Sự sáng tạo của nghệ sĩ biểu diễn âm nhạc

14:35 13/05/2009

MAI VYSự sáng tạo nghệ thuật của giới nghệ sĩ biểu diễn xuất phát từ cảm xúc trước tác phẩm, trước cuộc sống. Đó là đặc thù trong quan hệ thẩm mỹ của con người với hiện thực. Mối quan hệ đó bao giờ cũng là mối quan hệ có tính chất cảm tính. Người nghệ sĩ chân chính nào cũng có khả năng cảm xúc rất nhạy bén trước đối tượng được thể hiện. Họ có khả năng lồng trí tưởng tượng vào trong quá trình sáng tạo cốt để thâm nhập sâu hơn vào bản chất của các sự vật.

Mối quan hệ giữa hiện thực và sáng tác, giữa sáng tác và biểu diễn, giữa biểu diễn và công chúng âm nhạc vốn là những mối quan hệ đa dạng, phức tạp trong quá trình sáng tạo nghệ thuật. Việc tìm hiểu sâu hơn, xác định rõ nét hơn vị trí của người biểu diễn nói chung và biểu diễn khí nhạc nói riêng sẽ giúp cho việc sáng tạo được những hình tượng âm nhạc có giá trị trong cuộc sống.

Khác với nhiều ngành nghệ thuật khác như hội hoạ, văn học,... tác phẩm âm nhạc qua biểu diễn mới có thể tới được công chúng. Tuy rằng hiện nay với sự nhanh chóng phát triển của âm nhạc điện tử, nhiều nhà sáng tác nhạc trên các chương trình máy tính và sau đó máy tính sẽ thể hiện ngay tác phẩm đó nhưng cho đến nay máy tính vẫn chưa thể thay thế vị trị của các nghệ sĩ biểu diễn. Ngôn ngữ của các ngành nghệ thuật chính là các phương tiện biểu hiện nghệ thuật. Đối với nghệ thuật âm nhạc, các phương tiện biểu hiện chính là nhịp điệu, tiết tấu, giai điệu, hoà âm. Hình tượng âm nhạc bao giờ cũng được biểu hiện bằng những phương tiện (hay còn gọi là ngôn ngữ) của nó. Nhà soạn nhạc chiánh là người đã sử dụng toàn bộ những phương tiện biểu hiện của nghệ thuật âm nhạc như giai điệu, tiết tấu, hoà âm, nhạc khí để xây dựng hình tượng âm nhạc, tạo nên tác phẩm âm nhạc, người nghệ sĩ biểu diễn khác với người soạn nhạc ở chỗ thông qua nhạc khí - một phương tiện biểu hiện - để tái hiện những ngôn ngữ âm nhạc (giai điệu, tiết tấu, hoà âm), tức là tái hiện lại những phương tiện biểu hiện khác. Người nghệ sĩ biểu diễn, họ phải diễn đạt các ngôn ngữ âm nhạc đã được nhà soạn nhạc tổ chức lại - tức là tác phẩm. Thể hiện tác phẩm phản ảnh hiện thực phải thông qua việc sử dụng nhạc khí với tư cách là một phương tiện biểu hiện, đó chính là đặc điểm khác biệt quan trọng nhất để phân biệt giữa nhà sáng tác và người biểu diễn.

