Sự sáng tạo của nghệ sĩ biểu diễn âm nhạc

14:35 13/05/2009

MAI VYSự sáng tạo nghệ thuật của giới nghệ sĩ biểu diễn xuất phát từ cảm xúc trước tác phẩm, trước cuộc sống. Đó là đặc thù trong quan hệ thẩm mỹ của con người với hiện thực. Mối quan hệ đó bao giờ cũng là mối quan hệ có tính chất cảm tính. Người nghệ sĩ chân chính nào cũng có khả năng cảm xúc rất nhạy bén trước đối tượng được thể hiện. Họ có khả năng lồng trí tưởng tượng vào trong quá trình sáng tạo cốt để thâm nhập sâu hơn vào bản chất của các sự vật.

Mối quan hệ giữa hiện thực và sáng tác, giữa sáng tác và biểu diễn, giữa biểu diễn và công chúng âm nhạc vốn là những mối quan hệ đa dạng, phức tạp trong quá trình sáng tạo nghệ thuật. Việc tìm hiểu sâu hơn, xác định rõ nét hơn vị trí của người biểu diễn nói chung và biểu diễn khí nhạc nói riêng sẽ giúp cho việc sáng tạo được những hình tượng âm nhạc có giá trị trong cuộc sống.

Khác với nhiều ngành nghệ thuật khác như hội hoạ, văn học,... tác phẩm âm nhạc qua biểu diễn mới có thể tới được công chúng. Tuy rằng hiện nay với sự nhanh chóng phát triển của âm nhạc điện tử, nhiều nhà sáng tác nhạc trên các chương trình máy tính và sau đó máy tính sẽ thể hiện ngay tác phẩm đó nhưng cho đến nay máy tính vẫn chưa thể thay thế vị trị của các nghệ sĩ biểu diễn. Ngôn ngữ của các ngành nghệ thuật chính là các phương tiện biểu hiện nghệ thuật. Đối với nghệ thuật âm nhạc, các phương tiện biểu hiện chính là nhịp điệu, tiết tấu, giai điệu, hoà âm. Hình tượng âm nhạc bao giờ cũng được biểu hiện bằng những phương tiện (hay còn gọi là ngôn ngữ) của nó. Nhà soạn nhạc chiánh là người đã sử dụng toàn bộ những phương tiện biểu hiện của nghệ thuật âm nhạc như giai điệu, tiết tấu, hoà âm, nhạc khí để xây dựng hình tượng âm nhạc, tạo nên tác phẩm âm nhạc, người nghệ sĩ biểu diễn khác với người soạn nhạc ở chỗ thông qua nhạc khí - một phương tiện biểu hiện - để tái hiện những ngôn ngữ âm nhạc (giai điệu, tiết tấu, hoà âm), tức là tái hiện lại những phương tiện biểu hiện khác. Người nghệ sĩ biểu diễn, họ phải diễn đạt các ngôn ngữ âm nhạc đã được nhà soạn nhạc tổ chức lại - tức là tác phẩm. Thể hiện tác phẩm phản ảnh hiện thực phải thông qua việc sử dụng nhạc khí với tư cách là một phương tiện biểu hiện, đó chính là đặc điểm khác biệt quan trọng nhất để phân biệt giữa nhà sáng tác và người biểu diễn.

Lâu nay chúng ta vẫn có quan niệm người sáng tạo thứ nhất là người sáng tác và người biểu diễn là người sáng tạo thứ hai cũng chính là phản ảnh đặc điểm này. Tuy nhiên, cũng có nhiều quan niệm khác nhau về vai trò của người biểu diễn trong việc thể hiện hình tượng âm nhạc, thể hiện tác phẩm. Có quan điểm cho rằng người biểu diễn chỉ cần thể hiện thật tốt, chính xác các yêu cầu về xử lý tác phẩm như sắc thái to, nhỏ, tốc độ mà tác giả đã ghi đầy đủ trên tác phẩm. Sự sáng tạo cá nhân của người nghệ sĩ biểu diễn chỉ được phép thực hiện trong khuôn khổ của những chỉ dẫn trong tác phẩm mà tác giả đã ghi. Quan điểm này thoạt nghe không có gì vướng mắc, tuy nhiên điều đó hầu như không bao giờ có thể thực hiện được bởi vì cho đến ngày nay, chưa có một "từ điển ký hiệu âm nhạc" nào có thể chỉ dẫn cho các nhạc công một cách chính xác để thể hiện được những sắc thái đa dạng và vô cùng tinh tế của tư tưởng, tình cảm con người. Các ký hiệu ký âm trên 5 dòng kẻ nhạc hiện nay được sử dụng rộng rãi trên toàn thế giới cũng đã bộc lộ những khiếm khuyết, các thuật ngữ âm nhạc hiện nay đang sử dụng cũng không phải đã là hoàn toàn thống nhất về ý nghĩa của nó.

