“Ngọn lửa Hồng Sơn” - một thành công của đoàn tuồng cung đình Huế

15:44 25/01/2011
LÊ VĂN NGHỆ“Ngọn lửa Hồng Sơn” là vở tuồng cổ ra đời khoảng thế kỷ XVII, xuất phát từ vở tuồng cổ “Tam nữ đồ Vương” tác giả khuyết danh. Năm 1958 được soạn giả Hoàng Châu Ký và Tống Phước Phổ chỉnh lý dàn dựng cho đoàn Tuồng Thanh - Quảng ở Thanh Hóa.
Vở tuồng phản ảnh một giai đoạn lịch sử đầy biến động, không như những vở tuồng cổ khác có ngoại xâm, mà chỉ có xung đột quyền bính giữa lực lượng tiến bộ và lực lượng không tiến bộ.

Tuy lực lượng tiến bộ gặp nhiều thương vong, nhưng cuối cùng đã đạt được thắng lợi, thể hiện niềm lạc quan ước vọng của nhân dân “chính nghĩa thắng gian tà”, có ý nghĩa giáo dục truyền thống, chủ nghĩa yêu nước, chủ nghĩa anh hùng.

Xung đột cơ bản của vở tuồng nổ ra từ lúc phe gian thần cướp ngôi và hạ ngục nữ chúa, chờ ngày xử tử.

Từ xung đột đó phát sinh bao nhiêu kế, bao hành động quyết liệt giữa đôi bên chính nghĩa và phi nghĩa; mâu thuẫn này được giải quyết thì mâu thuẫn khác lại hình thành, phức tạp hơn, gay go hơn, cứ thế xung đột kịch phát triển đến cao trào, tiết tấu vở diễn dồn dập, diễn biến tâm trạng của nhân vật vô cùng phức tạp, đa dạng, từ đó tính cách nhân vật được biểu hiện cụ thể.

Một ông già trên 80 tuổi từ quan về cày ruộng, vui thú điền viên, nhưng khi đất nước có loạn lại xông vào cuộc chiến vô cùng gian khổ để chống kẻ thù, trong đó có đứa con trai phản phúc của mình (cha trung con phản nghịch), vừa có quyết tâm cao, vừa có nỗi xót xa vô hạn.

Một thanh niên bất bình với cha, nên bỏ đi tu, nhưng khi nghe tin cha mình làm loạn cướp ngôi vua lại cởi áo cà sa ra chống lại người cha gian thần ấy (con trung cha nghịch) với bao xót xa:

“Xét thân hổ với cao dày

Phơi gan giúp chúa châu mày phụ cha”

Một cô gái giả điên dại, than khóc thảm thiết, vào ra kinh đô để do thám tình hình, trong tình thế đau khổ phải nói dối là cha mình chết, cô đã diễn tả cái chết của cha mình một cách êm ấm, nhẹ nhàng để lòng mình đỡ khổ. Và nhiều nhân vật khác cũng luôn xáo động tâm tư trong biết bao tình huống gay cấn.

Kết thúc vở tuồng là một hành động vô cùng khốc liệt đầy bi kịch kiểu phương Đông. Ông già trên 80 tuổi đã giữ tên tướng giặc để nó phải chết trong ngọn lửa chính nghĩa dâng cao (ngọn lửa Hồng Sơn) và tất nhiên ông cũng hy sinh trong ngọn lửa đó. Tên tướng giặc cũng lại chính là đứa con trai của ông. Một cảm xúc thiêng liêng và đầy tính nhân văn đã để ông gượng dậy một phút nhìn lại mặt đứa con mình và vuốt mắt cho nó. Chả thế mà trong lớp “Tế Sống” của vở diễn, ông già nói:

“Trong ngọn lửa hồng cha con lão có thiêu xương

Ngoài trời thẳm nước non nhà mới rạng vẻ”

Đi sâu việc miêu tả, tận dụng hợp lý thủ pháp cách điệu mô phỏng tượng trưng và ước lệ, các diễn viên nắm được các vấn đề cơ bản của vũ đạo và làn điệu tuồng, đã diễn hết mình với những vũ đạo trong tuồng mô tả và khắc họa tính cách của từng nhân vật, làm rõ chủ đề bi hùng, gây xúc cảm thẩm mỹ, phù hợp với tâm trạng người xem.

Thành công của vở diễn có sự đóng góp hài hòa của thiết kế mỹ thuật sân khấu, âm thanh ánh sáng và sáng tác âm nhạc.

