Vĩnh biệt Lê Bá Đảng, họa sĩ tài ba của Việt Nam!

16:15 20/04/2015

LTS: Họa sĩ Lê Bá Đảng sinh ngày 27/6/1921 tại làng Bích La Đông, xã Triệu Đông, huyện Triệu Phong, tỉnh Quảng Trị. Ông đã ra đi vào ngày 7/3 tại Thủ đô Paris nước Pháp, để lại dự án dang dở đáng tiếc về “một bức tranh rất lớn nằm ngửa trên mặt đất”, ước mong góp phần cho Huế trở nên một Kinh đô Mỹ thuật.
Sông Hương giới thiệu “lời chia buồn sâu sắc” đọc trong Lễ tưởng niệm họa sĩ Lê Bá Đảng của tỉnh Thừa thiên Huế vào chiều 9/3 tại Trung tâm Nghệ thuật mang tên ông.

Họa sĩ Lê Bá Đảng, nhà văn Tô Nhuận Vỹ và cô Lê Cẩm Tế tháng 5/2013 tại Paris. (Ảnh do đạo diễn Đạng Nhật Minh chụp)

TÔ NHUẬN VỸ

Trong phút giây đau buồn khi nghe tin Anh ra đi, tôi muốn thầm nói đôi lời tiễn Anh về chốn Vĩnh hằng mà không sao nói được. Nói gì về Anh? Viết gì về Anh? Người ta đã nói, đã viết quá nhiều về Anh. Chúng tôi cũng đã viết, đã nói không ít về Anh. Về Bàn chân Giao Chỉ, về Hạt gạo Trường Sơn, về Ngựa, về Mèo, về Mắt, về Thiền xanh, về Tranh hai mặt, về Nghệ thuật sắc không, về Sắc Sắc Không Không, về Tấn tuồng nhân loại, Về Cõi Người ta , về Không gian Lê Bá Đảng, về Hàng rào mỹ thuật trên chính vùng đất ngày xưa  giặc Mỹ xây dựng hàng rào điện tử Mắc-na-ma-ra, về các Đài liệt sĩ theo mô hình Thành Cổ loa trên khắp đất Việt Nam… Tôi lần giở từng bức thư anh gửi cho tôi từ buổi sơ giao cho tới ngày Anh còn có thể cầm bút, những câu chữ chân chất, đất cát, bộc trực đẫm chất làng quê. Xin Anh cho phép tôi đọc to lên đôi điều gan ruột của Anh cho mọi người thương quý Anh đang tới chia tay Anh hôm nay nghe.

Về dự tính Bức tranh khổng lồ trên vùng Bàu Hồ, Anh viết: “Tôi đã đọc lui đọc tới hai ba lượt thư anh. Anh có lý. Vì đây là “có một không hai”. Tôi cũng biết tôi được ưu đãi hơn ai hết. Nhưng anh để tôi nói rõ ý kiến của tôi là: muốn làm một cái chi ở Huế CHƯA HỀ ĐÂU CÓ, để LÀM GIÀU CÁI VĂN HÓA HUẾ và dựng lên một cái chi mà CHƯA AI CÓ, cho đến cả Trung Hoa, Thái Lan, Miến Điện, Nhật Bản… mà cũng không có, là: một tranh rất lớn nằm ngửa trên mặt đất, con người có thể dạo chơi trên tranh (với giày mềm thuê của tôi). Anh cần nói rõ ý định của tôi với lãnh đạo. Những ý nghĩ tham lam của tôi là làm sao để Huế trở nên một Kinh đô Mỹ thuật”. (Thư ngày 5/3/2008).
 

Bậc thầy của hai thế giới Đông - Tây

Năm 1939, họa sĩ Lê Bá Đảng sang Pháp  trong  đoàn  lính  thợ  của  quân  đội  nước  này,  tham gia  vào những đội quân  chống phát  xít  và bị Đức quốc xã bắt làm tù binh. Sau đó, ông  học tại Học viện nghệ thuật Toulouse. 

Năm 1950,  lần đầu  tiên ông  triển  lãm các  tác phẩm của mình tại thủ đô Paris (Pháp), sau  đó trở thành một họa sĩ nổi tiếng ở châu Âu. 

