Trong nắng phương Nam nhớ Huế

14:41 28/12/2009

PHƯƠNG HẠNH

Vĩ Dạ ơi! Đừng trách "Sao không về chơi thôn Vỹ, Nhìn nắng hàng cau nắng mới lên" (1). Tôi đã về nơi Hàn Mặc Tử gửi hồn thơ ấy; cũng đã đến thăm khu kinh thành rực rỡ vàng son nằm bên tả ngạn sông Hương với cửa Ngọ, điện Thái Hòa, điện Cần Chánh, điện Kiên Trung, cung Khôn Thái... cổ kính; lầu Tàng Thơ, hồ Tịnh Tâm man mác hương sen...; khu Đông Ba, khu Gia Hội, khu Bến Ngự tưởng nhớ "ông già Bến Ngự" hơn một lần qua Tây Nam Bộ gieo mầm cách mạng(2)...

Vĩ Dạ - Ảnh: khamphahue.com.vn

Tôi cũng đã "ngồi tựa mạn thuyền", bồng bềnh trên sông Hương trước bến Văn Lâu, thả đèn gió, thưởng thức "chầu văn" điệu hò, khúc nhạc Huế. Cặp bến, viếng Thiên Thọ lăng, trèo đồi đến Hiếu Lăng, Xương Lăng, Khiêm Lăng, An Lăng, Tư Lăng, Ưng Lăng... ngân vang đôi câu đối đề trước Tả trực phòng:

"Tứ diện hiên kỳ quan, phong cảnh biệt khai vũ trụ"
"Ức niên chung vượng khí, giang sơn trường hộ trừ tư" (3)

Nhưng, cho phép tôi trong bài viết nhỏ hôm nay chỉ ghi lại đôi điều cảm xúc của mình về tình cảm của văn nhân, tài tử Huế mà ông bà ta thường kêu là người ngoài "nớ" - với miền Nam, với những con người trong "ni".

Đứng trước lăng Minh Mạng, tôi bỗng văng vẳng bên tai lời thơ tràn đầy xúc cảm chân thành của Miên Thẩm tài học uyên thâm, từng được các nhà văn đương thời suy tôn "nhất đại thi ông". Là con trai thứ 10 của Minh Mạng, sống trong nhung lụa mà ông hoàng ấy lại đậm hồn yêu nước, cảm thông sâu sắc nổi khổ đau của người dân bình thường nước mình từ những năm sau năm 1859 bị quân xâm lược dày xéo non sông.

Đến thăm thành Trấn Hải ở cửa Thuận An - nhiều lần nã đạn vào tàu giặc, làm chậm bước tiến quân cướp nước của bọn chúng - Miên Thẩm bồi hồi gửi gắm lòng mình trong mấy vần thơ tâm sự:

            "Đầu thành trăng sáng soi bãi cát
            Bờ biển đó đây đầy thuyền chài
            Những dũng sĩ đã từng đánh trăm trận giờ đây nghỉ ngơi,
            Ngồi trên pháo nhãn của thành thổi điệu sáo Bình Tây"....


Vậy là Miên Thẩm cảm thụ được "hào khí Đồng Nai" - hào khí tiếp nối "hào khí Đông A" của tiên tổ từ ngàn năm xưa truyền lại...

Nghe nhiều bạn Huế hỏi thăm về Gò Công (nay thuộc tỉnh Tiền Giang) - quê hương của bà Từ Dũ (mẹ của Tự Đức) và cũng là quê của Ma-ri-ét Nguyễn Hữu Hào (tức Nguyễn Hữu Thị Lan) - vợ Bảo Đại - tôi nhớ nhiều đến cái tình của bà Thái hậu với bà Nguyễn Thị Tồn lần bà lặn lội từ Vĩnh Long ra tận đế đô gióng ba hồi trống trước Tam pháp ty kêu oan cho chồng - tức thủ khoa Bùi Hữu Nghĩa (quê đất Long Tuyền, nay thuộc thành phố Cần Thơ).Sau cuộc hội kiến ấy, cảm kích trước hành động dũng cảm và chí tình, chí nghĩa của bà Tồn, Thái hậu Từ Dũ ban tặng bà Tồn tấm biển đề 4 chữ: "Liệt phụ khả phong" cùng chiếc võng trên có 4 cái gang và can thiệp với Tự Đức đề nhà vua không kết tội tử hình Bùi Hữu Nghĩa.

