Trò chuyện với hoạ sĩ Lê Bá Đảng

16:59 04/02/2009

PV: Ảnh hưởng nào đã cho hoạ sỹ về một thế giới quan có tên gọi là: "Không gian Lê Bá Đảng"? Lê Bá Đảng (L.B.Đ): Không gian của tôi là tạo hoá thiên nhiên hài hoà trong tác phẩm. Không có cô đứng, cô ngồi, cô uỷ lụy, cô say, cô tỉnh, cô chiêm bao; không nhìn thẳng như mọi người mà nhìn từ nhiều góc độ.

Tác phẩm độc đáo "Mặc áo cho cây" của họa sĩ Lê Bá Đảng

PV: Bước khởi đầu thành công của hoạ sỹ bắt nguồn từ thất bại nào?
L.B.Đ: Tôi chưa hề thấy thất bại nào cả mà thành công chưa chắc chắn đã thành công.
PV: Cùng song song với thể loại này, được biết hoạ sỹ còn sáng tác truyện ngắn. Hoạ sỹ có thể nói cảm xúc khác nhau khi sáng tác ở hai thể loại này?
L.B.Đ: Tôi viết là để đền bù cái thiếu trong hoạ. Viết và hoạ cũng như nhau thôi, cứ làm một cách thật thà.
PV: Dấn thân vào con đường sáng tạo nghệ thuật cho đến lúc này, hoạ sỹ thấy hạnh phúc hoặc bất hạnh?
L.B.Đ: Hạnh phúc quá chừng, cứ dùng cả hai tay hai chân và tấm lòng mà vẽ, mà viết.

PV: Điều gì làm hoạ sỹ quan tâm nhất khi sống?
L.B.Đ: Chỉ sợ chết thì không thể nào làm được những ý nghĩ chồng chất trong tâm hồn ông già 84 tuổi.
PV: "Én bay ngang mặt đồng quê/ Đi đâu tôi cũng nhớ về làng tôi". Câu thơ mà ai đó có lẽ quá nhớ quê nhà lúc viễn xứ đã viết như vậy. Còn hoạ sỹ khi phải sống y như một "Cánh chim di thê" (chữ dùng của Văn Cầm Hải), cảm giác về nơi chôn rau cắt rốn của hoạ sỹ ra sao?
L.B.Đ: Xa quê hương và xa anh em bà con thân thuộc. Còn ra thì quê hương tôi vẫn kín đáo trong tâm hồn tôi rồi chen vào trong tác phẩm của tôi. Tôi muốn nói cái cảm tình, cái linh hồn của quê tôi chứ không phải con trâu với đứa bé trên lưng, cô gái mặt đỏ môi son như nhiều người tưởng tượng.

PV: Festival Huế! Hoạ sỹ nghĩ thế nào khi lễ hội này được thường xuyên tổ chức 2 năm một lần.
L.B.Đ: Rất hay! nhưng thật ra tôi muốn lúc nào Huế cũng như có Festival, dựa theo mưa gió, nắng hạn, lụt bão mà chống chọi với cái ác nghiệt của ông Trời.
PV: Gia đình! Quan điểm của hoạ sỹ?
L.B.Đ: Không bao giờ tôi đặt vấn đề gia đình vì gia đình đã có mãi trong tôi. Một cảm giác, một tình cảm rất thông thường.

PV: Hướng tới điều mới lạ được thể hiện rất rõ qua các cuộc triển lãm của hoạ sỹ. Nhất là hai cuộc triển lãm ở hai lần Festival Huế 2002 và 2004. Hoạ sỹ muốn mang đến cho Huế nói riêng và công chúng về dự Festival nói chung điều gì trong các tác phẩm của mình?
L.B.Đ: Tôi có tánh xấu là hay muốn khoe khoang cái mới của tôi và tôi muốn nhóm trẻ làm mỹ thuật tìm ở tác phẩm tôi con đường đi tới chứ không chịu theo thói quen vẽ vời các lối nịnh hót con mắt kẻ xem, người mua, chiều lụy bọn "mới giàu". Mặt khác, tôi muốn người xa lạ, bà con gay gắt được thưởng thức cái "mới" trên đất này chứ không chỉ có tranh làm vui mắt mà thôi.