Năm 1989, ông nhận giải  thưởng “Nghệ sĩ  có tài năng lớn và tư tưởng nhân đạo” của Viện  quốc tế Saint Louis của Mỹ. 

Năm  1992,  ông  được  Trung  tâm  tiểu  sử  quốc tế thuộc Đại học Cambridge của Anh đưa  vào danh mục những người nổi tiếng thế giới. 

Năm 1994, ông được Nhà nước Pháp tặng  Huân chương Văn hóa nghệ thuật. 

Ông được gọi là họa sư và giới nghệ thuật  đánh giá  là bậc  thầy của hai  thế giới Đông  -  Tây. Họa sĩ Lê Bá Đảng đã sáng  tạo  ra một  phương  pháp  nghệ  thuật  được  gọi  tên  là  “Không gian Lê Bá Đảng” (Lebadangspaces). 

Năm  1992,  ông  thực  hiện  cuộc  triển  lãm  đầu  tiên ở quê hương Việt Nam ngay  tại  làng  quê Bích La Đông. 

Năm  2006,  Trung  tâm  nghệ  thuật  Lê  Bá  Đảng đã được xây dựng và đi vào hoạt động  để trưng bày tác phẩm của họa sĩ Lê Bá Đảng  tại địa chỉ 15 Lê Lợi, thành phố Huế.

Thụy  Khuê  viết  về  dự  tính này của Anh: Ông muốn  dựng Cõi Người  ta  trên  đất  Huế, Tâm của đất Việt.  

Lãnh  đạo  Thừa  Thiên  Huế đã ủng hộ ao ước  lớn  này của Anh,  tiếc rằng, bởi  nhiều lý do, dự án này chưa  thực hiện được.  

Tôi nhớ  tới  lời của họa  sĩ Trần Khánh Chương, Chủ  tịch Hội Mỹ thuật Việt Nam,  đã  nói  trong  một  phim  về  Anh  gần  đây:  Lê  Bá  Đảng  có  tác phẩm gần như ở  tất  cả các thể loại của mỹ thuật  và với thể loại nào ông cũng  ở đỉnh cao.  

Và không ít lần anh viết  cho  tôi  về  quãng  thời  gian  anh  vẽ  tranh  chống  giặc.  Anh  viết:  “…Hồi  còn  nghèo,  phải  vẽ  để  kiếm  ăn  từng  bữa, giữa một xã hội rất bỡ  ngỡ  làm  người  Việt  Nam  giữa bọn giặc. Từ ngày đầu  kháng  chiến  chống  Pháp  cho  đến  chống  Mỹ  là  tôi  hoàn  toàn  vẽ  tranh  chống  giặc, may là nhà tôi để cho  tôi tự do, ít tiền nhưng lo đủ sơn, cọ, giấy, vải để tôi vẽ tranh chống giặc. Nhiều  tranh tôi trang trí Đại sứ Miền Nam hồi ấy, (tranh) về nhà những người yêu nước  và yêu tranh Lê Bá Đảng về chuyện chống giặc… Không phải kể lể khoe khoang  nhưng nếu có dịp nên cho mọi người Việt Nam biết là chúng tôi ở nước ngoài  nhưng đã giúp vào chống giặc cùng bà con bên nhà…”.

Tôi muốn nói, và khẳng định, điều này: Chính vì luôn đau đáu nỗi niềm thương  nước, luôn khát khao một nước Việt Nam độc lập và thống nhất, Lê Bá Đảng (và cả  Điềm Phùng Thị) THỦY CHUNG VỚI HỒ CHÍ MINH. Thủy chung trọn đời.  

Năm ngoái, đoàn làm phim LÊ BÁ ĐẢNG, TỪ BÍCH LA ĐẾN PARIS của  đạo diễn Đặng Nhật Minh, Lê Cẩm Tế, nhóm bạn Pháp và  tôi phải  tranh  thủ  quay bất cứ hình ảnh nào của Anh, bất cứ câu nói nào mà anh còn có thể nói,  để chắt ra, lọc ra  từng mét phim về Anh, bởi Anh đã quá yếu rồi. Vậy mà, hôm  từ mộ con  trai Anh  trở  lại nhà Anh, cả đoàn sững  ra: Anh ngồi dựa vào góc  salon, dưới chân là cái túi đựng một bộ áo quần, hỏi Anh tính làm chi đó, Anh  có vẻ ngạc nhiên: Đi về làng mình chớ làm chi nữa!