Nhạc tuồng sôi động réo rắc, hào hùng, phù hợp, góp phần lột tả tâm lý nhân vật giai điệu tương hòa theo lời hát, vũ đạo: Khi buồn thương, xót xa, ngậm ngùi; khi êm ả, trào lộng, vui tươi... diễn tả quá trình phát triển mâu thuẫn bên trong và bên ngoài nhân vật, biểu hiện sâu sắc tâm hồn nhân vật.

Đóng góp phần quan trọng tạo nên thành công lớn nhất là công sức tài nghệ của cố giáo sư viết kịch bản và đạo diễn Hoàng Châu Ký; và sự tham gia dàn dựng của nghệ sĩ nhân dân Đàm Liên, nghệ sĩ ưu tú Hương Thơm, nghệ nhân Nguyễn Hữu Có và nghệ nhân Lưu Ngọc Nam dạy vai mẫu cho các diễn viên trẻ, cùng với sự dày công chỉ đạo nghệ thuật, xây dựng vở diễn của giám đốc, đạo diễn Trương Tuấn Hải và tập thể diễn viên Nhà hát nghệ thuật Cung đình Huế đã có sự cố gắng vượt bậc trong thể hiện biểu diễn.

Qua bao thế kỷ, “Ngọn lửa Hồng Sơn” đã được các nhà nghiên cứu tuồng sưu tầm biên soạn, chỉnh lý và được các nghệ sĩ trong cả nước phục dựng gọt giũa, phát huy và được nhiều diễn viên trẻ kế thừa. vở diễn đã trở thành tinh hoa của sân khấu tuồng Việt Nam nói chung, tuồng cung đình Huế nói riêng; với nguyện vọng bảo tồn loại hình nghệ thuật phi vật thể độc đáo sống mãi với thời gian.

L.V.N
(263/01-11)





Đánh giá của bạn về bài viết:
0 đã tặng
0
0
0
Bình luận (0)
Tin nổi bật
  • HOÀNG CHƯƠNG

    Huế là cố đô của Việt Nam. Huế là một trung tâm văn hóa và Huế cũng là nơi phát triển tuồng cao nhất từ thế kỷ 19.

  • VÕ QUÊ

    Nghệ sĩ nhân dân Ngọc Bình sinh ngày 16/11/1958 tại Mai Dịch, Cầu Giấy, Hà Nội; trong khi thôn Uất Mậu, xã Quảng Hưng, huyện Quảng Điền, Thừa Thiên Huế là nguyên quán của Nghệ sĩ nhân dân(NSND) Ngọc Bình.

  • VƯƠNG HỒNG HOAN

    Tháng 1 năm 1993 La Cẩm Vân được nhà nước Cộng Hoà Xã Hội Chủ Nghĩa Việt Nam phong danh hiệu nghệ sĩ ưu tú. Tin vui đó thực sự gây xúc động đối với khán giả cùng bạn bè, đồng nghiệp lâu nay vốn mến mộ tài năng của nữ nghệ sĩ.

  • VĂN LANG

    Lâu nay, có nhiều người do có sự lưu tâm thể loại kịch dân ca nên đã viết một số bài đăng lên các báo và tạp chí, đặc san để phản ánh, động viên, khích lệ.

     

  • TÔN THẤT BÌNH

    Cuối năm 1991, Bộ Văn Hóa Thông tin và Thể thao đã cấp kinh phí để trùng tu lại Thanh Bình từ đường. Đây là lần trùng tư thứ ba (lần thứ nhất vào năm Quý Mùi 1823, lần thứ hai vào năm Mậu Tuất 1958).

  • VÕ QUÊ

    Nghệ sĩ Văn Lang tên thật là Trần Văn Lang sinh ngày 9/9/1920 tại Huế. Quê quán làng Đồng Di, xã Phú Hồ, huyện Phú Vang, tỉnh Thừa Thiên Huế.

  • TRƯƠNG TRỌNG BÌNH 

    I. Tổng quan về lịch sử hình thành và phát triển của nghệ thuật sân khấu truyền thống Huế 
    Nghệ thuật diễn xướng của sân khấu truyền thống Huế nguyên xưa thường được sử dụng trong các cuộc tế, lễ hoặc các dịp hiếu, hỉ, giải trí ở triều đình và các phủ đệ.