Xử sự như vậy với bà Tồn, với thủ khoa Nghĩa, trong ý nghĩ thầm kín của bà Thái hậu có chăng niềm kính trọng với "con rồng vàng" miền Nam họ Bùi? Tôi chưa đủ cơ sở để khẳng định. Song vẫn nhớ đã có lần khi nhận xét về ông tiến sĩ Phạm Phú Thứ, Thái hậu Từ Dũ từng nói với Tự Đức rằng: "Người trượng phu không vui ở chức tước cũng như được người trên trọng hay khinh, mà vui ở việc làm chân chính của mình".

Trong những ngày ở Huế, tôi nghĩ nhiều đến một đấng trượng phu đã có những "việc làm chân chính" là cụ Phan Bội Châu, nhà chí sĩ yêu nước, ngọn cờ tiêu biểu cho phong trào đấu tranh giải phóng dân tộc Việt Nam đầu thế kỷ 20.

Vào những năm cuối thập kỷ thứ nhất, đầu thập kỷ thứ hai của thế kỷ này, Phan Bội Châu từng vô Nam. Qua Sài Gòn, Sa Đéc, Cần Thơ v.v... tìm người đồng chí lập hội Đông Du...

Trên đất Tây Đô, cụ Sào Nam từng về Nam Nhã Đường (Còn gọi là chùa Nam Nhã) truyền bá tư tưởng chống Pháp cho Nguyễn Thần Hiến - lúc này đã từ chức Hội đồng quản hạt tỉnh Hà Tiên, về Cần Thơ lập nghiệp. Nhờ được cụ Phan giác ngộ, "tiểu tú tài" Nguyễn Thần Hiến nổi tiếng thông minh, có trí nhớ tuyệt vời từ hồi còn nhỏ như "rồng gặp mây" trở thành người soi đường, định hướng cho lớp lớp thanh niên yêu nước ở miền Tây Nam Bộ thuở đó. Rồi con ông và chính ông cũng Đông Du tìm đường cứu dân. Cùng với Phan Bội Châu (đại diện miền Trung), Nguyễn Thượng Hiền (đại diện miền Bắc) - Nguyễn Thần Hiến (đại diện miền Nam) trở thành một trong những chiến sĩ cách mạng lão thành cao nhất của Hội Việt Nam quang phục khi hội này được thành lập hồi tháng 3-1912 (năm Nhâm Tý) ở Hương Cảng.

Nhìn tấm hình Nguyễn Thần Hiến trang trọng đặt bên hình Phan Bội Châu trên bàn thờ Phan tiên sinh ở cố đô Huế, ai là người miền Nam chẳng thấy dâng lên trong lòng mình niềm cảm xúc lâng lâng... đầy tự hào.

Trở về thành phố Hồ Chí Minh - nơi phế đế Thành Thái trút hơi thở cuối cùng sau 47 năm bị giam lỏng ở Vũng Tàu, rồi bị đày sang đảo Rê-uy-ni-ông giữa Ấn Độ Dương (4) về Cần Thơ - nơi cách đây hơn 8 thập kỷ Phan Bội Châu từng bàn chuyện cứu nước với Nguyễn Thần Hiến, nhớ Huế, trong tôi càng đậm đà thêm cái tình của Huế đối với miền Nam.

P.H

(122/04-99)


--------------------------------------------------
(1) Thơ Hàn Mặc Tử
(2) "Ông già Bến Ngự" tức Phan Bội Châu.
(3) Có người dịch đôi câu đối trong Ứng Lăng Khải Định) là: "Bốn mặt đều kỳ quan, phong cảnh mở ra một vũ trụ riêng biệt; Muôn năm hùng đúc nên vương khí núi sông mãi mãi giúp loài".
(4) Thành Thái mất ngày 20-3-1954.






