Lê Bá Đảng - con người của nghệ thuật và của quê hương

11:26 19/08/2008
PHẠM THỊ CÚCMột buổi sáng đẹp trời ngày giáp tết Nhâm Ngọ, trong chuyến "du xuân", cùng với ba chúng tôi là một lẵng hoa tươi hồng, lan, cúc... nhắm hướng Quảng Trị - làng Bích La Đông mà "thẳng tiến".

Chúng tôi đến chúc mừng "Tân gia đại cát" của anh Lê Bá Đảng, tưởng là đông đúc, nhiều người lắm hoá ra chỉ có mấy người. Anh Phiếu, em ruột anh Đảng, lo mọi việc liên quan đến các tác phẩm nghệ thuật của anh ở Việt , khi anh về Pháp. Một chị nữa cũng là em ruột của anh Đảng, thêm hai đứa cháu, và cũng thật tình cờ, một trong hai cháu đó là sinh viên khoa tin học của trường ĐHKH, học sinh của tôi mấy năm về trước.
Một điều tình cờ nữa là làng anh ở cạnh làng của bác Lê Duẩn. Làng đó, có nhà lưu niệm bác Lê Duẩn mới xây mấy năm nay.
Anh Đảng đã ở Pháp hơn năm mươi năm, mà vẫn thấm tình quê hương "việc làng đi trước..."
Cách đây mấy năm, có lần anh về giỗ cho bố mà "Cả làng không đỏ lửa ba ngày". Nghĩa là dân làng ba ngày không phải lo nấu ăn, chỉ có đến bữa là “đi ăn cỗ” ở nhà anh. Rồi anh xây, sửa đình làng, chợ búa, trường học... làm đường. Khi chúng tôi hỏi đường đến nhà anh, họ chỉ "đi theo con đường của bác Đảng..."
Nhà mới anh làm đúng trên nền nhà cũ của ba mẹ hồi xưa. Nhìn phía trước và bên ngoài, tưởng là nhà xây theo kiểu mới, nhưng bên trong, anh làm đúng như các cụ ngày xưa: những cột gỗ gõ, bào nhẵn, với verni láng bóng, thay vào các cột đã cũ... Các nền đá xanh đỡ dưới chân cột cũ, anh cho sắp xếp vào một khoảng đất nhỏ đầu hồi nhà. Sát chân một bức tường nhỏ, thấp (diện tích khoảng 4m2) mọc đầy rêu lấm tấm xanh và một dây trầu bám vào bức tường, có hình dạng rất "nghệ thuật". Anh hỏi: "Cây trầu này trước đây mẹ tôi vẫn thường ăn..." Bên cạnh đó, có mấy cây cau cao, lớn, đã ra quả. Anh chỉ vào một thân cây có nhiều nhánh đã chặt ngắn và nói rằng "đây là con khỉ, của chú em". Tôi nhìn, quả thật rất giống con khỉ đang trèo cây.
Một khuôn viên đất khá rộng, khoảng vài ngàn m2, anh cho xây một bức tường, sơn trắng bao quanh. Ngôi nhà chỉ chiếm một diện tích "khiêm tốn", còn lại phía trước bên phải (nhìn từ trong ra) anh cho xây một bể to thành bể thấp có hình uốn lượn rất đẹp. Anh Phiếu muốn đặt hòn non bộ trong bể, nhưng anh Đảng không thích. Anh nói "tôi sẽ đặt non bộ theo kiểu của tôi". Anh giải thích thêm "dưới đáy bể tôi sẽ vẽ các tác phẩm nghệ thuật". Nước không sâu, (chỉ khoảng 5 - 6 dm nước) hiện tượng khúc xạ và phản xạ ánh sáng sẽ nhìn thấy các tác phẩm dưới đáy bể được nâng lên một đoạn.
Anh sẽ quy hoạch khu đất làm nhà trưng bày, như một "mô hình thí điểm" (chứ ở làng anh, xa xôi hẻo lánh như vậy, du khách sẽ khó lòng đến được để tham quan).
Từ mô hình thí điểm đó, anh sẽ làm quy mô hơn cho dự định của anh ở Huế. Anh đưa ra các mô hình với nhứng "ngôi nhà" là một bức tượng. Mới nhìn tưởng như ông Phật đang ngồi. Nhưng theo anh, đó là "con người" với đầy đủ ý nghĩa "người" của nó. Ngôi "NHÀ - NGƯỜI" đó sẽ ngự trên đồi cao. Những "cánh" cửa với "khung" là những đường cong uốn lượn rất đặc biệt. Trên "tường" của "nhà - người" là những hình tượng, Người - Phật - Phật - Người hoà quyện, đan xen, cùng những sinh hoạt của đời sống...
Nghe anh giải thích ý tưởng lớn lao với ngôi nhà mô hình, chỉ to bằng hai bàn tay, với trí tưởng tượng nghèo nàn và thiển cận của tôi, tôi cũng có thể tưởng tượng là nó sẽ đẹp, sẽ lớn lao, sẽ độc đáo, sẽ đặc trưng Việt Nam... sẽ... sẽ biết chừng nào.
Tôi còn thích thú hơn khi anh cầm mô hình "ngôi nhà - hạt gạo" hình chóp tam giác với những hoa văn, chạm khắc "đặc trưng Lê Bá Đảng". Sở dĩ tôi dùng chữ “đặc trưng LBĐ” là vì, ngoài các bức tranh mèo, chỉ vẽ một nét mà thành một đàn mèo, nối đuôi nhau, mỗi con mỗi kiểu, mỗi dáng, khác nhau, hay những bức tranh ngựa, nổi tiếng của anh. Cách đây hàng chục năm, tôi đã nghe nói một bức tranh "Ngựa Gióng" của anh đã bán mấy chục ngàn đô la ở Mỹ và ở các nước phương Tây.
Còn các tranh khác, đây là lần đầu tiên, tôi được nhìn thấy trong nhà anh, ở làng Bích La Đông.
Anh quá xởi lởi... đến nỗi trái ngược hẳn với sự tưởng tượng của tôi. Khi chưa được gặp anh, tôi cứ nghĩ, một tài năng lớn như vậy, chắc phải là người "khó gần" lắm. Tôi "sợ" anh đến nỗi, khi sang Pháp thực tập, tôi không dám hỏi nhà để đến thăm anh. Khi về lại Việt Nam, đọc cuốn "Espace de LEBADANG" và đọc bài "Không gian Lê Bá Đảng" của anh Hoàng Phủ Ngọc Tường in trong tập "Ngọn núi ảo ảnh", tôi thấy tiếc đứt ruột.
Rất nhiều tác phẩm của anh đã được đưa lên Internet, với nhiều Website khác nhau, để những ai muốn xem tranh của anh thì cứ việc vào mạng.
Tôi mong sao cho chóng đến Festival, ngoài các hoạt động văn hoá, nghệ thuật... của nhiều nước, còn để được xem tranh của anh Lê Bá Đảng.
Huế, ngày 5-4-2002
P.T.C