PV: Im lặng, suy ngẫm rồi suy diễn... người xem tranh của hoạ sỹ hầu như ai cũng phải thế mới mong tìm được một ý tưởng gì đó đã thẩm thấu rất sâu trong tranh của hoạ sỹ? Vì sao hoạ sỹ lại làm cho người ta "mệt mỏi" đến vậy?
L.B.Đ: Cũng như tập thể thao, sau khi mệt nhọc mới tìm thấy cái thú, cái sung sướng cho tất cả các bắp thịt.
PV: Khi triển lãm tác phẩm của mình ngay trên quê hương Việt , cảm xúc của hoạ sỹ có gì khác so với những lần triển lãm ở các nước trên thế giới?
L.B.Đ: Triển lãm ở các nước giàu có, phòng triển lãm toàn là chuyên môn buôn bán; còn ở Việt thì khác hẳn, nhưng tôi rất thích là làm vui, làm sướng cho nhiều bà con thiếu thốn cái mỹ thuật mới một tí. Và cái thú là trao đổi ý kiến với bà con không được thông thạo về mỹ thuật, nhưng bà con có cái cảm tình sâu đậm mỗi khi họ hiểu được.

PV: Lần triển lãm ấn tượng nhất trong cuộc đời của hoạ sỹ?
L.B.Đ: Tôi thích nhất là cuộc triển lãm năm 1992 trước miếu đình, hồ nước mà tôi mới xây lại sau trận giặc ở làng tôi. Tôi chưng bày tranh giữa sân đình làng, treo tranh trên cây, thảm trải trên cỏ v.v... mà bà con chật ních hai ngày như ngày hội (chính là ngày giỗ của cậu (cha) tôi). Bà con có lẽ không cần tranh đẹp mắt mà cần "đẹp tấm lòng", người quê tôi và lân cận như Sài Gòn, Hà Nội, Huế, Đà Nẵng... còn nhắc nhở mãi. Họ còn nhớ tất cả nhiều chi tiết hơn tôi nữa.
PV: Mong muốn được làm một "Không gian Lê Bá Đảng" ở Huế, hoạ sỹ đã nói về điều đó từ mấy năm trước đây. Vậy tại sao đến nay vẫn chưa thấy một dấu hiệu gì?
L.B.Đ: Các quan chức ở Huế có lẽ chưa hiểu rõ ý tôi và tôi cũng chưa hiểu rõ ý nghĩ và dự định của các ông nên chưa làm được, nhưng ý muốn cả hai bên vẫn còn. Nay tôi đã già nhưng chưa tra lắm, cả đời cứ muốn làm chi thì làm cho thật tốt chứ "làm" để mà làm cho có lệ thì tôi xin bà con tha thứ cho kẻ cứng đầu.

PV: Nếu được triển khai, hoạ sỹ cần đến điều kiện gì trước tiên?
L.B.Đ: Hai bên phải thoả thuận hoàn toàn và tôi được tự do làm và điều khiển như ý muốn (không nằm ngoài luật pháp của Huế)
PV: Ôm mãi vào mình một mong ước được cống hiến cho quê hương, vậy mà rất khó có thể thực hiện! Hoạ sỹ muốn nói điều gì?
L.B.Đ: Tôi muốn mọi người từng hiểu tôi và coi tôi như một người sáng tác kỳ cục, không giống ai hết. Vậy nếu có thể để cho tôi "bành trướng" hay không thì... Tôi không bao giờ làm trái kỷ luật nhưng không chịu làm lúc chưa vừa ý.

PV: Pháp là quê hương thứ hai của hoạ sỹ? Ở đó, hoạ sỹ đã cống hiến những sáng tạo nghệ thuật của mình có dễ dàng không?
L.B.Đ: Không có ý kiến (cười).
PV: Quan điểm của hoạ sỹ về hội hoạ Việt đương đại?
L.B.Đ: Không dám trả lời, có một điều là tôi chưa thấy có "một trường phái đặc sắc Việt " nghĩa là không giống nước nào hết. Không phải tôi có ý chủng tộc. Mỹ thuật là đỉnh cao của loài người, nhưng trước hết phải là ta đã, phải có cá tánh của ta trước.

PV: Rất có thể đến một ngày nào đó, hoạ sỹ sẽ trở về quê hương để sống và tiếp tục sáng tạo nghệ thuật phần còn lại của cuộc đời mình? Hoạ sỹ đã có lúc nào nghĩ vậy không?
L.B.Đ: Mong ước của tôi là về sống ở quê nên tôi đã tạm làm nhà ở quê, có gì thú bằng "chim bay về tổ / cá về nguồn".
PV: Sở thích của hoạ sỹ trong văn hoá ẩm thực?
L.B.Đ: Cơm nắm và ớt cay, dưa chua, cà pháo.

