Bún ngũ sắc Vân Cù

15:01 26/08/2011

HOÀNG THỊ NHƯ HUY

Tôi biết Vân Cù từ tấm bé qua bóng hình người đàn bà gầy đen, gánh đôi quang gánh trĩu nặng trên vai, rảo khắp các xóm nhỏ ở Thành Nội, với giọng rao kéo dài: “Bún…bún…ún!” mà mẹ đã bao lần gọi mua những con bún trắng dẻo mềm.

Nghề làm bún ở làng vân Cù - Ảnh: netdephue.net

Normal 0 false false false MicrosoftInternetExplorer4 <![endif][if gte="" mso=""> <![endif] div="">

Rồi những năm tháng lớn lên trên đất Huế, khi được ăn những đọi bún ngon nổi tiếng của Mụ Rớt, Mẹ Rơi... luôn được người bán đon đả giới thiệu: “Bún ni tui mua từ Vân Cù đó o nợ!”. Tôi mong một ngày nào đó được về nơi làng quê ấy để được tận mắt xem người thợ bên nồi nước đang nghi ngút bốc hơi, nặn những con bún dẻo mềm này.

Và một ngày cơ duyên đã đến. Nhân tiễn đưa cô bạn thân đi lấy chồng, tôi đã được đi đò xuôi dọc sông Bồ về tận làng Bún ven sông này.

Vân Cù là một làng có lợi thế về giao thông cả bộ lẫn thủy. Nhờ có sông nên đất luôn được bồi thêm nên cây cối tốt tươi, tạo nên một cảnh sắc xinh đẹp hữu tình. Nó là một miền quê gắn liền với cuộc di dân khẩn hoang mà sách Ô châu Cận lục đã ghi như bao làng quê khác trên miền đất Hóa Châu xưa.

Những người theo chân chúa Tiên, đã đến khai canh làng quê nhỏ này, dạy dân dựng làng, ổn định dần cuộc sống với nhiều nghề lao động thủ công. Nghề làm bún với những sợi bún trắng, dẻo, thơm vì thế đã đem lại cho làng quê này một thương hiệu đáng tự hào về một nghề truyền thống đậm đà bản sắc Việt Nam: Bún Vân Cù.

Trong thời điểm này, có ba trăm sáu mươi hộ dân lưu trú thì đã có đến ba trăm hộ sinh sống bằng nghề bún. Bình thường, sợi bún Vân Cù nổi tiếng với mùi vị đặc trưng: không chua mà dậy hương thơm tinh khiết, vương vương một chút ngòn ngọt của bột gạo tẻ. Sợi bún dẻo, màu trắng trong và mướt... người ăn chỉ đưa vào miệng, cảm giác mát rượi, không cần nhai, chỉ nuốt là trôi tuột xuống cuống họng...

Thế nhưng hôm nay, trên mâm cỗ gia tiên của gia chủ nhân ngày đám cưới này, lần đầu tiên trong đời tôi nhìn thấy một mâm bún với năm sắc màu xanh, đỏ, vàng, tím, trắng. Từ ngỡ ngàng đến xúc động bởi cái đẹp lạ lùng toát lên từ những con bún dẻo, trong, đang khoác sắc màu lộng lẫy, tôi đã lân la tìm tác giả của món bún này để hỏi cho ra cội nguồn.

Hóa ra nơi miền quê này trong những tế lễ quan trọng như giỗ Tổ nghề, giỗ Thần hoàng, mâm cỗ cưới xin… những gia đình có nghề bún mới bỏ công chế biến riêng 5 mẻ bún với năm màu trên.

Tò mò tìm hiểu thêm, được biết việc pha màu dân làng chỉ sử dụng phẩm màu kém chất lượng ở vùng chợ quê này hoặc họa hoằn lắm mới lên mua trên chợ tỉnh. Đẹp thì đẹp thật nhưng không ai dám chắc là người ăn thật sự an lành khi ăn.

