Nhà “gốm bể học”

15:23 16/07/2008
LÃO THƯ SINHLTS: Trong lúc đề tài cổ vật tìm thấy dưới sông Hương đang râm ran, Tòa soạn nhận được câu chuyện tự thuật hết sức thú vị dưới đây. Nhà “Gốm bể học” đã trên 30 năm “về chơi gốm bể”, vậy mà từ mảnh vườn xưa đầy lu hủ ấy lại có biết bao nhiêu nhân tình thế sự vây quanh nhà nghiên cứu Huế. Đọc câu chuyện này, có những đoạn anh em trong tòa soạn không khỏi tiếc thầm: Giá như mình có thể giúp cho nhà nghiên cứu Hồ Tấn Phan một điều gì đó, bởi vì những mảnh gốm ông kiếm về ấy, có phải ông dành cho riêng ông đâu, mà cho cả vùng văn hóa xứ Huế mà ông đã yêu nó biết bao nhiêu!


Gần đây, trong một cuộc đàm đạo thân mật bên tách trà, lúc câu chuyện đề cập đến những cổ vật trục vớt từ các dòng sông Huế, GS TS KTS Hoàng Đạo Kính vui vẻ góp chuyện bằng câu nói nửa đùa nửa thật: “Anh Phan là một nhà gốm bể học”. Nghe xong, tất cả mọi người trong cuộc đều cười thích thú.
Bản thân tôi cũng rất bất ngờ và thú vị về ý tưởng ngộ nghĩnh, có duyên và khía cạnh nào đó lại đúng với thực tế của câu nói này.
Như chúng ta đã biết, đồ gốm có vai trò rất lớn đối với nhân loại thời tiền sử. Từ lúc xuất hiện, con người đã trải qua một thời gian dài dằng dặc hàng triệu năm, tự cải tạo mình để tiến bộ cho đến lúc họ làm được đồ gốm. Chính đồ gốm báo hiệu nhân loại đã bước sang một giai đoạn mới: Từ thời đại đồ đá giữa qua thời đại đồ đá mới.
Các nhà khảo cổ học cũng thống nhất với nhau rằng, lúc nhân loại bước qua thời đại đồ đồng thau… thì “Đồ gốm vẫn là một trong những tiêu chuẩn tốt nhất để phân loại, xác định niên đại, tìm hiểu nội dung văn hoá khảo cổ. Với khối lượng đồ sộ, hình loại phong phú, tồn tại bền vững không rỉ hỏng, đồ gốm vẫn là quyển lịch vững chắc…”
Thế nhưng, đọc các báo cáo khảo khai quật khảo cổ học và các công trình nghiên cứu thời tiền sử, chúng ta biết hàng vạn, hay hàng chục vạn hiện vật khảo cổ học thu lượm được trong các cuộc khai quật khảo cổ học ở Quảng Bình, Thừa Thiên Huế, Đà Nẵng, Quảng Nam, Quảng Ngãi, Bình Định, Phú Yên, Khánh Hoà v.v… riêng về gốm, hầu hết đều là các mảnh vỡ.
Vậy thì, dù muốn hay không, người ta cũng đành phải dùng những mảnh vỡ đó để nghiên cứu.
Ngoài những hiện vật bằng đá và kim loại, các nhà nghiên cứu đã căn cứ vào hàng vạn mảnh gốm vỡ thu thập từ các bộ sưu tập và khai quật khảo cổ học các di chỉ thuộc văn hoá Bàu Tró để nghiên cứu văn hoá này. Trên cơ sở đó, Phạm Thị Ninh đã thực hiện công trình khoa học “Văn hoá Bàu Tró” (Nxb KHXH, Hà Nội, 2000).
Chúng tôi cũng đã dùng những kiến thức rút ra được sau khi đọc kỹ “Văn hoá Bàu Tró” để góp phần tìm hiểu kỹ hơn những đồ gốm thuộc văn hoá Sa Huỳnh vớt lên từ dưới các dòng sông ở Huế.
Trở lại với đồ gốm trục vớt dưới các dòng sông Huế. Đây mới thật là lý do làm tôi thú vị khi nghe thuật ngữ “gốm bể học”.
