LTS. Thơ ca vốn có truyền thống lâu đời. Thơ ca của các dân tộc da đen cũng mang những đặc thù ấy. Từ những nhà thơ ở xứ Akhenaton bên Ai Cập (Thế kỷ thứ 14 trước Công nguyên) cho đến Gwendolyn Brooks, Leroi Jones và những giọng thơ mạnh mẽ của các nhà thơ Mỹ đương thời, chặng đường ấy tính ra đã mấy ngàn năm.
Nguyên tác tiếng Anh tập thơ "3000 năm thơ da đen" Fawcett xuất bản năm 1971 - Ảnh: openlibrary.org
Trong tập "3000 năm thơ da đen" hai nhà biên tập Alan Lomax và Raoul Abdul đã tập hợp và giới thiệu tất cả những khuôn mặt thơ ca nổi tiếng của người da đen ở châu Phi, châu Âu, châu Mỹ.
Dưới đây là ba bài thơ chọn ra từ trong tuyển tập "3000 năm thơ da đen" ấy.
![]() |
MUHAMMAD AL-FITURI (Sudan)
Muhammad Al-Fituri là con của một gia đình có mẹ là người Ai Cập và cha là người Sudan. Ông đã xuất bản 2 tập thơ và đã nổi tiếng trong lãnh vực thơ ca. Hiện thời ông sống ở Alexandria (Ai Cập).
Tôi là một người da đen
Hãy nói thế đi và la to lên
Hãy nói thế đi và không xấu hổ
Không ngại ngùng
Hãy mặt giáp mặt các đám đông
Tôi là một người da đen
Cha thuộc dòng họ da đen
Và mẹ là người da đen
Tôi đen
Đen mà tự do
Tôi có quyền sở hữu tự do
Quê hương tôi - Châu Phi
Muôn năm - Quê hương tôi
Muôn năm - Châu Phi
Quê hương tôi bọn người da trắng đã đày đọa
Đã bị bọn áp bức hành hạ khi chiếm giữ
Xin hãy để đời tôi trở thành lễ vật hiến dâng
Và như tôi, các con tôi sẽ là những người tuẫn đạo
Đằng sau cái chết và đằng sau quê hương
Tiếng gào thét của tổ tiên tôi vọng về
Con cháu của ta ơi
Các con vẫn còn bị tách khỏi di sản các con
Cho đến khi nào gió quét sạch tro tàn
của những tên khủng bố
Các con ơi, các con vẫn còn bị ngăn cách cha các con
Cho đến khi nào kẻ xâm lược gục ngã thảm khốc
Bị tước hết mọi dấu hiệu áp bức
Cho đến khi nào quê hương nổ tung ánh sáng
Và trong chiến thắng, lá cờ đen tỏa sáng rực rỡ
Cho đến khi nào tuyến đầu lịch sử đáp lại
Trong niềm kiêu hãnh hân hoan.
Bình minh đập nát những thành trì tăm tối
Các con hãy lắng nghe khúc hát chiến thắng
Vì ở đây những kẻ áp bức cúi đầu nhận thất bại
Rơi vào vực thẳm của kinh hoàng
Ở đây, dân tộc ta đã từ chốn hôn mê
ngực trần đứng dậy
Trận đại hồng thủy màu đen đang chảy tràn qua
thành đá vững chắc
Nào, các con hãy chứng kiến đi
Đây châu Phi vĩ đại
đang lấp lánh trong ánh bình minh.
![]() |
LANGSTON HUGHES (Mỹ)
Langston Hughes (1902-1967) là nhà thơ người Mỹ da đen nổi tiếng bậc nhất. Ông sinh ở Jophin, bang Missouri, Hoa Kỳ. Thơ của ông đã được dịch ra nhiều thứ tiếng. "Điệu Blues mệt mỏi”(1926) là tập thơ đầu tiên; "Con báo và ngọn roi”(1967) là tập thơ cuối cùng trong 10 tập thơ được xuất bản của ông.
Không hối tiếc
Vì yêu thương
Không hối tiếc
Dù lòng tốt
Mãi phí đi
Vì yêu thương,
Không hối tiếc
Dù đền đáp
Chẳng bao giờ
![]() |
ROLAND TOMBEKAI DEMPSTER (Libêria)
Roland Tombekai Demspter tốt nghiệp ở trường đại học Liberia, sau đó ông học khoa báo chí ở Mỹ. Trở về nước ông làm Tổng biên tập tờ báo The Liberian Age. Ông đã xuất bản nhiều tác phẩm thơ ca và văn xuôi.
![]() |
Lời cầu Châu Phi
Tôi không phải là anh
thế mà anh chẳng muốn
cho tôi một cơ may
chẳng muốn để tôi là TÔI.
"Nếu tôi là anh"
nhưng anh biết
Tôi không phải là anh,
thế mà anh chẳng muốn
để tôi là TÔI.
Anh can thiệp, xen vào
công việc của tôi
như thể là của anh
như thể anh là tôi
Anh bất công, khờ dại,
xuẩn ngốc khi nghĩ rằng
tôi có thể là anh,
tôi nói năng, hành động
và suy nghĩ như anh.
Thượng đế đã làm tôi là TÔI
Thượng đế đã làm anh là ANH
Thì hãy vì Người
Để tôi là TÔI.
TRẦN VĂN PHƯƠNG dịch
(TCSH46/04-1991)
EVGHÊNI EVTUSENKÔ
Tưởng niệm Anđrây Đimitiêvich Xakharôv
LTS: Ca khúc “Thời gian đang chuyển mình” được phát hành trong album cùng tên vào năm 1964. Dylan viết ca khúc này nhằm phản ánh những sự biến đổi của thời cuộc.
