Ngây thơ Nguyễn Hữu Đang
Nguyễn Hữu Đang sinh năm 1913 , quê làng Trà Vi, huyện Kiến Xương, tỉnh Thái Bình. Ông tham gia Hội Sinh viên thị xã Thái Bình thuộc Thanh niên Cách mạng Đồng chí Hội và bị Pháp bắt vào cuối năm 1930 và bị giam hai tháng rưỡi tại thị xã Thái Bình.
Ông Nguyễn Hữu Đang
Sau khi tốt nghiệp Trường Cao đẳng Sư phạm Hà Nội, Nguyễn Hữu Đang tham gia phong trào Mặt trận Dân chủ Đông Dương (1936-1939), viết và làm biên tập viên cho các báo Thời báo, Ngày mới và Tin tức; là đồng chí thân thiết của Trường Chinh, Võ Nguyên Giáp, Phạm Văn Đồng, Trần Huy Liệu, Phan Thanh, Nguyễn Văn Tố.
Anh là một trong những người sáng lập ra Hội Truyền bá Quốc ngữ và làm Tổng Thư ký Hội. Năm 1943, anh tham gia Ban chấp hành Hội Văn hóa cứu quốc và gia nhập Tráng đoàn Lam Sơn của tổ chức Hướng đạo sinh Việt Nam. Mùa hè 1944, Nguyễn Hữu Đang tham gia tổ chức và chủ trì Hội nghị Giáo khoa thư Toàn quốc ở Hà Nội.
Tháng 8 năm 1945, Nguyễn Hữu Đang được Đại hội Quốc dân ở Tân Trào bầu vào Ủy ban Dân tộc Giải phóng Trung ương. Cách mạng tháng Tám thành công, anh được phân công làm Trưởng ban Tổ chức Ngày tuyên bố Độc lập 2/9/1945. Từ 11/1945 đến tháng 12/1945, anh tham gia Chính phủ Lâm thời, lần lượt giữ chức Thứ trưởng Bộ Thanh niên, Chủ tịch Ủy ban Vận động Hội nghị Văn hóa Toàn quốc, Trưởng ban Tuyên truyền Xung phong Trung ương, phụ trách báo Toàn dân Kháng chiến của Hội
Năm 1947, anh được kết nạp vào Đảng Cộng sản Đông Dương.
Từ tháng 6/1949 đến tháng 10/1954, anh được cử làm Trưởng ban Thanh tra Bình dân học vụ.
Sau kháng chiến chống Pháp anh từng là một trong những người lãnh đạo phong trào Nhân văn giai phẩm, được báo chí một thời gán cho 4 từ quân sư quạt mo và bị xử phạt tù..
Năm 1973 sau khi đi tù 15 năm về sống ở quê Thái Bình, ăn đậu ở nhờ trong một gian lều tranh của trường tiểu học xã, tự bắt cóc nhái hoặc đổi vỏ bao thuốc lá lấy cóc nhái, rắn… cho trẻ con lấy tiền mua gạo, nấu lấy ăn, quá vất vả, ốm đau không ai chăm sóc… Phùng Cung và Phùng Quán nhiều lần nhắn anh lên Hà Nội. Không thấy anh lên. Phùng Quán, trước tết Tân Mùi (1991) về Thái Bình xuống tận làng anh ở chơi với Nguyễn Hữu Đang 2 ngày, bàn anh cùng về Hà Nội với Phùng Quán. Nguyễn Hữu Đang bằng lòng nhưng nói với Quán, chú cứ về Hà Nội ăn tết trước, sau tết tôi mới lên được vì còn phải thu xếp đồ đạc (đồ đạc của anh là cái bị cói đựng mấy bộ quần áo rách vá chằng vá đụp) và thanh toán nợ nần. Theo Phùng Quán, người ta còn nợ Nguyễn Hữu Đang mấy tạ thóc và tiền bán rơm chứ anh chả nợ ai gì cả.
