Xuất lộ tại khu vực sát Nhà Quốc hội vừa hoàn thành, trục kiến trúc tâm linh của vương triều Lý được Viện khảo cổ học VN đánh giá là "hiện tượng đặc biệt trong lịch sử Đông Á và Đông Nam Á, thể hiện tinh thần độc lập và tự tôn dân tộc rất cao của Đại Việt".
Phần chi tiết trung tâm của kiến trúc tâm linh được tìm thấy
Dù được phát hiện từ đầu năm 2014 nhưng phải tới thời điểm này, dư luận mới dành sự quan tâm cao độ tới cụm kiến trúc "chưa bao giờ thấy" này, khi vấn đề bảo tồn bắt đầu được đặt ra.
Chưa từng có trong thư tịch cổ
Di tích trên được phát hiện vào tháng 2 vừa qua, khi Viện khảo cổ tiến hành khai quật tại khu vực dự kiến xây đường hầm và bãi xe ngầm của Nhà quốc hội. Trước kiến trúc quá đặc biệt này, Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Tấn Dũng đã trực tiếp tham quan di tích vào ngày 18/2. Đồng thời, một cuộc tọa đàm quốc tế cũng được Viện Hàn lâm khoa học xã hội VN tổ chức tại thực địa vào tháng 7 vừa qua.
Nằm ở độ sâu từ 2,2 – 4,2 mét dưới khu vực Vườn Hồng (cạnh nhà Quốc hội), di tích trên gồm một móng trung tâm và 2 cấu trúc phụ nằm đối xứng, tất cả có tổng diện tích gần 400 m2. Cấu trúc trung tâm có 4 lớp, chính giữa là một khối đá lớn được khoét lõm hình tròn, xung quanh là 4 xà gỗ hình vuông, phía ngoài tiếp tục là các cọc gỗ cắm hình vuông và dấu vết các cột lớn tạo thành 2 hình tròn đồng tâm. Cụm di tích này đã được xác định có niên đại trong thời điểm từ 1010 – 1048 và liên quan tới những nghi lễ tâm linh đặc biệt của vương triều Lý.
Nếu tính cả vòng ngoài, cụm di tích này ước tính có quy mô lên tới 6800 m2. Các liên tưởng ban đầu cho thấy những cấu trúc móng tìm thấy có thể được sử dụng để đỡ các cấu trúc móng có thể chuyển động bên trên. Bởi vậy, trong cuộc hội thảo vào tháng 7, một số ý kiến đặt giả thiết rằng đây là kiến trúc của một tòa tháp Cửu Phẩm Liên Hoa (pháp khí hình tháp của Phật giáo với 9 tầng hoa sen, hình lục lăng hoặc bát giác). Thậm chí, cũng có ý kiến cho rằng đây là sân chính để thực hiện lễ hội đèn Quảng Chiếu đặc biệt của vương triều này.
Tuy nhiên, đặt trong sự tham chiếu với các sử liệu cổ và dấu tích của các đàn Nam Giao, Xã Tắc hiện nay, hầu hết các chuyên gia đều khẳng định: di tích xuất lộ này được khai thác vào mục đích tế lễ Trời, Đất của các hoàng đế đầu thời Lý và có vai trò tối quan trọng trong tổng thể quy hoạch kiến trúc thời Lý tại Hoàng Thành. Đặc biệt, kiến trúc này chưa bao giờ được tìm thấy trong kiến trúc các kinh đô cổ của cả nước, cũng như khu vực, cũng như chưa bao giờ được ghi lại trong các thư tịch cổ.
Một đàn tế Trời hiếm có?