 

 

Đánh giá của bạn về bài viết:
0 đã tặng
0
0
0
Bình luận (0)
  • PHẠM HỮU THU
           Nhân kỷ niệm ngày thành lập Quân đội nhân dân Việt Nam 22 - 12

    “Có những sự thật quá lớn lao của một thời, đến nỗi hậu thế nhìn qua lớp sương mù của thời gian, không thể nào tin nổi” (Nhà văn Phùng Quán).

  • TRẦN THỊ KIÊN TRINH

    Mùa hè năm nay tôi có dịp trở lại Sài Gòn. Thành phố với bao đổi thay nhưng tôi chưa kịp nhận thấy hết bởi thời gian tôi lưu lại Sài Gòn quá ngắn ngủi.

  • HOÀNG HƯƠNG TRANG

    Cũng lạ cho cái xứ Huế của tôi, cái chi cũng khác hơn thiên hạ. Nắng thì nắng cháy da phỏng trán, mưa thì mưa thúi đất thúi đai, dầm dề không dứt. Vài ba năm lại một trận lụt, trận bão to đùng.

  • BÙI KIM CHI

    “Tháng 7 nước nhảy lên bờ”. Mà lên bờ thiệt. Mưa. Mưa. Mưa… kéo dài lê thê. Lúc đầu nhỏ sau lớn dần. Nặng hạt. Xối xả. Cây cối trong vườn ngả nghiêng theo mưa và gió. Cây Lựu trước sân nhà tôi tơi tả. Trời tối dần. Mưa càng lúc càng to. Ào ào như thác đổ. Mưa suốt đêm. Sấm đất cuốn vào mưa. Ầm ầm. Ào ào. Âm thanh rộn rã…

  • Khi những giọt mưa ngâu tháng bảy bất ngờ trở về, làm xao động cả bầu trời mệt mỏi đang chìm lặng trong lòng sông Hương, Huế bỗng rùng mình chợt tỉnh cơn mê mùa hạ. Đó cũng là thời khắc mùa Vu lan đang về trên đất trời cố đô.

  • Hồi còn học ở Trường Đại học Sư phạm Huế, tôi có hai người bạn, hợp thành một nhóm, thường uống rượu với nhau khi vui cũng như khi buồn.

  • LTS: Tác giả của câu chuyện dưới đây, sinh ra và lớn lên ở làng quê Triều Sơn Nam, xã Hương Vinh, Hương Trà, Thừa Thiên Huế. Anh sinh ra trong sự oan nghiệt khủng khiếp của cuộc sống khi buổi sáng mẹ anh quằn quại nghe tin đau xé mất chồng, buổi chiều mẹ đón nhận tiếng khóc chào đời của anh.

  • NGUYỄN LỆ BA

    Gia phả họ Nguyễn Quang ghi chép, tổ tiên chúng tôi là những người đã ra đi từ đất Huế. Thuở dong buồm về phương Nam đi tìm đất mới, những lưu dân đầu tiên đến dựng làng lập ấp trên vùng sông nước quê tôi chỉ vỏn vẹn vài dòng họ với đôi ba chục con người.

  • BÙI KIM CHI

    Đã có một lần tôi được trở về thăm Huế vào một mùa trăng. Cảnh vật thiên nhiên trời ban riêng cho Huế làm Huế duyên dáng và đẹp lạ lùng vào những đêm trăng. Trăng Huế vì thế mà có nét đẹp rất riêng, là lạ, duyên dáng, lộng lẫy và quyến rũ trong phong cảnh vừa thơ, vừa duyên và lãng mạn của trời đất Huế về đêm.

  • NHÂN KỶ NIỆM 50 NĂM BỒ TÁT THÍCH QUẢNG ĐỨC VỊ PHÁP THIÊU THÂN

    NGUYỄN BỘI NHIÊN

  • Một nam sinh như tôi lại học trường nữ trung học Đồng Khánh (trường THPT Hai Bà Trưng hiện nay), có thể một số người cho đó là chuyện lạ đời. Nhưng đấy lại là sự thật 100%! Tuy tôi chỉ học ở trường Đồng Khánh một năm lớp năm bậc tiểu học (bây giờ là lớp 1) vào khoảng những năm cuối thập kỷ 40 đầu thập kỷ 50 của thế kỷ trước. Nhưng không hiểu tại sao tôi lại còn nhớ nhiều những kỷ niệm về năm học đầu đời ấy mãi tới tận bây giờ.

