Về hai bài thơ ngự chế của vua Minh Mạng & vua Thiệu Trị

09:00 06/05/2009

...Dưới thời Nguyễn, chủ yếu là thời Minh Mạng (1820-1841), Thiệu Trị (1841-1847), vườn Thiệu Phương là nơi nhà vua thường đến dạo chơi thưởng cảnh, vịnh thơ. Vua Thiệu Trị đã xếp vườn là thắng cảnh thứ 2 của đất Thần Kinh và viết bài thơ Vĩnh Thiệu Phương văn nổi tiếng. Bài thơ này cùng cảnh vườn đã được ghi lại trong một bức tranh gương tuyệt đẹp hiện treo tại Bảo tàng Mỹ thuật Cung đình Huế...

Vườn Thiệu Phương

PHAN THANH HẢI

Đó là những bài thơ vịnh về vườn Thiệu Phương, một trong những Ngự uyển nổi tiếng nhất của triều Nguyễn.
Vườn Thiệu Phương là một trong 4 Ngự uyển nằm ngay trong Hoàng thành thời Nguyễn, gồm Thiệu Phương Viên, Ngự Viên, Cơ Hạ Viên, Doanh Châu. Vườn được xây dựng từ năm 1828, thời Minh Mạng, ở phía đông, bên trong cửa Hưng Khánh, thuộc Tử Cấm Thành. Phía nam vườn là khu Duyệt Thị Đường; phía bắc-qua hồ Ngọc Dịch là Ngự Viên; phía tây là Thanh Hạ Thư Lâu (sau là Thái Bình Lâu) và phía đông là bờ tường phía đông của Tử Cấm thành. Quanh vườn có tường gạch bao bọc, cửa chính mở về phía nam; tổng diện tích khu vườn chừng 6.000m2. Vườn nổi tiếng với kiểu cấu trúc “vạn tự hồi lang” tức có hồi lang hình chữ VẠN nằm ở trung tâm chạy ra 4 phía.

Dưới thời Nguyễn, chủ yếu là thời Minh Mạng (1820-1841), Thiệu Trị (1841-1847), vườn Thiệu Phương là nơi nhà vua thường đến dạo chơi thưởng cảnh, vịnh thơ. Vua Thiệu Trị đã xếp vườn là thắng cảnh thứ 2 của đất Thần Kinh và viết bài thơ Vĩnh Thiệu Phương văn nổi tiếng. Bài thơ này cùng cảnh vườn đã được ghi lại trong một bức tranh gương tuyệt đẹp hiện treo tại Bảo tàng Mỹ thuật Cung đình Huế. Tuy nhiên, ngoài bài thơ trên còn có không ít thơ văn Ngự chế của vua Minh Mạng và vua Thiệu Trị đề vịnh về khu vườn xinh đẹp này (1). Dưới đây, chúng tôi xin giới thiệu 2 bài thơ Ngự chế của hai vị vua trên.

1-BÀI THƠ NGỰ CHẾ CỦA VUA MINH MẠNG(2):

THỪA HẠ TUYÊN CHÚNG TỬ QUẦN THẦN NHẬP THIỆU PHƯƠNG VIÊN
TRÍCH LỆ CHI CHƯỚC TRÀ DĨ TỨ KỶ SỰ

Thủ hạ thanh hòa khí sắc tân,
Phương viên du thưởng tập gia tân.
Quả lưu ngọc dịch thân sơ cộng,
Trà dật kim tương đại tiểu quân.
Ân hiệp gia đình đôn phụ tử,
Tình liên thượng hạ trọng quân thần.
Nhất trương nhất thỉ tuân Văn Võ,
Cơ hạ thì nghi giả tiếu tần.

- Dịch nghĩa:
Ghi lại việc nhân rảnh rỗi gọi các con và quần thần vào vườn Thiệu Phương hái vải rót trà để ban thưởng;
Vào đầu mùa hè, khí trời mát mẻ, cảnh sắc tươi mới,
Tụ tập nhau đến thưởng ngoạn ở vườn Thiệu Phương.
Quả ngon đọng mật ngọt người thân kẻ sơ cùng nhau hưởng,
Trà thơm óng ánh trên dưới cùng thưởng thức.
Ân lớn khiến cha con trong gia đình hòa hợp,
Tình nghĩa khiến vua tôi gắn kết với nhau.
Khi bận rộn, khi thong thả đều tuân theo Văn Vũ,
Thì hãy tạm bỏ sự bận bịu để cùng nhau vui vẻ.

