Theo dấu xưa, chuyện cũ: Tranh bị yêu cầu 'cất kho' thành bảo vật quốc gia

14:58 23/12/2016

Nguyễn Sáng vẽ Kết nạp Đảng ở Điện Biên Phủ vào năm 1956, kích thước 112,3 x 180 cm, chất liệu sơn mài. Ngay sau khi hoàn thành, bức tranh đã dấy lên nhiều tranh cãi gay gắt trong giới mỹ thuật.

Bức tranh 'Kết nạp Đảng ở Điện Biên Phủ' - Ảnh: T.L

Cùng với Vườn xuân Trung Nam Bắc của Nguyễn Gia Trí, Hai thiếu nữ và em bé của Tô Ngọc Vân, Em Thúy của Trần Văn Cẩn, bức tranh Kết nạp Đảng ở Điện Biên Phủ của họa sĩ Nguyễn Sáng được chọn là bảo vật quốc gia năm 2013. Nhưng ít ai biết rằng, đã có thời gian bức tranh đang được treo ở Bảo tàng Mỹ thuật VN này bị phản đối gay gắt.
 
Trong những năm 1960, nhà nghiên cứu Nguyễn Hải Yến công tác tại Phòng Nghiên cứu của Viện Mỹ thuật VN. Bà kể: “Lúc bấy giờ, hầu hết các họa sĩ đi theo khuynh hướng hiện thực xã hội chủ nghĩa. Chủ đề trong các tác phẩm thường về con người mới, cuộc sống mới, lao động sản xuất, hòa bình, hữu nghị, ngoài ra là các đề tài mang chất bi tráng về cuộc kháng chiến”.
 
Nguyễn Sáng vẽ Kết nạp Đảng ở Điện Biên Phủ vào năm 1956, kích thước 112,3 x 180 cm, chất liệu sơn mài. Ngay sau khi hoàn thành, bức tranh đã dấy lên nhiều tranh cãi gay gắt trong giới mỹ thuật. “Nhiều người phê phán bức tranh có vấn đề về mặt tư tưởng. Chẳng hạn như vẽ bộ đội mà vai u thịt bắp. Hình ảnh các chiến sĩ bị thương phải dìu nhau cũng bị cho là thiếu sức mạnh và tinh thần cách mạng”, nhà phê bình mỹ thuật Nguyễn Đỗ Bảo nhớ lại.
 
 
 
Trong hồ sơ di sản đang được lưu trữ tại Cục Di sản, bức tranh Kết nạp Đảng ở Điện Biên Phủ của Nguyễn Sáng được đánh giá: “Tác phẩm ghi nhận một phong cách tiêu biểu của một họa sĩ bậc thầy của mỹ thuật VN. Tác phẩm là minh chứng căn bản cho khả năng biểu cảm đa dạng của nghệ thuật sơn mài VN ngoài lối biểu hình kiểu trang trí trong mỹ thuật truyền thống. Tác phẩm đã tạo nên những ảnh hưởng mạnh mẽ đến xã hội như: cổ động tinh thần quân dân trong thời kỳ kháng chiến; ảnh hưởng đến các thế hệ họa sĩ sau thời Nguyễn Sáng với tinh thần là bản hùng ca về chủ nghĩa yêu nước và tinh thần cách mạng của nhân dân VN...”.
 
Bà Hải Yến nói: “Lúc ấy, nhiều người vẫn mặc định lễ kết nạp Đảng phải có bàn thờ Tổ quốc, cờ Đảng, những con người đứng thẳng hàng, nghiêm chỉnh, ăn mặc quần áo chỉnh tề, gọn gàng. Những bức tranh vẽ về sự kiện này cũng cần phải thể hiện đúng như vậy. Tranh của Nguyễn Sáng lại thể hiện hình ảnh những con người trong không gian chật hẹp của chiến hào, người thì bị thương, người đang cảnh giới, có người cõng nhau, quần áo xộc xệch, lấm lem. Bởi vậy, đã có không ít ý kiến chê bai bức tranh”. Tháng 6.1966, Viện Mỹ thuật VN quyết định mở phòng trưng bày (sau này là Bảo tàng Mỹ thuật VN), những tác phẩm xuất sắc của các họa sĩ được lựa chọn để treo tại đây. Nhiều người đã yêu cầu đem bức tranh của Nguyễn Sáng đi “cất kho” chứ không cho treo.
 
“Cứu” tranh quý

Bức tranh hẳn đã bị rơi vào quên lãng nếu như không được họa sĩ Nguyễn Đỗ Cung (khi đó là Viện trưởng Viện Mỹ thuật VN) bảo vệ.
 