  • NGUYỄN HUY HỒNGI- Thanh Bình Từ Đường và Lễ Tế Tổ ngành sân khấu Huế

  • VĂN LANGMiền Trung, một dải đất dài và hẹp có nhiều đoàn nghệ thuật với nhiều thể loại: Tuồng, Chèo, Cải lương, Ca Huế, Dân ca, bài Chòi, Kịch nói…

  • TRẦN VIẾT NGẠCNgày 6-1-1926, tại nhà thị lang bộ Binh, Huế (nay là Đài truyền thanh Huế, ở góc đường Mai Thúc Loan - Đinh Tiên Hoàng) cụ Phan Bội Châu đã đóng phim.

  • HOÀNG CHƯƠNGĐã lâu lắm trên sân khấu dân tộc mới có một vở diễn mang tính toàn vẹn từ nội dung đến hình thức, đặc biệt là nói về cuộc đời Hồ Chủ tịch. Qua sân khấu, khán giả một lúc có thể thấy được Bác Hồ ở nhiều thời kỳ, ở nhiều địa điểm và nhiều gian khổ, thậm chí đau khổ đến tột cùng, nhưng vẫn chịu đựng vượt qua rồi nuôi một chí hướng lớn của một vĩ nhân.

  • NGÔ MINHChiều mùng 2-1- 2010, tôi được Nhà hát Nghệ thuật Ca kịch Huế mời đến rạp Hưng Đạo xem diễn báo cáo vở ca kịch Hồ Chí Minh - Hồi ức màu đỏ, trước khi mang đi tham dự Hội diễn Sân khấu chuyên nghiệp toàn quốc dành cho Ca kịch và Tuồng ở Đà Nẵng.

  • TÔN THẤT BÌNHVăn Lang đến với nghệ thuật như là duyên là nợ.

  • PHAN THUẬN ANĐa số các thế hệ trẻ sinh từ khoảng năm 1950 trở về sau không biết loại hình nghệ thuật biểu diễn KIM SANH là gì, mặc dù hậu thân của nó vẫn còn tồn tại đến ngày nay.

  • THÁI VŨNhà văn Trần Thanh Mại và nhóm Hồ Thu Quê đã hai lần diễn những vở kịch nghiệp dư tại thành phố Huế để quyên tiền ủng hộ đồng bào bị nạn đói ở Nghệ Tĩnh: lần thứ nhất vở Hernani của Victor Hugo được diễn vào năm 1936 trong phong trào Mặt trận bình dân và vở Kinh Kha vào năm 1945, trước Cách mạng tháng Tám, trong thời kỳ chính phủ Trần Trọng Kim.

  • NGUYỄN THANH TÚCách đây hơn nửa thế kỷ, một gánh hát người Huế đang lưu diễn trên đất Bắc bỗng khựng lại giữa chừng khi nghe tin sông Bến Hải bị kẻ thù ngăn tuyến. Đôi bờ cách trở. Gánh hát với hai mươi số phận đẩy đưa khắp phương kiếm kế sinh nhai. Thôi thì họ gắn thân phận với đủ thứ nghề, phơi mặt với cơm gạo mắm muối, miễn sao trụ lại được trong cái thời bao cấp.

  • PHAN THUẬN THẢOTuồng - loại hình sân khấu đặc sắc của Việt Nam - là một nghệ thuật tổng hợp, trong đó, âm nhạc, vũ đạo, phục trang, đạo cụ,... là những yếu tố quan trọng được kết hợp với nhau tạo nên một tổng thể hài hoà.

  • NGUYỄN THANH TÚKỷ niệm 50 năm thành lập nhà hát nghệ thuật ca kịch Huế (23/07/1957 - 23/07/2007)

  • PHAN THUẬN THẢO(Qua khảo sát tại Thanh Bình Từ đường ở Huế)Hàng năm, cứ mỗi dịp rằm tháng 7 Âm lịch, con cháu trong ngành Hát Bội (còn gọi là Hát Bộ hay Hát Tuồng) ở vùng Huế tụ họp nhau tại Thanh Bình Từ đường (kiệt 281, Chi Lăng, Huế) để làm lễ tế tổ. Đây là một dịp tốt để người trong nghề cùng gặp gỡ, trao đổi về nghề nghiệp, và tỏ lòng thành kính, biết ơn đến các vị tổ nghề.

  • NGUYỄN HỒNG KỲBạch Hạc còn nhớ cái ngày đầu được tuyển vào đoàn Hát múa truyền thống. Ngày đó cách đây đã gần 20 năm, nhưng mỗi khi nhớ lại, Hạc thấy ở khoé mắt của mình cay sè những gì hiện rõ mồn một của con đường đến với nghệ thuật. Giờ đây, Hạc là một nhân vật không thể thiếu trong ngôi nhà nghệ thuật của Đoàn nghệ thuật truyền thống Huế.