- Dịch thơ:
            - Bản dịch 1:
Đầu hạ khí mát cảnh sắc nồng,
Tụ hội Thiệu Phương lắm khách cùng.
Quả ngon đọng mật thân sơ hưởng,
Trà ngát tràn li lớn nhỏ cùng.
Gia đình phụ tử tình hòa hợp,
Trên dưới vua tôi nghĩa liên đồng.
Tuân theo Văn Vũ lúc căng thả,
Tạm bỏ buồn vui rảnh rỗi chung.
                                    (Vĩnh Cao dịch)
            - Bản dịch 2:
Vào hạ cảnh sắc mới,
Tụ hội về Thiệu Phương.
Trái ngọt chung chia xẻ,
Trà thơm rót nhau cùng.
Phụ tử tình hòa hợp,
Vua tôi nghĩa liên đồng.
Cương nhu theo Văn Vũ,
Rảnh rỗi cùng vui chung.
                        (Phan Thanh Hải dịch)

2- BÀI THƠ NGỰ CHẾ CỦA VUA THIỆU TRỊ (3):

PHƯƠNG VIÊN XUÂN SẮC

Vũ trụ huyên hòa ái diễm dương
Thượng lâm vô hạn hảo phong quang.
Doanh đình đào lí thiên chân thú,
Mãn giá thi thư cổ trật hương.
Hoa chức ngô lăng khi cẩm tú,
Liễu thư nhân tự mộ văn chương.
Khả tri vật thái giai sinh ý,
Tiên trạch triêm nhu vĩnh Thiệu Phương.

- Dịch nghĩa:
Vũ trụ giao hoà dưới ánh dương diễm lệ,
Cảnh sắc vườn Thiệu Phương vô cùng đẹp đẽ.
Trước sân hoa đào hoa lý gợi niềm hứng thú,
(Trong nhà) các giá sách thấm đậm mùi hương.
Hoa dệt gấm như lụa Ngô, coi khinh cả cẩm tú,
Liễu như dáng người mến mộ văn chương.
Mới hay muôn vật đều có ý,
Ân trạch tiền nhân đã thấm nhuần ở vườn Thiệu Phương

- Dịch thơ:
            - Bản dịch 1:
Vũ trụ giao hòa dưới ánh dương
Ngự viên cảnh sắc đẹp vô nhường
Mãn sân đào lý càng thêm hứng
Đầy giá thi thư thấm đậm hương
Hoa tựa lụa Ngô hơn cẩm tú
Liễu như nhân dạng mến văn chương.
Mới hay sức sống tràn muôn vật
Ân trạch tiền nhân mãi Thiệu Phương
                                    (Vĩnh Cao dịch)

            - Bản dịch 2:
Vũ trụ giao hòa sáng
Ngự Viên cảnh phong quang.
Đào lí tràn sân hứng
Sách vở đậm nhà hương
Hoa khoe dệt gấm lụa.
Liễu cũng mộ văn chương
Muôn vật đều hữu ý
Nhờ ơn thấm Thiệu Phương.
                        (Phan Thanh Hải dịch).

                                Huế, trước thềm xuân Quý Mùi
                                    P.T.H
(169/03-03)

---------------------
(1). Hiện nay chúng tôi đã sưu tầm được trên 30 bài thơ Ngự chế của vua Minh Mạng, Thiệu Trị về vườn Thiệu Phương. Hi vọng trong thời gian tới chúng tôi sẽ giới thiệu toàn bộ những bài thơ này.
(2). Bài thơ này nằm trong Ngự chế thi của vua Minh Mạng
(3). Bài thơ này nằm trong tập Cung viên thập cảnh thuộc bộ Ngự đề đồ hội thi tập của vua Thiệu Trị có in kèm tranh mộc bản. Nhà nghiên cứu Hồ Tấn Phan đã từng giới thiệu bức tranh này trên Nghiên cứu Huế -số Một.

