Lê Bá Đảng - con người của nghệ thuật và của quê hương

11:26 19/08/2008

PHẠM THỊ CÚCMột buổi sáng đẹp trời ngày giáp tết Nhâm Ngọ, trong chuyến "du xuân", cùng với ba chúng tôi là một lẵng hoa tươi hồng, lan, cúc... nhắm hướng Quảng Trị - làng Bích La Đông mà "thẳng tiến".

Chúng tôi đến chúc mừng "Tân gia đại cát" của anh Lê Bá Đảng, tưởng là đông đúc, nhiều người lắm hoá ra chỉ có mấy người. Anh Phiếu, em ruột anh Đảng, lo mọi việc liên quan đến các tác phẩm nghệ thuật của anh ở Việt , khi anh về Pháp. Một chị nữa cũng là em ruột của anh Đảng, thêm hai đứa cháu, và cũng thật tình cờ, một trong hai cháu đó là sinh viên khoa tin học của trường ĐHKH, học sinh của tôi mấy năm về trước.
Một điều tình cờ nữa là làng anh ở cạnh làng của bác Lê Duẩn. Làng đó, có nhà lưu niệm bác Lê Duẩn mới xây mấy năm nay.
Anh Đảng đã ở Pháp hơn năm mươi năm, mà vẫn thấm tình quê hương "việc làng đi trước..."
Cách đây mấy năm, có lần anh về giỗ cho bố mà "Cả làng không đỏ lửa ba ngày". Nghĩa là dân làng ba ngày không phải lo nấu ăn, chỉ có đến bữa là “đi ăn cỗ” ở nhà anh. Rồi anh xây, sửa đình làng, chợ búa, trường học... làm đường. Khi chúng tôi hỏi đường đến nhà anh, họ chỉ "đi theo con đường của bác Đảng..."
Nhà mới anh làm đúng trên nền nhà cũ của ba mẹ hồi xưa. Nhìn phía trước và bên ngoài, tưởng là nhà xây theo kiểu mới, nhưng bên trong, anh làm đúng như các cụ ngày xưa: những cột gỗ gõ, bào nhẵn, với verni láng bóng, thay vào các cột đã cũ... Các nền đá xanh đỡ dưới chân cột cũ, anh cho sắp xếp vào một khoảng đất nhỏ đầu hồi nhà. Sát chân một bức tường nhỏ, thấp (diện tích khoảng 4m2) mọc đầy rêu lấm tấm xanh và một dây trầu bám vào bức tường, có hình dạng rất "nghệ thuật". Anh hỏi: "Cây trầu này trước đây mẹ tôi vẫn thường ăn..." Bên cạnh đó, có mấy cây cau cao, lớn, đã ra quả. Anh chỉ vào một thân cây có nhiều nhánh đã chặt ngắn và nói rằng "đây là con khỉ, của chú em". Tôi nhìn, quả thật rất giống con khỉ đang trèo cây.
Một khuôn viên đất khá rộng, khoảng vài ngàn m2, anh cho xây một bức tường, sơn trắng bao quanh. Ngôi nhà chỉ chiếm một diện tích "khiêm tốn", còn lại phía trước bên phải (nhìn từ trong ra) anh cho xây một bể to thành bể thấp có hình uốn lượn rất đẹp. Anh Phiếu muốn đặt hòn non bộ trong bể, nhưng anh Đảng không thích. Anh nói "tôi sẽ đặt non bộ theo kiểu của tôi". Anh giải thích thêm "dưới đáy bể tôi sẽ vẽ các tác phẩm nghệ thuật". Nước không sâu, (chỉ khoảng 5 - 6 dm nước) hiện tượng khúc xạ và phản xạ ánh sáng sẽ nhìn thấy các tác phẩm dưới đáy bể được nâng lên một đoạn.
