Theo dấu xưa, chuyện cũ: Tranh bị yêu cầu 'cất kho' thành bảo vật quốc gia

14:58 23/12/2016

Nguyễn Sáng vẽ Kết nạp Đảng ở Điện Biên Phủ vào năm 1956, kích thước 112,3 x 180 cm, chất liệu sơn mài. Ngay sau khi hoàn thành, bức tranh đã dấy lên nhiều tranh cãi gay gắt trong giới mỹ thuật.

Bức tranh 'Kết nạp Đảng ở Điện Biên Phủ' - Ảnh: T.L

Cùng với Vườn xuân Trung Nam Bắc của Nguyễn Gia Trí, Hai thiếu nữ và em bé của Tô Ngọc Vân, Em Thúy của Trần Văn Cẩn, bức tranh Kết nạp Đảng ở Điện Biên Phủ của họa sĩ Nguyễn Sáng được chọn là bảo vật quốc gia năm 2013. Nhưng ít ai biết rằng, đã có thời gian bức tranh đang được treo ở Bảo tàng Mỹ thuật VN này bị phản đối gay gắt.
 
Trong những năm 1960, nhà nghiên cứu Nguyễn Hải Yến công tác tại Phòng Nghiên cứu của Viện Mỹ thuật VN. Bà kể: “Lúc bấy giờ, hầu hết các họa sĩ đi theo khuynh hướng hiện thực xã hội chủ nghĩa. Chủ đề trong các tác phẩm thường về con người mới, cuộc sống mới, lao động sản xuất, hòa bình, hữu nghị, ngoài ra là các đề tài mang chất bi tráng về cuộc kháng chiến”.
 
Nguyễn Sáng vẽ Kết nạp Đảng ở Điện Biên Phủ vào năm 1956, kích thước 112,3 x 180 cm, chất liệu sơn mài. Ngay sau khi hoàn thành, bức tranh đã dấy lên nhiều tranh cãi gay gắt trong giới mỹ thuật. “Nhiều người phê phán bức tranh có vấn đề về mặt tư tưởng. Chẳng hạn như vẽ bộ đội mà vai u thịt bắp. Hình ảnh các chiến sĩ bị thương phải dìu nhau cũng bị cho là thiếu sức mạnh và tinh thần cách mạng”, nhà phê bình mỹ thuật Nguyễn Đỗ Bảo nhớ lại.
 
 
 
Trong hồ sơ di sản đang được lưu trữ tại Cục Di sản, bức tranh Kết nạp Đảng ở Điện Biên Phủ của Nguyễn Sáng được đánh giá: “Tác phẩm ghi nhận một phong cách tiêu biểu của một họa sĩ bậc thầy của mỹ thuật VN. Tác phẩm là minh chứng căn bản cho khả năng biểu cảm đa dạng của nghệ thuật sơn mài VN ngoài lối biểu hình kiểu trang trí trong mỹ thuật truyền thống. Tác phẩm đã tạo nên những ảnh hưởng mạnh mẽ đến xã hội như: cổ động tinh thần quân dân trong thời kỳ kháng chiến; ảnh hưởng đến các thế hệ họa sĩ sau thời Nguyễn Sáng với tinh thần là bản hùng ca về chủ nghĩa yêu nước và tinh thần cách mạng của nhân dân VN...”.
 
Bà Hải Yến nói: “Lúc ấy, nhiều người vẫn mặc định lễ kết nạp Đảng phải có bàn thờ Tổ quốc, cờ Đảng, những con người đứng thẳng hàng, nghiêm chỉnh, ăn mặc quần áo chỉnh tề, gọn gàng. Những bức tranh vẽ về sự kiện này cũng cần phải thể hiện đúng như vậy. Tranh của Nguyễn Sáng lại thể hiện hình ảnh những con người trong không gian chật hẹp của chiến hào, người thì bị thương, người đang cảnh giới, có người cõng nhau, quần áo xộc xệch, lấm lem. Bởi vậy, đã có không ít ý kiến chê bai bức tranh”. Tháng 6.1966, Viện Mỹ thuật VN quyết định mở phòng trưng bày (sau này là Bảo tàng Mỹ thuật VN), những tác phẩm xuất sắc của các họa sĩ được lựa chọn để treo tại đây. Nhiều người đã yêu cầu đem bức tranh của Nguyễn Sáng đi “cất kho” chứ không cho treo.
 
“Cứu” tranh quý

Bức tranh hẳn đã bị rơi vào quên lãng nếu như không được họa sĩ Nguyễn Đỗ Cung (khi đó là Viện trưởng Viện Mỹ thuật VN) bảo vệ.
 