  • TRIỆU BÔN
             Hồi ký

    Mùa mưa năm 1968 ở mặt trận đường Chín - Khe Sanh, trung đoàn 246 chúng tôi được gọi đùa là trung đoàn hai bốn đói. Ngày ngày chúng tôi sống bằng ba nguồn chính: thịt thú rừng, rau môn thục, và đỗ xanh.

  • NGUYỄN MẠNH QUÝ

    Có lẽ bởi một nỗi niềm đau đáu về quê hương, nơi mình được sinh ra và chắt chiu nuôi dưỡng trong từng hạt cát, từng trận mưa dầm dề thúi trời thúi đất hay nắng lửa trên cồn khô cát cháy, mà những con người ở đây sẵn mang một tấm lòng lồng lộng gió trời trải đi khắp muôn phương...

  • BÙI KIM CHI

    Tôi đang đứng ở đây. Bến xe đò Đông Ba của thế kỷ trước. Bùi ngùi. Xúc động. Bến xe đã không còn. Thật buồn khi nơi này đã vắng bóng những chiếc xe đò dân dã, thân thương thuở ấy cùng những tà áo trắng học trò dung dị với giọng Huế trong trẻo ơi ới gọi nhau lên xe kẻo trễ giờ học.

  • NGUYỄN VĂN UÔNG
                         Tùy bút

    Tuổi càng cao càng có nhiều nỗi nhớ vu vơ. Tôi đang trong tình trạng đó. Nhớ cồn cào đến xao xuyến là mỗi dịp xuân về: Nhớ Tết quê tôi. Nhớ tuổi thơ tôi và nhiều nỗi nhớ khác nữa.

  • HOÀNG HƯƠNG TRANG

    Thuở nhỏ, tôi thường trốn ngủ trưa đi nghe hát vè. Ở Huế lúc ấy gọi là nói vè, như theo tôi phải gọi là hát vè thì đúng hơn, bởi người hát có bài có bản, có giai điệu, trầm bổng, có cả nhạc cụ.

  • HỒ XUÂN MÃN
    (Nguyên UVTƯ Đảng, Bí thư Tỉnh ủy Thừa Thiên Huế)

    Năm 1973, để chuẩn bị cho ký kết hiệp định Paris, Khu ủy và Quân khu Trị Thiên - Huế chủ trương tổ chức các lực lượng (bao gồm cả bộ đội chủ lực, bộ đội địa phương, dân quân du kích) tổ chức đánh chiếm các căn cứ và phân chi khu địch để giành đất, nắm dân, cắm cờ giành quyền làm chủ.

  • TRẦN THỊ NHƯ MÂN

    Tôi sinh ra trong gia đình quan lại, đã mấy đời làm quan với triều đình Huế(1). Khi tôi lớn lên thì chế độ cai trị của thực dân Pháp đã bước vào giai đoạn ổn định sau chiến tranh thế giới thứ nhất. Chiếc ngai vàng của nhà Nguyễn từ nay trở đi chắc không còn phải chịu những cơn sóng gió đáng kể chi nữa.

  • HUY CẬN - XUÂN DIỆU
          Trích "Hồi ký song đôi"

    Tháng 8 năm 1928 cậu tôi được lệnh của Sở học chính Trung kỳ đổi về Huế làm hiệu trường trường tiểu học Queignec ở phố Đông Ba.

  • LÊ QUANG KẾT
             Bông hồng dâng mẹ 

    Vua Tự Đức - ông vua tại vị gặp cơn biến động trong lịch sử dân tộc, sinh thời nhà vua đã tán dương công ơn mẹ: “Nuôi ta là mẹ, dạy ta cũng là mẹ: Mẹ là Thầy vậy. Sinh ra ta là mẹ, hiểu ta cũng là mẹ: Mẹ là Trời vậy”.