Hình ảnh ấy cứ vấn vương theo tôi mãi…

Một ngày, trên xứ sở Spaghetti, tôi lại được nhìn nhiều loại mỳ Ý Spaghetti, Tagliatelle, Macaroni... với nhiều sắc màu khác nhau. Vào xưởng chế biến, nhìn thấy người thợ làm mỳ sợi đang xay những thau nước màu từ cây cỏ để nhồi các khối bột tạo màu cam, đỏ, xanh từ củ cà rốt, củ dền, lá persil, lá cresson… bóng hình sợi bún ngũ sắc năm nào nơi làng quê Vân Cù lại hiện ra… Và tôi hiểu, phút giây này tôi đã tìm ra hướng đi đúng cho việc tái hiện con bún ngũ sắc này.




Trở lại Vân Cù, tôi được ngồi bên những bậc cao niên đã có bề dày kinh nghiệm như bà Trương Thị Cầm, bác Nguyễn Văn Lành… tôi học hỏi thêm nhiều điều bổ ích. Lại được cùng những người thợ làm bún bắt tay vào những công đoạn thực tế, tôi đã tập tành dần làm nên những con bún dẻo mềm như mong ước năm xưa. Phối hợp kiến thức đã học bên trời Âu, tôi đi khắp nơi tìm những cây lá cho màu tự nhiên đem về trồng trong vườn nhà để thử nghiệm việc tạo màu cho món nấu.

- Màu đỏ: Tùy các cấp độ nhạt đậm có thể dùng củ Dền, quả Gấc, lá cây Diễn, quả Dâu tơ tằm.

- Màu tím: Từ tím hoa cà đến tím than dùng phần vỏ cứng củ khoai Tía, lá Cẩm, củ khoai lang lai giống tím…

- Màu xanh: Dùng lá Bồ ngót, lá Dứa (Nếp), lá Mảnh cộng…

- Màu vàng: Dùng củ Nghệ, hạt Dành Dành…

- Màu gạch: Cà rốt...

Trong qui trình chế biến, đầu tiên, lượng nước chiết xuất từ các rau củ này sẽ dùng ngâm cho hạt gạo thấm màu rồi sử dụng luôn khi xay thành bột nước

Tiếp đến lọc bột định hình thành trái bột.

Đem trái bột đi luộc độ chín trùng rồi cho vào máy đánh thành khối bột nhão sền sệt.

Đến lúc này khối bột nhão mới được cho vào máy ép thành sợi xuống nồi luộc bún đang sôi.

Lửa đỏ rực, nước sôi ngùn ngụt, sẽ làm con bún chín nổi dần lên mặt nước. Dùng vợt vớt lên cho ngay vào thau nước rửa. Xả ba bốn bận nước cho thật sạch rồi để ráo là có mẻ bún sử dụng ngay.

Qua nhiệt chế biến, màu tự nhiên của thực vật ở từng con bún có thể nhạt dần nên cần ngâm gạo với lượng màu đậm đặc hoặc thêm một ít màu thực phẩm trong danh mục được phép sử dụng.

Nghề làm bún thật vất vả. Nhưng với ước mơ phục hồi lại những sợi bún ngũ sắc đã giúp tôi kiên trì vượt qua những giờ phút lao động mệt nhoài trong tiếng máy nổ ầm ầm, những vệt khói bay lên mịt mù từ bếp lò than và hơi nóng bay lên từ nồi luộc bún, những nóng lạnh đột ngột ở đôi tay khi chao bún rửa từng mẻ bún mới ra lò… đã làm những giọt mồ hôi đua nhau tuôn đổ… để sau đó mẻ bún ngũ sắc đầu tiên của tôi cũng ra lò. Hương thơm từ hương lúa, màu tươi từ màu cỏ cây… đã xua đi tất cả để giờ đây trên môi tôi chỉ còn đọng lại nụ cười hạnh phúc.

Nghề bún tuy vất va, thu nhập từ những mẻ bún lại không là bao nhưng người Vân Cù đã rất hãnh diện về nghề truyền thống của quê mình và ra sức gìn giữ cho đời sau. Một mặt họ vẫn quyết tâm cho con em ăn học thành tài để nở mày nở mặt… nhưng mỗi con trẻ của các gia đình đều được ông bà cha mẹ truyền nghề.