Theo nhà nghiên cứu Nguyễn Hải Yến, trước năm 1945, Nguyễn Đỗ Cung đã cho thấy tính cách khảng khái, luôn đấu tranh bảo vệ các giá trị nghệ thuật trước người Pháp. Như vụ Hiệu trưởng Trường cao đẳng Mỹ thuật Đông Dương Evarite Jonchère tuyên bố “đi Hà Nội chuyến này chỉ đào tạo thợ mỹ nghệ. Người An Nam không trở thành họa sĩ được” và yêu cầu sinh viên của trường chế tác các sản phẩm thủ công mỹ nghệ mang đi bán. Họa sĩ Nguyễn Đỗ Cung đã viết bài phản đối Evarite Jonchère đăng trên tờ Ngày nay (1939). Cuối cùng, Evarite Jonchère phải xin lỗi. Hay Nguyễn Đỗ Cung thẳng thắn tranh luận với Louis Bezacier - Giáo sư lịch sử của Trường cao đẳng Mỹ thuật Đông Dương. Ông này cho rằng mỹ thuật đời Lý của VN là mỹ thuật Đại La thời Đường (Trung Quốc). Qua việc phân tích mỹ thuật tại ngôi chùa cổ Phật Tích (Bắc Ninh), Nguyễn Đỗ Cung đã đưa ra những luận cứ để bảo vệ quan điểm, chứng minh một cách thuyết phục VN có một nền mỹ thuật Lý phát triển mạnh mẽ và riêng biệt.
 
Về bức tranh Kết nạp Đảng ở Điện Biên Phủ, họa sĩ Nguyễn Đỗ Cung đã kiên quyết cho treo tại phòng trưng bày Viện Mỹ thuật VN cùng những tác phẩm xuất sắc khác.
 
Nhà nghiên cứu Nguyễn Hải Yến nhìn nhận:“Chính vì bản lĩnh và hiểu biết sâu sắc về vai trò của người nghệ sĩ, nên mặc dù trước những dư luận trái chiều, Nguyễn Đỗ Cung vẫn hiểu rõ bản chất và tài năng của Nguyễn Sáng”.
 
Nguyễn Sáng đã vẽ bức tranh theo lối biểu hiện. Ông chọn thời điểm diễn ra lễ kết nạp Đảng trong thời khắc cam go, quyết liệt. Những con người trong đó vẫn đang trong trạng thái chiến đấu, bởi vậy họ không thể ăn mặc tươm tất, cũng không có thời gian để bố trí một lễ kết nạp như bình thường.
 
“Rõ ràng nhìn vào tranh của Nguyễn Sáng thấy rất thật, những người chiến sĩ được khắc họa vạm vỡ bởi nhiều người trong số họ là những người nông dân”, nhà phê bình Nguyễn Đỗ Bảo nhìn nhận. “Giới mỹ thuật sau này đã phải công nhận bức tranh của Nguyễn Sáng là bức tranh nổi bật nhất về đề tài chiến tranh”, ông Bảo cho hay.

Theo Ngọc An - TN

 

 

 

Đánh giá của bạn về bài viết:
0 đã tặng
0
0
0
Bình luận (0)
  • Mới đây, tại Hội Mỹ thuật TPHCM, họa sĩ Bùi Quang Lâm đã triển lãm 55 bức tranh sơn dầu với chủ đề Miền đất lạ. Những tác phẩm được vẽ trong 30 năm về những miền đất lần đầu họa sĩ đặt chân đến, nhưng đã tạo nên những cảm xúc buộc họa sĩ… phải cầm cọ. Miền đất lạ được vẽ từ miền Tây Nam bộ đến Bắc bộ và Tây Bắc.

  • Trên những con phố nhộn nhịp ở phố cổ Hà Nội, tuy chỉ có một vài cửa hàng bán tranh cổ động, nhưng lại hấp dẫn khiến không ít du khách nước ngoài ghé thăm.

  • Cuối thế kỉ XIX, khi máy ảnh phương Tây bắt đầu du nhập sang các nước châu Á, ở Nhật Bản có trào lưu chụp ảnh chân dung. Đáng chú ý, bonsai là một trong những nghệ phẩm được các tầng lớp người Nhật chọn lựa để chụp cùng nhiều nhất.

  • Sinh ra trong gia đình “Danh gia vọng tộc” về nghệ thuật, có bố là NSND Doãn Hoàng Giang lừng lẫy của sân khấu, mẹ là nữ diễn viên Nguyệt Ánh được xếp vào hàng mỹ nhân nghiêng nước, nghiêng thành của thập niên 70 nhưng Doãn Hoàng Lâm không núp dưới bóng cả.