Theo nhà nghiên cứu Nguyễn Hải Yến, trước năm 1945, Nguyễn Đỗ Cung đã cho thấy tính cách khảng khái, luôn đấu tranh bảo vệ các giá trị nghệ thuật trước người Pháp. Như vụ Hiệu trưởng Trường cao đẳng Mỹ thuật Đông Dương Evarite Jonchère tuyên bố “đi Hà Nội chuyến này chỉ đào tạo thợ mỹ nghệ. Người An Nam không trở thành họa sĩ được” và yêu cầu sinh viên của trường chế tác các sản phẩm thủ công mỹ nghệ mang đi bán. Họa sĩ Nguyễn Đỗ Cung đã viết bài phản đối Evarite Jonchère đăng trên tờ Ngày nay (1939). Cuối cùng, Evarite Jonchère phải xin lỗi. Hay Nguyễn Đỗ Cung thẳng thắn tranh luận với Louis Bezacier - Giáo sư lịch sử của Trường cao đẳng Mỹ thuật Đông Dương. Ông này cho rằng mỹ thuật đời Lý của VN là mỹ thuật Đại La thời Đường (Trung Quốc). Qua việc phân tích mỹ thuật tại ngôi chùa cổ Phật Tích (Bắc Ninh), Nguyễn Đỗ Cung đã đưa ra những luận cứ để bảo vệ quan điểm, chứng minh một cách thuyết phục VN có một nền mỹ thuật Lý phát triển mạnh mẽ và riêng biệt.
 
Về bức tranh Kết nạp Đảng ở Điện Biên Phủ, họa sĩ Nguyễn Đỗ Cung đã kiên quyết cho treo tại phòng trưng bày Viện Mỹ thuật VN cùng những tác phẩm xuất sắc khác.
 
Nhà nghiên cứu Nguyễn Hải Yến nhìn nhận:“Chính vì bản lĩnh và hiểu biết sâu sắc về vai trò của người nghệ sĩ, nên mặc dù trước những dư luận trái chiều, Nguyễn Đỗ Cung vẫn hiểu rõ bản chất và tài năng của Nguyễn Sáng”.
 
Nguyễn Sáng đã vẽ bức tranh theo lối biểu hiện. Ông chọn thời điểm diễn ra lễ kết nạp Đảng trong thời khắc cam go, quyết liệt. Những con người trong đó vẫn đang trong trạng thái chiến đấu, bởi vậy họ không thể ăn mặc tươm tất, cũng không có thời gian để bố trí một lễ kết nạp như bình thường.
 
“Rõ ràng nhìn vào tranh của Nguyễn Sáng thấy rất thật, những người chiến sĩ được khắc họa vạm vỡ bởi nhiều người trong số họ là những người nông dân”, nhà phê bình Nguyễn Đỗ Bảo nhìn nhận. “Giới mỹ thuật sau này đã phải công nhận bức tranh của Nguyễn Sáng là bức tranh nổi bật nhất về đề tài chiến tranh”, ông Bảo cho hay.

Theo Ngọc An - TN

 

 

 

Đánh giá của bạn về bài viết:
0 đã tặng
0
0
0
Bình luận (0)
  • TUỆ NGỌC

    Có lẽ, trong lĩnh vực hội họa khó có nữ họa sĩ nào hơn được Frida Kahlo trong việc biến nỗi đau thành suối nguồn nghệ thuật.

  • HUỆ VIÊN

    Công án - một phương pháp khai phóng tư duy
    Trong các công án Thiền, có rất nhiều cách giáo hóa của các vị chân sư rất phũ phàng, thậm chí điên khùng, nhưng nó lại có tác dụng kì lạ, làm cho học trò kinh ngạc, bất ngờ giác ngộ.

  • TUỆ NGỌC

    Lê Anh Hoài là người thực hành nghệ thuật trên nhiều lĩnh vực như văn học, hội họa, trình diễn...

  • LÊ HUỲNH LÂM

    "Nghệ thuật không phải là vẽ lại các đồ vật, con người mà họa sĩ thấy. Nghệ thuật phải là sáng tạo nên các đồ vật, con người không thấy được."(Paul Klee)

  • LÊ HUỲNH LÂM

    Tánh nước vốn vô hình và mềm mại. Nhưng nước lại có quyền năng biến hiện và tùy duyên hóa thân thành mọi vật, có khi là đám mây, khi là cơn mưa, có khi làm ngọn sóng cao vút nhấn chìm mọi vật, có lúc là những đợt sóng êm đềm, là dòng sông, con suối, là thác ghềnh, là biển cả bao la,... lại có khi là giọt lệ trên khóe mắt con người. Tuy nước rất mềm mại nhưng sức mạnh của nước có thể xô ngã mọi tượng đài tưởng chừng là thường hằng ở mặt đất này.

  • LÊ HUỲNH LÂM

    Sản phẩm từ cái khuôn mẫu đầu tiên đã đặt định con người trong thế bị động, và từ khởi thủy đầy hư cấu và huyền thoại đó bao nhiêu trí tưởng tượng đã được tạo dựng, việc chế tác một khuôn mẫu mới cho con người đã được đề cập đến nhiều lần.

