Điều gì đã khiến cho vở kịch có sức sống trường tồn như vậy?
Macbeth và 3 phù thủy, tranh của Mark Van Doren
Shakespeare và màn bạc vốn không còn lạ lẫm gì nhau. Các tác phẩm của ông được chuyển thể sớm và bền bỉ kéo dài từ buổi bình minh của nền điện ảnh cho đến ngày nay, và chúng chưa bao giờ mất sức hút đối với cả giới nghệ thuật và khán giả. Một trong số đó là Macbeth – một vở bi kịch u ám và đầy chết chóc. Điều gì đã khiến cho vở kịch có sức sống trường tồn như vậy?
Trước tiên phải kể đến bầu không khí huyền bí xung quanh chính bản thân vở kịch Macbeth (thậm chí có người còn không dám gọi thẳng tên vở kịch hay tên nhân vật chính mà chỉ dám gọi ám chỉ là Vở kịch Scotland, MacB thay cho Macbeth, hay Phu nhân Scotland thay cho Phu nhân Macbeth) với sự xuất hiện của ba nhân vật phù thủy – những nhân vật này đã đặt ra câu hỏi về số phận, lời tiên tri, và sự lựa chọn. Đó là một câu hỏi đau đáu từ suốt bao thế hệ, và nó được thể hiện thông qua những tác phẩm nghệ thuật của loài người.
Trong Macbeth còn có một trong những mối quan hệ lý thú nhất trong toàn bộ các tác phẩm của Shakespeare. Tuy vở kịch được đặt tên là Macbeth, song không thể phủ nhận rằng nếu không có nhân vật người vợ sẽ không có câu chuyện nào cả. Nếu liệt kê danh sách những vai nữ hay nhất của Shakespeare, Phu nhân Macbeth chắc chắn sẽ chiếm vị trí đầu bảng, bà đã thành công khi điều khiển được Macbeth, một nhân vật vừa độc ác vừa hết sức tham vọng. Vở kịch đã dựng lên một hình ảnh phức tạp về người phụ nữ, lòng tham lam, và sự điên rồ - và dĩ nhiên, một mối quan hệ sinh động như thế chắc chắn sẽ mang đến cơ hội tuyệt vời cho các nhà làm phim khai thác, họ có thể diễn giải mối quan hệ này theo nhiều cách khác nhau.
Một nguyên nhân nữa giải thích cho sức sống của Macbeth nằm ở khán giả. Lớp khán giả hiện đại thích hình ảnh về một nhân vật phản diện. Một phần nào đó trong chúng ta muốn thông cảm với nhân vật đó, muốn xem cách hắn hành động và thực hiện những hành vi tàn độc. Có thể chúng ta không hưởng ứng những lựa chọn của Macbeth, nhưng chúng ta vẫn thích được quan sát quá trình Macbeth đưa ra những quyết định của mình. Chúng ta thích xem phim nói về những nhân vật phản diện bởi những nhân vật này khiến chúng ta đặt ra những câu hỏi mà bản thân mình vốn vẫn cảm thấy ngần ngại khi nêu ra; chúng ta có thể rùng mình khi xem phim vì bộ phim gợi cho chúng ta nhớ về những lần chính bản thân chúng ta cố tình muốn xóa nhòa ranh giới giữa cái tốt và cái không tốt. Trong khi chuyện tình giữa Romeo và Juliet thấm đẫm nước mắt, và chàng hoàng tử Hamlet thì đầy mâu thuẫn, song những bi kịch mà họ gặp phải vẫn là tấn bi kịch xoay quanh cuộc chiến đấu vì sự thật và, xét về nhiều mặt, vì cái tốt. Tình yêu đích thực. Vinh dự. Công lý. Tất cả đều không phải là động lực thúc đẩy Macbeth hành động sau khi phạm tội ác đầu tiên.
Và sau cùng, đối với các nhà làm phim, hẳn họ sẽ luôn cảm thấy hứng thú trước cái thách thức gai góc của việc phải tìm cách thể hiện những nhân vật phản diện đó ra sao để họ vẫn thu hút được khán giả, vẫn phù hợp với thời đại, và vẫn… đáng ghê tởm.
Nguồn: Quỳnh Ca (dịch theo Signature) - Tia Sáng
Pushkin - Chekhov - Prisvin - Dostoyevsky
HOÀI PHƯƠNG
Việc làm tranh giả chỉ đến thế kỷ thứ 17 mới bắt đầu phát triển, trước đó người ta thường làm các đồ mỹ nghệ hay các loại tượng giả.
