Con người và di sản
NGUYỄN KHOA ĐIỀM
Chữ di sản ở đây xin đọc với nghĩa rộng, bao gồm di sản vật thể, phi vật thể, thiên nhiên, tôn giáo tín ngưỡng… Di sản luôn hiện lên với vẻ ngoài dễ xác định, cho dù có bị hư hoại đi nhiều qua thời gian.
Đình làng Vỹ Dạ - Ảnh: wikipedia
Có thể dùng chuyên môn, các tri thức khoa học (sử học, văn học, ngôn ngữ học, dân tộc học, văn hóa học, sinh học, khoa học kiến trúc, khoa học vật liệu, địa chất học, khảo cổ học, nhân học, tôn giáo học, thậm chí kinh tế học…) để khảo nghiệm, đánh giá di sản, xác định giá trị di sản. Nhưng những giá trị đó dẫu sao cũng chỉ là những giá trị “thường nghiệm” do con người qua nhiều thế hệ suy xét đặt ra, đã tạo thành những thước tấc duy lý, logique, buộc người đi sau phải tuân theo như một mệnh lệnh tiền định.
Nhưng tri thức duy lý không đủ làm ra di sản văn hóa. Ngay cả những người đầu tiên làm nên di sản cũng không thể chỉ bằng tri thức và cần lao. Họ làm việc bằng cả tâm hồn. Đây là nói những gì đáng gọi là di sản.
Chính tâm hồn đã hoàn chỉnh giá trị di sản, trả di sản trở lại cho con người dù là một tòa kiến trúc dột nát hay một ngọn núi lặng lẽ.
Thông qua sự bắt gặp của tâm hồn các thế hệ, di sản đã có mặt, gia nhập vào đời sống con người, làm nên nỗi vui buồn kỳ lạ cho sinh tồn của nhân loại. Mối quan hệ của di sản và con người luôn luôn là mối quan hệ hai chiều: con người làm ra di sản, gửi buồn vui thân phận của mình lên di sản, làm cho di sản giàu thêm trí tuệ, hương hoa, trở thành người bạn không thể thiếu vắng của chính họ và con người các thế hệ mai sau; ngược lại, vẻ đẹp, sự bình an của di sản luôn nuôi dưỡng điều cao quý và phẩm hạnh của chính con người. Giữa con người và di sản luôn diễn ra một cuộc đối thoại sâu nặng về các giá trị đời sống, hướng tới những giá trị chân thiện mỹ, hoàn thiện vẻ đẹp con người. Con người gắn mình với di sản và di sản luôn là biểu tượng vẻ đẹp của con người. Nếu mất di sản con người sẽ bơ vơ biết bao. Nếu di sản hiện hữu mà người vắng bóng liệu ai có thể biết được những điều sâu kín quý giá trong linh hồn di sản!
Khi trở lại kinh thành Thăng Long đã hoang tàn qua thời gian và binh lửa, Bà Huyện Thanh Quan ngậm ngùi viết:
Dấu xưa xe ngựa hồn thu thảo
Nền cũ lâu đài bóng tịch dương
Chỉ những người từng gắn bó lâu dài với Thăng Long như nữ thi sĩ mới có thể nhận ra cái “hồn thu thảo” ấy sâu nặng đến như thế nào. Những câu thơ viết cách đây hơn hai thế kỷ còn làm những người sống hôm nay thảng thốt giật mình.
Vì sao vậy? Vì ta luôn sống trong hiện tại với những nhu cầu hàng ngày, cho đến cách nghĩ cách làm cũng chỉ chọn lấy những gì thuận tiện, quen mắt quen tay, rất dễ bằng lòng với các tiêu chuẩn thông dụng của xã hội, ta không nhớ đằng sau lớp ngữ nghĩa bề mặt của thế giới quanh ta còn có lớp ngữ nghĩa thâm sâu, uyên áo được ẩn kín trong hệ thống di sản cực kỳ đa dạng và phong phú giúp chúng ta bắt gặp linh hồn sống động của cha ông. Ngày nay khả năng đọc thấu tâm hồn con người được coi là một thiên tư mà người ta cố xác định với bảng chỉ số EQ (trí tuệ cảm xúc) hoặc nhờ vào nếp sống gắn bó, “ăn chịu” hết lòng với di sản mà bắt được ngôn ngữ ảo diệu của nó. Đọc thấu linh hồn di sản không dễ nhưng đó là con đường duy nhất phải đi qua để tiếp cận di sản.
