Bia đá “Thái Sơn Thạch Bất Cảm Đương” ở làng Bao La
Về nguồn gốc của loại bia đá phong thủy này, người xưa quan niệm rằng do Thái Sơn (ở Sơn Đông, Trung Quốc) là một ngọn núi linh thiêng bậc nhất trong Ngũ nhạc danh sơn, do đó đá của núi Thái Sơn có thể trấn yểm để xua đuổi tà ma. Người ta thường dùng đá (không nhất thiết là đá núi Thái Sơn) để khắc dòng chữ “Thái Sơn Thạch Cảm Đương” (泰 山 石 敢 當) hoặc “Thạch Cảm Đương” (石 敢 當) nghĩa là núi đá Thái Sơn có thể đảm đương (việc trấn yểm) và dựng ở những nơi được cho là có phong thủy không được tốt như trước cửa nhà, đình chùa, miếu mạo,… nhằm ngăn chặn những điều xui xẻo, tai ương, ma quỷ,… không để làm ảnh hưởng đến gia chủ. Trong quan niệm phong thủy khi chọn đất, làm nhà cần tránh phải những con đường đâm thẳng vào nhà hoặc tránh “góc ao đao đình”, trước nhà có nhiều am, miếu, đình chùa, nghĩa địa án ngữ,… thì phải tìm cách hóa giải có thể là dựng tượng chó đá, treo gương bát quái, bùa chú hoặc sử dụng bia đá “Thái Sơn Thạch Cảm Đương”.
 |
| Bia đá “Thái Sơn Thạch Cảm Đương” trong khu vực Lăng Tự Đức |
Quá trình tìm hiểu, chúng tôi nhận thấy tại thành phố Huế hiện nay vẫn còn một số bia đá “Thái Sơn Thạch Cảm Đương” hoặc “Thạch Cảm Đương” được lưu giữ. Tại Chùa Pháp Hỷ (Niệm Phật đường Tây Linh), phường Thuận Lộc, thành phố Huế, có dựng một tảng đá ngay tại cổng phụ (ngã ba đường Tôn Thất Thuyết - Nguyễn Xuân Ôn) với kích thước cao 60cm, rộng 45cm, dày khoảng 5cm, mặt trước khắc bốn chữ “Thái Sơn Thạch Cảm Đương” (太 山 石 敢 當)1nhằm trấn lại yếu tố bất lợi khi đường Nguyễn Xuân Ôn trực chỉ “đâm” thẳng vào chùa, do quá trình nâng đường phố nên bia đá đã bị che lấp ½ chữ “Đương”. Tại khu vực Lăng Tự Đức, phát hiện tấm bia đá “Thái Sơn Thạch Cảm Đương” (泰 山 石 敢 當) với chất liệu đá thanh khá nguyên vẹn, cao 80cm, rộng 40cm, dày 3cm, mặt bia hướng ra sông Hương2.
 |
 |
| Bia đá “Thái Sơn Thạch Bất Cảm Đương” tại làng Bao La |
Tại làng Bao La, xã Quảng Phú, huyện Quảng Điền, hiện nay tồn tại một bia đá như trên tại xóm Chợ (tên chữ là Lý Nhơn), trên con đường từ xóm Chợ đến xóm Đông, cách cô đàn xóm khoảng 150m. Bia đá cao khoảng 50cm, rộng 20cm, dày 15cm, bề mặt trang trí hoa văn dây leo đơn giản, mặt bia hướng về phía đình làng Đức Nhuận. Về nguồn gốc bia đá, theo nhiều người cao niên trong làng cho biết, trước đây bia đá này được dựng sát lũy tre cách vị trí cũ chừng 50m bên cạnh con đường đất nối hai xóm, quá trình xây dựng tuyến đường nhựa mới bia đá được đưa ra dựng tại vị trí hiện nay.