Trong quá trình khảo sát, một số chuyên gia Nhật Bản đặt ra giải thiết: kiến trúc này có thể gần gũi về công năng với một số kiến trúc cổ tại kinh đô thời Đường, Tống (Trung Quốc) hoặc tại Hán Thành (Hàn Quốc). Vắn tắt, đó có thể là tòa "Thiên Đường", nơi Hoàng đế đích thân làm chủ tế trong các lễ tế Trời để cầu quốc thái dân an. Hoặc, cũng có thể đây là dấu vết của tòa Minh Đường, nơi Hoàng đế tới để "nhận lệnh" của Trời và từ đó ban hành các chính sách quốc gia.
Đặc biệt, theo các sử liệu cũ, đàn Xã Tắc được đời vua thứ hai của triều Lý xây dựng năm 1048, còn đàn Nam Giao được đời vua thứ 6 của triều Lý xây dựng ước chừng vào năm 1152. Do vậy, GS Nguyễn Quang Ngọc (Phó chủ tịch Hội khoa học Lịch sử VN) đưa ra một kiến giải thú vị: Căn cứ vào phỏng đoán về niên đại, di tích vừa phát hiện có thể chính là "tiền thân" của các đàn tế này và được sử dụng trong giai đoạn đầu của vương triều Lý.
"Việc lập đàn tế Trời là điều tối quan trọng với bất kỳ vương triều nào. Vì vậy, rất có thể đàn tế này được Lý Thái Tổ cho xây dựng ngay khi dời đô về Thăng Long" – GS Ngọc nói - "Trong những vương triều tiếp sau, khi đàn Xã Tắc hình thành, đàn tế này không còn được sử dụng nữa nhưng vẫn là một kiến trúc đặc biệt có ý nghĩa nên không bị dỡ bỏ".
Dù chưa xác định được tên gọi cụ thể, kết luận của Viện khảo cổ học VN vẫn cho rằng di tích này là một hiện tượng đặc biệt trong lịch sử Đông Á và Đông Nam Á, đồng thời thể hiện tinh thần độc lập và tự tôn dân tộc rất cao của nước Việt xưa. Bởi, theo lịch sử phương Đông cổ đại, các Thiên triều Trung Hoa với tư tưởng Đại Hán đã cho rằng chỉ họ mới được phép "nhận mệnh trời" và không cho các nước nhỏ xung quanh thực hiện điều tương tự. Từ đó, Nhật Bản từng có lúc xây loại kiến trúc như Minh Đường, Thiên Đường rồi bỏ, còn Triều Tiên từng xây vào thế kỉ 15 nhưng cũng bị nhà Minh đòi bỏ và phải đến thế kỉ 18, 19 mới được tổ chức tế Trời.
Hiện tại, di tích đặc biệt này đã được tư liệu hóa và lấp cát tạm thời để bảo tồn. Theo kiến nghị của các chuyên gia, di tích này cần được Chính Phủ xem xét phương án nghiên cứu bảo tồn nguyên trạng vùng diện tích lõi đã xuất lộ (25 x 15, 5 m) trong thời gian tới. Đặc biệt, xét trong tương quan với Nhà Quốc hội bên cạnh, di tích này chỉ "lấn" vào khoảng 5 % hầm để xe và một phần của lối vào hầm nên việc điều chỉnh là khả thi.
Nguồn: Hoàng Nguyên - TT&VH
Gần nửa giờ lái xe từ thủ đô Kabul, tỉnh Logar, phía đông nam thủ đô Kabul, được coi là một trong những nơi nguy hiểm nhất ở Afghanistan. Nó gần khu vực Waziristan biến động của Pakistan, nơi các chiến binh vũ trang tự do qua lại nơi biên giới.
Trong ba lần khai quật (các năm 1993, 2009 và năm 2013) tại khu Di tích lịch sử-văn hóa-khảo cổ đặc biệt Gò Tháp thuộc xã Tân Kiều, huyện Tháp Mười, tỉnh Đồng Tháp, Bảo tàng tỉnh Đồng Tháp đã thu được 49 hiện vật bằng vàng của nền văn hóa Óc Eo.