Một số người trẻ ngày nay được học hành nhiều, tiếp cận sớm văn minh AI, mở rộng giao thiệp quốc tế nhưng không đọc được lớp ngữ nghĩa thứ hai của di sản - những điều thầm kín sâu xa, tấc lòng của người sáng tạo ngày trước, sẽ rất dễ bỏ quên, vô cảm trước di sản, thậm chí làm méo mó di sản. Một thái độ như thế không những có hại cho di sản mà còn rất có hại cho tâm hồn thế hệ kế tục.
Vì vậy, nói đến bảo vệ di sản, trước hết phải nói đến bảo vệ tâm hồn con người đang từng ngày đụng chạm cái thế giới vật chất xô bồ của xã hội hiện đại.
Nhưng xây dựng và bảo vệ tâm hồn con người như di sản của di sản lại là trách nhiệm to lớn và khó khăn của cả một xã hội, của các cấp chính quyền, của các bậc trí thức chứ không một cơ quan bảo vệ di tích đơn phương nào có thể làm được. Điều đó đòi hỏi một sự đánh thức trên quy mô xã hội.
Vỹ Dạ, ngày 13/6/2023
N.K.Đ
(TCSH413/07-2023)
Tải mã QRCode
.png "Địa danh học và việc nghiên cứu địa danh các tỉnh Trung Trung Bộ")
-
PHÙNG TẤN ĐÔNG
1. Bộ bài chòi - một sản phẩm của giao lưu văn hóa -
PHẠM TRƯỜNG AN
Ngày 1/12/2016, “Thực hành tín ngưỡng thờ Mẫu Tam phủ của người Việt” chính thức được UNESCO công nhận là “Di sản văn hóa phi vật thể đại diện nhân loại”. -
TRẦN VĂN DŨNG
Vào ngày 7/12/2017, tại Phiên họp Ủy ban Liên Chính phủ Công ước 2003 về bảo vệ di sản văn hóa phi vật thể lần thứ 12 của UNESCO diễn ra tại Jeju, Hàn Quốc, di sản Nghệ thuật Bài Chòi Trung Bộ Việt Nam đã chính thức được UNESCO ghi danh tại Danh sách Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại. -
Đây là điều ông Phan Thanh Hải, Giám đốc Trung tâm Bảo tồn Di tích Cố đô (BTDTCĐ) Huế khẳng định sau khi Hải Vân Quan chính thức trở thành Di tích cấp quốc gia, do Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận.
-
Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam vừa có ý kiến chỉ đạo về việc gửi Báo cáo tóm tắt Hồ sơ "Khu Di sản thiên nhiên Ba Bể-Na Hang" tới Tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn hóa của Liên hợp quốc (UNESCO) đề nghị đưa vào Danh mục dự kiến xây dựng Hồ sơ di sản thế giới.
-
Tại buổi lễ đón Bằng UNESCO ghi danh “Thực hành Tín ngưỡng thờ Mẫu Tam phủ của người Việt là di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại”, Bộ trưởng Bộ VHTTDL Nguyễn Ngọc Thiện đã chính thức công bố Chương trình Hành động Quốc gia bảo vệ và phát huy giá trị di sản văn hóa phi vật thể “Thực hành Tín ngưỡng thờ Mẫu Tam phủ của người Việt” giai đoạn 2017- 2022.
-
Sở VHTT Hà Nội vừa đã có văn bản số 921/SVH&TT gửi UBND huyện Gia Lâm xung quanh việc các mảng chạm ở bậu cửa sổ di tích đền Phù Đổng, xã Phù Đổng bỗng dưng bị sơn đỏ chót, sai lệch nghiêm trọng so với nguyên gốc và kỹ thuật bảo tồn.
-
Tối 31/3, Ủy ban Nhân dân tỉnh Ninh Thuận long trọng tổ chức lễ đón nhận bằng xếp hạng di tích quốc gia đặc biệt tháp Chăm Hòa Lai và Pô Klong Garai là di tích kiến trúc nghệ thuật quốc gia đặc biệt.
