Con người và di sản
NGUYỄN KHOA ĐIỀM
Chữ di sản ở đây xin đọc với nghĩa rộng, bao gồm di sản vật thể, phi vật thể, thiên nhiên, tôn giáo tín ngưỡng… Di sản luôn hiện lên với vẻ ngoài dễ xác định, cho dù có bị hư hoại đi nhiều qua thời gian.
Đình làng Vỹ Dạ - Ảnh: wikipedia
Có thể dùng chuyên môn, các tri thức khoa học (sử học, văn học, ngôn ngữ học, dân tộc học, văn hóa học, sinh học, khoa học kiến trúc, khoa học vật liệu, địa chất học, khảo cổ học, nhân học, tôn giáo học, thậm chí kinh tế học…) để khảo nghiệm, đánh giá di sản, xác định giá trị di sản. Nhưng những giá trị đó dẫu sao cũng chỉ là những giá trị “thường nghiệm” do con người qua nhiều thế hệ suy xét đặt ra, đã tạo thành những thước tấc duy lý, logique, buộc người đi sau phải tuân theo như một mệnh lệnh tiền định.
Nhưng tri thức duy lý không đủ làm ra di sản văn hóa. Ngay cả những người đầu tiên làm nên di sản cũng không thể chỉ bằng tri thức và cần lao. Họ làm việc bằng cả tâm hồn. Đây là nói những gì đáng gọi là di sản.
Chính tâm hồn đã hoàn chỉnh giá trị di sản, trả di sản trở lại cho con người dù là một tòa kiến trúc dột nát hay một ngọn núi lặng lẽ.
Thông qua sự bắt gặp của tâm hồn các thế hệ, di sản đã có mặt, gia nhập vào đời sống con người, làm nên nỗi vui buồn kỳ lạ cho sinh tồn của nhân loại. Mối quan hệ của di sản và con người luôn luôn là mối quan hệ hai chiều: con người làm ra di sản, gửi buồn vui thân phận của mình lên di sản, làm cho di sản giàu thêm trí tuệ, hương hoa, trở thành người bạn không thể thiếu vắng của chính họ và con người các thế hệ mai sau; ngược lại, vẻ đẹp, sự bình an của di sản luôn nuôi dưỡng điều cao quý và phẩm hạnh của chính con người. Giữa con người và di sản luôn diễn ra một cuộc đối thoại sâu nặng về các giá trị đời sống, hướng tới những giá trị chân thiện mỹ, hoàn thiện vẻ đẹp con người. Con người gắn mình với di sản và di sản luôn là biểu tượng vẻ đẹp của con người. Nếu mất di sản con người sẽ bơ vơ biết bao. Nếu di sản hiện hữu mà người vắng bóng liệu ai có thể biết được những điều sâu kín quý giá trong linh hồn di sản!
Khi trở lại kinh thành Thăng Long đã hoang tàn qua thời gian và binh lửa, Bà Huyện Thanh Quan ngậm ngùi viết:
Dấu xưa xe ngựa hồn thu thảo
Nền cũ lâu đài bóng tịch dương
Chỉ những người từng gắn bó lâu dài với Thăng Long như nữ thi sĩ mới có thể nhận ra cái “hồn thu thảo” ấy sâu nặng đến như thế nào. Những câu thơ viết cách đây hơn hai thế kỷ còn làm những người sống hôm nay thảng thốt giật mình.
Vì sao vậy? Vì ta luôn sống trong hiện tại với những nhu cầu hàng ngày, cho đến cách nghĩ cách làm cũng chỉ chọn lấy những gì thuận tiện, quen mắt quen tay, rất dễ bằng lòng với các tiêu chuẩn thông dụng của xã hội, ta không nhớ đằng sau lớp ngữ nghĩa bề mặt của thế giới quanh ta còn có lớp ngữ nghĩa thâm sâu, uyên áo được ẩn kín trong hệ thống di sản cực kỳ đa dạng và phong phú giúp chúng ta bắt gặp linh hồn sống động của cha ông. Ngày nay khả năng đọc thấu tâm hồn con người được coi là một thiên tư mà người ta cố xác định với bảng chỉ số EQ (trí tuệ cảm xúc) hoặc nhờ vào nếp sống gắn bó, “ăn chịu” hết lòng với di sản mà bắt được ngôn ngữ ảo diệu của nó. Đọc thấu linh hồn di sản không dễ nhưng đó là con đường duy nhất phải đi qua để tiếp cận di sản.
