Trong nắng phương Nam nhớ Huế

14:41 28/12/2009

PHƯƠNG HẠNH

Vĩ Dạ ơi! Đừng trách "Sao không về chơi thôn Vỹ, Nhìn nắng hàng cau nắng mới lên" (1). Tôi đã về nơi Hàn Mặc Tử gửi hồn thơ ấy; cũng đã đến thăm khu kinh thành rực rỡ vàng son nằm bên tả ngạn sông Hương với cửa Ngọ, điện Thái Hòa, điện Cần Chánh, điện Kiên Trung, cung Khôn Thái... cổ kính; lầu Tàng Thơ, hồ Tịnh Tâm man mác hương sen...; khu Đông Ba, khu Gia Hội, khu Bến Ngự tưởng nhớ "ông già Bến Ngự" hơn một lần qua Tây Nam Bộ gieo mầm cách mạng(2)...

Vĩ Dạ - Ảnh: khamphahue.com.vn

Tôi cũng đã "ngồi tựa mạn thuyền", bồng bềnh trên sông Hương trước bến Văn Lâu, thả đèn gió, thưởng thức "chầu văn" điệu hò, khúc nhạc Huế. Cặp bến, viếng Thiên Thọ lăng, trèo đồi đến Hiếu Lăng, Xương Lăng, Khiêm Lăng, An Lăng, Tư Lăng, Ưng Lăng... ngân vang đôi câu đối đề trước Tả trực phòng:

"Tứ diện hiên kỳ quan, phong cảnh biệt khai vũ trụ"
"Ức niên chung vượng khí, giang sơn trường hộ trừ tư" (3)

Nhưng, cho phép tôi trong bài viết nhỏ hôm nay chỉ ghi lại đôi điều cảm xúc của mình về tình cảm của văn nhân, tài tử Huế mà ông bà ta thường kêu là người ngoài "nớ" - với miền Nam, với những con người trong "ni".

Đứng trước lăng Minh Mạng, tôi bỗng văng vẳng bên tai lời thơ tràn đầy xúc cảm chân thành của Miên Thẩm tài học uyên thâm, từng được các nhà văn đương thời suy tôn "nhất đại thi ông". Là con trai thứ 10 của Minh Mạng, sống trong nhung lụa mà ông hoàng ấy lại đậm hồn yêu nước, cảm thông sâu sắc nổi khổ đau của người dân bình thường nước mình từ những năm sau năm 1859 bị quân xâm lược dày xéo non sông.

Đến thăm thành Trấn Hải ở cửa Thuận An - nhiều lần nã đạn vào tàu giặc, làm chậm bước tiến quân cướp nước của bọn chúng - Miên Thẩm bồi hồi gửi gắm lòng mình trong mấy vần thơ tâm sự:

            "Đầu thành trăng sáng soi bãi cát
            Bờ biển đó đây đầy thuyền chài
            Những dũng sĩ đã từng đánh trăm trận giờ đây nghỉ ngơi,
            Ngồi trên pháo nhãn của thành thổi điệu sáo Bình Tây"....


Vậy là Miên Thẩm cảm thụ được "hào khí Đồng Nai" - hào khí tiếp nối "hào khí Đông A" của tiên tổ từ ngàn năm xưa truyền lại...

Nghe nhiều bạn Huế hỏi thăm về Gò Công (nay thuộc tỉnh Tiền Giang) - quê hương của bà Từ Dũ (mẹ của Tự Đức) và cũng là quê của Ma-ri-ét Nguyễn Hữu Hào (tức Nguyễn Hữu Thị Lan) - vợ Bảo Đại - tôi nhớ nhiều đến cái tình của bà Thái hậu với bà Nguyễn Thị Tồn lần bà lặn lội từ Vĩnh Long ra tận đế đô gióng ba hồi trống trước Tam pháp ty kêu oan cho chồng - tức thủ khoa Bùi Hữu Nghĩa (quê đất Long Tuyền, nay thuộc thành phố Cần Thơ).Sau cuộc hội kiến ấy, cảm kích trước hành động dũng cảm và chí tình, chí nghĩa của bà Tồn, Thái hậu Từ Dũ ban tặng bà Tồn tấm biển đề 4 chữ: "Liệt phụ khả phong" cùng chiếc võng trên có 4 cái gang và can thiệp với Tự Đức đề nhà vua không kết tội tử hình Bùi Hữu Nghĩa.

