Nguyễn Đình Thi với Huế

16:02 12/05/2009
... Với giới văn nghệ sĩ thừa Thiên Huế, nhà văn Nguyễn Đình Thi là người anh lớn, rất thân thiết và gần gũi qua nhiều năm tháng. Anh là tấm gương sáng trên nhiều lĩnh vực sáng tác, quản lý, hoạt động phong trào... Đã có nhiều tác động tích cực, ảnh hưởng tốt đẹp cho một số cây bút ở Thừa Thiên Huế; đồng thời đã để lại nhiều kỷ niệm đẹp trong đời sống văn học Thừa Thiên Huế.Sự ra đi của nhà văn Nguyễn Đình Thi là một tổn thất lớn đối với nền văn học nghệ thuật nước nhà, để lại cho chúng ta niềm tiếc thương vô hạn.... Sự nghiệp sáng tạo văn học nghệ thuật của nhà văn Nguyễn Đình Thi vẫn sống mãi với chúng ta!                                 (Trích điếu văn của nhà thơ Võ Quê)


DUY TỪ

Thế là thêm một gương mặt lớn của nền văn nghệ cách mạng đã ra đi. Mới đây không lâu, chúng ta đã ngậm ngùi đưa tiễn nhà thơ Tố Hữu, nhạc sĩ Nguyễn Văn Thương... Còn giờ đây là Nguyễn Đình Thi. Vẫn biết rằng so với nhiều nghệ sĩ ưu tú khác, ông đã được sống một cách bền bỉ, trẻ trung, khóang đạt và dồi dào sáng tạo trong 80 năm trời (nếu tính theo tuổi “mụ”), song vẫn cứ thấy thật tiếc.

Những ngày đầu đến với văn học của tôi có âm vang của những dòng chữ chứa chan nhiệt huyết với dân tộc của ông trong bài viết “Sức sống của dân Việt Nam trong ca dao và cổ tích”. Dù vốn hiểu biết văn chương của tôi là rất hạn chế, nhưng tôi đã nghe thấy ở đấy một phong cách tài hoa, một tâm hồn biết yêu thương con người, nhân dân. Bấy giờ, Nguyễn Đình Thi vừa độ 18 tuổi. Rồi những chuyến thi cử huyện, tỉnh, toàn quốc, không ít lần người ta lấy thơ ông làm đề thi cho học trò cảm thụ, phân tích. Những vần thơ ấy in sâu trong tâm thức tôi cách đây gần 25 năm:
                  Trời xanh đây là của chúng ta
                  Núi rừng đây là của chúng ta
                  Những cánh đồng thơm mát
                  Những ngả đường bát ngát
                  Những dòng sông đỏ nặng phù sa
                  Nước chúng ta
                  Nước những người chưa bao giờ khuất
                  Đêm đêm rì rầm trong tiếng đất
                  Những buổi ngày xưa vọng nói về


Những câu thơ lấp lánh khát khao tự do, khát khao danh dự một thời:
                  - Ôi những cánh đồng quê chảy máu
                   Dây thép gai đâm nát trời chiều
                   Những đêm dài hành quân nung nấu
                   Bỗng bồn chồn nhớ mắt người yêu
                 - Ôm đất nước những người áo vải
                  Đã đứng lên thành những anh hùng
                 - Trán cháy rực nghĩ trời đất mới


Cảm hứng về đất nước, về dân tộc là hồn vía làm nên máu thịt trong mọi thành quả sáng tạo của ông. Diệt phát xít, rồi Người Hà Nội cao vút hồn thiêng núi sông trong từng câu, từng chữ, từng thanh âm: “Đây Hồ Gươm, Hồng Hà, Hồ Tây. Đây lắng hồn núi sông ngàn năm. Đây Thăng Long, đây Đông Đô, đây Hà Nội, Hà Nội mến yêu”. Có người nói rằng, Nguyễn Đình Thi làm nhạc bằng “tay ngang”; điều ấy không sai, vì ông chưa từng kinh qua một trường lớp âm nhạc chuyên nghiệp nào; nhưng “tay ngang” mà làm nên những Diệt phát xít, Người Hà Nội từ hồi còn tuổi đôi mươi thì thật đáng nể phục biết bao nhiêu. Đó là chưa nói, trên lĩnh vực lý luận phê bình ông còn có Công việc của người viết tiểu thuyết... trong kịch: Rừng trúc, Nguyễn Trãi ở Đông Quan...; còn ở sân chơi tiểu thuyết là những Xung kích, Mặt trận trên cao, Vỡ bờ... Và bấy nhiêu vừa kể cũng chỉ mới là một phần trong cơ ngơi văn nghệ mà ông đã để lại cho đời.