VÕ VINH QUANG
An Nam quốc thư là hệ thống văn thư ngoại giao rất quan trọng giữa nước ta và Nhật Bản thế kỷ XVI - XVII, thường xuyên được giới nghiên cứu quan tâm tìm hiểu.
HỒ TẤN PHAN - NGUYỄN THỊ NHƯ TRANG
Chúng tôi đọc một cách thú vị bài "Lại nói chuyện cầu Trường Tiền" của Quách Tấn đăng trên Tạp chí Sông Hương số 23.
(SHO) Bộ VHTTDL vừa ban hành Quyết định cho phép Sở VHTTDL tỉnh Thanh Hóa phối hợp với Viện Khảo cổ học khai quật tại Hang Diêm, xã Thành Yên, huyện Thạch Thành, tỉnh Thanh Hóa trong thời gian từ 21/11 - 02/12/2013 trên diện tích là 20m2.
ĐINH VĂN TUẤN
Giữa lúc các nhà nghiên cứu sử học đang sôi nổi, tranh biện về cuộc tìm kiếm di tích lăng mộ Quang Trung nhưng vẫn chưa tìm ra bằng chứng xác thật thì bất ngờ trên Tạp chí Xưa & Nay năm 2005(1), hai nhà nghiên cứu Hồng Phi và Hương Nao đã phát hiện và công bố một bài thơ chữ Hán Kiến Quang Trung linh cữu được chép trong Nam hành tạp vịnh tập 2 của bản chép tay Liên Khê di tập do danh sĩ Thanh Hóa là Lê Ôn Phủ(2), hiệu là Liên Khê (1771 - 1846) trước tác.
HỒ TRUNG TÚ
Trong lịch sử mối quan hệ Việt Chăm có một thời kỳ vô cùng đặc biệt, đó là giai đoạn cùng nhau hợp tác chống lại quân Nguyên Mông.
HỒ VĨNH
Mới đây trong quá trình sưu tầm tư liệu Hán Nôm tại Cố đô Huế, chúng tôi tìm thấy một bản thảo chữ Hán viết dưới đời vua Bảo Đại.
KHẮC DŨNG
Việc ông Đăng Thanh (86, Hoàng Diệu, Đà Lạt, Lâm Đồng) “tuyên bố” mua được một tấm xà rông của vua Chăm khiến chúng tôi phải “vào cuộc” truy tìm nguồn gốc của món hiện vật này. Cũng nói thêm, ông Đăng Thanh là hội viên CLB UNESCO Nghiên cứu bảo tồn cổ vật Việt Nam tỉnh Lâm Đồng (Club for antique research and collection in Lam Dong), một trong những người chơi đồ cổ khá nổi tiếng ở Lâm Đồng. Từ tấm xà rông mà ông Thanh cho rằng “của hoàng tộc Chăm”, chúng tôi về xã Pró (huyện Đơn Dương, tỉnh Lâm Đồng) để tiếp cận với một số gia đình, dòng họ có quan hệ với “vua Chàm” xưa kia.
LTS: Theo thông báo của Hội đồng chung khảo Giải Báo chí Quốc gia 2012, phim tài liệu “Ký ức Hoàng Sa” của nhà báo Bảo Hân - Trung tâm Truyền hình Việt Nam tại Huế, cộng tác viên của Tạp chí Sông Hương - là tác phẩm báo chí duy nhất của Thừa Thiên Huế được Giải Báo chí Quốc gia trong năm nay. Sông Hương xin giới thiệu nội dung kịch bản của phim tài liệu này và chúc mừng tác giả được giải.
LÊ QUANG THÁI
Trong 12 con giáp giữ vai trò "hành khiển" điều hành vòng quay ngày tháng, con rồng là linh vật khác hẳn với 11 loài còn lại mang tính cách hiện thực rõ nét.
ĐẶNG TIẾN
Rồng là một linh vật tưởng tượng, chỉ có trong huyền thoại hay truyền thuyết, nhưng lại là một hình ảnh quen thuộc trong tâm thức người Việt Nam.