Xử sự như vậy với bà Tồn, với thủ khoa Nghĩa, trong ý nghĩ thầm kín của bà Thái hậu có chăng niềm kính trọng với "con rồng vàng" miền Nam họ Bùi? Tôi chưa đủ cơ sở để khẳng định. Song vẫn nhớ đã có lần khi nhận xét về ông tiến sĩ Phạm Phú Thứ, Thái hậu Từ Dũ từng nói với Tự Đức rằng: "Người trượng phu không vui ở chức tước cũng như được người trên trọng hay khinh, mà vui ở việc làm chân chính của mình".

Trong những ngày ở Huế, tôi nghĩ nhiều đến một đấng trượng phu đã có những "việc làm chân chính" là cụ Phan Bội Châu, nhà chí sĩ yêu nước, ngọn cờ tiêu biểu cho phong trào đấu tranh giải phóng dân tộc Việt Nam đầu thế kỷ 20.

Vào những năm cuối thập kỷ thứ nhất, đầu thập kỷ thứ hai của thế kỷ này, Phan Bội Châu từng vô Nam. Qua Sài Gòn, Sa Đéc, Cần Thơ v.v... tìm người đồng chí lập hội Đông Du...

Trên đất Tây Đô, cụ Sào Nam từng về Nam Nhã Đường (Còn gọi là chùa Nam Nhã) truyền bá tư tưởng chống Pháp cho Nguyễn Thần Hiến - lúc này đã từ chức Hội đồng quản hạt tỉnh Hà Tiên, về Cần Thơ lập nghiệp. Nhờ được cụ Phan giác ngộ, "tiểu tú tài" Nguyễn Thần Hiến nổi tiếng thông minh, có trí nhớ tuyệt vời từ hồi còn nhỏ như "rồng gặp mây" trở thành người soi đường, định hướng cho lớp lớp thanh niên yêu nước ở miền Tây Nam Bộ thuở đó. Rồi con ông và chính ông cũng Đông Du tìm đường cứu dân. Cùng với Phan Bội Châu (đại diện miền Trung), Nguyễn Thượng Hiền (đại diện miền Bắc) - Nguyễn Thần Hiến (đại diện miền Nam) trở thành một trong những chiến sĩ cách mạng lão thành cao nhất của Hội Việt Nam quang phục khi hội này được thành lập hồi tháng 3-1912 (năm Nhâm Tý) ở Hương Cảng.

Nhìn tấm hình Nguyễn Thần Hiến trang trọng đặt bên hình Phan Bội Châu trên bàn thờ Phan tiên sinh ở cố đô Huế, ai là người miền Nam chẳng thấy dâng lên trong lòng mình niềm cảm xúc lâng lâng... đầy tự hào.

Trở về thành phố Hồ Chí Minh - nơi phế đế Thành Thái trút hơi thở cuối cùng sau 47 năm bị giam lỏng ở Vũng Tàu, rồi bị đày sang đảo Rê-uy-ni-ông giữa Ấn Độ Dương (4) về Cần Thơ - nơi cách đây hơn 8 thập kỷ Phan Bội Châu từng bàn chuyện cứu nước với Nguyễn Thần Hiến, nhớ Huế, trong tôi càng đậm đà thêm cái tình của Huế đối với miền Nam.

P.H

(122/04-99)


--------------------------------------------------
(1) Thơ Hàn Mặc Tử
(2) "Ông già Bến Ngự" tức Phan Bội Châu.
(3) Có người dịch đôi câu đối trong Ứng Lăng Khải Định) là: "Bốn mặt đều kỳ quan, phong cảnh mở ra một vũ trụ riêng biệt; Muôn năm hùng đúc nên vương khí núi sông mãi mãi giúp loài".
(4) Thành Thái mất ngày 20-3-1954.