Lâu nay chúng ta vẫn có quan niệm người sáng tạo thứ nhất là người sáng tác và người biểu diễn là người sáng tạo thứ hai cũng chính là phản ảnh đặc điểm này. Tuy nhiên, cũng có nhiều quan niệm khác nhau về vai trò của người biểu diễn trong việc thể hiện hình tượng âm nhạc, thể hiện tác phẩm. Có quan điểm cho rằng người biểu diễn chỉ cần thể hiện thật tốt, chính xác các yêu cầu về xử lý tác phẩm như sắc thái to, nhỏ, tốc độ mà tác giả đã ghi đầy đủ trên tác phẩm. Sự sáng tạo cá nhân của người nghệ sĩ biểu diễn chỉ được phép thực hiện trong khuôn khổ của những chỉ dẫn trong tác phẩm mà tác giả đã ghi. Quan điểm này thoạt nghe không có gì vướng mắc, tuy nhiên điều đó hầu như không bao giờ có thể thực hiện được bởi vì cho đến ngày nay, chưa có một "từ điển ký hiệu âm nhạc" nào có thể chỉ dẫn cho các nhạc công một cách chính xác để thể hiện được những sắc thái đa dạng và vô cùng tinh tế của tư tưởng, tình cảm con người. Các ký hiệu ký âm trên 5 dòng kẻ nhạc hiện nay được sử dụng rộng rãi trên toàn thế giới cũng đã bộc lộ những khiếm khuyết, các thuật ngữ âm nhạc hiện nay đang sử dụng cũng không phải đã là hoàn toàn thống nhất về ý nghĩa của nó.

Do việc các ký hiệu, thuật ngữ không thể phản ảnh được đầy đủ các đặc tính của các ngôn ngữ âm nhạc nên người nghệ sĩ biểu diễn phải có những hiểu biết đầy đủ về các ngôn ngữ âm nhạc mà tác phẩm đã sử dụng nó để tạo những hình tượng âm nhạc.

Đối với nghệ sĩ biểu diễn các nhạc khí phương Tây có khả năng thích ứng với ngôn ngữ âm nhạc truyền thống như violon, cello thì yêu cầu về sự hiểu biết đối với thang âm điệu thức truyền thống lại càng trở nên quan trọng. Ngoài thang âm điệu thức, cách nhấn âm, tạo mẫu âm mang đặc tính dân tộc cũng là những ngôn ngữ âm nhạc quan trọng để thể hiện hình tượng âm nhạc mà người nghệ sĩ biểu diễn cần phải biết sâu sắc.

Trên đây là một vài suy nghĩ có thể còn chưa đầy đủ về vai trò của người nghệ sĩ âm nhạc đối với việc thể hiện hình tượng âm nhạc, những yêu cầu cơ bản để thể hiện tác phẩm âm nhạc. Âm nhạc chuyên nghiệp Châu Âu đã hình thành trên ba thế kỷ (nếu tính từ thời hình thành âm nhạc cải cách). Tuy với thời gian còn rất ngắn nhưng nền âm nhạc chuyên nghiệp mới Việt Nam đã hình thành một đội ngũ nghệ sĩ biểu diễn khí nhạc đông đảo có trình độ cao, đóng góp xứng đáng vào sự nghiệp phát triển âm nhạc Việt Nam vừa hiện đại vừa đậm đà bản sắc dân tộc đã hơn 50 năm qua.

M.V
(171/05-03)

Đánh giá của bạn về bài viết:

0 đã tặng

Bày tỏ cảm xúc Mã QRCode

Bình luận (0)

Xem thêm

Nhạc sĩ Xuân Giao và những ca khúc để đời

Từ anh bộ đội trở thành nhạc sĩ

Tên khai sinh của nhạc sĩ Xuân Giao (ảnh) là Trương Xuân Giao, sinh ngày 2-1-1932, tuy quê hương ở Hưng Yên, nhưng ra đời ở Tiên Lãng, TP Hải Phòng, lớn lên học Trường chuyên khoa Phan Thanh ở tỉnh Thái Bình.
Xây dựng nhân cách bằng giáo dục âm nhạc

Giáo dục âm nhạc trở nên rất quan trọng và cần thiết cho sự phát triển không chỉ mỗi cá nhân mà còn của một quốc gia
Mối tình khắc khoải của Nguyễn Văn Tý sau 'Dư âm': Em để cung đàn đưa anh về đâu?