Trên dưới 30 năm qua, các “nhà khai quật khảo cổ học dưới nước” ở Huế đã bền bỉ làm công việc này, cho đến lúc các hiện vật khảo cổ học nằm dưới các lòng sông hầu như đã cạn kiệt.
Điều đặc biệt ở đây là các “nhà khai quật khảo cổ học dưới nước” này hoàn toàn không có kiến thức khảo cổ học và có lẽ họ cũng chẳng cần kiến thức gì, họ chỉ cần biết phải vớt những thứ gì có thể đem bán được và bán được càng nhiều càng tốt.
Vậy mà họ lại chịu khó vớt rất nhiều, cả những đồ gốm bể, cả những mảnh gốm bể mới lạ chứ. Cái lạ thứ hai là các tay thu gom lại cũng chịu khó thu nạp những mảnh, đồ bể này.
Cuối cùng những tay thu gom chất những “của nợ” đó từng xe xích lô đầy, đem đến đổ cho tôi. Suy đi nghĩ lại, tôi đành phải bấm bụng trả tiền, cầu may trong đó có thể có vài ba cái gốm bể, mảnh gốm bể thuộc thời tiền Sa Huỳnh hay Sa Huỳnh.
Lần này thì chẳng có chi là lạ nữa, vì nếu tôi không mua thì người thu gom không mua, mà người thu gom chê thì người trục vớt cũng chẳng lượm đồ đó để làm gì, và tôi thì chẳng còn hy vọng có thể gặp được những tiêu bản gốm hiếm quý có giá trị khoa học thời tiền sử (dù bể) để nghiên cứu.
Đã biết bao lần tôi phải xiểng liểng vì những đồ bể này. Các tay thu gom lâu ngày đã thành tinh, biết mình cần, về sau không chở bằng xe mà nắm từng cái một đem đến hô là đồ “độc” với giá lên tới đọt. Nếu quá cần thì đành phải xuống giọng liều chết mà mua, và rất nhiều lần đành để nó “một đi không trở lại”, để lại một nỗi ngậm ngùi không quên.
Một cái khó khác nữa là các con buôn tìm cách mua chận với giá cao gấp mấy lần, đem về mài dao ngồi đợi. Nếu mình léng phéng cả gan vác mạng tới thì sẽ “chặt đẹp” không chút thương tiếc, nếu chịu không nổi thì đành nuốt bụng mà về.
Kể ra theo đuổi những đồ gốm bể này cũng có lắm buồn vui. Có một lần, tôi mua được một cái “om bó chiếu”, xin hiểu đây là “thuật ngữ” của giới buôn đồ cổ vỉa hè Trần Hưng Đạo, gần cầu Trường Tiền và đình Thương Bạc, dùng để gọi những nồi đất có hoa văn (bất kể dạng nào: hoa văn thừng, chải, khắc vạch, sóng, ô trám lồng, in ô vuông…), thậm chí cả những nồi đất trơn không hoa văn, mà có hình dáng tương tự, những nồi đất này thuộc nền văn hoá Sa Huỳnh ở các giai đoạn… Tôi đem chiếc nồi đó về nhà chưa được bao lâu thì có người về lấy lại, với lý do là đã mua trước rồi, để rồi sau đó chấp trả gấp đôi cho người bán. Thôi thì thôi, tôi đành lấy lại tiền, chứ chẳng lẽ lại cãi chày cãi cối với người ta. Vì cái nồi đất này tôi đã phải đi đi lại lại, thương lượng hơn hai năm trời mà vẫn không kết quả. Có lẽ, họ để bán cho người khác tiện hơn, bán cho tôi với giá gấp mấy chục lần thì coi sao được.
Nên chăng, cũng phải trày vi tróc vảy như vậy mới càng thấm say mê hơn. Biết đâu?
Lần này, bất ngờ GS Hoàng vui vẻ phong cho tôi danh hiệu “nhà gốm bể học”, càng nghĩ tôi càng thấy thú vị. Xin chân thành cám ơn vậy!
L.T.S