 

 

Đánh giá của bạn về bài viết:
0 đã tặng
0
0
0
Bình luận (0)
  • Vùng quê nghèo chúng tôi nằm sát chân núi Hồng Lĩnh có Hàm Anh (nay là xóm 1 xã Tân Lộc) từng sản sinh ra một Tiến sĩ xuất thân Đệ nhị giáp (Hoàng giáp) (1499) đời Lê Hiến tông tên là Phan Đình Tá (1468-?)

  • HỒ DZẾNH
             Hồi ký

    Mai sau dù có bao giờ
    Đốt lò hương ấy, so tơ phím này

                                 NGUYỄN DU

  • LÝ HOÀI THU

    Tôi nhớ… một chiều cuối hạ năm 1972, trên con đường làng lát gạch tại nơi sơ tán Ứng Hòa - Hà Tây cũ, lần đầu tiên tôi nhìn thấy thầy. Lúc đó lớp Văn K16 của chúng tôi đang bước vào những tuần cuối của học kỳ II năm thứ nhất.

  • PHẠM THỊ CÚC

    (Tặng bạn bè Cầu Ngói Thanh Toàn nhân Ngày Thương binh Liệt sĩ)

  • Người ta vẫn nói Tô Hoài là “nhà văn của thiếu nhi”. Hình như chưa ai gọi ông là “nhà văn của tuổi già”. Cho dù giai đoạn cuối trong sự nghiệp của ông – cũng là giai đoạn khiến Tô Hoài trở thành “sự kiện” của đời sống văn học đương đại chứ không chỉ là sự nối dài những gì đã định hình tên tuổi ông từ quá khứ - sáng tác của ông thường xoay quanh một hình tượng người kể chuyện từng trải qua nhiều thời kỳ lịch sử, nhiều thăng trầm của đời sống, giờ đây ngồi nhớ lại, ngẫm lại, viết lại quá khứ, không phải nhằm dạy dỗ, khuyên nhủ gì ai, mà chỉ vì muốn lưu giữ và thú nhận.

  • CAO THỊ QUẾ HƯƠNG

    Tôi được gặp và quen nhạc sĩ Trịnh Công Sơn vào những ngày đầu mùa hè năm 1966 khi anh cùng anh Trần Viết Ngạc đến trụ sở Tổng hội Sinh viên, số 4 Duy Tân, Sài Gòn trình diễn các bài hát trong tập “Ca khúc da vàng”.

  • THÁI KIM LAN

    Lớp đệ nhất C2 của chúng tôi ở trường Quốc Học thập niên 60, niên khóa 59/60 gồm những nữ sinh (không kể đám nam sinh học trường Quốc Học và những trường khác đến) từ trường Đồng Khánh lên, những đứa đã qua phần tú tài 1.

  • Nhung nhăng, tần suất ấy dường như khá dày, là ngôn từ của nhà văn Tô Hoài để vận vào những trường hợp, lắm khi chả phải đi đứng thế này thế nọ mà đương bập vào việc chi đó?

  • Tôi được quen biết GS. Nguyễn Khắc Phi khá muộn. Đó là vào khoảng đầu những năm 80 của thế kỉ trước, khi anh được chuyển công tác từ trường ĐHSP Vinh ra khoa Văn ĐHSPHN.

  • Năm 1960, tôi học lớp cuối cấp 3. Một hôm, ở khu tập  thể trường cấp 2 tranh nứa của tôi ở tỉnh, vợ một thầy giáo dạy Văn, cùng nhà, mang về cho chồng một cuốn sách mới. Chị là người bán sách.

  • DƯƠNG PHƯỚC THU

    LTS: Trên số báo 5965 ra ngày 07/02/2014, báo Thừa Thiên Huế có bài “Vài điều trong các bài viết về Cố Đại tướng Nguyễn Chí Thanh”, của tác giả Phạm Xuân Phụng, trong đó có nhắc nhiều đến các bài viết về Đại tướng đã đăng trên Sông Hương số đặc biệt tháng 12/2013 (số ĐB thứ 11), và cho rằng có nhiều sai sót trong các bài viết đó.