  • Sau nửa thế kỷ miệt mài sáng tác, họa sĩ Lê Hàn đã để lại nhiều tác phẩm có giá trị nghệ thuật, giành được nhiều giải thưởng uy tín. Nhưng nhắc đến sự nghiệp của ông, người yêu hội họa nhớ mãi những bức tranh vẽ chân dung phụ nữ bình dị mà vẫn toát lên vẻ đẹp nội tâm sâu thẳm.

  • KHẢ HÂN

    Trào lưu nghệ thuật nữ quyền luận xuất hiện vào khoảng cuối những năm 1960 với những tên tuổi như Judy Chicago, Miriam Schapiro, Martha Rosler, Barbara Kruger, Hannah Wilke…

  • Ngày 8-3 tới, triển lãm “Giá Thánh”- một góc nhìn đặc biệt về tín ngưỡng Thờ mẫu của họa sĩ Trần Tuấn Long sẽ được trưng bày tại Bảo tàng Mỹ Thuật Việt Nam. Đây là triển lãm hội họa về tín ngưỡng Đạo Mẫu đầu tiên sau khi được công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại.

  • Say mê nghệ thuật, đi nhiều, vẽ nhiều, họa sỹ Nguyễn Văn Tỵ có nhiều tác phẩm hội họa giá trị, nhiều đóng góp cho sự phát triển của mỹ thuật Việt Nam...

  • Nếu nói Đỗ Phấn là người nổi bật nhất xét trên khía cạnh vừa vẽ, vừa viết trong giới văn nghệ cũng thấy không ngoa chút nào.

  • KHẢ HÂN

    Nghệ thuật xếp đá là một loại hình nghệ thuật trình diễn được thực hiện qua việc tạo ra sự cân bằng tự nhiên lên trên đỉnh của một viên đá ở nhiều vị trí khác nhau.

  • Cuộc gặp gỡ của thi ca và hội họa đã là một truyền thống ở các nước Á Đông cũng như ở Việt Nam.

  • KHẢ HÂN

    Julie Mehretu, sinh năm 1970  ở Ethiopia, là một nhà họa sĩ, hiện đang sống và làm việc tại New York.

  • KHẢ HÂN

    Nghệ thuật mandala là một loại hình nghệ thuật tiêu biểu của truyền thống Phật giáo Tây Tạng.

  • Ngày 14/12, tại Hà Nội, Hội Mỹ thuật Việt Nam tổ chức kỷ niệm 110 năm ngày sinh họa sỹ Tô Ngọc Vân (15/12/1906-15/12/2016) - một trong những danh họa hàng đầu của nền mỹ thuật Việt Nam hiện đại.

  • Trong các nghiên cứu về danh họa Nguyễn Gia Trí, lác đác có vài nhận xét: Nguyễn Gia Trí chịu ảnh hưởng từ nữ họa sĩ người Pháp Alix Aymé thời cận đại (Mỹ thuật Đông Dương). Vậy Alix Aymé là ai?

  • TUỆ NGỌC

    Robert Rauschenberg sinh năm 1925 tại Port Arthur, Texas, Mỹ, được xem là một trong những nghệ sĩ tiền phong hàng đầu Hoa Kỳ.

  • PHƯỚC VĨNH

    Cách đây tròn 70 năm, năm 1946, họa sĩ Tô Ngọc Vân cùng họa sĩ Nguyễn Đỗ Cung và nhà điêu khắc Nguyễn Thị Kim được Hội Văn hóa Cứu quốc Việt Nam cử vào Bắc Bộ phủ xin vẽ Hồ Chủ tịch.

  • Victor Tardieu (1870 – 1937) thường được nhắc đến với vai trò sáng lập trường Cao đẳng Mỹ thuật Đông Dương. Tuy nhiên, sức ảnh hưởng của ông đến hội họa Việt Nam đầu thế kỷ 20 còn sâu sắc hơn thế.

  • HẠ NGUYÊN  

    Từ ngày 3/9 đến 12/9, danh họa Nguyễn Đại Giang đã về Huế bày tranh nghệ thuật đảo ngược. Một cuộc triển lãm kỳ thú, và cả những hoạt động của ông cũng góp phần làm cho Huế sôi động: vẽ ký họa chân dung cho công chúng, nói chuyện với sinh viên Đại học Nghệ thuật Huế, tặng cho Bảo tàng Mỹ thuật Huế 3 bức tranh, trong đó có bức “Ca Huế trên sông Hương” thật sự tuyệt mỹ …