Nào Anh, Anh cùng chúng em đi về làng mình đi Anh…

T.N.V  
(SH314/04-15)



 

Đánh giá của bạn về bài viết:
0 đã tặng
0
0
0
Bình luận (0)
  • HỒ ĐĂNG THANH NGỌC

    Tôi có một vài kỷ niệm nhỏ với họa sĩ Nguyễn Đại Giang.
    Năm 2009, trong những ngày làm mới thơ mình một cách đầy hứng thú, tôi viết bài thơ “Lộn ngược” ngồ ngộ:

  • LÊ HUỲNH LÂM

    Chúng ta đều biết rằng nước vốn vô hình vô ảnh, tùy nhân duyên để biến hiện. Nước có quyền năng dung hòa mọi sự vật và quyền năng hóa thân biến hiện theo sự vật. Trong ý nghĩa đó, thủy mặc là loại mực mà người cầm bút phải có nội lực mới hóa thân vào ngòi bút để truyền cảm xúc tan chảy theo vết loang của mực.

  • HUỆ VIÊN

    Đạo Đức Kinh là tác phẩm do Lão Tử, khai tổ của Đạo giáo, viết ra khoảng thế kỷ VI trước CN, là một kinh điển trong triết học phương Đông, có ảnh hưởng rất lớn đến lịch sử, văn hóa, xã hội, lối sống, nghệ thuật... ở những nước Á Đông.

  • VIỄN PHƯƠNG

    Vào ngày 13 tháng 3 năm 2013, đã có một không khí lạ xuất hiện trong không gian hội họa xứ Huế. Sự gặp gỡ của 55 nghệ sỹ trẻ đến từ 17 tỉnh thành cả nước trong cuộc triển lãm mang tên Năng lượng cố đô đã báo hiệu cho một sự đột phá thực sự trong tư duy sáng tạo của lớp họa sỹ trẻ hiện nay.

  • Họa sĩ Phan Ngọc Minh, hiện đang sống và làm việc tại Đà Nẵng, đã có gần mười cuộc triển lãm cá nhân trong và ngoài nước như Pháp, Ireland...

  • TRỊNH HOÀNG TÂN

    Đến với các tác phẩm mỹ thuật khu vực IV năm 2012 được trưng bày tại thành phố Hà Tĩnh, thấy gì qua những tìm tòi khác nhau, trở lại những khuynh hướng đã qua hay xuất phát từ những điểm mới?

  • MỘT DANNA

    Những ý tưởng về hội họa dưới đây của tôi được khơi gợi từ sự nghiên cứu về Thiền và triết học Hủy cấu trúc (deconstruction).

  • VI KÝ

    Vào đời nhà Tống ở Trung Hoa có danh họa Ngọc Phủ nổi tiếng là người vẽ tranh giỏi, khắp Trung Nguyên, ai ai cũng đều biết tiếng.

  • UYÊN HUY

    Họa sĩ, Nhà giáo Nhân dân;
    Chủ tịch Hội Mỹ Thuật TP Hồ Chí Minh

  • Từ ngày 28/6 đến ngày 05/7/2012, tại số 09 Phạm Hồng Thái - Huế, Chương trình Phát triển Không gian Văn hóa và Chương trình Tình Sông Hương của Tạp chí Sông Hương sẽ tổ chức triển lãm tranh của các họa sĩ khuyết tật mang tên KHÁT VỌNG.

  • ĐINH CƯỜNG

    (Nhân 100 năm ngày sinh Nguyễn Đỗ Cung 1912-2012)

  • BỬU CHỈ (Xê-nhét 17/5 - 26/6/1985)

  • LGT: Foujita tên đầy đủ là Tsuguharu Foujita, thời gian sau thêm tên Thánh Léonard Tsuguharu Foujita. Sinh ngày 27 tháng 11 năm 1886 tại Tokyo, trong một thành phố nhỏ tên Omagari, cạnh bờ sông Edogawa. Cha là Tsuguakira Foujita, sĩ quan cấp tướng thuộc quân đội Hoàng Gia Nhật. Mẹ là Masa, mất năm 1891 lúc Foujita mới 5 tuổi. Foujita là con trai út, còn hai người chị và người anh trai.