Do việc các ký hiệu, thuật ngữ không thể phản ảnh được đầy đủ các đặc tính của các ngôn ngữ âm nhạc nên người nghệ sĩ biểu diễn phải có những hiểu biết đầy đủ về các ngôn ngữ âm nhạc mà tác phẩm đã sử dụng nó để tạo những hình tượng âm nhạc.

Đối với nghệ sĩ biểu diễn các nhạc khí phương Tây có khả năng thích ứng với ngôn ngữ âm nhạc truyền thống như violon, cello thì yêu cầu về sự hiểu biết đối với thang âm điệu thức truyền thống lại càng trở nên quan trọng. Ngoài thang âm điệu thức, cách nhấn âm, tạo mẫu âm mang đặc tính dân tộc cũng là những ngôn ngữ âm nhạc quan trọng để thể hiện hình tượng âm nhạc mà người nghệ sĩ biểu diễn cần phải biết sâu sắc.

Trên đây là một vài suy nghĩ có thể còn chưa đầy đủ về vai trò của người nghệ sĩ âm nhạc đối với việc thể hiện hình tượng âm nhạc, những yêu cầu cơ bản để thể hiện tác phẩm âm nhạc. Âm nhạc chuyên nghiệp Châu Âu đã hình thành trên ba thế kỷ (nếu tính từ thời hình thành âm nhạc cải cách). Tuy với thời gian còn rất ngắn nhưng nền âm nhạc chuyên nghiệp mới Việt Nam đã hình thành một đội ngũ nghệ sĩ biểu diễn khí nhạc đông đảo có trình độ cao, đóng góp xứng đáng vào sự nghiệp phát triển âm nhạc Việt Nam vừa hiện đại vừa đậm đà bản sắc dân tộc đã hơn 50 năm qua.

M.V
(171/05-03)

Đánh giá của bạn về bài viết:

0 đã tặng

Bày tỏ cảm xúc Mã QRCode

Bình luận (0)

Xem thêm

Tết ở chiến khu Ba Lòng vào bài hát "Xuân rừng"

MẶC HY Hồi kýThế là tôi và Lê Lự, mấy đêm nay, lại được nằm chỏng khoèo trên mấy tấm ván nóc chuồng trâu nhà mẹ An tại Khe Giữa để đón một cái Tết thứ hai ở chiến khu Ba Lòng.
Âm nhạc dân tộc Việt Nam trong đời sống hiện đại

NGUYỄN VIỆT ĐỨC1.Về bản sắc văn hoá dân tộc.Mỗi dân tộc đều có một tiếng nói riêng, một cốt cách riêng được phản ánh thông qua những giá trị tinh thần và vật chất cụ thể, đó là bản sắc văn hoá truyền thống của dân tộc đó.
Dân ca Nam bộ qua báo chí nửa sau TK XX

VĨNH PHÚCNghiên cứu, phê bình, giới thiệu Dân ca Nam Bộ trong giai đoạn này chúng tôi chỉ sưu tập được 15 bài, tuyển chọn và sử dụng 9 bài. Hầu như đều nổi trội lên 2 thể loại chủ yếu là Hò và Lý, kể cả những bài viết mang tính tổng quan về vùng dân ca này.
Hơn 50 năm bài hát "Lúa vàng" và lớp văn nghệ quân đội liên khu 4

MẶC HY Hồi ký "Lúa vàng! Lúa vàng trên cánh đồng làng, tang tình tang, tang tình tang... Đêm nay, gặt mà lúa về... ta đập mà ta xay, ta giã mà ta giần..."
60 năm âm nhạc Việt Nam - nửa của chiến tranh, nửa thuộc thanh bình

NGUYỄN THỤY KHACó thể nói, khi có loài người là có âm nhạc. Thực ra những âm thanh trong thiên nhiên, vũ trụ có trước loài người. Nhưng loài người không chỉ nghe được nó như loài thú chỉ đạt tới cảm xúc, mà còn nhận thức nó, bắt chước nó để tạo ra những âm thanh của mình. Một cành cây hay một khúc xương, người làm ra cây sáo. Sợi dây cung trở thành dây đàn. Một tấm da thú căng ra là thành cái trống.
Âm nhạc và cuộc sống