Đánh giá của bạn về bài viết:

0 đã tặng

Bày tỏ cảm xúc Mã QRCode

Bình luận (0)

Xem thêm

Chùm thơ Ngô Minh

NGÔ MINHGió nồm Tặng Hoàng Vũ Thuật
Một ngày sống một ngày thơ

LÂM THỊ MỸ DẠMột ngày sống một ngày thơ (Tưởng nhớ người anh kính mến - Nhà thơ Xuân Hoàng)
Chùm thơ Đông Hà

- Sinh năm 1976- Hiện đang dạy ở trường Quốc Học - Huế- Hội viên Hội Nhà văn Thừa Thiên HuếLời tác giả:Lúc mới tập làm thơ, tôi nghĩ đây chỉ là một cuộc chơi. Không ngờ, bây giờ mỗi lúc muốn tìm lại mình, tôi lại làm thơ.
Trang thơ Bạch Mã

Trong không gian chừng như vô nhiễm của rừng thẳm xanh ôn đới Bạch Mã, những dòng thơ như tan chảy trong mưa, lẩn khuất trong sương mù, những giai điệu bay lên, va động cùng gió mây trên Vọng Hải Đài... Đó là một phần của Trại sáng tác “Ấn tượng Bạch Mã” do Vườn Quốc Gia Bạch Mã phối hợp với Hội LHVHNT TT Huế tổ chức vào dịp 30.4-1.5 vừa qua. Sông CHUAHương xin giới thiệu một số tác phẩm mới còn vương vấn làn mây và sương khói núi rừng trên bản thảo do các tác giả vừa gửi đến.
Chùm thơ Hồng Nhu

...Một mình tôi tóc trắng không thấy em đâuĐầm phá trôi nước chảy cả hai đầuPhá rộng quá một đời không qua đượcMùa mãi dài ngút mắt ngóng sang ngâu...
Chùm thơ Tôn Phong

Tên thật: Tôn Thất Phong. Sinh năm 1932. Quê quán: Phú Lộc, Thừa Thiên HuếHiện sống tại Nha Trang.Lời tác giả: Sương khói đè vai áoThả bước đếm hoàng hônDắt câu thơ đi dạoKhắp mọi nẻo tâm hồn
Chùm thơ Võ Quê

Đi trong đêm Huế xuân nàyGió mùa đông bắc gửi heo may vềTrường Tiền hắt bóng vào thơRiêng tôi hắt nỗi ngẩn ngơ với mình...
Trang thơ các nhà báo

Những khoảng lặng giữa các bản tin thời sự, giữa các dòng ký sự đôi khi không phải là những cái thở phào nhẹ nhõm của một nhà báo vừa xong phận sự với toà soạn. Những khoảng lặng ấy nhiều khi cháy lên những trăn trở sáng tạo mới, với những chiêm nghiệm thơ ca như là một cứu cánh khác của cuộc sống. Nhân Ngày Nhà báo Việt Nam 21.6, Tạp chí Sông Hương xin chúc các đồng nghiệp thêm một tuổi nghề với nhiều thành công mới. Nhân đây, Sông Hương xin giới thiệu một số sáng tác của các nhà báo: Trần Tuấn, Hồ Việt Khuê (báo Tiền Phong), Bùi Long (báo Thanh Niên), Văn Công Toàn (Phó Giám đốc Trung tâm Truyền hình Việt Nam tại Huế), Trần Vũ Long, Lương Ngọc An (báo Văn nghệ), Nguyễn Hồng Hạnh (báo Thừa Thiên Huế).
Chùm thơ Đỗ Văn Khoái

Sinh năm 1956 tại Huế.Tốt nghiệp cử nhân Mỹ thuật Khoa Điêu khắc.Hiện công tác tại Báo Thừa Thiên HuếHội viên Hội Nhà văn Thừa Thiên HuếĐã in: Phía ngoài ô cửa (thơ thiếu nhi)Giải văn học cố đô
Chùm thơ Hồ Đắc Thiếu Anh

Sinh năm 1950 tại An Truyền, Huế.Hội viên Hội Nhà văn thành phố Hồ Chí Minh.Các tập thơ đã in: + Mênh mông chiều (1992) + Giọt buồn nghiêng (1998) + Mưa rêu (2003)
Chùm thơ Lê Huỳnh Lâm