Tuy nhiên, điều đáng nói ở tấm bia trấn phù của làng Bao La khác với những nơi khác ở chỗ được khắc dòng chữ Hán “Thái Sơn Thạch Bất Cảm Đương” (泰 山 石 不 敢 當). Vì sao lại có thêm chữ “Bất” (不) mang ý nghĩa phủ định một hành động, việc làm như bất khả (không thể), bất phục (không tuân theo),… vào nội dung mà đáng ra là phải khẳng định yếu tố “Thái Sơn Thạch” (đá Thái Sơn) có thể đảm đương việc trấn áp, ngăn chặn điều xấu do đình làng khác trực diện mang lại thì ở đây lại là nghĩa là “Đá Thái Sơn không thể đảm đương” nếu “không thể” thì việc tạo dựng bia đá này hoàn toàn không có ý nghĩa về mặc phong thủy.
Có giả thiết cho rằng, có thể do hành động phá hoại sau đó, cố tình khắc thêm chữ “Bất” (不) vào bia đá, tuy nhiên qua xem xét cho thấy kích thước, khoảng cách, nét chữ của các chữ Hán trên bia đá là tương đương nhau nên không có thể “chèn” thêm, do đó có thể khẳng định các chữ trên bia đá được khắc cùng một thời điểm. Có ý kiến cho rằng do trình độ hiểu biết của dân làng và thợ khắc đá xưa còn hạn chế nên nhầm lẫn, thêm chữ “Bất” (不) mà không phát hiện ra cũng không thuyết phục bởi dù có hạn chế chữ nghĩa đến đâu thì việc để đi đến thống nhất lập bia trấn yểm là ý chí của cả cộng đồng dân cư, ít nhiều có tham khảo từ các làng xã lân cận; chí ít trong làng cũng có người nhận biết mặt chữ nghĩa để nhận thấy được điều bất thường của việc làng xã. Đồng thời việc tạo dựng phải được tiến hành theo những nghi thức và một quy trình nghiêm ngặt nên không thể có chuyện cả cộng đồng dân cư, qua nhiều thế hệ không phát hiện ra điểm bất thường.
Hiện nay, tục sử dụng bia đá “Thái Sơn Thạch Cảm Đương” không còn được biết nhiều trong xã hội hiện đại, việc tìm hiểu vấn đề bất thường đối với tấm bia đá “Thái Sơn Thạch Bất Cảm Đương” ở làng Bao La vẫn là điều thú vị, tác giả xin nhận được trao đổi của các nhà nghiên cứu để làm rõ hơn.
P.H.N
(TCSH56SDB/03-2025)
------------------
1 Về quá trình lập bia đá, được biết tại vị trí này từ xưa nhà chùa dựng bia đá “Thái Sơn Thạch Cảm Đương” (泰山 石敢 當) nhưng sau đó bị hư hỏng, cách đây mấy chục năm có một Phật tử đã dựng tấm bia đá trên nhưng sử dụng chữ “Thái” (太) nghĩa thường gặp là “quá” như quá nhiều, quá to.
2 Tấm bia này hiện nằm trong vườn nhà người dân trên đường Huyền Trân Công Chúa và đã bị xô nghiêng về trước.
Tải mã QRCode
.png "Địa danh học và việc nghiên cứu địa danh các tỉnh Trung Trung Bộ")
-
Gần nửa giờ lái xe từ thủ đô Kabul, tỉnh Logar, phía đông nam thủ đô Kabul, được coi là một trong những nơi nguy hiểm nhất ở Afghanistan. Nó gần khu vực Waziristan biến động của Pakistan, nơi các chiến binh vũ trang tự do qua lại nơi biên giới.
-
Trong ba lần khai quật (các năm 1993, 2009 và năm 2013) tại khu Di tích lịch sử-văn hóa-khảo cổ đặc biệt Gò Tháp thuộc xã Tân Kiều, huyện Tháp Mười, tỉnh Đồng Tháp, Bảo tàng tỉnh Đồng Tháp đã thu được 49 hiện vật bằng vàng của nền văn hóa Óc Eo.