  • ĐIỀN THANH(sưu tầm và giới thiệu theo bài viết nhan đề “Agony and Ecstasy” đăng trên tạp chí The Nation, Hoa Kỳ, ngày 1. 12. 2008 của Barry Schwabsky)

  • PHAN THANH BÌNH - ĐÌNH KHÁNHTriển lãm Điêu khắc Thừa Thiên Huế Lần thứ nhất đến nay đã kết thúc, những gì mà các tác giả trưng bày, thể hiện trước công chúng chắc sẽ còn đọng lại lâu dài trong tình cảm người xem, với những ấn tượng, cảm nhận toàn cảnh hoạt động sáng tạo điêu khắc của tỉnh nhà qua gần 60 tác phẩm của 29 tác giả, bao gồm tượng tròn phù điêu trang trí, tượng chân dung, phác thảo tượng đài... với các chất liệu đá, ciment, gỗ, thạch cao, đồng, chất liệu tổng hợp...

  • ĐẶNG TRƯỜNG LƯUTrong giới văn hóa - văn nghệ cả nước; cũng như làng văn nghệ sĩ của riêng Hà Nội; người ta biết nhiều đến họa sĩ, nghệ sĩ Nhân dân Lê Huy Quang qua hội họa, qua thiết kế trang trí sân khấu, qua minh họa hay bìa sách; phần lớn là bạn hữu, qua thơ ca và các bài báo trong suốt mấy chục năm qua.

  • Tiểu luận của Ô. Pat phong phú và đa dạng nói đến các vấn đề của văn học, nghệ thuật văn hóa, chính trị, xã hội, lịch sử và dân tộc học. Đọc tiểu luận của Pat, ta vừa thấy hào hứng lại vừa thấy mình được soi sáng về những vấn đề ít nhiều đã quan tâm. Ở đây chúng tôi xin giới thiệu với quý độc giả một tiểu luận của Pat về Êt-va Mun nhân kiệt tác Tiếng gào của ông tròn trăm tuổi.

  • THÚY TOÀNĐến thăm bảo tàng quốc gia Lep Nhikôlevich Tônxtôi ở Matxcơva, trong phần giới thiệu lịch sử xây dựng tiểu thuyết "Anna Karenina", người xem đã để ý sẽ thấy ở đây có treo cả chân dung của Maria Alekxenđrôpna Gartung - con gái đầu lòng của thi hào Puskin, do viện sĩ Viện nghệ thuật Nga I.K.Nakarô vẽ vào những năm 1860, thời điểm bà đang ở độ tuổi ba mươi và đã lấy chồng là tướng Gartung được ít năm rồi.

  • ANTHONY JASONLê Bá Đảng có lẽ là người họa sỹ Việt Nam danh tiếng nhất làm việc tại Tây phương. Về mặt kỹ thuật mà nói, tác phẩm của ông rất đẹp, còn về mặt mỹ thuật thì nó lại chinh phục được lòng người. Đồng thời những tác phẩm của ông không giống những tác phẩm của các họa sỹ phương Đông điển hình. Nghệ thuật của Lê Bá Đảng là sự bổ sung tuyệt vời cho nhau giữa cái diện mạo phương Tây và tính các phương Đông.

  • THANH THIỆNTrong dịp Festival Huế 2004, đã diễn ra đồng loạt những cuộc trưng bày tranh, tượng, ảnh, thơ, thư pháp v.v... ở nhiều điểm trên nền đất “di sản kép” thế giới này. Cũng có thể nói đây là những ngày “hội chợ mĩ thuật” Huế có biên độ quốc gia và quốc tế. Có lẽ không mấy ai có điều kiện thưởng ngoạn hết các triển lãm trên nhưng dư ba về một vài sự kiện trong đó thì dường như khá nhiều người biết đến.