...đêmanh ngước lên nền trờitìm hình bóng em trong vì sao sáng lạnh cạnh vũng trăng hoang liêuvà tự dặn lòng mìnhhãy yêu thươngnhưng đừng níu giữem hiểu không...?
Chùm thơ Ngàn Thương

Tên thật: Bùi Công ToaSinh năm: 1948 tại HuếHội viên Hội Nhà văn Thừa Thiên HuếTác phẩm chính: - Lãng giữa chiêm bao (Thơ NXB Thuận Hoá - 1998)- Nến chiều (Thơ - NXB Thuận Hoá - 2000)
Thơ Tôn Nữ Hỷ Khương

Một buổi chiều thu nắng ngã màu,Cảnh chùa Khuông Việt dưới trời Âu.Suối thơ, hồn nhạc, hoà cung điệu.Giọng hát, lời ca, mãi thấm sâu...
Chùm thơ Ngô Minh

...“xin hãy hồi sinh Tôi muốn sống trọn đời” (*)và tôi nghetrong thăm thẳm tháng ngàytrên đỉnh bậc thang thơ khát vọngVinh Quang như đã hiện lênNói tiếng nói thợ thuyền mộc mạc- Trái Đất là Mẹ Thế giới là Cha!...
Chùm thơ Văn Hữu Tứ

Sinh ngày 10 - 8 - 1943.Quê quán: Thượng An, Phong Điền, TT.Huế.Hội viên Hội Nhà văn TT.HuếTác phẩm chính:- Bên dòng thời gian - Tập thơ 1992.- Tôi yêu cuộc đời đến chết Tập thơ 1999.
Chùm thơ Nhất Lâm

...Không thể chết cho ai cần sốngKhi em đứng vọng vẫy xa bờThì cố thoát ra vòng xoáy dữTan bão rồi ngửa mặt trăng khuya.
Chùm thơ Châu Thu Hà

Sinh ngày 07 - 02 - 1978Hội viên Hội Nhà Văn TT.Huế, hiện công tác tại Ban Tuyên Giáo Tỉnh Uỷ.Tác phẩm đã xuất bản: Khúc đêm (tập thơ - NXB Thuận Hoá 2002)“Thơ Châu Thu Hà là những cảm xúc tươi non, những rung cảm lặng thầm, có cả những vui buồn bất chợt và cả những lời xôn xao của trái tim yêu muốn tâm tình, thủ thỉ nhưng còn nhút nhát, vụng về...” Hồ Thế Hà
Chùm thơ Phan Lệ Dung

Bên cạnh dòng thơ nằng nặng tư duy, lục vấn nhiều vấn đề hiện đại, hậu hiện đại; đọc thơ người bạn mới đến Phan Lệ Dung có cảm tưởng như được giải thoát khỏi nền âm nhạc điện tử trở về với khúc nhạc đồng quê.Lắng trong nhịp điệu của những cảm xúc trong trẻo, và hồn hậu là thế giới của những chú chim sẻ, chim ri, của mùi hương lúa mới gặt, và của cả tình yêu cũng như một bản hoà âm trôi bềnh bồng giữa đồng không mông quạnh…Sông Hương xin được giới thiệu một số bài thơ mới của Phan Lệ Dung vừa gửi đến. SH
Ngày hội thơ Đường

LTS: Vào ngày 27.3 đến, một sự kiện THƠ sẽ diễn ra trên đất cố đô với trên 500 thành viên của CLB UNESCO THƠ ĐƯỜNG VIỆT NAM tụ hội về bên dòng Hương Giang thơ mộng để cùng tổ chức Ngày hội Thơ Đường lần IV. Nhân dịp này, tập “Huế với Đường Thi” sẽ được ra mắt. Tạp chí Sông Hương nồng nhiệt chúc mừng Ngày hội Thơ Đường và nhân đây xin giới thiệu một số tác phẩm Đường Thi do các thành viên CLB gửi đến.
Chùm thơ Nguyên Quân

vốc chút tàn tro trong lò gạch lạnhngọn lửa xa xăm bỏng rát giữa lòng tayngày bất chợt trổ ngọn gió âm uký âm điệu kèn Saranai trên tàn câygià hơn ngàn tuổi...