-
VÕ VINH QUANG
An Nam quốc thư là hệ thống văn thư ngoại giao rất quan trọng giữa nước ta và Nhật Bản thế kỷ XVI - XVII, thường xuyên được giới nghiên cứu quan tâm tìm hiểu.
-
HỒ TẤN PHAN - NGUYỄN THỊ NHƯ TRANG
Chúng tôi đọc một cách thú vị bài "Lại nói chuyện cầu Trường Tiền" của Quách Tấn đăng trên Tạp chí Sông Hương số 23. -
(SHO) Bộ VHTTDL vừa ban hành Quyết định cho phép Sở VHTTDL tỉnh Thanh Hóa phối hợp với Viện Khảo cổ học khai quật tại Hang Diêm, xã Thành Yên, huyện Thạch Thành, tỉnh Thanh Hóa trong thời gian từ 21/11 - 02/12/2013 trên diện tích là 20m2.
-
ĐINH VĂN TUẤN
Giữa lúc các nhà nghiên cứu sử học đang sôi nổi, tranh biện về cuộc tìm kiếm di tích lăng mộ Quang Trung nhưng vẫn chưa tìm ra bằng chứng xác thật thì bất ngờ trên Tạp chí Xưa & Nay năm 2005(1), hai nhà nghiên cứu Hồng Phi và Hương Nao đã phát hiện và công bố một bài thơ chữ Hán Kiến Quang Trung linh cữu được chép trong Nam hành tạp vịnh tập 2 của bản chép tay Liên Khê di tập do danh sĩ Thanh Hóa là Lê Ôn Phủ(2), hiệu là Liên Khê (1771 - 1846) trước tác. -
HỒ TRUNG TÚ
Trong lịch sử mối quan hệ Việt Chăm có một thời kỳ vô cùng đặc biệt, đó là giai đoạn cùng nhau hợp tác chống lại quân Nguyên Mông. -
HỒ VĨNH
Mới đây trong quá trình sưu tầm tư liệu Hán Nôm tại Cố đô Huế, chúng tôi tìm thấy một bản thảo chữ Hán viết dưới đời vua Bảo Đại.
-
KHẮC DŨNG
Việc ông Đăng Thanh (86, Hoàng Diệu, Đà Lạt, Lâm Đồng) “tuyên bố” mua được một tấm xà rông của vua Chăm khiến chúng tôi phải “vào cuộc” truy tìm nguồn gốc của món hiện vật này. Cũng nói thêm, ông Đăng Thanh là hội viên CLB UNESCO Nghiên cứu bảo tồn cổ vật Việt Nam tỉnh Lâm Đồng (Club for antique research and collection in Lam Dong), một trong những người chơi đồ cổ khá nổi tiếng ở Lâm Đồng. Từ tấm xà rông mà ông Thanh cho rằng “của hoàng tộc Chăm”, chúng tôi về xã Pró (huyện Đơn Dương, tỉnh Lâm Đồng) để tiếp cận với một số gia đình, dòng họ có quan hệ với “vua Chàm” xưa kia.
-
LTS: Theo thông báo của Hội đồng chung khảo Giải Báo chí Quốc gia 2012, phim tài liệu “Ký ức Hoàng Sa” của nhà báo Bảo Hân - Trung tâm Truyền hình Việt Nam tại Huế, cộng tác viên của Tạp chí Sông Hương - là tác phẩm báo chí duy nhất của Thừa Thiên Huế được Giải Báo chí Quốc gia trong năm nay. Sông Hương xin giới thiệu nội dung kịch bản của phim tài liệu này và chúc mừng tác giả được giải.
-
LÊ QUANG THÁI
Trong 12 con giáp giữ vai trò "hành khiển" điều hành vòng quay ngày tháng, con rồng là linh vật khác hẳn với 11 loài còn lại mang tính cách hiện thực rõ nét.
-
ĐẶNG TIẾN
Rồng là một linh vật tưởng tượng, chỉ có trong huyền thoại hay truyền thuyết, nhưng lại là một hình ảnh quen thuộc trong tâm thức người Việt Nam.