MAI VYÂm nhạc là một bộ môn nghệ thuật có nhiều loại hình phong phú và đa dạng, từ làn điệu dân ca mộc mạc, từ nét nhạc tấu đơn giản của cây đàn nghiệp dư, đến những bản a-ri-a hết sức phức tạp trong ô-pê-ra hay các hình thức âm nhạc giao hưởng khác nhau như liên khúc giao hưởng, Trường ca giao hưởng.
Một bộ sách âm nhạc đồ sộ

NGUYỄN THỤY KHAVới độ dày gần nửa mét, gồm 7 quyển sách chia làm 5 tập (có tập 2 và tập 5 gồm 2 quyển) và bìa sách trình bày đẹp, trang trọng, bộ sách “Hợp tuyển tài liệu Nghiên cứu - Lý luận - Phê bình âm nhạc Việt Nam thế kỷ XX” là bộ sách âm nhạc đồ sộ và công phu nhất của ngành âm nhạc từ trước đến nay do Viện Âm nhạc Việt chủ biên và ấn hành vừa giới thiệu trước công luận gần đây.
Nhạc sĩ Trần Hoàn người nghệ sĩ trong lòng nhân dân

NGUYỄN TRƯƠNG ĐÀNĐã gần một năm, Anh từ biệt trần gian về cõi vĩnh hằng, tâm tưởng tôi vẫn vấn vương với Anh, vẫn luôn mường tượng thấy Anh với nụ cười tươi tắn, rất hồn nhiên, lại nhiều lúc thấy Anh đang mơ màng chìm trong một thế giới riêng tư xa thẳm nào đó.
Ca khúc thời hào hùng

NHẤT LÂMVâng.Ca khúc thời ấy thật hào hùng, sôi sục và đầy lãng mạn.Đó là đêm trước của tháng Tám năm 1945, những năm tháng của phong trào Việt Minh chuẩn bị cho ngày toàn dân vùng lên đánh đổ mọi thế lực thù địch để giải phóng dân tộc, đất nước, mở ra kỷ nguyên độc lập, tự do. Và cái mốc đó, theo tôi là từ ngày cuộc khởi nghĩa Bắc Sơn (tỉnh Lạng Sơn) năm 1941.
Những điểm nhấn trên hành trình âm nhạc

VIỆT ĐỨCVề với Trường Sơn, về với kỷ niệm của một thời khói lửa đạn bom là tiếng lòng, là tâm nguyện của nhiều hội viên Hội nhạc sỹ Việt Nam tỉnh Thừa Thiên Huế kể từ sau ngày giải phóng hoàn toàn Miền Nam 30/4/1975. Và sau gần 30 năm, mùa xuân 2004, tâm nguyện ấy đã trở thành hiện thực khi kỷ niệm của một thời chiến tranh cứ ào ạt ùa về theo bước chân các nhạc sỹ trở lại tuyến biên giới miền Tây A Lưới.
Gagaku, nhã nhạc Nhật Bản

PHAN THUẬN THẢOGagaku - Nhã nhạc - là loại hình âm nhạc cung đình của Nhật Bản, đối lập với Zokugaku, tức âm nhạc dân gian. Thuật ngữ Gagaku được tiếp thu từ Trung Hoa cùng với sự tiếp nhận một bộ phận các nhạc khí và bài bản từ hệ thống âm nhạc cung đình phong phú và đặc sắc của đất nước Trung Hoa rộng lớn và giàu truyền thống văn hoá.
Như một lời định mệnh của nhạc sĩ lãng tử - Từ Huy

LÊ PHÙNGThế là không còn phút giây mong ngóng, đợi trông - “Ngày em đến đôi mắt long lanh, thơ ngây mơ màng, ngày em đến đôi má hây hây hương thơm nồng nàn...” Bởi chàng nhạc sĩ lãng tử ấy đã ra đi, về với cõi vĩnh hằng. Còn đâu nữa bóng hình của gã si tình say mê, đợi chờ ngày em đến.
Đêm giao lưu thơ - nhạc trên quê hương Chopin

