Xem Đặng Nhật Minh mà suy ngẫm…

18:45 05/01/2013

TÔ NHUẬN VỸ

Đêm xem phim Hà Nội mùa đông năm 46 vừa rồi là lần thứ 3 tôi xem phim này. Tôi không còn nhớ cảm xúc của tôi 2 lần xem trước. Nhưng lần này, không chỉ một lần nước mắt tôi trào ra. Tôi cầm máy gọi Đặng Nhật Minh: “Cảm ơn anh vô cùng. Vô cùng!”

Cảnh trong phim "Bao giờ cho đến tháng Mười" - Ảnh: internet

Tôi cũng không giấu anh rằng, anh đã khiến cái lão hơn bảy mươi đang khóc ròng đây. Có thể vận nước đang khiến tôi bồi hồi ao ước bậc Thánh nhân Hồ Chí Minh hiện về cùng đất nước. Nhưng tâm hồn và trí lực của Đặng Nhật Minh đã biến nỗi bồi hồi ao ước của tôi thành những dòng nước mắt.

Cảm ơn anh! - tôi cũng nhận ra sự xúc động của Đặng Nhật Minh - Nhưng anh nên nhớ rằng, tôi bây giờ là loại bị họ “cho ra rìa” bởi không ăn khách! Phải là loại ông H. ông D. luôn với hàng trăm, hàng ngàn em mắt xanh tóc đỏ kia!

Tôi đã vặc lại Minh, họ là ai? Và khách là ai? Chúng tôi có là khách không? Chúng tôi vừa xem Hà Nội mùa đông năm 46 toàn là anh chị em văn nghệ sĩ Huế mà anh quý mến, rồi cùng Ngô Minh và anh em Quảng Bình nghẹn ngào xem Thương nhớ đồng quê mới đó (có ngay tin nhắn của Ma Văn Kháng nhận xét rằng nhiều chi tiết độc đáo bậc thầy của nghề đạo diễn thế giới trong phim này) và nhóm cà phê của tôi, cũng toàn là trí thức đáng quý quần tụ nhau mỗi sáng bên bờ sông Hương, cũng mới xem và râm ran bàn tán Cô gái bên sông mới đây. Và cả bà xã tôi nữa, một thạc sĩ Vật lý dạy Đại học, đã chụp điện thoại gọi cảm ơn anh ngay khi vừa đọc xong truyện Bao giờ cho đến tháng Mười, truyện cuối cùng trong tập truyện Ngôi nhà xưa của anh vừa xuất bản… Chúng tôi có là khách không? Và cả ở Trung tâm William Joiner tại Boston và nhiều đại học Hoa Kỳ, tranh cổ động phim Đặng Nhật Minh và Trần Văn Thủy dán khắp nơi, những Kevin Bowen, Fred Marchant, Bruce Weigle, Nguyễn Bá Chung, Ngô Vĩnh Long, Hoàng Khởi Phong, Trương Hồng Sơn… có là khách không?

Nói vậy thôi, chứ tôi biết rằng, anh và những nốt nhạc sâu thẳm của anh đâu cần cả rừng khách tạo bão thổi, tạo gió giật, tạo ánh sáng chớp lóe, tạo âm thanh động đất. Không cần tất cả những thứ đó mà cả anh, cả tôi, dĩ nhiên trước hết cả Dương Thụ, và biết bao nhiêu người chiều 2/9/2012 vẫn rúng hết tâm can khi bài ca Sông Lô vang lên giữa Nhà hát lớn Hà Nội!

Vào một dịp Festival Huế… tại Nhà văn hóa Trung tâm thành phố, có đoàn nhạc giao hưởng Hà Nội biểu diễn dưới sự chỉ huy của một nhạc trưởng nổi tiếng người Nhật Bản. Nhà hát chật cứng người và… chật cứng tiếng ồn. Nhạc trưởng đứng như bức tượng, đợi một sự yên lặng tuyệt đối, ông mới vung đũa. Nhưng bỗng có một tiếng dịch ghế, ông dừng phắt dàn nhạc, mặt nhăn nhúm đau khổ. Mấy phút sau ông vừa vung tay thì một cái hắt xì hơi, ông quay hẳn mặt ra phía khán giả, không hiểu sao lại nổ ra âm thanh gớm guốc đó. Lại mấy phút như mặc niệm. Đến lần thứ ba, dàn nhạc cũng mới chơi chưa đầy một nhịp, một tiếng chuông điện thoại rền vang như loạt đại liên, ông rời sân khấu.