Đặc biệt, việc truyền nghề không quan niệm chỉ truyền cho con trai như một số làng nghề khác. Họ đang ước mơ có một ngôi nhà truyền thống để lưu lại những di sản đang ngày một mất mát và biến đổi dần vì tác động của việc đô thị hoá miền quê này. Họ vẫn còn mong ước tạo thêm những sản phẩm bún mới, đặc sắc hơn có thể sử dụng dài hạn hơn, ngon hơn mang thương hiệu Vân Cù, đến những thị trường xa hơn trong và ngoài đất nước.

Đó là những ước mơ chân chính. Có thể thành hiện thực hay không còn tùy thuộc tâm và lực của miền quê này.

Bài làm thử nghiệm hôm nay chỉ góp phần nhỏ giúp bảo lưu một giá trị văn hóa ẩm thực của miền quê đang có nguy cơ mai một. Điều cần thiết hơn hết là cần giúp họ cải thiện điều kiện vệ sinh trong chế biến để bún Vân Cù mãi mãi góp công tạo nên hương vị cho những món ăn Huế lừng danh.

Huế, 2011
H.T.N.H
(270/08-11)







 

<![endif][if gte="" mso=""><![endif] div="">

 

Đánh giá của bạn về bài viết:
0 đã tặng
0
0
0
Bình luận (0)
  • NSND Trà Giang chia sẻ ký ức và cảm xúc về bức ảnh được chụp cùng Bác Hồ năm 1962.

  • Tháng 3-4/1975 Phó Cục trưởng Cục Quân nhu Từ Giấy và con trai Từ Đễ cùng hướng tới Sài Gòn bằng con đường khác nhau: người cha đi theo đường mòn Hồ Chí Minh, người con đi bằng máy bay.

  • TRẦN PHƯƠNG TRÀ

    Cuối năm 1961, tôi rời Vụ Báo chí Bộ Ngoại giao về làm biên tập viên chương trình Tiếng thơ Đài Tiếng nói Việt Nam. Chương trình này nằm trong Phòng Văn học do nhà văn Trọng Hứa làm Trưởng phòng.

  • KIMO

    Mười Cents, một đồng xu nhỏ nhất, mỏng nhất được gọi là “dime” và đồng xu nầy được đúc với chất liệu 90 phần trăm bạc và 10 phần trăm đồng như đồng xu năm cents và 25 cents nhưng lại khác với đồng xu một cent.

  • HƯỚNG TỚI 70 NĂM THÀNH LẬP LIÊN HIỆP CÁC HỘI VHNT THỪA THIÊN HUẾ

    TÔ NHUẬN VỸ

  • HƯỚNG TỚI KỶ NIỆM 70 NĂM NGÀY THÀNH LẬP LIÊN HIỆP CÁC HỘI VHNT THỪA THIÊN HUẾ

    NGUYỄN KHẮC PHÊ

  • KỶ NIỆM 40 NĂM GIẢI PHÓNG THỪA THIÊN HUẾ

    NGÔ KHA

    LTS: Dưới đây là một ghi chép của cố nhà báo, nhà nghiên cứu lịch sử Ngô Kha về những ngày đầu đoàn quân giải phóng về thành Huế dịp 26/3/1975. Rất ngắn gọn, song đoạn ghi chép đã gợi lại cho chúng ta không khí sôi nổi, nô nức những ngày đầu.

  • Lời nói đầu: Mỗi khi về nhà ở Quỳnh Mai, tôi luôn hình dung thấy Cha tôi đang ngồi đâu đó quanh bàn làm việc của mình. Trong một lần về nhà gần đây, sau khi thắp hương cho Cha, chờ hương tàn bèn mang máy đánh chữ, là vật hết sức gần gũi đã gắn bó với Cha tôi cho tới khi mất, để lau chùi, làm vệ sinh.

  • Những năm 1973-1976, đến Paris  tôi bắt đầu công việc sinh viên, vừa làm vừa học là ký tên và đánh số giùm tranh litho cho  Họa sĩ Lê Bá Đảng.