Thi sĩ Christopher Merrill được giới phê bình văn chương Mỹ trân trọng, như W.S. Merwin đánh giá, là “một trong những nhà thơ tài năng, táo bạo, và thành công nhất của một thế hệ thi ca hiện đại.”
Nhà thơ Müesser Yeniay, sinh năm 1984, tại Izmir - Thổ Nhĩ Kỳ. Chị tốt nghiệp Đại học Ege môn Anh ngữ và Văn học, nhận bằng Tiến sĩ Văn học Thổ Nhĩ Kỳ tại Đại học Bilkent. Chị từng đoạt một số giải thưởng Văn học tại Thổ Nhĩ Kỳ. Thơ Müesser Yeniay đã được dịch sang nhiều thứ tiếng. Müesser Yeniay hiện là biên tập viên Tạp chí Văn học Şiirden, Thổ Nhĩ Kỳ.
Jan Skacel (1922 - 1989) là một trong số những nhà thơ chủ chốt trong văn học Séc nửa sau thế kỷ 20. Ông cũng là nhân vật có vai trò quan trọng trong đời sống văn học Tiệp Khắc với tư cách là Tổng Biên tập tạp chí Host do domu trong các năm từ 1963 đến 1969.
LTS: Khi Sông Hương gửi những dòng thơ này đến với bạn đọc thì Paris đã yên bình sau cơn ác mộng khủng bố IS. Nhân loại đang đứng bên người Pháp: “Je suis Paris! Tôi là Paris! Nhân loại là Paris!” Lá cờ nước Pháp nhung phủ hàng triệu gương mặt người. Và những bài thơ dành cho Paris đã ngân lên, đơn giản, đó là biểu tượng xứ sở nghệ thuật của thế giới, là nơi Cách mạng Pháp với Tuyên ngôn nhân quyền và dân quyền đã mở ra một kỷ nguyên hoàn toàn mới cho nhân loại…
Buổi sáng ngày 11 tháng 9 năm 2001, bạn làm gì?
LTS: "Maiacôpxki là lá cờ đầu của thơ ca tháng Mười. Và làm thơ ca ngợi cách mạng tháng Mười Nga vĩ đại, ông luôn luôn đặt ra những câu hỏi lớn về viễn cảnh của cuộc cách mạng, về tương lai của nhân loại.
LGT: Nhà thơ Charles Simic sinh vào ngày 9/5/1938 tại Nam Tư, nơi ông có một tuổi thơ đau thương trong chiến tranh thế giới thứ II. Năm 1954, ông theo gia đình di cư sang Mỹ.
JOSEPH BRODSKY
LTS: Sinh năm 1940 tại Peterbuorg. Năm 1970, ông sang định cư ở Mỹ và dạy học tại Đại học Columbia. Ông làm thơ bằng tiếng Nga và tiếng Anh. Năm 1987 ông đoạt giải Nobel văn chương.
Những bài thơ Sông Hương chọn giới thiệu được trích trong tập “Tĩnh vật và những bài thơ khác” từ bản dịch của Hoàng Ngọc Biên.
Billy Collins (sinh ngày 22/3/1941) là thi sĩ nổi tiếng ở Mỹ. Ông đã từng hai lần được bầu là Thi bá, hay còn gọi là Nhà thơ danh dự (Poet Laureate) của Hoa Kỳ, lần đầu vào năm 2001 và lần thứ hai vào năm 2003. Trong các năm từ 2004 đến 2006 ông được bầu là Thi sĩ của bang New York.
LGT: Nakahara Chuya (Trung Nguyên Trung Dã) (1907-1937) là một gương mặt chói ngời của văn học Nhật Bản cận đại dù mất ở tuổi ba mươi và chỉ kịp để lại hai thi tập “Bài ca sơn dương” (Yagi no uta) và “Bài ca ngày tháng cũ” (Arishihi no uta).
EVGHÊNHI EVTUSENKÔ
A. VÔZNHÊXENXKI
LTS: Ngày 18-2-1987, phiên họp của Ban thư ký Hội nhà văn Liên Xô đã hủy bỏ quyết định năm 1958 khai trừ nhà thơ, nhà văn Xô-viết Bôrít Pasternak ra khỏi Hội nhà văn.
Liana Margescu sinh ngày 7/5/1969 tại Campulung Muscel, ở Romania trong một thị trấn nhỏ miền núi. Vì là đứa con duy nhất nên người cha còn hơn là hình tượng một người cha đã đóng một vai trò thiết yếu trong sự trưởng thành của con gái. Một người cha dạy những giá trị đích thực của đời sống, như là tình bằng hữu, tự do, sự thật, ngay cả khi Romania nằm dưới sự kiểm soát của chế độ chuyên chế Ceausescu. Tác giả đã nhận được giải thưởng ở Italia.
Jaroslav Seifert - Frana Sramek - Miroslav Kapek - Michal Cernik
Gwendolyn Elizabeth Brooks (1917 - 2000), là nhà thơ Hoa Kỳ gốc châu Phi. Bà từng có thơ đăng tạp chí từ năm 13 tuổi. Năm 1950 bà được giải Pulitzer về thơ, và như thế là người da đen đầu tiên ở Hoa Kỳ có vinh dự này.
A.X.PUSKIN
Khúc ca về Ô leg minh quân
JEZIBELl - RM.SHANMUGAM CHETTIAR