PV: Theo hoạ sỹ cái gì ở Việt làm cho hoạ sỹ buồn phiền?
L.B.Đ: Nhiều bà con còn thiếu thốn quá - có trí thức thiếu tình cảm, lừa đảo, gian lận. Ví dụ như cháu tôi lừa gạt tôi cất giấu mấy trăm tác phẩm của tôi đem bán giá rẻ, phá thị trường của tôi; tôi đã thưa với chính quyền, rồi cũng đâu vào đấy. Tôi không rõ đằng sau, đằng dưới có chi? làm tôi thất vọng...
PV: Uẩn ức thường xuất hiện trong đời sống, hoạ sỹ làm gì để giải toả nó?
L.B.Đ: Tôi chỉ biết kêu trời, kêu đất mà thôi. Hay là chun vào cõi kín đáo mà sáng tác.

PV: Việt trên đường hội nhập và phát triển cùng thế giới, bản thân cá nhân người nghệ sỹ cần phải làm gì để trợ thủ như một chủ thể sáng tạo?
L.B.Đ: Về mặt kinh tế, chính trị tôi không rõ nhưng về văn hoá cùng mỹ thuật tôi ước mơ một lối (trường phái có tính cách Việt Nam, khác hẳn Tây phương và Mỹ...) để có thể cạnh tranh với mọi dân tộc và chỉ có đường lối này mới kịp người ta. Còn về kinh tế, chúng ta vẫn còn nghèo và rất khó theo kịp. Hơn nữa, sau này bất cứ cái chi cũng có thể tiêu tan, may ra chỉ còn văn hoá mà thôi. Lịch sử đã cho chúng ta thấy bao nhiêu cái chi giàu mạnh cũng tan nát, may ra còn lại vài tác phẩm nghệ thuật mà thôi.
PV: Xem tranh thiên hạ, hoạ sỹ thấy mình đứng ở vị trí nào?
L.B.Đ: Cứ nằm sau người ta! Tôi cứ đinh ninh là không làm tranh nữa mà chỉ làm cái Đẹp riêng biệt mới hoạ may cái Đẹp của mình không xấu như người ta.

PV: Yếu điểm lớn nhất của Lê Bá Đảng?
L.B.Đ: Cứ nói thẳng. Mà "nói thật thì mất lòng". Xin lỗi nếu động chạm đến ai, tôi không cố ý.
NGUYỄN THANH TÚ thực hiện

(nguồn: TCSH số 191 - 01 - 2005)

Đánh giá của bạn về bài viết:

0 đã tặng

Bày tỏ cảm xúc Mã QRCode

Bình luận (0)

Xem thêm

Họa sĩ Phạm Đăng Trí

LÊ VĂN THUYÊNThuộc lớp họa sĩ được đào tạo cuối cùng ở trường Mỹ thuật Đông Dương, nhưng họa sĩ Phạm Đăng Trí đã đi vào con đường hoạt động nghệ thuật chủ yếu là bằng cái vốn tự học tập, tự tìm tòi và nghiên cứu riêng của mình.
Họa sĩ Bửu Chỉ

NGUYỄN HỮU NGÔKhu nhà máy bên kia sông tràn đầy sức sống giữa một bầu trời êm ả. Những bông cỏ chen nhau vươn lên… và bỗng nhiên một cánh chuồn chuồn đỏ thắm đáp xuống - một chi tiết thật bất ngờ và thú vị. Toàn thể bức tranh tỏa ra ánh dịu dàng của một buổi sáng mùa xuân.
Trường Sa - trong tâm thức người lính của Lê Văn Nhường

ĐẶNG MẬU TỰUKhi được Hội Mỹ Thuật Việt Nam phân bố cho miền Trung một suất đi thực tế Trường Sa, Họa sĩ Lê Văn Nhường là một điểm trong tầm ngắm để được giới thiệu đi trong chuyến hải hành này. Trường Sa là một trong những mục tiêu mà Hội Mỹ thuật quan tâm trong cuộc vận động sáng tác về biển đảo trong năm 2010 - là điểm nóng vì là tiền tiêu của Tổ quốc. Ai cũng mong có một lần được đi đến đó.
Tình bạn thăng hoa nghệ thuật!