Có lần ông tâm sự: ông cũng như nhiều anh chị em văn nghệ cùng thời đã hàng chục năm “bước đi trên những con đường lửa” và đã trải qua những cơn “cát bụi sóng gió” cả ở ngoài đời và cả bên trong suy nghĩ, tình cảm của mình giữa một sự thật cuộc sống mà “ánh sáng và bóng tối vẫn đang không ngừng vật lộn”. Song, ông nói: “Tình yêu quê hương đã đưa dắt chúng ta suốt trên con đường dài, cách mạng đã đem đến cho chúng ta ý nghĩa lớn để sống và làm việc, góp phần nhỏ của mỗi chúng ta vào cuộc chiến đấu để giành và giữ chắc nền độc lập và thống nhất của Tổ quốc, giải phóng cho con người, xây dựng cho con người có lẽ sống và bản lĩnh làm người, xây dựng một cuộc sống có sự công bằng xã hội, cho mỗi người lao động có thể sống lương thiện bằng lao động của mình, cho có no ấm, ánh sáng hiểu biết và quyền làm chủ của nhân dân... Những lẽ phải lớn đó vẫn sáng rõ trong chúng ta, không gì che lấp hoặc xóa nhòa được”. Tôi được nghe, rồi lại được đọc những dòng ấy từ Nguyễn Đình Thi, bằng ánh mắt và giọng nói của ông, trên diễn đàn của Đại hội lần thứ 8 Hội Văn học nghệ thuật Thừa Thiên Huế, tháng 6 – 1997, và không thể nào quên được.

Trong đời văn của mình, Nguyễn Đình Thi ít có điều kiện sống và tiếp xúc với Huế so với nhiều nhà văn cùng thời, nhưng xứ Huế trong hiểu biết và tấm lòng của ông vẫn giữ một chỗ sâu nặng. Hãy nghe ông kể những lời rất súc tích về các nhà văn, nhà thơ, nhạc sĩ đã từng gắn bó với Huế: “Tôi bỗng nhiên bồi hồi nhớ anh Thanh Tịnh, nhớ anh chị Lưu Trọng Lư, bao năm sống xa sông Hương mà tấm lòng vẫn luôn ở cùng với sông Hương. Nhớ những câu chuyện anh Nguyễn Tuân kể về những ngày vừa long đong vừa phóng khoáng anh đã sống ở Huế, vào những năm 40. Nhớ giọng anh Xuân Diệu hò mái nhì những buổi tối vui bên bếp lửa ở trong rừng. Nhớ buổi anh Nguyễn Hữu Ba gặp anh Nguyễn Xuân Khoát, anh Đỗ Nhuận, anh Văn Cao ở Hà Nội trong Đại hội Văn hóa Cứu quốc năm 1946, các anh nói về nền âm nhạc dân tộc của chúng ta, say sưa không sao dứt được”.

Những lời ấy ông nói với một chất giọng đặc biệt lắng đọng như tâm tình, khiến ta quên đi rằng ông đang thay mặt Đoàn Chủ tịch Ủy ban toàn quốc Liên hiệp các Hội Văn học Nghệ thuật Việt Nam phát biểu tại Đại hội lần thứ 8 Hội Văn học nghệ thuật Thừa Thiên Huế. Rồi ông chốt lại như còn để nói với chính mình: “Vâng, thưa các bạn, Thừa Thiên Huế và sông Hương thân yêu của các bạn còn là Thừa Thiên Huế và sông Hương thân yêu của những nhà văn, nghệ sĩ lớn trong cả nước, suốt từ bao năm” (xem Sông Hương số 101 tháng 7-1997).
Xin được nhắc lại những dòng này để nhớ mãi một tấm lòng với Huế, một tài hoa đã lao động hết mình vì văn hóa dân tộc.

Huế, 21 tháng 4 năm 2003
D.T
(171/05-03)

Đánh giá của bạn về bài viết:
0 đã tặng
0
0
0
Bình luận (0)
Tin nổi bật
  • Rất nhiều hoa, rất nhiều nụ cười đã hiện diện một cách cởi mở và đầm ấm trong buổi chiều ngày 18.7.2008 tại Trung tâm Du lịch và Dịch vụ Festival - Huế, nơi diễn ra Lễ kỷ niệm 25 năm Tạp chí Sông Hương phát hành số báo đầu tiên (1983-2008).