-
PHAN THUẬN ANTrong suốt nửa đầu thế kỷ 19, nhất là vào đầu thời Gia Long (1802 - 1820), nhà Nguyễn đã cố tình giết sạch, đốt sạch, xóa sạch tất cả con người, di tích, sách vở và mọi thứ khác của nhà Tây Sơn.
-
NGUYỄN THẾPhong Điền là huyện nằm ở phía bắc của tỉnh Thừa Thiên Huế, vùng đất mang nhiều dấu ấn lịch sử văn hóa của các thời kỳ. Sự kiện đáng ghi nhận gần đây là việc tìm thấy trống đồng cổ Đông Sơn có niên đại từ thế kỷ 2- 1 trước công nguyên, di tích văn hóa Chăm Pa, văn hóa Việt cổ... đã tạo sự quan tâm đặc biệt của các nhà nghiên cứu lịch sử trong và ngoài nước.
-
HỒ VĨNHMới đây trong đợt khảo sát thực địa tại vùng đồi núi thuộc thôn Trường Đá, xã Thủy Biều, thành phố Huế, chúng tôi đã tìm thấy một tấm bia cổ nằm bên ngoài Khiêm lăng (lăng Tự Đức) khoảng 1 km về phía Tây Bắc.
-
PHAN THANH HẢITrong ca dao xứ Huế, hình ảnh chiếc giếng cổ từ lâu lắm đã đi vào chuyện tình yêu đôi lứa, trở thành biểu tượng để người ta đem làm vật nguyện thề:Nước giếng Hàm Long đã trong lại ngọtAnh thương em rày có Bụt chứng tri
-
VŨ QUỐC HIỀNQuần thể kiến trúc Cố đô Huế là một di sản văn hoá có giá trị to lớn của Thừa Thiên Huế nói riêng và của Việt Nam nói chung. Giá trị di tích đó thể hiện ở cả văn hoá vật thể và phi vật thể mà bất cứ ai trong chúng ta cũng đều có thể nhận biết được.
-
NGUYỄN TUẤN LÂMSông Hương - một bộ phận cấu thành của văn hoá Huế đã và đang chứng kiến những bước thăng trầm của Cố đô Huế xưa cũng như đời sống hàng ngày của xứ Huế hiện nay. Dòng sông thơ mộng, ngọt ngào này chắc chắn đang nắm giữ nhiều bí ẩn của vùng đất lịch sử này mà nếu khai thác những bí ẩn đó có thể là những bổ sung quan trọng cho kho tàng lịch sử, văn hoá Huế.
-
PHAN THANH HẢIVới chủ đề “320 năm Phú Xuân - Huế, nghề truyền thống – bản sắc và phát triển”, Festival nghề truyền thống Huế 2007 sẽ diễn ra từ ngày 8-6 đến 10-6-2007, tập trung vào các nghề chạm khắc, đúc đồng và kim hoàn ở Huế và khắp đất nước.Sông Hương góp thêm một tiếng nói để tôn vinh nghề đúc đồng của Huế thông qua việc trình bày và đánh giá một số cổ vật đồng tiêu biểu của thời kỳ trước Phú Xuân hiện còn được lưu giữ để giúp bạn đọc có cái nhìn đầy đủ hơn về lịch sử phát triển và những thành tựu của nghề đúc đồng xứ Huế.
-
NGUYÊN ĐẠTNhân trở lại chùa Thiên Mụ, thăm lại những chuông cổ, tượng cổ, khánh cổ... Chúng tôi thấy trên chiếc khánh đồng có ghi: "Khánh đúc năm 1674 do Jean de la Croix người Bồ Đào Nha đúc". Chúng tôi phân vân, sao không đề ở tất cả chuông tượng ở đây mà chỉ đề ở một chiếc khánh có hoa văn kiểu dáng Việt lại người Âu đúc?
.png)
.png)