Một số người trẻ ngày nay được học hành nhiều, tiếp cận sớm văn minh AI, mở rộng giao thiệp quốc tế nhưng không đọc được lớp ngữ nghĩa thứ hai của di sản - những điều thầm kín sâu xa, tấc lòng của người sáng tạo ngày trước, sẽ rất dễ bỏ quên, vô cảm trước di sản, thậm chí làm méo mó di sản. Một thái độ như thế không những có hại cho di sản mà còn rất có hại cho tâm hồn thế hệ kế tục.
Vì vậy, nói đến bảo vệ di sản, trước hết phải nói đến bảo vệ tâm hồn con người đang từng ngày đụng chạm cái thế giới vật chất xô bồ của xã hội hiện đại.
Nhưng xây dựng và bảo vệ tâm hồn con người như di sản của di sản lại là trách nhiệm to lớn và khó khăn của cả một xã hội, của các cấp chính quyền, của các bậc trí thức chứ không một cơ quan bảo vệ di tích đơn phương nào có thể làm được. Điều đó đòi hỏi một sự đánh thức trên quy mô xã hội.
Vỹ Dạ, ngày 13/6/2023
N.K.Đ
(TCSH413/07-2023)
Tải mã QRCode
.png "Địa danh học và việc nghiên cứu địa danh các tỉnh Trung Trung Bộ")
-
Mỗi dịp đầu Xuân mới, các làng xoan cổ ở Phú Thọ lại có dịp hội tụ hát những làn điệu mượt mà, đằm thắm, thấm đậm tình đất, tình người đất Tổ Vua Hùng.
-
Theo thông tin từ Cục Di sản Văn hóa (Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch), có sáu lễ hội truyền thống đã được bổ sung vào Danh mục di sản văn hóa phi vật thể quốc gia.
-
LTS: Đầu tháng 12-2016, tại phiên họp Ủy ban liên Chính phủ về bảo vệ di sản văn hóa phi vật thể lần thứ 11 của UNESCO, di sản thực hành tín ngưỡng thờ Mẫu Tam phủ của người Việt đã được UNESCO đưa vào danh sách Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại. Tại Việt Nam, có luồng ý kiến cho rằng, những biến tướng từ tín ngưỡng này đang gây ảnh hưởng không nhỏ đời sống văn hóa tâm linh của người Việt. Tín ngưỡng thờ Mẫu Tam phủ là gì và tại sao một bộ phận người Việt có cái nhìn như vậy?
-
GS Ngô Đức Thịnh cho rằng đạo Mẫu có những vị thánh được “dệt” từ anh hùng trong lịch sử. Bằng cách đó, đạo Mẫu cũng thể hiện chủ nghĩa yêu nước.
-
Ngày 3/12, đại diện của khoảng 40 nước nhóm họp tại Abu Dahabi đã thông qua kế hoạch thành lập một quỹ bảo vệ các di sản trong các khu vực có chiến tranh và một mạng lưới cất giữ an toàn cho các tác phẩm nghệ thuật đang gặp nguy hiểm.
-
Theo thông tin từ Cục Di sản Văn hóa (Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch), di sản Thực hành Tín ngưỡng thờ Mẫu Tam phủ của người Việt đã chính thức được Tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn hóa của Liên hợp quốc (UNESCO) ghi danh vào Danh sách Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại.
-
Ngày 29.11, Sở VH-TT TP.Đà Nẵng cho biết Nghệ thuật hô/hát bài chòi dân gian ở Đà Nẵng vừa được Bộ VH-TT-DL công nhận là di sản văn hóa phi vật thể quốc gia.
-
Mới đây, Bộ tem “Đờn ca tài tử - Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại” đã chính thức được phát hành và có thời hạn cung ứng trên mạng bưu chính công cộng đến ngày 30/6/2018.