Rõ ràng khó mà yêu cầu hàng ngàn khán thính giả chỉ quen động chân động tay, quen la hét đến ngất xỉu, khi đi nghe hát phải nén cả hơi thở mạnh để nghe cả một… khoảng lặng trong một bản giao hưởng. Vấn đề là đừng bỏ cua, cá vô một giỏ. Điều tôi rất lấy làm kỳ quái là việc lẽ ra phải làm mươi, mười lăm năm trước mà sao bây giờ mới thực hiện được. Đó là những phim “không ăn khách” như của Đặng Nhật Minh và một số đạo diễn tài năng khác của Việt Nam, bây giờ mới được chiếu vào giờ vàng là 21h30 Chủ nhật mỗi nửa đầu tháng? Nói “không ăn khách” là nói không chính xác. Phải nói là loại phim kén chọn khách. Số khách này không bao giờ là… đa số. Nhưng là tinh túy của văn hóa, của thưởng ngoạn. Chí ít cũng là số khách đáng cho Nhà nước tôn trọng. Tôi nhớ năm 1988, tôi tham gia một lớp học tại Viện Hàn lâm KHXH Liên Xô (AON), chuyên đề Đảng lãnh đạo văn hóa văn nghệ. Một bài học (tiêu cực) rút ra từ cải tổ là Liên xô trong lúc luôn nói và luôn viết phải ưu tiên văn hóa văn nghệ nhưng trong thực tế đầu tư cụ thể, luôn coi văn hóa văn nghệ là “đầu thừa đuôi thẹo”. Bài học nhãn tiền ấy sao lãnh đạo văn hóa mình học mãi không chịu thuộc!

*

Tôi xem lại Cô gái trên sông (trên phim và trên sách), lòng bồi hồi khó tả. Một phần tư thế kỷ đã qua. Bao thăng trầm nhưng Đặng Nhật Minh luôn luôn là Đặng Nhật Minh: lương thiện, trung thực. Giữ được điều đó phải khí phách. Dạo đó bạn bè tôi đóng các vai cho phim, như một chia xẻ đồng cảm (Võ Quê, Dương Đình Châu, Văn Thanh…). Minh cũng muốn kéo tôi đóng vai Tổng biên tập báo Hương Giang bởi anh cho biết vai này anh có dựa vào hoạt động của tôi lúc đó là Tổng biên tập Tạp chí Sông Hương đang vào hồi... cao trào và cũng sắp đến đoạn phải “trả giá” cho khát khao đổi mới. Chúng tôi đồng cảm với nhau từ hồi ấy. Phải nói ngay từ 1988 mà Đặng Nhật Minh đã cảnh báo sự vô ơn, sự bạc nghĩa của những người vẫn tự xưng là cách mạng không chỉ là sự cảnh báo mà còn là sự nhạy cảm của tầm nhìn xa. Cuốn Vùng sâu của tôi mới xuất bản cũng cho nhân vật cơ hội Hắn. Hắn đã thực sự chết (mặc dầu thân xác Hắn vẫn tồn tại), giống như Liên báo tin cho Nguyệt rằng tay cán bộ vô ơn là Anh ấy không còn nữa, mặc dầu vẫn còn sống. Và cả Nguyệt (Cô gái trên sông) cùng Thảo (Vùng sâu) thân xác đều bị rách nát nhưng ngàn lần thánh thiện. Như vậy, người tốt vẫn đông đó chứ anh Minh hè! (Hơn…1 người mà).

Mà người tốt, người đồng cảm thực sự với chúng ta không ít đâu anh ạ. Tôi vừa nhận được hơn mười truyện ngắn và trích tiểu thuyết của một cháu gái rất trẻ (mới 21 tuổi), từ Việt Nam qua học ở Hoa Kỳ. Cháu viết mạnh, mới mẻ nhưng không ồn ào, không sấm chớp động đất chi hết, giản dị, sâu sắc, có sự chia xẻ với loại “ông già Khốt-ta-bít” như tôi và anh. Tôi vừa giới thiệu cho Sông Hương đó.

Sáng nay bên bờ sông Hương, anh Cao Huy Hóa kể chuyện trước cổng nhà anh có cây Hoàng yến bị nghiêng đổ do đợt mưa bão vừa rồi, phải chặt dọn nó để có thể đi lại. Buổi trưa đi học về, đứa cháu nội mới 3 tuổi của anh mới bước đến cổng bỗng sững lại, ngó quanh và ngửa mặt lên bầu trời trống hoác la to:

- Cây bông của con mô rồi?!

Không ai dám trả lời cháu khiến cháu khóc nức nở, một bước không rời nơi vốn là cây Hoàng yến thân thiết của cháu.

Không hiểu sao, chuyện cháu bé ba tuổi khiến tôi muốn nhắn tới anh rằng, cuộc đời vẫn còn nhiều cháu bé mới 3 tuổi đã thương cây hoa vàng thì người tri âm tri kỷ với những giá trị văn hóa không bao giờ “bị ra rìa” đâu anh ạ.