  • SƠN TÙNG  

    Một ngày giáp Tết Canh Dần - tháng 2/1950, gặp dịp đi qua làng Sen, tôi ghé vào thăm nơi đã lưu lại những kỷ niệm tuổi thơ của Người.

  • L.T.S: Vương Đình Quang nguyên là thư ký tòa soạn báo "Tiếng Dân" do Huỳnh Thúc Kháng làm chủ biên, vừa là thư ký riêng của nhà yêu nước Phan Bội Châu, chuyên giúp Phan Bội Châu hoàn chỉnh những văn bản tiếng Việt trong mười lăm năm cuối đời sống và sáng tác tại Huế. Bài này trích từ "Hồi ký về cụ Phan và cụ Huỳnh" do chính tác giả viết tại quê hương Nam Đàn Nghệ Tĩnh khi tác giả vừa tròn 80 tuổi (1987).

  • NGUYỄN NGUYÊN

    Tháng 6-1966, ở Sài Gòn, giữa cái rừng báo chí mấy chục tờ báo hằng ngày, báo tháng, báo tuần, bỗng mọc thêm một từ bán nguyệt san: Tin Văn.

  • Cứ vào những ngày cuối năm, khi làm báo tết, trong câu chuyện cà phê sáng, làng báo Sài Gòn hay nhắc đến họa sĩ Choé, tác giả những bức tranh biếm - hí họa từng không thể thiếu trên khắp các mặt báo. Có thể nói, cùng với nhà văn Sơn Nam, nhà thơ Bùi Giáng, nhạc sĩ Trịnh Công Sơn, họa sĩ Ớt - Huỳnh Bá Thành, danh ca Út Trà Ôn, danh hài Văn Hường,… họa sĩ tuổi Mùi - Choé là một trong những “quái kiệt” của Sài Gòn.


  • (Lược thuật những hoạt động nhân kỷ niệm 5 năm Sông Hương)

  • (Bài phát biểu của nhà văn Tô Nhuận Vỹ - Nguyên Tổng biên tập tạp chí Sông Hương trong lễ kỷ niệm 5 năm)

  •  (SHO). Huế đầu đông. Mưa lâm thâm,dai dẳng. Mưa kéo theo các cơn lạnh se lòng. Cái lạnh không đậm đà như miền Bắc không đột ngột như miền Nam, nó âm thầm âm thầm đủ để làm xao xuyến  nổi lòng người xa quê... Ngồi một mình trong phòng trọ, con chợt nhớ, một mùa mưa, xa rồi...

  • (SHO). Mùa mưa cứ thế đến, những nỗi nhớ trong tôi lại từng cái từng cái ùa về, thổi qua và tôi chợt nhận ra trong lúc ngây ngốc tôi đã bỏ quên nhiều thứ như vây; bỏ quên những người thân yêu trong nỗi nhớ của tôi, ở trong kỉ niệm đã qua và giờ tôi nhớ ra cảm giác hạnh phúc, vui vẻ khi ở bên họ, để từ đó tôi quý trọng hơn nữa những giây phút bên cạnh những người mà tôi yêu thương.

  • NGUYỄN ĐẮC XUÂN

    Sau một thời gian bị bệnh hiểm nghèo, ca sĩ Hà Thanh đã qua đời vào lúc 19 giờ 30 ngày 1 tháng 1 năm 2014 (giờ Boston) tại thành phố Boston, tiểu bang Massachusetts, Hoa Kỳ.

  • ĐẶNG VĂN NGỮ
                    Hồi ký

    Cha tôi lúc còn nhỏ tự học chữ nho có tiếng là giỏi, nhưng đến tuổi đi thi thì thực dân Pháp đã bãi bỏ các kỳ thi chữ nho.

  • TÔ NHUẬN VỸ

    Lớp sinh viên chúng tôi tốt nghiệp Khoa Văn - Sử trường Đại học Sư phạm Hà Nội năm 1964, đúng vào thời điểm Mỹ đánh phá miền Bắc và Mặt trận Dân tộc giải phóng miền Nam kêu gọi con em miền Nam đang ở miền Bắc hãy trở về chiến đấu cho quê hương.