Anh sẽ quy hoạch khu đất làm nhà trưng bày, như một "mô hình thí điểm" (chứ ở làng anh, xa xôi hẻo lánh như vậy, du khách sẽ khó lòng đến được để tham quan).
Từ mô hình thí điểm đó, anh sẽ làm quy mô hơn cho dự định của anh ở Huế. Anh đưa ra các mô hình với nhứng "ngôi nhà" là một bức tượng. Mới nhìn tưởng như ông Phật đang ngồi. Nhưng theo anh, đó là "con người" với đầy đủ ý nghĩa "người" của nó. Ngôi "NHÀ - NGƯỜI" đó sẽ ngự trên đồi cao. Những "cánh" cửa với "khung" là những đường cong uốn lượn rất đặc biệt. Trên "tường" của "nhà - người" là những hình tượng, Người - Phật - Phật - Người hoà quyện, đan xen, cùng những sinh hoạt của đời sống...
Nghe anh giải thích ý tưởng lớn lao với ngôi nhà mô hình, chỉ to bằng hai bàn tay, với trí tưởng tượng nghèo nàn và thiển cận của tôi, tôi cũng có thể tưởng tượng là nó sẽ đẹp, sẽ lớn lao, sẽ độc đáo, sẽ đặc trưng Việt Nam... sẽ... sẽ biết chừng nào.
Tôi còn thích thú hơn khi anh cầm mô hình "ngôi nhà - hạt gạo" hình chóp tam giác với những hoa văn, chạm khắc "đặc trưng Lê Bá Đảng". Sở dĩ tôi dùng chữ “đặc trưng LBĐ” là vì, ngoài các bức tranh mèo, chỉ vẽ một nét mà thành một đàn mèo, nối đuôi nhau, mỗi con mỗi kiểu, mỗi dáng, khác nhau, hay những bức tranh ngựa, nổi tiếng của anh. Cách đây hàng chục năm, tôi đã nghe nói một bức tranh "Ngựa Gióng" của anh đã bán mấy chục ngàn đô la ở Mỹ và ở các nước phương Tây.
Còn các tranh khác, đây là lần đầu tiên, tôi được nhìn thấy trong nhà anh, ở làng Bích La Đông.
Anh quá xởi lởi... đến nỗi trái ngược hẳn với sự tưởng tượng của tôi. Khi chưa được gặp anh, tôi cứ nghĩ, một tài năng lớn như vậy, chắc phải là người "khó gần" lắm. Tôi "sợ" anh đến nỗi, khi sang Pháp thực tập, tôi không dám hỏi nhà để đến thăm anh. Khi về lại Việt Nam, đọc cuốn "Espace de LEBADANG" và đọc bài "Không gian Lê Bá Đảng" của anh Hoàng Phủ Ngọc Tường in trong tập "Ngọn núi ảo ảnh", tôi thấy tiếc đứt ruột.
Rất nhiều tác phẩm của anh đã được đưa lên Internet, với nhiều Website khác nhau, để những ai muốn xem tranh của anh thì cứ việc vào mạng.
Tôi mong sao cho chóng đến Festival, ngoài các hoạt động văn hoá, nghệ thuật... của nhiều nước, còn để được xem tranh của anh Lê Bá Đảng.
Huế, ngày 5-4-2002
P.T.C