Huế ngày 06/11/2012                                                          
T.N.V
(SĐB 7/12-12)




 

Đánh giá của bạn về bài viết:
0 đã tặng
0
0
0
Bình luận (0)
  • NGUYỄN THANH TÚ"...Phim Dòng Sông Phẳng Lặng (DSPL) không chỉ là tác phẩm nghệ thuật mang tính sử thi ngợi ca chủ nghĩa anh hùng Cách mạng của quân và dân Thừa Thiên Huế (TTH) trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước, mà tập trung hoàn thành bộ phim này nhân dịp kỷ niệm 30 năm ngày TTH và miền Nam hoàn toàn giải phóng, việc làm đó còn là nghĩa cử của người đang sống đối với những liệt sĩ đã anh dũng hy sinh vì hòa bình độc lập dân tộc ở mảnh đất này". Đó là phát biểu của đồng chí Hồ Xuân Mãn - Ủy viên Trung ương Đảng - Bí thư Tỉnh ủy tỉnh TTH tại cuộc họp bàn công tác sản xuất phim DSPL mà nhà văn Tô Nhuận Vỹ đã kể cho tôi nghe.

  • VI THUỲ LINHHollywood, kinh đô điện ảnh (ĐA) thế giới, là mơ ước, đích đến của nhiều nước. Việt Nam, được xếp hạng thuộc “thế giới thứ ba” cả về kinh tế và vị thế điện ảnh, vừa có mặt ở đây, một đoàn 13 nhà ĐA, hào hứng và quyết tâm để học. Vậy ở kinh đô ấy, họ đã nhận thấy điều gì?

  • VĨNH NGUYÊN...Ngọc Tranh sinh năm 1932 ở làng Thọ Linh, Quảng Sơn, Quảng Trạch, Quảng Bình. Cha mất sớm, ở với mẹ và bà nội. Tuy là con cưng nhưng sau những buổi đi học về là cắt cỏ, chăn trâu giúp đỡ gia đình, bởi vùng đất chỉ hai mùa khoai - lúa, mất mùa, bà con sống bằng nghề mây tre, lá nón trên rừng...

  • VŨ HÀSuốt mười ngày đêm (từ 3.5 đến 13 tháng 5 năm 2003) trên sân khấu Nhà hát Trưng Vương thành phố Đà Nẵng, hơn 500 nghệ sĩ, diễn viên của 12 đơn vị nghệ thuật từ Thanh Hoá tới Khánh Hoà đến tham gia Liên hoan khu vực đã ra mắt 12 vở diễn phong phú các sắc màu, giọng điệu tươi mới nồng nàn, làm nên gương mặt sân khấu của những năm tháng này...

  • ĐẶNG NHẬT MINH                (Trích hồi ký)...Bộ phim là sự thể hiện của tài năng chân chính và sự giàu có nội tâm... Chúng tôi đã chứng kiến hàng loạt những nhận xét cảm động về bộ phim kể cả từ phía khán giả đại chúng. Bộ phim đã giành được uy tín rất cao trong lòng hàng loạt khán giả, kể cả chuyên gia điện ảnh và truyền hình lẫn các giới chức ngoại giao và những người khác...

  • ĐẶNG NHẬT MINH                    (Trích hồi ký)Sau khi đi thực tập về điện ảnh một thời gian ngắn ở Paris về, tôi bắt đầu viết kịch bản Cô gái trên sông mà tôi đã có ý định từ trước như một món nợ tinh thần đối với xứ Huế, quê hương tôi. Cô gái trong kịch bản chính là cô gái trong bài thơ của nhà thơ Tố Hữu: Tiếng hát sông Hương. Cô gái đó tượng trưng cho nhân dân khổ đau hy vọng vào một ngày mai tươi sáng, hết lòng che chở cho cách mạng. Nhưng khi thành công rồi thì một số người đã quay lưng lại với họ.

  • LTS: Kỷ niệm ngày Chủ tịch Hồ Chí Minh ký sắc lệnh thành lập Doanh nghiệp Quốc gia Chiếu bóng và Chụp ảnh Việt Nam (15/3/1953) khai sinh cho nền điện ảnh dân tộc, SÔNG HƯƠNG xin giới thiệu với bạn đọc ba chương (chương III, IV, X) trong cuốn Hồi ký Điện ảnh của đạo diễn Đặng Nhật Minh. Qua những dòng hồi ký này bạn đọc sẽ biết được trong hoàn cảnh nào Đặng Nhật Minh đã trở thành đạo diễn điện ảnh, những bước đi đầu tiên của anh trong lĩnh vực này... và như anh đã viết trong lời nói đầu của cuốn hồi ký: ..."nếu gạt bỏ đi những cái chủ quan của người viết (mà chắc là không tránh khỏi) vẫn còn lại cái gì đó hữu ích đối với những ai muốn tìm hiểu đôi chút về một thời làm phim ở nước ta".                                                                SH

  • NGUYỄN TUYẾN TRUNGNhững năm kháng chiến chống Mỹ cứu nước tôi có dịp ra thăm hậu phương lớn miền Bắc cùng đoàn đại biểu Mặt trận dân tộc giải phóng khu Trị Thiên. Tôi gặp kịch tác gia Hồ Ngọc Ánh trong hội nghị tập huấn về sân khấu tại 51 Trần Hưng Đạo do đạo diễn Đình Quang hướng dẫn.