THANH TÙNGVào những ngày cuối tháng 7-2010 Đinh Cường từ Mỹ về và Phan Ngọc Minh từ Đà Nẵng ra tổ chức một cuộc triển lãm tranh ở gallery Chiêu Ê - số 89 Minh Mạng, thành phố Huế - nhà riêng của hoạ sĩ Hoàng Đăng Nhuận.
Lê Quý Long một tấm lòng với Hà Nội

TRẦN THANH BÌNHCách đây đúng 9 năm, có một họa sĩ xứ Huế đã lang thang gần 2 tháng trời trên những góc phố cổ kính Hà Nội để "chiêm nghiệm", đó là Lê Quý Long.
Một họa sĩ sống hết mình vì nghệ thuật

LÊ QUÝ LONGMùa xuân năm ấy, vào dịp Tết, chợt nhớ đến người bạn đồng nghiệp ở cách thành phố hơn hai kilômét về phía tây dọc theo dòng sông Hương. Anh ở gần chợ Long Thọ, bên trái là con đường đi đến sân Hổ Quyền.
Hãy cho nó hiện ra chứ đừng để thấp thoáng

SĨ THIỆNTrại sáng tác điêu khắc Quốc tế lần 2 được tổ chức tại Huế đã kết thúc được 3 tháng. Bằng sự lao động sáng tạo, bất chấp cái "mưa thúi đất thúi trời", 14 nhà điêu khắc Việt Nam là 16 nhà điêu khắc đến từ châu Mỹ, châu Âu, châu Á đã để lại cho Huế 30 bức tượng, một món quà vô giá và vĩnh hằng.
Họa sĩ Đặng Mậu Tựu - Người nhen lửa

NGÔ MINHTôi quen biết họa sĩ Đặng Mậu Tựu từ những ngày gửi con trai đi học lớp hội họa ở Nhà Thiếu nhi Huế. Những ngày đó thiếu nhi đến học vẽ đông lắm. Có lớp buổi sáng, buổi chiều, lại có lớp ban đêm. Lớp nào cũng có mặt thầy Đặng Mậu Tựu có mái tóc bồng bềnh như sóng Quy Nhơn, mặt mày hốc hác vì thiếu ngủ và thiếu dinh dưỡng, cặm cụi dạy các cháu cách cầm cọ, pha màu, phác thảo tranh. Rồi thầy Tựu dắt các em đi chơi Bạch Mã, Lăng Cô... để tìm cảm hứng vẽ.
Nghĩ về một họa sĩ còn sống

LGT: Sau hơn năm tháng bị tai biến, họa sĩ Hoàng Đăng Nhuận đang dần hồi phục trở lại. Ý thức sống là sáng tạo đã thôi thúc người họa sĩ. Và như vậy toile đã căng lại trên khung, màu cũng đã sẵn sàng.A. Camus trong một cơn bệnh đã chiêm nghiệm “Bệnh tật là một dòng tu kín”. Hy vọng rằng trong ngọn lửa sáng tạo nhen lên lần này, tranh Hoàng Đăng Nhuận có thêm nhiều chiêm nghiệm mới trong dòng tu kín của mình.S.H
Vài lời về phòng tranh “Về quê”

ĐẶNG MẬU TỰU... Về quê, về quê, ai cũng có ít ra một lần về quê.Về cái nơi chôn nhau cắt rốn ấy, dù giàu nghèo đến đâu thì mảnh đất ấy cũng rất thiêng và rất riêng với mình.
Cõi lặng một tâm hồn

NGUYỄN NGUYÊN ANTừ những thập niên sáu mươi đến tám mươi của thế kỷ trước, trong làng vẽ Huế, họa sĩ Lê Vinh - một cây cọ cinéma nổi lên như hiện tượng. Tưởng rằng, ông chuyên vẽ tranh quảng cáo, pano, nhưng không, ông có 20 bức vẽ còn lưu giữ trong Bệnh viện Trung ương Huế từ năm 1970 và là người vẽ tranh Bác Hồ to lớn nhất Việt Nam trong thời điểm 1975.
Tôi & không phải tôi

HẠNH NHIĐó là tên sê-ri tranh sơn mài của họa sĩ Đinh Khắc Thịnh - người được biết đến nhiều với các tác phẩm mỹ thuật sắp đặt trong các Festival nghề thủ công truyền thống và các Festival Huế.
Thành công của mỹ thuật Thừa Thiên Huế và những điều ngẫm nghĩ

PHAN THANH BÌNH-KHÁNH TRANGNăm nay triển lãm mỹ thuật Bắc Miền Trung lần thứ VIII được tổ chức tại Thanh Hoá, vùng đất địa đầu của khu vực miền Trung. Triển lãm trưng bày 116 tác phẩm của 46 tác giả là hội viên Hội Mỹ thuật Việt Nam và 51 tác giả hội viên Hội VHNT các địa phương. Hội đồng nghệ thuật đã loại 19 tranh vi phạm quy chế về thời gian sáng tác, kích thước (TT-Huế có 3 tranh) và đặc biệt trong đó có 9 tranh bị loại vì chất lượng nghệ thuật kém.
Vẻ đẹp người phụ nữ Huế trong hội họa nửa đầu thế kỷ XX