Nhà thơ - Nhạc sĩ Nguyễn Trọng Tạo là một tên tuổi nổi tiếng như một nghệ sĩ đa tài Cầm Kỳ Thi Họa trong làng văn học nghệ thuật Việt . Ông là Ủy viên Hội đồng Thơ Hội Nhà Văn Việt Nam, người sáng lập và phụ trách tờ báo Thơ, nay là tạp chí Thơ; ông cũng là một trong những ngưới sáng lập ra Ngày Thơ VN.
Tọa đàm về trại sáng tác âm nhạc quốc tế “Âm sắc Huế - Việt Nam 2006”

DƯƠNG BÍCH HÀĐến hẹn lại lên - Festival Huế 2006 đã cận kề. Năm nay, ngoài các loại hình dân ca, dân nhạc, dân vũ; các lễ hội, kịch, tuồng... đặc sắc của Huế, ban tổ chức (BTC) Festival nhấn mạnh một số trọng tâm như: Giao lưu nhã nhạc Việt Nam - Nhật Bản - Hàn Quốc; không gian văn hoá cồng chiêng (nhân cồng chiêng được công nhận là di sản văn hoá); có dàn giao hưởng dân tộc; chương trình thử nghiệm đưa âm nhạc điện tử, nhạc Jar của Pháp kết hợp với âm nhạc truyền thống Huế, âm nhạc Phật giáo; và chương trình âm sắc Việt...
Hạt bụi hóa thân ca hát

NGUYỄN XUÂN HOÀNGCó ngày bỗng dưng thấy lòng thật quạnh hiu. Một nỗi cô đơn nào đó khôn tả xâm chiếm tâm hồn. Tôi đi hoài, lang thang vô định trên những con đường phố Huế xanh xao ánh đèn vàng, bất chợt lòng vang lên giai điệu quen thuộc một ca khúc nào đó của Trịnh Công Sơn. Tự hát cho riêng lòng mình và thấy nỗi buồn vơi đi, lòng cơ hồ bằng an và niềm vui trở lại.
Ca khúc - tác giả trẻ thời kỳ đổi mới thành công và hạn chế

NGUYỄN VIỆT ĐỨCQua tiến trình phát triển của lịch sử âm nhạc thế giới, riêng trong lĩnh vực ca khúc chúng ta đều biết có những ca khúc là của mọi thời đại, có những ca khúc chỉ của một thời, có những ca khúc chỉ của một dòng nhạc phục vụ cho nhu cầu của một lớp công chúng riêng nào đó, có những ca khúc lại phù hợp với khá nhiều lứa tuổi và đông đảo công chúng, có những ca khúc chỉ của một vài ngày, có những ca khúc mãi mãi nằm trên giấy...
Ca khúc Bích Anh (*) - ngăn ngắt tình hoài hương

NGUYỄN THỤY KHAĐọc Dòng nước trong (Ca khúc Bích Anh), Nxb Đà Nẵng, 2006
Có một dòng sông đã qua đời

HOÀNG DIỆP LẠCCó sự gắn kết nào đó gần như là định mệnh giữa hai con người Trịnh Công Sơn và Nguyễn Xuân Hoàng. Sơn và Hoàng có cùng quê quán ở huyện Hương Trà, Thừa Thiên Huế. Và cả hai đã sinh ra ở miền cao nguyên, nơi bụi đỏ và sương mù hoà trộn, tạo thành những hạt huyết dụ trôi chảy theo các mạch máu trong thân thể của những con người xứ bụi mịt mùng.
Bậc á thánh của siêu hình

NGUYỄN XUÂN HOÀNG(Kỷ niệm 6 năm ngày mất nhạc sĩ Trịnh Công Sơn 1/4/2001 - 1/4/2007)Với dòng - sông - Trịnh, đi về biển rộng là một cuộc hành trình trở về với nguồn cội. Dòng sông tìm về biển cả để thấy được sự mệnh mông, hùng vĩ và tuôn trào của biển cả. Tuy nhiên đấy cũng là sự bắt nguồn cho những vết xước trầm tích trong lòng người ở lại - như cọng rễ hoang nay mới đủ sức đâm lên một mầm nhói!
Hoàng Trọng - vua Tango nhạc Việt

NGUYỄN THỤY KHAVào khoảng năm 1962 ở miền Bắc, bỗng rộ lên một bài tình ca ngắn mang tên “Giã từ”. Bài hát được truyền miệng rộng rãi và nếu có ai đó ký âm thành văn bản thì đều ghi là bài hát Liên Xô (CCCP).