(nguồn: TCSH số 159 - 05 - 2002)

 

Đánh giá của bạn về bài viết:
0 đã tặng
0
0
0
Bình luận (0)
  • THANH THIỆNTrong dịp Festival Huế 2004, đã diễn ra đồng loạt những cuộc trưng bày tranh, tượng, ảnh, thơ, thư pháp v.v... ở nhiều điểm trên nền đất “di sản kép” thế giới này. Cũng có thể nói đây là những ngày “hội chợ mĩ thuật” Huế có biên độ quốc gia và quốc tế. Có lẽ không mấy ai có điều kiện thưởng ngoạn hết các triển lãm trên nhưng dư ba về một vài sự kiện trong đó thì dường như khá nhiều người biết đến.

  • HẠNH NHITrắng và xanh. Xám và nâu. Xù xì hay trơn nhẵn. Cao lớn hay xinh xắn. Dễ gần và khó hiểu... Ngoại trừ những cảm nhận bề mặt, không phải ai cũng có thể hiểu được sự biểu đạt ngôn từ của đá mà các nhà điêu khắc gửi gắm. Nhưng kể từ khi Huế có sự xuất hiện những ký hiệu và ẩn ngữ của đá, sông Hương cũng thao thiết và dùng dằng hơn cái dùng dằng, thao thiết đã có trước khi xuôi chảy...

  • ĐẶNG TIẾN Phòng tranh Lê Bá Đảng tại Paris, mùa thu 2003, gây nhiều mỹ cảm, mà nếu cần tóm tắt trong một chữ - một chữ thôi - thì sẽ là chữ thanh.

  • CHƠN HỮU…Người nghệ sĩ, tác giả cuộc triển lãm này đã có được cái thấy phiêu hốt vượt lên trên thời gian nhân quả, hạnh phúc hay đau khổ và đã diễn tả được cái thấy ấy qua ngôn ngữ hình tượng nghệ thuật sắp đặt. Ba cái chắp tay được bố trí theo một hàng thẳng tắp trước hình ảnh một nụ cười khiến cho ta liên tưởng như trọn cả tam giới đều kính ngưỡng trước sự chứng ngộ tự tại (là nụ cười) của Đức Phật…

  • THANH LOANKhổng Tử từng nói: “Kẻ trí vui chơi sông nước, kẻ nhân vui chơi nơi núi non. Kẻ trí hiếu động, kẻ nhân trầm tĩnh. Kẻ trí thì vui vẻ kẻ nhân trường thọ” (Trí giả nhạo thủy, nhân giả nhạo sơn, trí giả động, nhân giả tĩnh, trí giả lạc, nhân giả thọ).