Giữ lời hứa, sau tết năm đó Nguyễn Hữu Đang lên Hà Nội ở nhà Phùng Cung. Hằng ngày, chị Ngô Kim Thoa, vợ anh Cung lo cơm nước cho chồng con và lo anh Đang luôn. Phùng Quán ở cái lều bên Hồ Tây, Phùng Cung ở Ngọc Hà. Hai nhà gần nhau, ngày ngày Phùng Quán lên Phùng Cung hoặc Phùng Cung chở Nguyễn Hữu Đang xuống Phùng Quán. Hai nhà thơ họ Phùng và nhà văn hóa Nguyễn Hữu Đang, chuyện trò từ sáng đến khuya mới dứt nhau ra được…
Mồng 8 tết năm đó theo lời nhắn của Phùng Quán tôi từ Sài Gòn ra Hà Nội ở nhà Phùng Quán. Biết tin tôi ra, Phùng Cung ghé đến thăm. Phùng Cung cho biết, ngày ngày Nguyễn Hữu Đang đạp chiếc xe cộc cạch đi thăm bạn bè thời văn hóa cứu quốc và hội quốc ngữ. Ngày nào anh Đang không đi lang thang, ở nhà đọc sách, phần lớn là sách tiếng Pháp mượn bạn bè. Phùng Cung bảo tôi, trong số sách tiếng Pháp, tớ liếc nhìn thấy toàn tập quyển lịch sử Đảng Cộng sản Liên Xô.
Một hôm, Nguyễn Hữu Đang nói với vợ chồng Phùng Cung, có lẽ tôi phải thu xếp vào Huế thăm anh em bằng hữu trong đó theo lời mời của Hoàng Phủ Ngọc Tường, nhân thể về làng Thủy Dương, quê Phùng Quán viết một bài nghiên cứu, nếu để vài năm nữa mới đi, sợ già quá không đi nổi (năm đó anh đã gần 80 tuổi). Phùng Cung liền can ngăn, anh vào Huế thăm anh em văn nghệ sỹ thì được, anh em trong đó thương anh, trọng anh… họ đã nhắn anh mấy lần. Còn anh định về quê Phùng Quán viết bài nghiên cứu về một làng văn hóa, theo tôi là không nên. Làng này từ sau giải phóng người ta đã viết nhiều rồi, đăng ở nhiều báo, riêng tạp chí Sông Hương đã có 2 bài, tôi nhớ bài của Vĩnh Nguyên (em kết nghĩa với Phùng Quán) viết rất tỉ mỉ. Anh, tôi và bè bạn đã nghe Phùng Quán kể không biết bao nhiêu lần về cái làng Thủy Dương của nó. Anh đừng tin, cách kể chuyện làng mình của Phùng Quán là cách kể cùa người viết tiểu thuyết, những chi tiết mà mọi người cho là hay, Quán kể, đều không thật đâu, tiểu thuyết hóa tất cả mới hấp dẫn như vậy. Anh đi là công cốc đấy… Phùng Cung nói vậy, nghe ra có lý, Nguyễn Hữu Đang mới bỏ ý định đi về làng Quán mà chịu ở lại Hà Nội suốt ngày nằm đọc sách.