PHAN THANH BÌNHHình bóng người phụ nữ xứ Huế từ lâu đã được khắc sâu trong nghệ thuật hội họa với bao tác phẩm, dáng hình và tình cảm sâu nặng, với những vẻ đẹp chiều sâu hài hòa, rung cảm, xao động lòng người. Những tác phẩm ấy đã có ý nghĩa lịch sử lớn lao trong việc khẳng định và làm sáng tỏ hơn những giá trị tinh thần, phẩm chất của con người Huế nói chung và của người phụ nữ Huế nói riêng.
Bửu Chỉ - Nghệ thuật đứng về phía nước mắt

Đầu năm 1997, khi mới chuyển về công tác tại Đài Truyền hình Huế, tôi có ý định làm một phim tài liệu nghệ thuật về hoạ sĩ Bửu Chỉ. Sau nhiều lần từ chối, họa sĩ Bửu Chỉ đã đồng ý giúp tôi việc này. Ngày 25-2-97, tôi gửi anh 7 câu hỏi nhằm có thêm tư liệu để lên đề cương kịch bản phim. Hơn 20 ngày sau, anh chuyển cho tôi một thếp giấy vở học trò gồm 13 tờ do tự tay anh viết xong, đề ngày 16-3-1997. Vì nhiều lý do, phim chưa làm được, tôi gửi trả anh các tư liệu đã mượn, riêng bài trả lời phỏng vấn, anh nói tôi hãy giữ làm kỷ niệm về một dự định bất thành.Với tất cả tấm lòng thương quý và kính mến một người Anh, xin được giới thiệu bài trả lời phỏng vấn của Anh mà tôi xem như là những trang di cảo về CUỘC ĐỜI VÀ NGHỆ THUẬT. ĐẠI DƯƠNG
Không gian- thời gian và phận người

ĐẶNG MẬU TỰUGiới họa sĩ xem Bửu Chỉ là một người đặc biệt không chỉ vì tính khí hoặc bởi từ một người học và tốt nghiệp ngành luật nhưng lại tự học vẽ, có tác phẩm từ lúc học Luật rồi trở thành họa sĩ thực thụ, chết sống với nghề, mà vì tác phẩm của anh có một sắc thái riêng, anh đã tạo cho mình một cõi riêng trong nền nghệ thuật đương đại.
Bội Trân và thiếu nữ và hoa...

NGUYỄN TRỌNG TẠOMột ngày cuối năm Con Khỉ, tôi ghé vào Gallery Minh Châu số 7 Lý Đạo Thành, Hà Nội, không phải để chiêm ngưỡng tranh của các bậc thầy hội hoạ Nguyễn Phan Chánh, Bùi Xuân Phái, Nguyễn Tư Nghiêm, Nguyễn Sáng... vẫn thường được bày bán ở đây, hay để thăm cô chủ nhỏ Minh Châu quen thân từ trong Huế như mọi lần, mà để xem tranh của mẹ cô vừa mang từ Huế ra trình làng với giới hâm mộ hội hoạ đất Hà Thành.
Hội ngộ với Hoàng Đăng Nhuận mới

PHÚC VINHSau một thời gian dài lang bạt giang hồ, tết này, họa sĩ Hoàng Đăng Nhuận quyết định trở về Galery Chiêu Ê, nơi ông đã gắn bó một thời trai trẻ, trú mình trong căn họa thất xinh xắn vừa xây dựng.
Họa sĩ Thái Bá - một phiến tài tình... rất Huế!

TRẦN KIÊM ĐOÀNLàm nghệ thuật ở xứ nghèo là một “thiện nghiệp gian nan”! Thiện nghiệp vì làm cho đời vui. Gian nan vì phải sống đời áo cơm vất vả.
"Ba biến thể" trong sơn mài Võ Xuân Huy từ trực cảm đến ý thức sáng tạo

TRẦN HẠ THÁP Với gần bốn mươi bức tranh trong cuộc triển lãm ở số 4 Hoàng Hoa Thám - Huế khai mạc vào 11 tháng 10 năm 2008, Võ Xuân Huy đã đặt người thưởng ngoạn trước một công trình tổng hợp từ 3 phạm trù sơn mài độc đáo. Sự nối kết truyền thống vào hiện đại này mang tầm vóc đặt để một nguyên lý, xứng đáng để giới bình luận lưu tâm và ghi nhận lâu dài.