(nguồn: TCSH số 159 - 05 - 2002)

Đánh giá của bạn về bài viết:

0 đã tặng

Bày tỏ cảm xúc Mã QRCode

Bình luận (0)

Xem thêm

Họa phẩm bí ẩn dưới bóng một kiệt tác

Tuần này, Phòng trưng bày Quốc gia London (Anh) sẽ triển lãm một bức chân dung mới được phục chế của danh họa Hà Lan Rembrandt. Điều thú vị là dưới các lớp sơn của tranh, người ta còn tìm thấy một bức chân dung khác, đã bị Rembrandt loại bỏ.
Các nghệ sĩ Dada

Luôn được xem là biểu tượng cho tinh thần nổi loạn của nghệ thuật, trào lưu Dada chưa bao giờ chỉ là một hiện tượng lịch sử.
Bay vào màu trắng vô cùng*

Kasimir Malevich (1878-1935) sinh ra tại Kiev, Ukraine. Như nhiều họa sĩ tiền phong Nga trước Thế chiến I, ông chịu ảnh hưởng từ cả Trường phái Vị lai và Lập thể, nhưng đã nhanh chóng chuyển hóa những tư tưởng của nghệ thuật phương Tây thành những tư tưởng về hội họa mang tính cá nhân độc đáo, để lại những dấu ấn vĩnh viễn không thể xóa mờ trong nghệ thuật hiện đại.
Tranh NGUYỄN TRỌNG KHÔI

Một số tranh của Nguyễn Trọng Khôi trưng bày tại Tự Do Gallery trong cuộc triển lãm Cảm Xúc Đại Ngàn từ 6 tháng 9 đến 26.9.2014.
Kỷ niệm 35 năm ngày mất họa sĩ Tôn Thất Đào 2/9/1979 – 2/9/2014

ĐINH CƯỜNG

Dạ thưa xứ Huế bây giờ
vẫn còn Núi Ngự bên bờ Sông Hương
(Bùi Giáng)
Hoài niệm hồn xưa Sài Gòn

Họa sĩ - Nhà giáo Nhân dân Uyên Huy vừa hoàn thành cuốn sách Mỹ thuật đô thị Sài Gòn - Gia Định 1900 -1975 như sự tri ân với vùng đất mà ông đã sinh ra, lớn lên và có nửa thế kỷ hoạt động mỹ thuật.
Trang Thanh Hiền - Đàn bà vượt cạn

1. Tôi được biết Trang Thanh Hiền từng triển lãm với một nữ họa sĩ vào năm 2004. Từ đó đến nay cô không có nhiều thời gian cho việc vẽ, cho đến gần đây năm 2011, mới quay lại với hội họa, niềm yêu thích riêng của mình.
100 Năm Cánh Hạc Thiên Trường

Họa sĩ Dương Cẩm Chương vừa qua đời ngày 9/8 ở tuổi 104 tại TP. HCM. Sáng ngày10/8, tang lễ của ông đã được tổ chức tại nhà riêng(121/41 Lê Thị Riêng, Q.1, TP.HCM). Lễ động quan diễn ra lúc 7h ngày 13/8, sau đó hỏa táng tại Bình Hưng Hòa. Di cốt của họa sĩ sẽ được mang về nghĩa trang họ Dương thuộc huyện Khoái Châu, Hưng Yên.
Những trống trải huy hoàng*

Cảnh quan bầu trời làm tôi mê đắm. Tôi mê đắm khi nhìn thấy một mảnh trăng non hay một vầng thái dương giữa bầu trời mênh mông. Trong tranh của tôi, có những hình thể nhỏ bé trong một không gian trống trải vô biên. Những không gian trống, những chân trời trống, những mặt phẳng trống – tất cả những gì trần trụi đều để lại ấn tượng đặc biệt sâu đậm trong tôi.
Sư tử trong mỹ thuật Đại Việt khác gì với sư tử đá Trung Quốc?

Việt Nam không phải là môi trường “sinh sống” của sư tử đá. So với các nước trong khu vực, đồ án sư tử Việt Nam xuất hiện trong nghệ thuật tạo hình tương đối muộn. Sư tử Việt chủ yếu xuất hiện thời Lý-Trần và gần như vắng bóng trong các triều đại sau đó, ngay cả trong những giai đoạn văn hóa cung đình Trung Hoa có ảnh hưởng mạnh mẽ nhất tới mỹ thuật Việt Nam như thời Lê Sơ và thời Nguyễn.
Những giấc mơ và hội họa

Đánh đồng tranh của tôi với chủ nghĩa tượng trưng, ý thức hay vô thức… tức là không thật sự lưu ý đến bản chất đích thực của nó…
“Sen trong Việt”: Họa sỹ Đặng Phương Việt giác ngộ cùng tranh

“Sen trong Việt”, triển lãm cá nhân lần thứ 6 của họa sỹ Đặng Phương Việt, chuyên về đề tài hoa Sen sẽ khai mạc vào 10 giờ ngày 10/8 và trưng bày tới hết ngày 08/9, tại Dolphin Plaza, 17 Trần Bình, Mỹ Đình, Hà Nội.
Dấu ấn Lê Huy Miến qua 2 bức tranh 100 năm tuổi