  • LÊ BÁ ĐẢNGNgày còn giặc, bọn chúng nó ồ ạt đem tất cả khí giới tối tân, chất độc hoá học, cho đến cả hàng rào điện tử đến Trường Sơn để ngăn cản sự đi lại của cả dân tộc ta và cố ý chia cắt đất nước ra làm hai.

  • NGUYỄN TRỌNG HUẤN Tôi không được biết Lâm Triết những ngày anh tung hoành trong thế giới hội họa miền Nam trước 1975. Nghe nói, anh đoạt được giải này, giải nọ, đã định danh, định vị trong giới nghề nghiệp đông đảo của mình. Mặt bằng giao du của anh với những người cùng trường, cùng lứa trong và ngoài nước, đã khuất hoặc còn đến bây giờ, thấy có tên nhiều người tài hoa, nổi tiếng.

  • LÊ VIẾT THỌTự nghìn năm, lụa đã hiện diện trong đời sống dân tộc Việt. Nghề tằm tang đến sớm, trong những di chỉ khảo cổ thuộc hậu kỳ đá mới, cách ngày nay khoảng 5000 năm, đã có dấu vết của vải, có dọi xe chỉ bằng đất nung. Chất liệu mỏng, nhẹ, thoáng và đẹp một cách tự nhiên, nền nã, óng ả này rất phù hợp với môi trường tự nhiên của cư dân phương nam làm nông nghiệp.

  • ĐẶNG NHẬT MINHĐầu xuân Nhâm Ngọ nhân dự khai mạc phòng tranh của một người bạn hoạ sỹ, tôi tình cờ được gặp bác Lương Xuân Nhị. Bác cho biết năm 1943 khi sang Nhật trưng bầy triển lãm tranh bác có gặp cha tôi là bác sỹ Đặng Văn Ngữ đang du học tại đấy. Bác còn giữ một số ảnh chụp với cha tôi và hẹn tôi đến nhà để biếu lại cho gia đình làm kỷ niệm.

  • LÊ THỊ MỸ ÝBút kýTrong ký ức tuổi thơ tôi luôn nhớ về những buổi hoàng hôn rực cháy, những ngọn gió Lào thổi rát mặt làm quả đồi con như cũng phải oằn cong. Bao năm xa quê, gắn mình với chốn kinh thành mù sương và bảng lảng tiếng chuông chùa mỗi khi chiều sập tối, tôi vẫn luôn thao thức về những buổi hoàng hôn trên đồi nắng, tuồng như cả tuổi thơ đã chìm rơi trong ký ức xa xăm.

  • INRASARADấu hiệu chủ nghĩa hiện đại trong nghệ thuật manh nha từ Claude Monet, xuất phát từ một quan niệm. C. Monet cho rằng sự vật biến đổi theo ánh sáng và bị tác động bởi chuyển động nhanh.

  • Trong những năm gần đây cuộc sống của nhân dân ngày càng được cải thiện, nhu cầu văn hóa của xã hội xã hội chủ nghĩa ngày càng cao. Nhu cầu về vẻ đẹp hình thể biểu hiện qua các cuộc thi hoa hậu, người mẫu thời trang.

  • Đã trở thành truyền thống tốt đẹp từ nhiều năm nay, các trường Đại học Mỹ thuật Việt Nam - Thái Lan tổ chức luân phiên 2 năm một lần Triển lãm Mỹ thuật Đương đại giữa hai nước.

  • Kỷ niệm 120 năm ngày sinh của đại danh hoạ Pablo Picasso 25/10/1881 - 25/10/2001

  • Có những “Ngày của Mẹ” vào cuối thu ở phương Nam. Người xa xứ nhắn nhủ với nhau, đấy là những ngày đẹp nhất. Và họ đã trải lòng trong một không gian thư pháp có chủ đề về lòng hiếu thảo.

  • Cuộc triển lãm này nằm trong khuôn khổ triển lãm mỹ thuật 8 khu vực của cả nước năm 1998, do Hội Mỹ thuật Việt cùng các Sở VHTT và Hội VHNT địa phương phối hợp tổ chức. Với 6 tỉnh khu vực bắc miền Trung (Thanh Hóa, Nghệ An, Hà Tĩnh, Quảng Bình, Quảng Trị, Thừa Thiên - Huế), đây là cuộc triển lãm lần thứ III.

  • Với chủ đề : “Ân tượng Huế - Việt , 1998”, Trại sáng tác Điêu khắc Quốc tế lần thứ II đã được tổ chức tại Huế từ ngày 1.11 đến 15.12.1998. Có thể nói, đối với người dân xứ Huế thì có lẽ đây là lần đầu tiên được tận mắt chứng kiến một hoạt động nghệ thuật hết sức quy mô và rầm rộ như thế này. Quy mô ở góc độ tổ chức mang tính chất quốc tế và rầm rộ ở tính chất đặc thù của thể loại nghệ thuật là điêu khắc ngoài trời.