  • Nhiều điều bí ẩn giấu đằng sau những chi tiết có thể nhìn thấy bằng mắt thường trong bức tranh "Susanna and the Elders" (Susanna và các Trưởng lão) của họa sỹ nổi tiếng thế giới người Hà Lan Rembrandt van Rijn vừa được công bố trên tạp chí Khoa học Vật liệu và Chế tạo số ra mới đây.

  • Các tác phẩm chọn lọc của thế hệ các nghệ sỹ trẻ Đức sẽ được quy tụ và giới thiệu đến công chúng thủ đô Hà Nội trong không gian triển lãm “Hội họa mới từ Đức,” khai mạc vào 17 giờ ngày 14/05 và trưng bày tới hết ngày 31/05, Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam, 66 Nguyễn Thái Học.

  • LTS: Họa sĩ Lê Bá Đảng sinh ngày 27/6/1921 tại làng Bích La Đông, xã Triệu Đông, huyện Triệu Phong, tỉnh Quảng Trị. Ông đã ra đi vào ngày 7/3 tại Thủ đô Paris nước Pháp, để lại dự án dang dở đáng tiếc về “một bức tranh rất lớn nằm ngửa trên mặt đất”, ước mong góp phần cho Huế trở nên một Kinh đô Mỹ thuật.
    Sông Hương giới thiệu “lời chia buồn sâu sắc” đọc trong Lễ tưởng niệm họa sĩ Lê Bá Đảng của tỉnh Thừa thiên Huế vào chiều 9/3 tại Trung tâm Nghệ thuật mang tên ông.

  • Đối với họa sĩ, để đi đến trừu tượng hay trạng thái “không gì cả”, anh ta đã phải cần đến rất nhiều thứ.

  • LÊ MINH PHONG

    (Nhân đọc Van Gogh của David Haziot, Phan Hồng Hạnh chuyển ngữ, Nxb. Đà Nẵng, 2014)

  • ...Nghệ thuật của chủ nghĩa hiện thực, chủ nghĩa ảo giác (illusionist) đều xem nhẹ phương tiện, chúng dùng nghệ thuật để che giấu nghệ thuật. Chủ nghĩa hiện đại lại dùng nghệ thuật để thu hút sự chú ý vào nghệ thuật.

  • “Từ mô phỏng đến phá hủy tự nhiên”: đây hoàn toàn có thể là nhan đề của một lịch sử nghệ thuật phương Tây. Một trong những nghệ sĩ hiện đại quan trọng nhất, và cũng có lẽ hiền minh nhất, Picasso, có nói: nếu chúng ta không thể thoát khỏi tự nhiên, như một số nghệ sĩ tiền bối và đương thời với ông đang cố gắng một cách vô ích, thì ít nhất chúng ta có thể làm biến dạng nó, phá hủy nó. Về cơ bản, đó chính là một hình thức mới của lòng sùng kính tự nhiên...

  • Năm mới là thời điểm của những tiệc tùng liên miên. Hội họa từ lâu đã rất quan tâm tới chủ đề này. Hãy cùng nhìn lại những bữa tiệc linh đình, nổi tiếng nhất trong lịch sử hội họa.

  • Trong tiếng Hy Lạp cổ, từ chỉ “nghệ thuật” là techne, chính là nguồn gốc của các từ technique (kĩ thuật) và technology (công nghệ) - những thuật ngữ được sử dụng rộng rãi trong cả ngành khoa học và nghệ thuật. Nhìn vào hội họa thế kỷ 19, ta nhận thấy các họa sĩ thực sự là những kỹ sư ánh sáng và màu sắc tài tình.

  • Một ngày nọ, khi vẽ một thiếu nữ, tôi chợt nhận ra điểm duy nhất sống động ấy là ánh nhìn như bất động của nàng. Những thứ còn lại có ý nghĩa không hơn gì cái sọ người. Người ta luôn muốn tạc nên một con người sống, nhưng điều khiến pho tượng ấy có sự sống chỉ có thể là ánh nhìn của người đó.

  • Các nghệ sĩ nữ thường là bộ phận ngoại vi trong những mô tả về tiến trình lịch sử, không chỉ của hội họa mà còn của nhiều loại hình nghệ thuật khác. Nhưng thực sự chính từ những nghệ sĩ nữ, những ý tưởng nghệ thuật táo báo, đột phá nhất, gây ảnh hưởng lớn thường được khai sinh. Ba nghệ sĩ nữ được giới thiệu trong chùm bài viết này đã cho thấy sự trực cảm, tinh nhạy và quyết liệt ở họ đã mở ra những cách tiếp cận nghệ thuật bất ngờ và giàu sức sống cho đến tận bây giờ.