Thuận Hóa - câu hỏi sâu thẳm
NGÔ THỜI ĐÔN
Thừa Tuyên Thuận Hóa trong Hồng Đức Bản Đồ - Ảnh: wiki
Nếu không đi quá xa vào các thiên niên kỷ đầu của lịch sử dân tộc, thì cái mốc 1306-1307 là rất có ý nghĩa đối với Thuận Hóa: Công chúa Huyền Trân về làm vợ Chế Mân; Đại Việt có của sính lễ là hai châu Ô và Lý (Rí); Đoàn Nhữ Hài mang lệnh triều đình đổi tên hai châu này thành châu Thuận và châu Hóa... Trong ý thức của nhà nước Đại Việt lúc bấy giờ, cách đặt tên ấy hàm ý đây là vùng đất mới, hơn nữa đây là "đất dữ" - "Ô châu ác địa" cần phải "giáo hóa" cho "thuận mệnh".
 |
 |
 |
Ý thức thống trị ấy của nhà nước Đại Việt lúc bấy giờ là cần thiết đối với miền đất biên viễn. Song cư dân Thuận Hóa lúc bấy giờ (ở đây chỉ nói bộ phận cư dân người Việt) đã sống như thế nào? Lịch sử thì đã qua, các nhà nghiên cứu thì chỉ mới dự kiến cư dân sẽ sống theo hai đàng: một đàng "thuận" với ý thức thống trị, nghĩa là "hóa" được; còn đàng kia là sự tự phát buổi đầu, nhưng lại "thuận" và "hóa" tự nhiên theo "tính cách" "bản lĩnh" của cư dân Thuận Hóa. Đàng đầu có khả năng tạo thế bàn đạp cho các bước Nam tiến của dân tộc về sau; Đàng sau có triển vọng hun đúc tính cách, bản lĩnh của lớp người tiền phong để họ đi tới cho đến lúc dừng chân trên mũi Cà Mau. Nói một cách thô thiển, "thuận hóa" theo ý thức thống trị của nhà nước Đại Việt là trụ chân cho vững mà định canh, định cư; còn "thuận hóa" tự phát theo tính cách và bản lĩnh của cư dân Nam tiến là nhấc chân lên, tiếp tục Nam tiến.
Chặng lịch sử này của Thuận Hóa không phải đã dễ hiểu.
Khoảng 100 năm sau, Nguyễn Trãi viết Dư Địa Chí (nếu tác phẩm ra đời sau ngày kháng Minh thắng lợi thì Thuận Hóa đã sống 14 năm dưới chế độ Minh thuộc) ông đã có vài nhận định về tính cách người Thuận Hóa.
Hơn 100 năm sau nữa, Dương Văn An viết Ô Châu Cận Lục, cũng nhận định về thiên nhiên và con người Thuận Hóa.
Rồi hơn 100 năm sau nữa, Lê Quý Đôn viết Phủ Biên Tạp Lục lại cũng nêu nhận định về con người ở đây.
Trên 300 năm, cả ba tác giả, không ai nói khác ai về cư dân Thuận Hóa. Điều này, không hẳn là sự thừa kế vụng về của người viết sau mà vì qua nhiều chặng đường của lịch sử, cư dân Thuận Hóa vẫn giữ được cái gì trong tính cách như buổi mới định cư chăng?
Từ 1307 đến 1786, liên tiếp gần năm thế kỷ, Thuận Hóa được nhà nước phong kiến Việt Nam coi là đất biên cương. Tâm lý chung của cư dân vẫn là tiếp tục trả lời câu hỏi: định canh định cư hay tiếp tục Nam tiến? Định canh định cư thì phải thích ứng với đất lạ và tuân thủ mệnh lệnh triều đình, hòa vào khối cộng đồng dân tộc. Đến đây, câu hỏi sâu thẳm của Thuận Hóa đã hiện ra: Lớp cư dân Nam tiến tiếp tục hay lớp cư dân định canh định cư là giữ nguyên tính cách bản lĩnh của cư dân Thuận Hóa buổi đầu? Tìm hiểu Thuận Hóa xưa bỗng kéo theo việc tìm hiểu cộng đồng của cư dân Nam Bộ ngày xưa...
Bức chân dung vùng đất và con người Thuận Hóa đã được các nhà nghiên cứu phác thảo, ít nhiều thành công ở từng điểm, từng chặng hơn là thành công ở cả trường kỳ lịch sử. Các đề tài khảo cổ, nghiên cứu lịch sử, văn hóa, văn học ở vùng Thuận Hóa lâu nay, đã cống hiến thật nhiều và đang lần bước đi tới với kỳ vọng giải thích đầy đủ hệ thống vấn đề của một vùng đất mà mỗi chi tiết của hệ thống chỉ có thể nối liền hữu cơ với hệ thống chứ không bị khu trú hoặc gián đoạn như bấy lâu...
