Hoa đào và bước đường đến với những mùa xuân phương Nam

17:07 27/01/2014

HOÀNG PHỦ NGỌC PHAN

Ở miền Bắc nước ta, hoa đào được xem là hình ảnh và linh hồn của mùa Xuân.

Hoa đào có tên khoa học là prunus persica, thuộc họ hoa hồng (rosaceae). Trước đây các nhà thực vật học phương Tây cho rằng hoa đào xuất xứ từ vùng Ba Tư, do đó mà đặt tên có từ persica. Nhưng theo những nghiên cứu từ năm 1992 thì hoa đào có nguồn gốc ở Trung Quốc được di thực theo con đường tơ lụa cách nay hơn 2000 năm. Hoa đào ở Việt Nam tất nhiên cũng từ các giống đào Trung Quốc mà ra. Chẳng những chung một giống loài mà còn chung cả một ngôn ngữ văn hóa hoa. Khi nói về hoa đào các nhà Nho người Hoa hay người Việt thường nghĩ đến bài thơ Đề đô thành Nam trang (hay còn gọi là Đề tích sở kiến xứ) của danh sĩ Thôi Hộ đời Đường:

Khứ niên kim nhật thử môn trung
Nhân diện đào hoa tương ánh hồng
Nhân diện bất tri hà xứ khứ

Đào hoa y cựu tiếu đông phong

Xin phép phỏng dịch:

Ngày này năm ngoái qua đây
Hoa đào ghen với má ai ửng hồng
Nay đào đã quyến gió đông

Mà người năm cũ bóng hồng phương nao!

Bài thơ trên gắn liền hình ảnh hoa đào với truyền thuyết về mối tình lãng mạn giữa Thôi Hộ và một người con gái đẹp ở thành Trường An. Do đó, Thôi Hộ hẳn phải có tình cảm gắn bó sâu sắc với loài hoa nầy. Thôi Hộ đỗ tiến sĩ năm Trinh Nguyên thứ 12 đời Đường (tức năm 796 dl), từng được bổ nhậm chức Lĩnh Nam Tiết độ sứ. Theo nhiều tài liệu văn sử học thì nước ta từ thời Hùng Vương đã thuộc địa bàn vùng Lĩnh Nam. Sau này Hai Bà Trưng sau khi giành được độc lập cũng đặt tên nước là Lĩnh Nam. Vậy phải chăng cây hoa đào đã theo con đường làm quan của Thôi Hộ mà di thực xuống phương Nam để họp mặt cùng hoa cỏ mùa xuân của đất trời Việt Nam? Giả thuyết này nghe có vẻ hoang đường nhưng cũng khó phản bác.

Lại còn một truyền thuyết khác rất đẹp, rất Việt Nam được nhà thơ Chế Lan Viên kể bằng mấy câu thơ trong bài Cành đào Nguyễn Huệ:

Đào ơi! Theo ngựa về cung nhé
Nở cạnh đài gương sắc chiến bào


Chuyện kể rằng vua Quang Trung sau khi đại phá quân Thanh, vào thành Thăng Long thì đúng trưa mồng 5 tết (Kỷ Dậu - 1789). Nhà vua sai người phi ngựa ngày đêm mang một cành bích đào về Phú Xu- ân để tặng công chúa Ngọc Hân. Có lẽ đây là cành đào đầu tiên từ Thăng Long theo đường “hành phương Nam” đến với xứ Huế. Những thế kỷ trước, hoa đào miền Bắc có thể được gửi hỏa tốc vào Nam theo con đường khoái mã của các bưu trạm. Thời Pháp thuộc thì hoa được chuyên chở bằng các phương tiện hiện đại như xe hơi, xe lửa hoặc máy bay. Trong thời kỳ đất nước bị chia cắt từ 1954 đến 1975, mọi con đường giao lưu bị gián đoạn nên bẵng đi một thời gian dài, miền Nam tuyệt không thấy bóng hoa đào.

Mãi đến mùa xuân năm Bính Thìn - 1976, sau ngày đất nước thống nhất, hòa bình độc lập, hoa đào mới có dịp tái ngộ với đồng bào miền Nam sau hơn hai mươi năm ly biệt. Từ đây cứ mỗi lần tết đến, hoa đào miền Bắc lại nhộn nhịp lên đường vào Nam để cùng hoa mai vàng làm nên những mùa xuân rực rỡ.

Hoa đào vốn chỉ hợp với xứ lạnh. Vào Nam nó trở thành món hàng quý hiếm, sang trọng nhưng không còn giữ được thần sắc tươi nhuận như trên quê hương miền Bắc. Một số người đã thử trồng cây hoa đào ở miền Nam nhưng không mấy thành công. Thế nhưng điều bất ngờ thú vị là ở đường Lê Hồng Phong - thành phố Đà Lạt có một nơi gọi là Thung lũng hoa đào của nghệ nhân Mười Lời.