  • NGUYỄN THỊ PHƯỚC LIÊN

    (Thương nhớ Cẩm Nhung của Hương, Lại, Nguyệt, Liên)

  • BÙI KIM CHI

    Trời cuối thu. Rất đẹp. Lá phượng vàng bay đầy đường. Tôi đang trong tâm trạng náo nức của một thoáng hương xưa với con đường Bộ Học (nay là Hàn Thuyên) của một thời mà thời gian này thuở ấy tôi đã cắp sách đến trường. Thời con gái của tôi thênh thang trở về với “cặp sách, nón lá, tóc xõa ngang vai, đạp xe đạp…”. Mắt rưng rưng… để rồi…

  • LÊ MINH
    Nguyên Tư lệnh chiến dịch Bí thư Thành ủy Huế (*)

    … Chỉ còn hai ngày nữa là chiến dịch mở; tôi xin bàn giao lại cho Quân khu chức vụ "chính ủy Ban chuẩn bị chiến trường" để quay về lo việc của Thành ủy mà lúc đó tôi vẫn là Bí thư.

  • NGUYỄN KHOA BỘI LAN

    Cách đây mấy chục năm ở thôn Gia Lạc (hiện nay là thôn Tây Thượng) xã Phú Thượng có hai nhà thơ khá quen thuộc của bà con yêu thơ xứ Huế. Đó là bác Thúc Giạ (Ưng Bình) chủ soái của Hương Bình thi xã và cha tôi, Thảo Am (Nguyễn Khoa Vi) phó soái.

  • (SHO). Nhân dân Việt Nam khắc sâu và nhớ mãi cuộc chiến đấu can trường bảo vệ biên giới tổ quốc thân yêu tháng 2/1979. Điều đó đã thêm vào trang sử hào hùng về tinh thần bảo vệ chủ quyền toàn vẹn lãnh thổ thiêng liêng của dân tộc.

  • NGUYỄN CƯƠNG

    Có nhiều yếu tố để Cố đô Huế là một trung tâm văn hóa du lịch, trong đó có những con đường rợp bóng cây xanh làm cho Huế thơ mộng hơn, như đường Lê Lợi chạy dọc bên bờ sông Hương, đường 23/8 đi qua trước Đại Nội, rồi những con đường với những hàng cây phượng vỹ, xà cừ, bằng lăng, me xanh... điểm tô cho Huế.

  • HOÀNG HƯƠNG TRANG

    Cách nay hơn một thế kỷ, người Huế, kể cả lớp lao động, nông dân, buôn bán cho đến các cậu mợ, các thầy các cô, các ông già bà lão, kể cả giới quý tộc, đều ghiền một lại thuốc lá gọi là thuốc Cẩm Lệ.

  • PHẠM HỮU THU

    Với tư cách là Bí thư Tỉnh ủy lâm thời và Chủ tịch Uỷ ban Mặt trận Việt Nam độc lập đồng minh (Việt Minh) của tỉnh Thừa Thiên - Huế, đầu năm 1942, sau khi vượt ngục trở về, đồng chí Nguyễn Chí Thanh đã có quãng thời gian gắn bó với vùng đầm Cầu Hai, nơi có cồn Rau Câu, được Tỉnh ủy lâm thời chọn làm địa điểm huấn luyện đội ngũ cán bộ, đảng viên.
    Để đảm bảo bí mật và an toàn, Tỉnh ủy đã chọn một số cơ sở là cư dân thủy diện đảm trách việc bảo vệ và đưa đón cán bộ.
    Số cơ sở này chủ yếu là dân vạn đò của làng chài Nghi Xuân.

  • TRẦN NGUYÊN

    Thăm Khu lưu niệm Đại tướng Nguyễn Chí Thanh, như được trở về mái nhà thân thương nơi làng quê yêu dấu. Những ngôi nhà bình dị nối nhau với liếp cửa mở rộng đón ánh nắng rọi vào góc sâu nhất.