Những ngày ở chơi ở Hà Nội, tôi ghé lên nhà Phùng Cung mấy lần. Lần nào cũng thấy Nguyễn Hữu Đang cặm cụi ngồi viết lách, dịch thuật gì đó. Tôi, Phùng Cung, Phùng Quán trải chiếu ngồi bệt giữa nhà trò chuyện bên ly rượu với mấy hột lạc rang. Phùng Quán là người luôn luôn chiếm diễn đàn để đọc thơ và kể chuyện. Lâu lâu, Nguyễn Hữu Đang dừng bút ngoảnh xuống góp chuyện. Tôi hỏi Phùng Cung: ông Đang đang làm gì mà say sưa thế. Phùng Cung cho biết ông ấy đang dịch lại quyển lịch sử Đảng Cộng sản Liên Xô. Bỗng ông Đang vươn vai đứng dậy buông bút, đi lại chiếu rượu ngồi sát bên cạnh tôi, vui vẻ góp chuyện với ba thằng em ngất ngưởng. Vui chuyện tôi hỏi, anh dịch lại lịch sử Đảng Cộng Sản Liên Xô làm gì, nhà xuất bản không in thêm nữa đâu, sách này còn đầy trên kệ sách, phủ bụi nằm ở các nhà sách, không ai mua vì cơ quan cần mua, cá nhân cần mua, người ta đã mua hết rồi. Nói thật với anh, trong Sài Gòn bạn bè tôi, ngay cả tôi, một thằng hưu trí nghèo cũng có bộ sách này, đọc qua loa rồi chưng lên giá sách cho đẹp. Nguyễn Hữu Đang nói bằng giọng cáu kỉnh: chúng nó dịch sai bét so với bản Pháp văn. Tôi nhẹ nhàng, những người dịch trước anh đều là cử nhân, tú tài Tây cả đấy, chứ không phải dân thất học , tay mơ đâu! Họ cố tình tước bỏ những điều họ cho là không cần thiết [...]. Mà quyển sách Tiếng Pháp anh có trong tay, lịch sử Đảng cộng sản Liên Xô, thực chất là lịch sử Staline lãnh đạo Đảng cộng sản Liên Xô, chuyển ngữ sang tiếng Việt. Anh Đang nâng chén rượu, tôi cũng nâng theo anh đến ngang mặt. Anh đụng vào ly tôi hỏi nhỏ, Xuân Đài chắc giỏi tiếng Pháp. Tôi thưa, tôi có được học hành bao nhiêu đâu mà giỏi, chỉ biết chút chút tiếng Pháp, chút chút tiếng Nga. Đọc hai thứ tiếng này lâu lâu lại giở từ điển ra tra mới biết mà trao đổi với anh những điều vừa qua. Thôi anh đừng dịch làm gì. Và tình hình Liên Xô hiện nay đang khủng khoảng cả chính trị và kinh tế xã hội. Nguyễn Hữu Đang liền kêu lên: cậu nói thế nào, Liên Xô thành trì cách mạng mà lại khủng hoảng được à. Tôi biết Nguyễn Hữu Đang là một người cộng sản, yêu Liên Xô, muốn Việt Nam xây dựng một xã hội mà Liên Xô là hình mẫu, anh mới đi làm cách mạng. Nghe tôi nói vậy anh tỏ ra hoang mang. Phùng Quán liền nửa thật nửa đùa, trấn an anh Đang: Xuân Đài là loại cán bộ không bao giờ chịu đọc báo nghe đài ta mà chỉ suốt ngày nghe đài nước ngoài. Đến nỗi cô Bội Trâm, vợ tôi, phải nhắc nhở vặn nhỏ radio lại, không nên để hàng xóm biết trong nhà mình có người đang nghe “đài địch”, nó mới chịu cắm écouteurs nghe một mình, giọng lưỡi của nó là giọng lưỡi “đài địch”, anh đừng tin.