PHAN THUẬN ANTrong suốt nửa đầu thế kỷ 19, nhất là vào đầu thời Gia Long (1802 - 1820), nhà Nguyễn đã cố tình giết sạch, đốt sạch, xóa sạch tất cả con người, di tích, sách vở và mọi thứ khác của nhà Tây Sơn.
NGUYỄN THẾPhong Điền là huyện nằm ở phía bắc của tỉnh Thừa Thiên Huế, vùng đất mang nhiều dấu ấn lịch sử văn hóa của các thời kỳ. Sự kiện đáng ghi nhận gần đây là việc tìm thấy trống đồng cổ Đông Sơn có niên đại từ thế kỷ 2- 1 trước công nguyên, di tích văn hóa Chăm Pa, văn hóa Việt cổ... đã tạo sự quan tâm đặc biệt của các nhà nghiên cứu lịch sử trong và ngoài nước.
HỒ VĨNHMới đây trong đợt khảo sát thực địa tại vùng đồi núi thuộc thôn Trường Đá, xã Thủy Biều, thành phố Huế, chúng tôi đã tìm thấy một tấm bia cổ nằm bên ngoài Khiêm lăng (lăng Tự Đức) khoảng 1 km về phía Tây Bắc.
PHAN THANH HẢITrong ca dao xứ Huế, hình ảnh chiếc giếng cổ từ lâu lắm đã đi vào chuyện tình yêu đôi lứa, trở thành biểu tượng để người ta đem làm vật nguyện thề:Nước giếng Hàm Long đã trong lại ngọtAnh thương em rày có Bụt chứng tri
VŨ QUỐC HIỀNQuần thể kiến trúc Cố đô Huế là một di sản văn hoá có giá trị to lớn của Thừa Thiên Huế nói riêng và của Việt Nam nói chung. Giá trị di tích đó thể hiện ở cả văn hoá vật thể và phi vật thể mà bất cứ ai trong chúng ta cũng đều có thể nhận biết được.
NGUYỄN TUẤN LÂMSông Hương - một bộ phận cấu thành của văn hoá Huế đã và đang chứng kiến những bước thăng trầm của Cố đô Huế xưa cũng như đời sống hàng ngày của xứ Huế hiện nay. Dòng sông thơ mộng, ngọt ngào này chắc chắn đang nắm giữ nhiều bí ẩn của vùng đất lịch sử này mà nếu khai thác những bí ẩn đó có thể là những bổ sung quan trọng cho kho tàng lịch sử, văn hoá Huế.
PHAN THANH HẢIVới chủ đề “320 năm Phú Xuân - Huế, nghề truyền thống – bản sắc và phát triển”, Festival nghề truyền thống Huế 2007 sẽ diễn ra từ ngày 8-6 đến 10-6-2007, tập trung vào các nghề chạm khắc, đúc đồng và kim hoàn ở Huế và khắp đất nước.Sông Hương góp thêm một tiếng nói để tôn vinh nghề đúc đồng của Huế thông qua việc trình bày và đánh giá một số cổ vật đồng tiêu biểu của thời kỳ trước Phú Xuân hiện còn được lưu giữ để giúp bạn đọc có cái nhìn đầy đủ hơn về lịch sử phát triển và những thành tựu của nghề đúc đồng xứ Huế.
NGUYÊN ĐẠTNhân trở lại chùa Thiên Mụ, thăm lại những chuông cổ, tượng cổ, khánh cổ... Chúng tôi thấy trên chiếc khánh đồng có ghi: "Khánh đúc năm 1674 do Jean de la Croix người Bồ Đào Nha đúc". Chúng tôi phân vân, sao không đề ở tất cả chuông tượng ở đây mà chỉ đề ở một chiếc khánh có hoa văn kiểu dáng Việt lại người Âu đúc?