  • HỒ THẾ HÀĐến nay, Tạp chí Sông Hương đã tròn một phần tư thế kỷ (1983-2008) kể từ số đầu tiên được ra mắt bạn đọc. Hai mươi lăm năm đủ để vui buồn ôn lại những chặng thác ghềnh và phẳng lặng của một dòng sông từ nguồn ra biển.

  • ĐẶNG VĂN VIỆTKỷ niệm 63 năm Cách mạng Tháng TámSau ngày đảo chính (9-3-1945), Nhật lật đổ Pháp. Phong trào Việt Minh như một luồng gió mạnh, thổi từ miền Bắc vào miền Trung, miền Nam, thức tỉnh lòng yêu nước, thương nòi của người dân đất Việt, thúc giục mọi người sẵn sàng để chớp thời cơ, giành lại chính quyền về tay nhân dân.

  • TRẦN THÙY MAIThuở trước, mỗi đêm cuối năm, anh Hải Bằng bao giờ cũng đến thăm trụ sở Hội Văn nghệ, rồi túc tắc ngự trên chiếc xe babeta màu đỏ, ghé thăm nhà bạn bè thân hữu đó đây trước khi quay về để kịp đón giao thừa.

  • NGUYỄN QUANG HÀCuối cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp, cả nước xôn xao về vụ án Trần Dụ Châu.

  • NGUYỄN KHẮC PHÊTrong một cuộc vui gần đây, nhân nhắc đến việc bình chọn các nhân vật, sự kiện nổi bật trong năm trên báo chí, có ý kiến phong cho nhà văn Hồng Nhu là người đạt nhiều cái “nhất” nhất trong làng văn ở Huế.

  • TRẦN THỊ TRƯỜNG - Chúng ta lại thắng rồi. Thỉnh thoảng lão lại reo lên như thế khi bất chợt gặp một người mà lão coi là bạn. Lão nói câu ấy cả khi lão đang thoi thóp trên giường bệnh, miệng méo xệch lão nói một cách khó khăn nhưng vừa nói lão vừa cười khiến cho người ta yên tâm là lão bắt đầu sống trở lại, cái chết còn lâu mới quật được lão.

  • PHẠM QUANG TRUNGAnh Cao Xuân Hạo kính mến!Trước tiên, xin thú nhận, tôi là người mê say tên tuổi anh đã từ lâu. Tuổi trẻ và sau đó là những năm tháng trực tiếp giảng dạy, nghiên cứu, phê bình văn chương đã đưa tôi đến những trang dịch văn xuôi Nga – Xô viết đầy sức cuốn hút của anh, như Chuyện núi đồi và thảo nguyên, Chiến tranh và hòa bình, Truyện ngắn Gorki, Con đường đau khổ, Tội ác và trừng phạt…

  • VINH HUỲNHLTS: Có bạn đọc gửi thư đến Toà soạn chúng tôi đề nghị nếu chọn topten sự kiện nổi bật trong làng báo chí năm 2001 thì không nên bỏ qua “hội chứng” đánh vào các trường đại học, trong đó có Đại học Nghệ thuật Huế và trường Viết văn Nguyễn Du.

  • NGUYỄN KHẮC THẠCH(Tham luận đọc trong hội thảo)Cho đến đầu thế kỷ 21 này, chúng ta vẫn đang đứng trước nguy cơ tụt hậu về mặt kinh tế đã là điều đáng sợ nhưng cái đáng sợ hơn là nguy cơ vong bản về mặt văn hoá. Xu thế toàn cầu hoá đang xâm nhiễm và xâm thực vào đời sống chúng ta một cách ngọt ngào mà chua cay, dịu êm mà đẫm máu.

  • TRẦN HOÀNLTS: Từ ngày 4 đến ngày 7 tháng 12 năm 2001 đã diễn ra cuộc tập huấn - hội thảo báo chí văn nghệ địa phương tại thủ đô Hà Nội. Nhạc sĩ Trần Hòan, Phó Ban Tư tưởng Văn hóa Trung ương, Phó Chủ tịch UBTQ.LH các Hội V.H.N.T Việt Nam đã đọc báo cáo đề dẫn hội nghị. Sông Hương xin trích đăng một phần trong báo cáo đó (đầu đề do chúng tôi đặt).