Có lần tôi nói với Phùng Quán, tất cả anh em nhân văn đều thông minh, có tấm lòng với đất nước, với chế độ. Rất tiếc, các vị đều ngây thơ, ngây thơ nhất là Nguyễn Hữu Đang. Chắc Quán còn nhớ, sau vụ nhân văn, một nhóm người đến rủ anh Đang xuống Hải Phòng, theo đường biển vượt tuyến vào Nam. Anh tin và đi theo họ, không một chút nghi ngờ gì. Anh chưa kịp nhìn thấy biển Hải Phòng đã bị bắt đưa về Hà Nội giam giữ với tội: phản bội tổ quốc chạy theo địch. Tôi cười nói tiếp, cái đáng yêu của cậu là ngây thơ, cái đáng giận của cậu cũng là ngây thơ. Quán gật gù, tỏ ra đồng ý với tôi…
Hết tháng giêng tôi về lại Sài Gòn. Ít lâu sau nhận được thư Phùng Cung, trong đoạn kể về Nguyễn Hữu Đang, Phùng Cung cho biết, anh Đang khỏe mạnh, ăn được ngủ được, được nhiều báo đến phỏng vấn về việc anh làm trưởng ban tổ chức ngày lễ Quốc Khánh tại Ba Đình. Các báo đều có trả tiền nhuận bút, anh Đang rất khấn khởi vì người ta đã tin mình là một nhà văn hóa, chứ không nhìn mình dưới con mắt là một thằng phản bội tổ quốc.
Đầu tháng 9 năm ấy, báo đài khắp thế giới loan tin ngày 19 tháng 8 ông Ensin lật đổ tổng thống Goocbachop. Và Liên Xô hoàn toàn sụp đổ vào ngày mồng 2 tháng 9. Chẳng biết Nguyễn Hữu Đang, Phùng Quán hai nhà communiste sans parti (cộng sản không đảng) cực đoan này có đón nhận tin ấy không. Tôi tin, nếu có đón nhận chắc hai anh rất buồn, nếu không nói là đau khổ…
Nghĩ như vậy, tôi liền viết thư cho Phùng Cung, an ủi anh Nguyễn Hữu Đang đừng quá buồn, hãy tin tưởng vào nhân dân Nga và nhân dân cả khối Liên Xô cũ, những dân tộc anh hùng, nhân ái, họ sẽ biết cách xây dựng tốt đẹp một chế độ mà họ lựa chọn, dĩ nhiên thời gian không thể ngắn được nhưng cũng sẽ không quá kéo dài…
Phùng Cung phúc đáp cho tôi một lá thư rất dài, nói đủ các thứ chuyện trên trời dưới biển, tôi nhớ câu: anh Đang cảm ơn Xuân Đài đã an ủi anh ấy.
Nguồn: Xuân Đài - VHNA
................................
[*]: Trích sách CHUYỆN CÀ KÊ của Xuân Đài; nxb Hội nhà văn; 2014
Tải mã QRCode
.png "Địa danh học và việc nghiên cứu địa danh các tỉnh Trung Trung Bộ")
-
Vậy là tròn một năm kể từ sớm đông ấy Nguyễn Xuân Hoàng giã biệt cõi trần khi Huế còn chìm trong sương giá. Chỉ vỏn vẹn 99 ngày gắn bó, nhưng anh là nỗi ray rứt giữa lúc Sông Hương đang ẩn hình những ngọn sóng... Lật giở hơn ngàn trang bản thảo của anh, mấy ai không giật mình trước sự cay cực đến xót xa để có được một đời văn bình dị?Giỗ đầu, bạn bè và đồng nghiệp Xuân Hoàng đã cùng với Sông Hương thắp lên nén nhang tri ngộ...(Nguyễn Khắc Thạch - Lê Văn Chương - Hoàng Diệp Lạc - T. E - Nguyễn Trương Khánh Thi - Đinh Thu - Ngàn Thương - Trần Hạ Tháp - Nhất Lâm)
-
NGÔ MINHTrong những bài viết trước, chúng tôi đã hé lộ đôi chút về những mối tình sau này của Phùng Quán. Lần này lại một mối tình nữa, mà hình như là mối tình đầu ly kỳ hơn đã được Phùng Quán tự kể và chị Bội Trâm phát hiện ra.