Ông Mười Lời tên là Bùi Văn Lời, quê ở huyện Đại Lộc tỉnh Quảng Nam đến lập nghiệp ở Đà Lạt từ năm 1959. Năm 1997 ông ra Bắc mua được hơn 200 mầm đào Nhật Tân đem về thử ghép vào gốc cây đào má hồng của Đà Lạt. Cuộc thử nghiệm bước đầu đã thành công, cho ra một giống hoa đào mới rất tươi thắm. Từ đó ông tiếp tục ghép và nhân giống các chủng loại hoa đào khác như bích đào, hồng đào, liễu đào, đào Phai, đào Thất Thốn, đào Bạch và cả đào Côn Minh dạng bonsai. Ông đã được tặng bằng nghệ nhân và đã đoạt nhiều huy chương vàng tại các hội hoa xuân trong nước. Ngoài ra, ông còn lập nhiều kỳ tích khác như lai ghép được giống hoa quỳnh nở ban ngày với hàng chục màu, ghép mơ chùa hương, mận tam hoa, táo Fuji… Vì vậy người ta còn gọi ông là bà mụ của vườn cây, là phù thủy xanh. Tại Hội chợ Tuần lễ xanh quốc tế ở thành phố Hồ Chí Minh, ông được Viện sĩ Vũ Tuyên Hoàng tặng giải vàng với bút phê: “Nghệ nhân Bùi Văn Lời đã chiết ghép, nhân vô tính loài hoa đào Hà Nội trên cây đào Đà Lạt, tạo thành một màu hoa đào mới làm nhịp cầu nối thủ đô Thăng Long với thành phố ngàn hoa Đà Lạt”.

Nghệ nhân Bùi Văn Lời đã từ trần vào năm 2009. Con ông là anh Bùi Văn Sang tiếp tục sự nghiệp trồng cây của cha. Hằng năm thung lũng hoa đào này cung cấp cho thị trường hàng trăm gốc đào thương hiệu Mười Lời. Năm 2013, cây đào 20 năm tuổi do ông Mười để lại đã đơm đầy hoa và trái, gọi là cây đào trăm trái. Cây đào nầy đã vượt qua các nghệ nhân trong nước, đem lại cho anh Bùi Văn Sang huy chương vàng tại Hội hoa xuân thành phố Hồ Chí Minh năm 2013. Có thể nói thành công lớn nhất của nghệ nhân Bùi Văn Lời là đã tìm được cho cây đào phương Bắc một quê hương mới ở phương Nam.

H.P.N.P
(SH300/02-14)







 

Đánh giá của bạn về bài viết:
0 đã tặng
0
0
0
Bình luận (0)
  • PHAN THANH HẢI

    Việc đón Tết năm mới, nhất là nơi cung điện triều đình, là lễ tiết rất quan trọng trong năm theo quan niệm truyền thống.

  • Vườn bà tôi ngày trước đầy hoa trái, bốn mùa xanh rợp lá cây, hầu như mọi thứ cây trên trần gian đều có trong khu vườn ấy, từ cây cỏn con bé mọn như me đất, diếp cá, rêu xanh cho đến cây cao lớn quý hiếm như giáng châu, hải đường, cổ mai, nguyệt quế… đều được có đất nơi ấy để nẩy mầm, có nắng để đơm hoa, có gió để chải mướt, có mưa để trù mật nồng nàn. Hoa trong vườn quanh năm như theo tiếng dạt dào sông nước dòng Hương trước ngõ mà hé cánh hồn nhiên.

  • NGUYỄN THẾ  

    Người Việt từ đất Bắc thiên di vào Thuận Hóa không chỉ mở mang đất đai, phát triển kinh tế mà còn có những hoạt động lễ hội văn hóa truyền thống nhằm gìn giữ nét đẹp văn hóa của dân tộc.

  • PHẠM XUÂN PHỤNG

    Ngày xưa, mẹ tôi thường ru tôi bằng câu ca dao “Hải đường hữu sắc vô hương”. Mẹ tôi dạy rằng: “Hoa Hải Đường ví như cô con gái đẹp về nhan sắc mà không đẹp về phẩm hạnh, là cô gái hư.

  • LƯƠNG DUY CƯỜNG  

    Vợ tôi bảo tết này về Huế chứ, nhớ lắm rồi. Ấy là vì sau những lo toan, gom góp để giải quyết cho xong chuyện nhà cửa, con cái để tạm gọi là an cư ở Sài Gòn, giật mình đã thấy tóc bạc như sương. Mà cũng dễ gần chục năm xa nồi bánh chưng củi lửa của những chiều 30 tết quê nhà.

  • LÊ VŨ TRƯỜNG GIANG  
                                Bút ký   

    Cơn mưa cố xứ đầy bí ẩn và mê hoặc. Tôi sinh vào mùa mưa, mở mắt ra đã thấy mưa, mưa vào lời ru, mưa ôm lấy nôi, mưa qua chiếc nón mẹ che, mưa về trên lối mòn cỏ ướt, mưa đưa tôi đi học, mưa theo ba vào núi, mưa ướt tuổi thơ.