  • NGUYỄN KHOA ĐIỀM(TBT: 1983 - 1986)Bây giờ nhìn lại những số Sông Hương đầu tiên (số 1 ra mắt tháng 6-1983) không khỏi cảm thấy tờ tạp chí như một… cô gái quê, giản dị, khiêm nhường, có vẻ… tồi tội. Giấy đen. Bìa mỏng. Bát chữ typo chỗ đậm chỗ nhạt. Sông Hương làm sang cho in ảnh tác giả, khốn nỗi, ảnh loè nhoè, không rõ mặt. Giá bao cấp 7 đồng/số, vẫn bị chê đắt. Được cái lượng bản in ngay số đầu là 4.000 bản. Trông khí sắc cuốn tạp chí vẫn chưa xa cái thời tranh đấu chống Mỹ, in sách báo trong gác trọ sinh viên.

  • TÔ NHUẬN VỸ(TBT: 1986 - 1989)Có năm kỷ vật của Hải Bằng tặng tôi và gia đình, từ ngày anh còn sống cho đến nay, sau 10 năm anh mất, tôi vẫn nhìn ngắm và chăm sóc hàng ngày. Đó là bức tranh hồ sen, là hai câu thơ anh viết trên giấy đặc biệt, là tất cả các tập thơ anh in từ sau 1975, là đôi chim hạc anh tạo bằng rễ cây và con chó Jò bé xíu.

  • NGUYỄN KHẮC PHÊ(TBT: 1991)Tôi có may mắn được làm Phó Tổng biên tập nhiều năm cho hai “đời” Tổng biên tập nổi tiếng là Nguyễn Khoa Điềm và Tô Nhuận Vỹ, nhưng đến “phiên” mình được gánh vác trọng trách thì chỉ đảm đương được một thời gian ngắn. Đã đành do tài hèn sức mọn, nhưng cũng vì đó là giai đoạn khó khăn sau “Đổi Mới”, chúng ta đang phải tìm đường, nhiều quan niệm - nhất là về văn học nghệ thuật chưa dễ được nhất trí…

  • HỒNG NHU(TBT: 1992 - 1997)Thời gian như bóng câu qua cửa. Mới đó mà đã một phần tư thế kỷ, tờ tạp chí Sông Hương có mặt cùng bạn đọc trong và ngoài nước.

  • NGUYỄN KHẮC THẠCH(TBT: 2000 - 2008)Vậy là đã tròn một phần tư thế kỷ. Ngày ấy, cũng vào mùa “Hạ trắng” nắng lên thắp đầy như nhạc Trịnh, tờ Tạp chí Sông Hương - tạp chí sáng tác lý luận phê bình nghiên cứu văn học nghệ thuật của xứ Huế được ra đời và đi qua cái ngưỡng “vạn sự khởi đầu nan” một cách kỳ diễm, đầy ấn tượng.

  • MAI VĂN HOANSáng 8 - 5 - 2008, ghé quán  26 Lê Lợi (trụ sở Hội Văn nghệ Thừa Thiên Huế) ngồi uống cà phê với hai nhà thơ Kiều Trung Phương và Ngàn Thương, tôi vô cùng sửng sốt khi Ngàn Thương cho biết người suốt đời đi tìm chân dung Hàn Mạc Tử là anh  Phạm Xuân Tuyển đã mất cách đây gần 7 tháng tại Phan Thiết.

  • I.Con người ấy từng mang tên Nguyễn Sinh Cung, và tên chữ Nguyễn Tất Thành, trước khi đến với tên Nguyễn Ái Quốc, đã trải một tuổi thơ vất vả vào những năm kết thúc thế kỉ XIX, để bước vào thế kỉ XX với một niềm khao khát lớn: “Khi tôi độ 13 tuổi, lần đầu tiên tôi được nghe ba chữ: tự do, bình đẳng, bác ái. Đối với chúng tôi, người da trắng nào cũng là người Pháp. Người Pháp đã nói thế. Và từ thủa ấy tôi rất muốn làm quen với nền văn minh Pháp, muốn tìm xem những gì ẩn sau những chữ ấy...” (1)

  • Từ rất nhiều năm nay tôi rất muốn bày tỏ đôi điều về những bi kịch cuộc đời mà nhà văn Hoàng Phủ Ngọc Tường (HPNT) từng chịu đựng và trăn trở, từng nén vào lòng để sống và sáng tác.

  • Chiều 17.11 vừa rồi, ở địa chỉ 26 Lê Lợi đã diễn ra cuộc tọa đàm giữa đoàn nhà văn Trung Quốc với Chi hội Nhà văn Việt Nam tại Huế. Nhà thơ Phạm Tiến Duật, Phó Ban đối ngoại Hội Nhà văn Việt Nam, Tổng biên tập Tạp chí Diễn đàn Văn nghệ đã tháp tùng đoàn nhà văn bạn từ Hà Nội tới Huế.