-
HOÀNG VŨ THUẬT Chưa ai để ý đến đâu Cây đứng khép mình lặng lẽ... (Cây lặng im)
-
NGUYỄN KHẮC PHÊMột chiều Xuân bên sông Hương. Mặt trời suốt ngày ẩn sau lớp mây xám nhạt nay đã khuất hẳn dưới dãy Kim Phụng xanh thẫm nhấp nhô đằng xa ở bên kia bờ. Một chiếc thuyền từ phía Ngã Ba Tuần hối hả xuôi dòng, tiếng máy nổ khuấy động giây lát mặt sông phẳng lặng trong màn sương chiều mờ ảo bắt đầu buông xuống.
-
NGÔ MINHMỗi nhà văn có một “gu” ẩm thực riêng, không lẫn. Vũ Bằng, Nguyễn Tuân sinh ra và lớn lên ở Hà Nội, nên rất sành ăn và viết rất hay về các món ăn tinh tế và đài các của Thủ Đô. Nhà văn Phùng Quán cũng có một cá tính ẩm thực rất đặc biệt.
-
TRỊNH THANH SƠN A. Anh là hoạ sĩ, Nghệ sĩ ưu tú của ngành sân khấu, lại còn là một nhà thơ, nhà viết kịch, nhà báo xông xáo... Ngần ấy công việc anh sắp xếp bố trí theo thời gian như thế nào và anh dành quyết tâm cho việc nào hơn cả?
-
XUÂN ĐÀI(Trích ký sự)Trong gần mấy trăm vòng hoa viếng Phùng Quán, có một vòng hoa rất đặc biệt. Đó là vòng hoa của "những người câu cá trộm" cư ngụ ở những làng dọc đê Yên Phụ, chủ yếu là làng Nghi Tàm, xã Quảng An, Hà Nội. Kèm theo vòng hoa là một phong bì phúng điếu mà số tiền gấp đôi tiền phúng điếu của cơ quan Hội Nhà văn Việt .
-
NGUYỄN TRỌNG HUẤN(Mười năm Kỷ niệm... Một cuộc rong chơi)Trong quan hệ bè bạn lâu năm, có lẽ chưa lần nào chúng tôi có với nhau một cuộc rong chơi đã đời và thú vị như lần ấy. Mà hình như đấy là cuộc đi cuối cùng của Quán trong cõi đời này. Còn những cuộc du hí tiếp theo ở thế giới bên kia với những ai thì cho đến bây giờ tôi cũng không được rõ lắm.
-
NGUYỄN KHẮC PHÊTrong câu chuyện vui của giới văn nghệ sĩ trước những công việc có tính chất tổng kết, phân loại đội ngũ, một số người được anh em phong tặng danh hiệu “nhà-thơ-một-bài”, “nhạc-sĩ-một-bài”...
-
LTS: Do đặc trưng nghề nghiệp nên mỗi nhà văn đều có thiên chức một nhà giáo. Bởi vậy, những người vừa là nhà giáo vừa là nhà văn thì đều có thể gọi họ là những nhà giáo kép.Nhân ngày nhà giáo Việt Nam, Sông Hương trân trọng giới thiệu một số ý kiến của các nhà giáo "kép" ở Huế nói về cái nghiệp dĩ riêng mang tính xã hội cao của họ.
-
HỒ THẾ HÀTrại sáng tác Văn học nghệ thuật năm 2002 do Hội Liên hiệp Văn học Nghệ thuật Thừa Thiên Huế và Hội Nhà văn Thừa Thiên Huế tổ chức từ ngày 27 - 8 - 2002 đến ngày 6 - 9 - 2002 đã thành công và để lại những trang viết giàu ấn tượng về cuộc sống và con người, đặc biệt là cuộc sống và con người Phú Thuận, Phú Vang - vùng quê có nhiều truyền thống và tiềm năng văn hoá vật chất và phi vật chất vừa trải qua một nỗi đau lớn do thiên tai gây ra.
-
ĐẶNG NHẬT MINHNhững ngày đầu tiên khi bước chân vào con đường sáng tác điện ảnh tôi đã may mắn có nhà văn Hoàng phủ Ngọc Tường ở bên cạnh.