Đã hơn nửa thế kỷ kể từ ngày tình khúc Dư âm ra đời, ít ai biết ban đầu nó chỉ là một sáng tác “tính làm chơi bỏ túi” của anh bộ đội kháng chiến Nguyễn Văn Tý nhưng cuối cùng lọt ra ngoài rồi như gió bay đi “không còn cách nào chặn lại”.
Phạm Duy kể về những ca khúc “vang vọng một thời”

Trong cuốn sách vừa phát hành mang tên Vang vọng một thời (NXB Hồng Đức và Công ty Sách Phương Nam ấn hành), cố nhạc sĩ Phạm Duy lần đầu tâm sự về hoàn cảnh ra đời những ca khúc nổi tiếng của ông như Bà mẹ Gio Linh, Đà Lạt trăng mờ, Nắng chiều rực rỡ, Ngậm ngùi, Kiếp nào có yêu nhau...
Vấn đề thẩm định văn học nghệ thuật và ý niệm "nhạc vàng"

NGUYỄN TRỌNG TẠO

Đã có một thời chúng ta coi "Thơ Mới" (1930 - 1945) là thơ lãng mạn tiểu tư sản bi quan tiêu cực, coi những tác phẩm văn xuôi xuất sắc của Vũ Trọng Phụng là văn tự nhiên chủ nghĩa, là văn đồi trụy, dâm ô, sa đọa, coi những tác phẩm văn học viết về bi kịch, đau thương, mất mát của con người mới là bôi đen chế độ, là không lành mạnh.
Bản sắc Việt: Hát ru giữa chợ

Giữa chợ chiều, tiếng hát ru ngọt lịm làm người ta dừng lại. Câu chuyện hát ru giữa chợ chạm đến nhiều điều về văn hóa Việt - về người Việt và nét đẹp Việt hôm nay.
70 năm hành khúc "Tiến quân ca": Một phần hồn không thể thay thế

Tháng 10 tới, ca khúc Tiến quân ca của nhạc sĩ Văn Cao sẽ tròn 70 tuổi (10/1944 -10/2014). Ca khúc đã gắn liền với sự kiện lịch sử của dân tộc: Ngày 19/8 và 2/9/1945.
Tiếng nói dân tộc trong âm nhạc nửa đầu thế kỷ 20

Giữa những xu hướng cách tân của các trường phái Ấn tượng, Biểu hiện, và sự nổi loạn của âm nhạc phi điệu thức trong khoảng thời kỳ năm 1900-1950, chủ nghĩa dân tộc nảy nở từ thế kỷ 19 vẫn bám trụ và tự làm mới mình theo hơi thở hiện đại.
Nhạc 12 âm: Trật tự mới của sự bình đẳng

Âm nhạc phi điệu thức bắt đầu nhen nhóm từ đầu thế kỷ 20 với những cách tân táo bạo trong hòa âm của trường phái Biểu hiện. Sự rũ bỏ dần dần những quy luật về điệu thức kế thừa từ hàng thế kỷ trước của âm nhạc phi điệu thức đã gây sốc lớn cho thính giả thời bấy giờ.
Họ coi đây là một sự nổi loạn trong lịch sử âm nhạc, nhưng không ngờ rằng nó lại dẫn đến một trật tự chưa từng có trong lịch sử sáng tác âm nhạc.
Những cách tân mở đầu âm nhạc thế kỷ 20

Cũng như trong hội họa, Ấn tượng (Impressionism) và Biểu hiện (Expressionism) là hai trường phái âm nhạc có tính lịch sử quan trọng, bởi chúng đánh dấu bước chuyển biến tâm lý của xã hội phương Tây khi giã từ thế kỷ 19 lãng mạn và kỷ luật để bước vào thế kỷ 20 đầy bạo lực và biến động.
Ráp vần vè và(o) thơ

BIỂN BẮC

Dẫn nhập
Chúng tôi nhớ trước đây - khi luận bàn về thơ, ở trên những vuông chiếu, hay bàn tròn hoặc ở sân diễn đàn thông tin giấy và điện tử - người ta thường hay đóng ấn cho những sáng tác “không ưa” rằng: đây là một bài viết có vần, là một bài vè chứ đâu phải thơ?!
Khả năng nhận thức âm nhạc: Tự nhiên hay nuôi dưỡng?