Ấy cũng là một mục tiêu quan trọng của ngành khoa học xã hội ở Thừa Thiên Huế.
N.T.Đ
(TCSH54/03&4-1993)
Tải mã QRCode
.png "Địa danh học và việc nghiên cứu địa danh các tỉnh Trung Trung Bộ")
-
NGUYỄN XUÂN HOA
Cuối thế kỷ XIX đầu thế kỷ XX, dưới ảnh hưởng của chế độ bảo hộ, thực chất là đô hộ của Pháp, xã hội Việt Nam trải qua những biến động lớn, làm xuất hiện hàng loạt xu thế chưa từng có trong các thời đại trước đó.
-
THU HÀ
Hội nghị Ban Thường vụ Trung ương Đảng (tháng 2/1943) xác định phải có đường lối lãnh đạo xây dựng nền tảng văn hóa Việt Nam trong sự nghiệp cách mạng giải phóng dân tộc.
-
LÊ QUANG MINH
Huế là trung tâm chính trị - văn hóa trong thời trung đại với vai trò thủ phủ Đàng Trong, kinh đô Triều Nguyễn, là nơi đánh dấu sự cáo chung của chế độ phong kiến vào năm 1945.
-
DƯƠNG PHƯỚC THU
Bút kýHòa thượng Thích Mật Hiển, tọa chủ Trúc Lâm tự, danh uy kiêm nhiếp trụ trì luôn chùa Thánh Duyên dựng trên núi Thúy Vân.
-
NGUYỄN QUANG HÀ
(Phỏng vấn đồng chí Nguyễn Ngọc Dương
Giám đốc Sở Nông nghiệp Thừa Thiên Huế) -
LÊ HÀ
Bút ký dự thiTôi yêu màu xanh dịu dàng của cây lá nơi thành phố mình đang sống. Những con đường, những ngõ nhỏ, đâu đâu cũng rợp bóng cây xanh.
-
NGUYÊN QUÂN
Bút ký dự thiBây giờ như đã là một thói quen, cứ mỗi lần có việc phải đi qua một trong năm cái cống bằng gạch cổ bắc qua dòng sông Ngự Hà, tôi cũng dừng lại chụp vài tấm ảnh.
-
ĐĂNG VŨ
Bút ký dự thiNgư Mỹ Thạnh là sự kết hợp giữa hai tên gọi: Ngư và Mỹ Thạnh. Mỹ Thạnh là làng gốc, sống định cư trên bờ do ngài Hồ Công Muốn khai lập vào khoảng đầu thế kỷ XIX.
-
PHƯỚC HOÀNGBút ký dự thi
-
NGUYỄN THỊ THÙY CHI
Bút ký dự thiTôi trở lại Huế lần nữa, trong một đêm mùa hạ.
-
HÀ XUÂN HUỲNH
Bút ký dự thiCách trung tâm Cố đô độ 30 cây số về phía Đông Nam, Tân Sa là một trong sáu làng - Mai Vĩnh, Khánh Mỹ, Tân Sa, Kế Võ, Xuân Thiên thượng, Xuân Thiên hạ - của xã Vinh Xuân, Phú Vang.
-
NGUYỄN KHẮC THẠCH
Ngày nay nói đến văn hóa không thể không nói đến môi trường, cụ thể hơn là sự ứng xử của con người đối với thiên nhiên. Tính thời sự cấp bách từ môi trường đã cảnh báo sự sống mong manh của hành tinh đang đứng trước nguy cơ "chung cuộc với ngày tận thế".
-
NGUYỄN KHẮC PHÊ -
NGUYỄN KHẮC PHÊ
Phóng sự
-
NGUYỄN KHẮC PHÊ
Lần thứ hai, tôi lại đưa các em thiếu nhi - những mầm non văn học nghệ thuật - về thăm cửa Tư Hiền và chùa Tuý Vân.
-
PHAN THUẬN AN -
ĐỖ MINH ĐIỀN - HỒ XUÂN DIÊN -
HOÀNG XUÂN NHU
Đàn tế trời lộ thiên này được khởi công xây dựng vào ngày 25-3-1806 dưới sự đốc công của Thống chế Phạm Văn Nhân và hoàn thành cuối năm đó, qua đầu năm 1807 triều đình Gia Long bắt đầu cử hành lễ Nam Giao lần đầu tiên tại đây.
.png)
.png)