-
Trước khi cho phóng viên Thanh Niên chụp ảnh chiếc lư đồng, ông Hà Xuân Út, Trưởng làng La Chữ (P.Hương Chữ, TX.Hương Trà, Thừa Thiên-Huế) phải thắp hương xin phép Thành hoàng, bởi chiếc lư được cho là bảo vật rất thiêng của làng.
-
Di tích lịch sử Văn miếu Trấn Biên (phường Bửu Long, thành phố Biên Hòa, Đồng Nai) đã chính thức được công nhận là di tích cấp quốc gia (theo Quyết định số 2894/QĐ-BVHTTDL do Bộ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch Nguyễn Ngọc Thiện ký).
-
Kim sách triều Nguyễn chứa đựng nhiều thông tin giá trị về lịch sử văn hóa và nghệ thuật đỉnh cao của các nghệ nhân, thợ thủ công cung đình xưa.
-
TRẦN VĂN DŨNG
Trong dòng chảy lịch sử hàng trăm năm, Ca Huế đã tiếp thu, kế thừa và ảnh hưởng nhiều sắc thái, tinh hoa của nhiều vùng đất khác nhau để trở thành một trong những loại hình âm nhạc truyền thống đặc sắc của Việt Nam.
-
Với mục tiêu năm 2016, hát Xoan được UNESCO công nhận là di sản văn hóa thế giới thoát khỏi tình trạng cần được bảo vệ khẩn cấp và chính thức trở thành di sản đại diện của nhân loại, tỉnh Phú Thọ thực hiện đồng bộ nhiều giải pháp để bảo tồn, phát triển di sản văn hóa hát Xoan.
-
Trong khi nhiều loại hình âm nhạc truyền thống đã trở thành Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại, thì ca Huế vốn là loại hình âm nhạc bác học mang giá trị độc đáo, có sức lan tỏa và ảnh hưởng lớn, lại chỉ mới được Bộ VH-TT-DL công nhận là Di sản phi vật thể quốc gia.
-
Mộc bản là một trong những di sản quý giá của nền văn hóa dân tộc. Năm 2009, UNESCO đã công nhận mộc bản triều Nguyễn là di sản tư liệu thế giới (số mộc bản này hiện đang bảo quản tại Trung tâm Lưu trữ Quốc gia IV- Đà Lạt, tỉnh Lâm Đồng).
-
Theo kế hoạch đến cuối năm 2015, tỉnh Phú Thọ sẽ phải đưa Hát Xoan Phú Thọ ra khỏi tình trạng cần bảo vệ khẩn cấp, chính thức đưa hát Xoan trở thành di sản văn hóa phi vật thể đại diện nhân loại.
-
Xúc động, đầy tính nhân văn và hoàn toàn tương đồng với những giá trị đạo đức của người Việt, lễ Vu lan báo hiếu đang được một số chuyên gia đề nghị tìm hình thức tôn vinh xứng đáng.
-
Trong hành trình của “Trại hè Việt Nam 2015,” ngày 21/7, Đoàn thanh niên sinh viên kiều bào đã đến với Huế - thành phố văn hóa ASEAN có khung cảnh thiên nhiên tươi đẹp với sông Hương, núi Ngự cùng đền chùa, thành quách, lăng tẩm cổ kính rêu phong gắn liền với triều Nguyễn - triều đại phong kiến cuối cùng của Việt Nam.
-
LTS: Hiện vật chiếc xe kéo tay vừa được đấu giá thành công và đưa về Huế, đang được trưng bày tại cung Diên Thọ, khu vực sinh hoạt của các hoàng thái hậu triều Nguyễn. Tấm bảng giới thiệu về chiếc xe ghi rõ: “Theo hồ sơ đấu giá, đây là chiếc xe kéo do vua Thành Thái tặng cho mẹ mình là hoàng thái hậu Từ Minh để dạo chơi trong vườn ngự uyển”.
-
Cuộc hội thảo bảo tồn và phát huy giá trị của hệ thống thơ văn trên kiến trúc cung đình Huế vừa được Trung tâm bảo tồn di tích cố đô Huế tổ chức trong hai ngày 8 và 9.5, tại TP.Huế.
.png)
.png)