LÊ ĐẠT
(Giới thiệu và dịch)
Thế kỷ XX, một trào lưu thơ được mệnh danh là thơ mới Pháp từ sông Seine đã tràn qua các đại dương và ảnh hưởng sâu đậm đến phong trào thơ thế giới.
MOHINEET KAUR BOPARAI
CHU ĐÌNH KIÊN
Vượt qua nhiều nhà văn tên tuổi được bạn đọc trên toàn thế giới mong đợi được gọi tên như: Annie Ernaux (Pháp), Margaret Atwood, Anne Carson (Canada), Haruki Murakami (Nhật Bản), Ludmila Ulitskaya (Nga), Ngũgĩ wa Thiong’o (Kenya)… năm nay, Viện Hàn lâm Thụy Điển đã công bố quyết định trao Giải Nobel Văn học năm 2021 cho nhà văn Abdulrazak Gurnah (1948).
NGUYỄN VĂN DŨNG
Bút ký
Là thủ đô của vương quốc Thụy Điển, Stockholm được mệnh danh là “Một trong những thành phố đẹp nhất thế giới”, là “Thủ đô xanh”, là “Thủ đô của những thủ đô vùng Scandinavia”, là “Thành phố của mọi cảm giác”, là “Thành phố của nước và cây”, là “Venice của phương Bắc”, là “Con đường dẫn đến giải Nobel”… Tôi thích hình tượng: Con đường dẫn đến giải Nobel.
MICHAEL MARDER
Tất cả chúng ta đều đã nghe nói đến công dụng của vi khuẩn đường ruột khi tham gia tích cực vào trong quá trình tiêu hóa của con người và động vật. Đó là ví dụ hoàn hảo về sự cộng sinh, hay sự chung sống lâu dài của các sinh thể thuộc các loài khác nhau.
MICHAEL MARDER
Michael Marder là giáo sư triết học tại Đại học Basque Country, Vitoria-Gasteiz. Ông làm việc trong các lĩnh vực như hiện tượng học, triết học chính trị và lý luận về môi trường. Là tác giả của 10 đầu sách gồm Plant-Thinking (2013), Pyropolitics (2015), Dust (2016),… Hiện ông đang triển khai hướng tiếp cận triết học về vấn đề năng lượng vốn được truyền cảm hứng từ suy tư về cây cỏ, thực vật.
EMMANUEL ALLOA
Cơ chế của mỗi trận đại dịch đều hết sức quen thuộc: mỗi cuộc khủng hoảng đều có những thủ phạm nhất định của nó.
PHẠM PHÚ UYÊN CHÂU
Tiểu thuyết ngắn Chết ở Venice được Thomas Mann cho ra đời năm 1912, khi bệnh tả là một căn bệnh đang gây ra cái chết hàng loạt ở Ý.
CARLOS SPOERHASE
Ta có thể đánh giá Louise Glück qua các tác phẩm mà bà đã xuất bản trong vòng 5 thập niên vừa qua, vốn đã được trao tặng những giải thưởng văn học danh giá nhất nước Mỹ.
VŨ THƯỜNG LINH
LGT: Kỷ niệm 75 chiến thắng chủ nghĩa phát xít (1945 - 2020), chúng ta quay lại vấn đề “The Reader” (Người Đọc) của nhà văn người Đức, Bernhard Schlink, đã vang dội trong tâm thức văn học toàn thế giới.
NGUYỄN KHẮC PHÊ
(Nhân đọc “Lời nguyện cầu Chernobyl” - Nxb. Phụ Nữ, 2020)
GIÁP VĂN CHUNG
Truyện Kiều của Nguyễn Du, không chỉ là kiệt tác vô tiền khoáng hậu của thi ca và văn học Việt Nam, mà còn là viên ngọc quý mãi mãi lấp lánh sáng của văn hóa Việt Nam.
HUỲNH NHƯ PHƯƠNG
Đầu tháng 5 năm 1989, từ Moskva, nhà văn Vương Trí Nhàn rủ tôi đi thăm nhà giáo Trần Đình Sử(*) đang làm thực tập sinh cao cấp ở thủ đô Kiev của nước Cộng hòa Ucraina.
ORHAN PAMUK
Trong bốn năm qua, tôi đã và đang viết một cuốn tiểu thuyết lịch sử kể lại câu chuyện diễn ra vào năm 1901, trong suốt giai đoạn được biết đến với cái tên Trận đại dịch hạch thứ ba. Đó là một đợt bùng phát bệnh dịch hạch đã giết chết hàng triệu người ở châu Á khi mà châu Âu không chịu nhiều ảnh hưởng từ nó.