-
Điều Ngự Giác Hoàng Trần Nhân Tông là người vạch ra phương hướng và đặt viên đá đầu tiên, nhưng người đứng ra hoàn thành xuất sắc hoài bão ấy chính là Tổ sư Pháp Loa.
-
Thủ tướng Chính phủ đồng ý Bộ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch thay mặt Chính phủ ký hồ sơ “Thực hành Then của người Tày, Nùng, Thái ở Việt Nam” trình Tổ chức Khoa học, Giáo dục và Văn hóa của Liên hợp quốc (UNESCO) xem xét đưa vào Danh sách di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại.
-
Dành 20 năm nghiên cứu, hướng dẫn trùng tu một số di sản văn hóa tại Việt Nam như khu phố cổ Hội An, nhà cổ ở Bắc Ninh hay làng cổ Đường Lâm (Hà Nội)…, GS.KTS EJIMA AKIYOSHI (Nhật Bản) cho rằng, việc bảo tồn cần dựa trên nguyện vọng của người dân - chủ thể di sản, và hài hòa lợi ích giữa các bên liên quan.
-
Tối 21/3, tại đền Mẫu Âu Cơ, huyện Hạ Hòa (Phú Thọ) đã diễn ra Lễ đón nhận và vinh danh “Tín ngưỡng thờ mẫu Âu Cơ” là di sản văn hóa phi vật thể quốc gia.
-
Nhân dịp kỷ niệm 20 năm tái lập tỉnh Quảng Nam (1997-2017), ngày 21/3, thành phố Hội An phối hợp với các ngành chức năng đã khánh thành và đưa vào sử dụng công trình kè bảo vệ Phố cổ Hội An, Di sản Văn hóa Thế giới.
-
Trong các vũ khúc cung đình còn lại đời Nguyễn, điệu múa cung đình “Bát tiên hiến thọ” thuộc thể loại múa chúc tụng, thường được múa vào những ngày lễ vạn thọ, thánh thọ, tiên thọ.
-
Di sản Thành nhà Hồ và Khu di tích Phủ Trịnh - Nghè Vẹt tại Vĩnh Lộc, Thanh Hóa vốn có sẵn tiềm năng, nếu được đánh thức, đầu tư bài bản, sẽ trở thành điểm sáng trong phát triển du lịch không chỉ trong tỉnh mà còn ở phạm vi quốc gia, quốc tế.
-
Bộ VHTT&DL vừa quyết định xếp hạng di tích quốc gia đối với 15 di tích thuộc địa bàn các tỉnh, thành phố: Hà Nội, TPHCM, Quảng Ninh, Thái Nguyên, Bắc Ninh, Nam Định, Bắc Giang, Hải Phòng, Thái Bình và Đắk Lắk. Trong 15 di tích này có 10 di tích lịch sử và 5 di tích kiến trúc nghệ thuật.
-
Ông Trần Minh Hà, Giám đốc Sở Văn hóa – Thể thao và Du lịch Bắc Giang khẳng định như trên tại cuộc họp báo về Lễ đón nhận Bằng xếp hạng di tích quốc gia đặc biệt chùa Bổ Đà chiều ngày 6-3 tại Bắc Giang.
-
Sáng 28/2, tại đền Cửa Ông (thành phố Cẩm Phả, tỉnh Quảng Ninh) đã diễn ra lễ đón bằng công nhận Lễ hội đền Cửa Ông là di sản văn hóa phi vật thể quốc gia.
-
Ngày 23/2, huyện Bắc Sơn, tỉnh Lạng Sơn, tổ chức công bố Quyết định của Thủ tướng Chính phủ công nhận các xã An toàn khu, Vùng An toàn khu ở tỉnh Lạng Sơn; đón Bằng xếp hạng di tích quốc gia đặc biệt - Di tích lịch sử Khởi nghĩa Bắc Sơn.
-
Ít ai biết Văn Miếu - Quốc Tử Giám (Hà Nội) từng bị sử dụng làm nơi đóng quân, có thời gian lại dùng làm điểm “cách ly dã chiến” cho việc đối phó với dịch tả ở Hà Nội.
.png)
.png)