Cho đến tận bây giờ, những tác phẩm của Lê Huy Miến - vị họa sĩ Tây học đầu tiên, người được coi là mở đầu cho nền mỹ thuật VN hiện đại, vẫn còn chứa đựng những điều bí ẩn với các nhà nghiên cứu mỹ thuật Việt Nam.
Họa sĩ Dương Sen: Vẽ để giữ lại ký ức làng quê Việt

Ở tuổi 65, họa sĩ Dương Sen vừa trình làng 45 tác phẩm sơn dầu với chung một tên gọi Làng quê Việt trong cuộc triển lãm cá nhân thứ 16 tại trụ sở Hội Mỹ thuật TP.HCM.
Chiêm ngưỡng những siêu phẩm hội họa trên màn ảnh rộng

Sự kết hợp giữa điện ảnh và hội họa sẽ đưa tới những trải nghiệm tuyệt vời cho những người yêu tranh.
Họa phẩm Dương Bích Liên “sáng mãi” nền mỹ thuật Việt

Ngày 16/7, tại Hà Nội, Hội Mỹ thuật Việt Nam long trọng tổ chức lễ kỷ niệm 90 năm ngày sinh họa sỹ Dương Bích Liên (1924-2014).
"Giải phẫu" miền Thượng qua hội họa

NGUYỄN HÀNG TÌNH

Cho dù không đến Tây Nguyên ta cũng thấy hoặc “cảm” về miền Thượng phương nam sống động nhiều rồi qua báo chí, truyền hình, văn chương. Nhạc về xứ này cũng thế, qua Y Phôn, Y Moan, Nguyễn Cường. Với nhiếp ảnh, thì càng bạt ngàn hơn tác phẩm và tác giả, không chỉ người đang sinh sống tại xứ này. Thế còn hội họa? Cần một sự tĩnh lặng của hội họa để nhìn thấu vào bên trong miền đất ấy, bởi đây vốn không phải vùng đất của sự ồn ào, lắm lời. Cây cọ nào đầy đủ nội lực cùng sự yêu thương chân thành cho một vùng đất để kể câu chuyện của nó qua sắc màu?
Modigliani, người họa sĩ lẫy lừng bi thảm nhất thế kỷ hai mươi

ĐINH CƯỜNG

Còn nhớ, một buổi sáng thật tình cờ, Bạch Thái Quốc, người bạn thời còn làm trưởng ban Việt ngữ đài R.F.I tại Paris gọi qua Virginia hẹn phỏng vấn. Nói là nhân vừa xem triển lãm tranh Modigliani (Triển lãm mang tên Modigliani, L’Ange au visage grave tại Viện Bảo Tàng Mỹ Thuật Luxembourg từ 23-10-2002 đến 2-3-2003) nhớ đến những tranh thiếu nữ của tôi vẽ ngày trước, cũng hai bàn tay dài, chiếc cổ dài, đôi mắt sương khói.
Họa sĩ Huỳnh Phương Đông: Vẽ cả cuộc đời

Năm nay đã 90 tuổi, gần 70 năm lao động nghệ thuật, họa sĩ Huỳnh Phương Đông đã vẽ 20.000 bức tranh, ký họa.
Duy Ninh và nghệ thuật Thủ ấn họa

Họa sĩ Duy Ninh, sinh năm 1952, tại Phú Hòa, TP Huế. Hội viên Hội mỹ thuật Việt Nam. Triển lãm mỹ thuật toàn quốc năm 1980, 1985, 1990, 1995, 2000 và 2010 tại Hà Nội. Triển lãm cá nhân tại Đà Nẵng (1989), tại TP Hồ Chí Minh (1991). Triển lãm nhóm họa sĩ Việt Nam tại Đan Mạch năm 1995. Có tranh trong Bảo tàng mỹ thuật Việt Nam. Giải thưởng tranh triển lãm mỹ thuật toàn quốc năm 1996…