cách nào, đôi lúc người Huế cũng sống hồn nhiên, không cảm nhận một cách rạch ròi về tính cách Huế, về yếu tính của một vùng đất mà mình đã sinh ra, lớn lên và một đời gắn bó máu thịt.
-
TRẦN NGUYỄN KHÁNH PHONGLTS: Tháng Mười, tháng kỷ niệm 72 năm ngày thành lập Hội Liên hiệp Phụ nữ Việt Nam (20.10.1930 – 20.10.2002), Sông Hương giới thiệu với bạn đọc một khuôn mặt phụ nữ Huế nổi danh từ đầu thế kỷ XX, người từng được cụ Phan Bội Châu cho lập miếu thờ và gọi là Ấu Triệu.
-
BỬU NAMBửu Chỉ là một cái tên không xa lạ với những ai ở miền Nam trước 1975. Anh là người hầu như duy nhất vẽ tranh về đề tài chiến tranh và hoà bình.Tên tuổi và tranh bằng bút sắt, mực đen của anh đã sóng đôi cùng với những ca khúc phản chiến và khát vọng hoà bình của cố nhạc sĩ tài hoa Trịnh Công Sơn - một người con yêu của xứ Huế đã làm rạng rỡ vùng đất đã sinh ra mình.
-
TÔN NỮ HỶ KHƯƠNG(Trích tham luận trong Hội thảo kỷ niệm 120 năm ngày sinh Ưng Bình Thúc Giạ Thị tổ chức tại Huế)
-
TRỊNH CÔNG SƠNTrong những năm chiến tranh ác liệt nhất ở miền Nam, nếu ở địa hạt âm nhạc tôi viết những ca khúc phản chiến và khát vọng hòa bình thì ở phía hội họa, họa sĩ Bửu Chỉ gần như là người duy nhất vẽ rất nhiều về đề tài chiến tranh và hòa bình. Anh nổi tiếng vào thời ấy với những tranh nhỏ trên giấy vẽ bằng bút sắt với mực đen. Tranh anh được in trên các tạp chí nước ngoài và gây được một dư luận rộng rãi.
-
HỒ THẾ HÀLTS: Để ghi nhận những công lao to lớn của văn nghệ sĩ trong sự nghiệp xây dựng nền văn học nghệ thuật Việt Nam, Đảng và Nhà nước ta đã dành nhiều giải thưởng cao quý tặng cho những công trình văn học - nghệ thuật xuất sắc của nhiều thế hệ cầm bút: Giải thưởng Hồ Chí Minh và Giải thưởng Nhà nước.
-
THANH THẢOThơ Nguyễn Khoa Điềm say mê trong điềm tĩnh, khi nói những điều cao lớn, thơ ấy vẫn biết cúi nhìn những vật thấp nhỏ, những điều bình thường.
-
TRẦN THANH ĐẠMTrước Hồ Chí Minh, Phan Bội Châu là một nhân cách Việt Nam ưu tú và vĩ đại của thế kỷ XX. Bài này thử nêu lên một vài khía cạnh của nhân cách đó.
-
LTS: Nhân lễ một trăm ngày mất của nhạc sĩ Trịnh Công Sơn, Toà soạn nhận được bài viết của Cư sĩ Lê Quang Thái, giáo viên trường Trung cấp Phật học Thừa Thiên Huế - cung cấp thêm nhiều tư liệu quí về Trịnh Công Sơn và gia đình, theo “Phổ hệ” Qui y Tam Bảo tại chùa Phổ Quang - Huế, nhằm giúp độc giả hiểu thêm về quãng đời niên thiếu của nhạc sĩ tài hoa - người con thân yêu của xứ Huế đã viên thành...Sông Hương trân trọng giới thiệu và xem đây như một nén hương lòng gửi tới hương hồn Nhạc sĩ.
.png)
.png)