Bạn có nhớ khi còn là một đứa trẻ, cách bạn nghe, nhận biết và cảm thụ âm nhạc khác với hiện tại như thế nào không?
Nhạc sĩ Phó Đức Phương: Hồn nhạc dân gian được nâng lên tầm cao

Tháng 7 năm nay, nhạc sĩ Phó Đức Phương vừa tròn 70 tuổi. Bước vào lứa tuổi cổ lai hy, anh đang là một tay cự phách trong làng nhạc, có nhiều sáng tác mang âm hưởng dân ca rất thành công. Khá bận rộn với vai trò Giám đốc Trung tâm Bảo vệ quyền tác giả âm nhạc Việt Nam, Phó Đức Phương vẫn không quên hoạt động sáng tạo âm nhạc. Anh là một trong số các nhạc sĩ Việt Nam được giải thưởng Nhà nước.
Mối liên hệ giữa âm nhạc và cảm xúc

Cho đến nay, một câu hỏi lớn của khoa học về âm nhạc vẫn là: liệu âm nhạc thuần túy có khả năng khơi gợi những cảm xúc trong con người như cách mà các sự vật, hiện tượng, diễn biến trong cuộc sống hằng ngày tác động lên chúng ta hay không, và nếu có thì cơ chế tác động đó như thế nào?
Thấy gì qua hội thảo khoa học về dân ca Ví Giặm Nghệ Tĩnh?

Ngày 15/5/2014, tại TP Vinh đã diễn ra hội thảo “Bảo tồn và phát huy giá trị dân ca trong xã hội đương đại (Trường hợp dân ca Ví, Giặm Nghệ Tĩnh)” do Viện VHNT Việt Nam phối hợp với hai tỉnh Nghệ An – Hà Tĩnh tổ chức.
Tổng kết cuộc thi sáng tác ca khúc về Điện Biên

DƯƠNG BÍCH HÀ

Để chào mừng kỷ niệm 60 năm chiến thắng Điện Biên Phủ (7/5/1954 - 7/5/2014), sáng 7/5/2014, tại Học viện Âm nhạc Huế, khoa Sáng tác - Lý luận - Chỉ huy đã tổ chức vòng chung khảo, lễ tổng kết, báo cáo và trao giải thưởng cho cuộc thi sáng tác ca khúc về Điện Biên.
Daniel Barenboim: Cả thế giới dưới đôi tay

Trong thế giới âm nhạc, không ít nghệ sỹ thành công trên cả hai lĩnh vực, độc tấu và chỉ huy, nhưng ít có trường hợp nào lên tột đỉnh vinh quang như Daniel Barenboim.
Âm hưởng kinh thánh trong âm nhạc Trịnh Công Sơn

HOÀNG DIỆP LẠC

Mỗi con người thấy sự vật theo góc nhìn riêng của mình, như trong câu chuyện ngụ ngôn “Những người mù sờ voi”.
Lần đầu tiên, gia đình nhạc sĩ Văn Cao sẽ công bố 2 bài hát trong di cảo của ông chưa từng được biểu diễn trên sân khấu.

Nhân kỷ niệm 90 năm ngày sinh nhạc sĩ Văn Cao (15/11/1923-15/11/2013), đêm nhạc đặc biệt giới thiệu những tác phẩm âm nhạc tiêu biểu nhất của nhạc sĩ Văn Cao sẽ diễn ra vào tối 22/11 tới tại Cung văn hóa hữu nghị Việt Xô, Hà Nội.
Trường Sa - Hoàng Sa khúc huyền thoại

Nhạc và lời: NGUYỄN VIỆT