  • NGÔ MINHTôi đã xem một số bộ phim của anh và đã gặp anh mấy lần ở nhà anh Hoàng Phủ Ngọc Tường. Tôi thấy lúc nào anh cũng nói chuyện từ tốn, rỉ rả kiểu Huế. Trên Tạp chí Sông Hương tôi cũng đã đọc mấy đoạn hồi ký của anh viết về sự lận đận xung quanh những bộ phim. Mới đây nhà văn Trần Thùy Mai lặng lẽ đưa cho tôi cuốn “Hồi ký điện ảnh”(*) của Đặng Nhật Minh, bảo: “Đọc đi, được lắm”. Thế là tôi đọc một mạch... Những trang hồi ký đã giúp tôi hình dung 30 năm làm phim vất vả của một nghệ sĩ tài năng. Hồi ký... do đạo diễn Mai Lộc viết “Lời giới thiệu” và nhà văn Hoàng Phủ Ngọc Tường viết lời bạt: “Đặng Nhật Minh- Người kể sự tích dân tộc mình bằng điện ảnh”.

  • LÂM TÔ LỘCCách mạng tháng Tám tạo bước ngoặt lịch sử cho nghệ thuật múa Việt vốn có truyền thống từ lâu đời. Di sản múa các dân tộc ở ba miền Bắc Trung Nam với ba hình thái (múa dân gian, múa tôn giáo, múa cung đình) đã từng bước được phục hồi và phát triển, kể cả dòng nghệ thuật múa mới ở các vùng đô thị lớn. Thời kháng chiến chống Pháp hầu hết những người hoạt động múa trước cách mạng tháng Tám đều tham gia kháng chiến.

  • HỒ NGỌCTrong đời sống, nhiều khi vì quá quen thuộc với một sự kiện, một hiện tượng nào đó, ta thường ít để ý đến nó, hơn thế nữa càng không có yêu cầu nhìn lại để xem nó có những điểm nào không còn thích hợp, cần có sự thay đổi... Sân khấu chúng ta hiện cũng có tình trạng tương tự.

  • NGÔ HÙNG SƠN(Kịch vui)NHÂN VẬT- Giám đốc- Bích Hường: Người tình của Giám đốc- Người đàn bà: Vợ phó giám đốcChuyện xảy ra tại Văn phòng Giám đốc

  • NGUYỄN NGHĨA NGUYÊNChúng tôi xem qua vô tuyến truyền hình nên nhìn đi mà không được nhìn lại, ấy thế mà tiết mục đã để lại ở chúng tôi một ấn tượng sâu sắc.Các nghệ nhân như những nàng tiên hai bàn tay cặp hoa đăng uốn lượn vẽ ra một dải Ngân Hà trong một ánh sáng và tiếng nhạc cung kính, trang nghiệm gợi ra một cảm giác xa xưa của một thời vang bóng.

  • ĐẶNG NHẬT MINHTháng 2 vừa qua, trong sinh hoạt điện ảnh Trung Quốc đã diễn ra một sự kiện đặc biệt thu hút sự chú ý của mọi người: cuộc gặp mặt của sinh viên khoá 82 Trường Đại học Điện ảnh Bắc Kinh.

  • VĂN CẦM HẢI thực hiệnLTS: Nhà phê bình điện ảnh Trung Quốc Lý Thụy Anh đã đánh giá rất cao đạo diễn Đặng Nhật Minh qua bài viết "40 năm phim truyện Việt ". Nhiều giải thưởng lớn trong nước và quốc tế từ thập kỷ 70 đến nay (gần đây nhất là giải Bông sen vàng liên hoan phim truyện Việt lần thứ XIII) cũng đủ minh chứng cho điều đó. "Nó không chỉ đem lại danh tiếng cho ĐAVN mà quan trọng hơn là giúp cho công chúng quốc tế biết đến ĐAVN". Sông hương xin trân trọng giới thiệu trích đoạn cuộc trò chuyện giữa đạo diễn Đặng Nhật Minh và nhà văn Văn Cầm Hải nhân dịp ông về thăm nhà vào những ngày sắp bước sang xuân mới.

  • Nếu ta không làm được như sân khấu kinh kịch Trung Quốc thì cũng học tập chút ít kinh nghiệm của bạn xây dựng cho mình