  • TRẦN TÔN NỮ  

    Những ngày giáp Tết, tôi thường lang thang trên những con đường ngắm nhìn những công trình kiến trúc xưa cũ được xây dựng dưới triều Nguyễn.

  • NGUYỄN THỊ DUYÊN SANH  

    Tháng chạp của năm nhuận, có người vẫn bâng khuâng hỏi sao ngày tháng qua nhanh, mới đó mà sắp Tết rồi. Ấy là người ta đã chạm vào cái ngưỡng già nua, bỏ quên từ bao giờ những bồi hồi nao nức hóng Tết.

  • NGUYỄN VĂN HÙNG

    1. Khỉ - biểu tượng xuyên văn hóa
    Khỉ có nhiều đặc tính giống loài người, thuộc loại động vật có vú, sinh con, thường ở trong rừng, ưa nhảy nhót chuyền cành, sống từng bầy đàn, thông minh hơn các loài vật khác, và đặc biệt có tài bắt chước con người.

  • NGUYỄN DƯ  

    - Tết Bính Thân đi xông đất, nói chuyện Khỉ
    - Đừng làm trò khỉ. Không ai muốn bị giông cả năm đâu!

  • LÊ QUANG THÁI

    Từ chốn thành đô cho đến chốn đèo heo hút gió, ánh dương xuân chiếu tỏa rạng soi làm ấm lòng người và muôn loài, muôn vật đều tốt tươi.

  • TRẦN NGUYỄN KHÁNH PHONG  

    Người Tà Ôi gọi con khỉ là alai, con vượn là avô. Trong đời sống kinh tế của họ không có thói quen nuôi hay thuần dưỡng loài thú này nhưng trong đời sống văn hóa thì hình tượng con khỉ, con vượn được xem là con vật linh thiêng, vật tổ của những người có dòng họ mang tên Avô (Yăq Avô), là hình tượng của tín ngưỡng phồn thực, là vị cứu tinh của dân làng từ thuở ban sơ.

  • NGUYỄN THỊ TUYẾT

    Nếu các công trình nghiên cứu về lịch sử sinh vật (Nguồn gốc các loài - Charles Darwin), các công trình tâm lý học (Vật tổ và cấm kỵ - Sigmund Freud) đều khẳng định con người tiến hóa lên từ loài khỉ (tinh tinh) thì nghệ thuật cũng đã chỉ ra sự giáng cấp của con người trong viễn cảnh tương lai. Dù tiến hóa hay giáng cấp đều cho thấy mối quan hệ thân cận giữa người và khỉ trong thế giới đại đồng.

  • TRẦN BẢO ĐỊNH  

    1.
    Hồi chiến tranh, đơn vị tôi đóng ở vùng Thất Sơn. Tiếng là, đóng ở vùng Thất Sơn nhưng thiệt ra, đơn vị luôn di chuyển nhằm đánh lừa địch, giấu tung tích và bảo toàn lực lượng.

  • LÊ VŨ TRƯỜNG GIANG
                               Bút ký

    Đứng trên đồi sầu đông, kia mùa xuân chở bao nguyện ước bay theo từng cơn mưa phùn nhuốm bạc dòng Hương. Dưới ánh nắng non vàng dìu dặt trong cái lạnh se, chợ hoa bắt đầu khai hội từ vườn Phu Văn Lâu và trên những con đường quen thuộc ngày nào. Hoa vàng thắp lửa, xuân rạo rực đất trời.

  • NGUYỄN VĂN ĐĂNG

    Triều đình nhà Nguyễn xem lễ tiết Nguyên đán là một trong ba tiết lớn ở ngự tiền (cùng với lễ Đoan dương và lễ Vạn thọ); tổ chức đại triều ở điện Thái Hòa và thượng triều ở điện Cần Chánh, nhằm tỏ rõ mong muốn về sự phồn thịnh của quốc gia, sự vững tồn của dòng tộc, sự ngơi nghỉ trong chốc lát việc cộng đồng để thưởng thức tiết xuân ấm áp cùng thiên nhiên...

  • PHI TÂN

    Thời tem phiếu, ba tôi là cán bộ xã nên năm nào cũng được phân một suất tem phiếu của Hợp tác xã mua bán gồm thuốc lá Sa Pa, trà Ngọc Sơn, rượu chanh Hà Nội rồi mấy bì kẹo chanh, thêm ký đường màu vàng vàng, vậy thôi cũng đã thấy hương vị của ngày tết rồi.

  • PHƯƠNG ANH

    Một chiều đầu xuân, cơn mưa phùn lất phất và những giọt sương non kết thành một bức rèm mờ ảo. Tôi đi qua phố cổ Bao Vinh. Mùi cỏ cây thật ngọt. Những lộc non mới chớm như đang hò reo chào đón mùa xuân mới.

  • BÙI KIM CHI

    Tôi trở lại Huế sau những năm dài xa cách… Những ngày này Huế đang rộn ràng chuẩn bị đón xuân.