-
TRẦN HUY THANHTừ ngày 1 đến 15/7/2002, được sự giúp đỡ của Bộ Văn hoá Thông tin, Hội Liên hiệp Văn học Nghệ thuật tỉnh Thừa Thiên Huế đã cử đoàn văn nghệ sĩ đi dự trại sáng tác văn học nghệ thuật tại Nhà sáng tác Vũng Tàu.
-
NGUYỄN KHẮC PHÊBạn đọc cả nước - nhất là những ai quan tâm đến lịch sử và tiểu thuyết lịch sử - hẳn đã biết Nguyễn Mộng Giác là tác giả bộ tiểu thuyết trường thiên “Sông Côn mùa lũ” (SCML) 4 tập, 2000 trang viết về thời Tây Sơn-Nguyễn Huệ (NXB Văn học-Trung tâm Nghiên cứu Quốc học xuất bản năm 1998).
-
"Những bức tranh sơn thủy đầu tiên đã chiêu đãi chúng tôi quýt cam và bánh mỳTrưa no nê nhìn phố xá trăm màu.Tối tìm chỗ ngủ lang thang nhớ mẹ".
-
Sau ngày thất thủ Kinh đô (Huế), vua Hàm Nghi xuất bôn hạ chiếu Cần Vương kêu gọi toàn dân đứng lên chống Pháp. Sau ba năm chiến đấu ở rừng sâu, vua Hàm Nghi bị Trương Quang Ngọc làm phản bắt vua nộp cho Pháp. Để cách ly ngọn cờ yêu nước với quốc dân Việt Nam, cuối năm 1888, thực dân Pháp đã lưu đày vua Hàm Nghi qua Algérie thuộc Pháp. Không hy vọng có ngày được trở lại Việt Nam, nên vua Hàm Nghi đã lập gia đình tại Algérie rồi 40 năm sau ông mất ở đó.
-
NGUYỄN XUÂN HOÀNGPhương mất đột ngột ở Quảng Trị. Nghe tin anh ra đi, bạn bè văn nghệ Huế không bàng hoàng, cũng không cảm thấy sửng sốt. Chỉ thấy lòng bùi ngùi, như khi ta nhìn thấy một ngôi sao chưa bao giờ sáng bỗng một ngày tắt lịm trong lặng lẽ.
-
LTS: Phan Đăng Lưu là một nhà cách mạng tiền bối, tiêu biểu của Đảng từng hoạt động ở Huế và có ảnh hưởng lớn đến trí thức văn nghệ sĩ yêu nước thời bấy giờ. Chính nhà thơ Tố Hữu cũng đã thổ lộ điều đó trong bài thơ Quê me (Anh Lưu anh Diểu dạy con đi).Nhân 100 năm ngày sinh Phan Đăng Lưu (5.5.1902 – 5.5.2002), Sông Hương xin trân trọng giới thiệu một số tư liệu về đồng chí, đặc biệt là bức Thư viết từ khám tử hình – bức thư mang đặc trưng "đa nghĩa" của một tác phẩm văn học nên nó đã vượt qua được sự kiểm duyệt khắt khe của kẻ thù.
-
PHÙNG QUÁN... Vì vậy mà có sự rung động bí mật của ý nghĩ, khiến nhà bác học trở thành người thần bí, và thi sĩ thành đấng tiên tri. (Victor Hugo - Lao động biển cả).
-
NGUYỄN QUANG HÀRa Hà Nội mùa thu này tôi muốn đến thăm anh Lê Khả Phiêu. Những ngày anh đương chức, đến, người ta nghĩ mình cơ hội. Nhưng nay anh đã nghỉ, đến thăm là nghĩa tình đời. Lòng mong muốn ấy của tôi, được anh chấp nhận và hẹn giờ gặp.
.png)
.png)
