Đôi dòng hồi ức

Đó là ngày diễn ra cuộc hội nghị văn nghệ toàn tỉnh ở Thôn 2 làng Mỹ Lợi (xã Vinh Mỹ ngày nay) huyện Phú Lộc vào khoảng cuối năm (tháng 10 dương lịch). Rất tiếc cho đến nay, chúng ta vẫn chưa xác định được ngày tháng cụ thể.

Sáu mươi năm đã trôi qua. Sau cuộc kháng chiến chống Pháp thắng lợi, tiếp đến là cuộc kháng chiến chống Mỹ, rồi hòa bình lập lại, thống nhất Bắc Nam, xây dựng Tổ quốc theo con đường xã hội chủ nghĩa, đưa nước nhà ngày càng giàu mạnh sánh vai cùng thế giới năm châu… Sự nghiệp VHNT nước nhà cũng như riêng tỉnh Thừa Thiên Huế chúng ta cũng nằm trong guồng máy đó; tổ chức văn nghệ đã qua bao thay đổi bởi tình hình xã hội và yêu cầu của sự nghiệp xây dựng để ngày càng lớn mạnh, phát triển. Từ Phân hội văn nghệ Thừa Thiên ban đầu, rồi Hội Văn nghệ Trị Thiên… đến Hội Văn nghệ Bình Trị Thiên, trở lại Hội Văn nghệ Thừa Thiên Huế như hôm nay. Cái thuở ban đầu, khi cuộc kháng chiến chống Pháp của nhân dân ta đang trong giai đoạn cầm cự; văn nghệ, văn hoá, thông tin tuyên truyền kể cả báo chí nữa, hòa lẫn, gắn bó vào nhau trên một mặt trận. Những vang động gần xa của các thế hệ đi trước như Tố Hữu, Thanh Tịnh, Hải Triều… của các tổ chức như văn nghệ khu 4, văn nghệ Việt Bắc… đã là sức mạnh thúc đẩy và nguồn lực bồi bổ cho văn nghệ cả “Bình Trị Thiên khói lửa” trong đó có văn nghệ Thừa Thiên non trẻ nhưng đầy quả cảm và hồn hậu như chính tâm hồn con người bản địa.

Phương hướng đường lối văn nghệ lúc bấy giờ của Đảng ta có thể tóm tắt là: “Văn nghệ phục vụ quần chúng, phục vụ công nông binh” rất thích hợp và sát thực tế; cũng là ý chí, nguyện vọng tự giác của từng cá nhân văn nghệ sĩ. “Một vai mang súng, một vai mang đàn” là biểu tượng của giới văn nghệ thời đó. Phong trào, đội ngũ văn nghệ Thừa Thiên lúc này đã có một bước tiến đáng kể, đòi hỏi có một tổ chức của riêng mình để xiết chặt lực lượng hơn, đem hết tâm sức, tài năng phục vụ kháng chiến.

Tỉnh ta lúc này là vùng bị tạm chiếm, nhưng “xôi đỗ”, xen giữa các đồn bốt Pháp, ngụy tề là những tiểu vùng tự do, việc hoạt động của cán bộ, nhân dân, du kích, văn nghệ… khó khăn, nguy hiểm, nhưng cũng có lúc dễ dàng, bình thường mặc dù các hoạt động đó đều diễn ra trong tiếng súng, tiếng bom đạn…

“Cuối cùng, tổ chức được một cuộc họp văn nghệ toàn tỉnh gồm hơn năm chục người tại phía nam huyện Phú Lộc. Đáng lẽ còn có thể đông hơn (dự kiến một trăm rưỡi) nhưng trước đó địch lùng ở Phú Vang nên một số người ở bắc Thừa Thiên không vào dự được. Ngay hôm khai mạc cũng có tiếng đại bác nổ đùng đùng quanh vùng, chúng tôi phải đề phòng địch càn. Vừa nghe Trịnh Xuân An đọc báo cáo, chúng tôi vừa chú ý theo dõi hướng nổ của đại bác địch. Nhìn ra ngoài đường, thấy một số đồng bào chạy nháo nhác. Sau đó yên lặng trở lại. Chúng tôi họp trong năm ngày, cũng có tranh luận, thảo luận về đủ các bộ môn văn thơ nhạc kịch; có phát giải thưởng, có tổ chức một đêm kịch (diễn cả “Nhật xuất”) và sau đó có tổng kết và bầu ban chấp hành Phân hội Văn nghệ Thừa Thiên…”

Đoạn trên đây trích nguyên văn trong thiên hồi ký “Thừa Thiên một thuở” của nhà văn quá cố Bùi Hiển, lúc bấy giờ là ủy viên kiểm tra của Sở thông tin Tuyên truyền Liên khu 4; đồng thời là một thành viên chủ chốt của Đoàn Văn hoá kháng chiến LK 4 ở vùng tự do Thanh Nghệ Tĩnh. Bùi Hiển vào Thừa Thiên công tác từ giữa năm 1949, thời hạn là sáu tháng do liên khu cử; nhưng theo yêu cầu của Tỉnh ủy Thừa Thiên lúc ấy, ông ở lại giúp tỉnh xây dựng phong trào, tổ chức văn nghệ, mãi đến tháng 12/1950, sau cuộc Hội nghị văn nghệ toàn tỉnh, ông mới từ giã anh chị em lên đường trở ra được. (Cũng theo hồi ký của nhà văn Bùi Hiển).

Hội LHVHNT TT Huế và Tạp chí Sông Hương cùng nhà văn Hồng Nhu về lại thôn 2 làng Mỹ Lợi, nơi diễn ra hội nghị văn nghệ toàn tỉnh lần đầu tiên.