(nguồn: TCSH số 233 - 07 - 2008)

Đánh giá của bạn về bài viết:
0 đã tặng
0
0
0
Bày tỏ cảm xúc Mã QRCode
Bình luận (0)
Bạn đọc nhiều
Tin nổi bật
Di tích gốm Long Thọ

Di tích gốm Long Thọ

Súng thần công tại cố đô Huế

Súng thần công tại cố đô Huế

Xem thêm

  • Thêm 8 đạo sắc phong cổ quý hiếm liên quan đến Thái úy Tô Hiến Thành

    Sáng nay, 10-7, ông Lê Bá Hạnh, Phó Giám đốc Bảo tàng tỉnh Hà Tĩnh cho biết, vừa phát hiện tại đền Thượng (ở làng Vân Hải, xã Cổ Đạm, huyện Nghi Xuân) đang lưu giữ 8 đạo sắc phong bằng văn tự Hán - Nôm cổ quý hiếm thời Nguyễn, liên quan đến nhân vật lịch sử thời Lý, Thái úy Tô Hiến Thành.

  • Giữ gìn tượng Phật: Cuộc đào bới lớn của Afghanistan

    Gần nửa giờ lái xe từ thủ đô Kabul, tỉnh Logar, phía đông nam thủ đô Kabul, được coi là một trong những nơi nguy hiểm nhất ở Afghanistan. Nó gần khu vực Waziristan biến động của Pakistan, nơi các chiến binh vũ trang tự do qua lại nơi biên giới.

  • Sưu tập được 49 hiện vật bằng vàng của nền văn hóa Óc Eo

    Trong ba lần khai quật (các năm 1993, 2009 và năm 2013) tại khu Di tích lịch sử-văn hóa-khảo cổ đặc biệt Gò Tháp thuộc xã Tân Kiều, huyện Tháp Mười, tỉnh Đồng Tháp, Bảo tàng tỉnh Đồng Tháp đã thu được 49 hiện vật bằng vàng của nền văn hóa Óc Eo.

  • Phát hiện văn bản An Nam quốc thư đầu tiên có ấn triện của chúa Nguyễn năm 1601

    VÕ VINH QUANG

    An Nam quốc thư là hệ thống văn thư ngoại giao rất quan trọng giữa nước ta và Nhật Bản thế kỷ XVI - XVII, thường xuyên được giới nghiên cứu quan tâm tìm hiểu.

  • Cầu Trường Tiền có từ lúc nào?

    HỒ TẤN PHAN - NGUYỄN THỊ NHƯ TRANG

    Chúng tôi đọc một cách thú vị bài "Lại nói chuyện cầu Trường Tiền" của Quách Tấn đăng trên Tạp chí Sông Hương số 23.

  • Chuẩn bị khai quật khảo cố tại Hang Diêm, Thanh Hóa

    (SHO) Bộ VHTTDL vừa ban hành Quyết định cho phép Sở VHTTDL tỉnh Thanh Hóa phối hợp với Viện Khảo cổ học khai quật tại Hang Diêm, xã Thành Yên, huyện Thạch Thành, tỉnh Thanh Hóa trong thời gian từ 21/11 - 02/12/2013 trên diện tích là 20m2.

  • Không có địa danh về lăng mộ Quang Trung trong bài thơ “Kiến quang trung linh quỹ” của Lê Ôn Phủ

    ĐINH VĂN TUẤN

    Giữa lúc các nhà nghiên cứu sử học đang sôi nổi, tranh biện về cuộc tìm kiếm di tích lăng mộ Quang Trung nhưng vẫn chưa tìm ra bằng chứng xác thật thì bất ngờ trên Tạp chí Xưa & Nay năm 2005(1), hai nhà nghiên cứu Hồng Phi và Hương Nao đã phát hiện và công bố một bài thơ chữ Hán Kiến Quang Trung linh cữu được chép trong Nam hành tạp vịnh tập 2 của bản chép tay Liên Khê di tập do danh sĩ Thanh Hóa là Lê Ôn Phủ(2), hiệu là Liên Khê (1771 - 1846) trước tác.

  • Đi tìm ý nghĩa thực của đám cưới Huyền Trân

    HỒ TRUNG TÚ

    Trong lịch sử mối quan hệ Việt Chăm có một thời kỳ vô cùng đặc biệt, đó là giai đoạn cùng nhau hợp tác chống lại quân Nguyên Mông.

  • Tìm thấy bản thảo bài thơ “Trùng cửu nhật hữu hoài”

    HỒ VĨNH

    Mới đây trong quá trình sưu tầm tư liệu Hán Nôm tại Cố đô Huế, chúng tôi tìm thấy một bản thảo chữ Hán viết dưới đời vua Bảo Đại.

  • Đi tìm kho báu Hoàng tộc Chăm trên đất Nam Tây Nguyên

    KHẮC DŨNG

    Việc ông Đăng Thanh (86, Hoàng Diệu, Đà Lạt, Lâm Đồng) “tuyên bố” mua được một tấm xà rông của vua Chăm khiến chúng tôi phải “vào cuộc” truy tìm nguồn gốc của món hiện vật này. Cũng nói thêm, ông Đăng Thanh là hội viên CLB UNESCO Nghiên cứu bảo tồn cổ vật Việt Nam tỉnh Lâm Đồng (Club for antique research and collection in Lam Dong), một trong những người chơi đồ cổ khá nổi tiếng ở Lâm Đồng. Từ tấm xà rông mà ông Thanh cho rằng “của hoàng tộc Chăm”, chúng tôi về xã Pró (huyện Đơn Dương, tỉnh Lâm Đồng) để tiếp cận với một số gia đình, dòng họ có quan hệ với “vua Chàm” xưa kia.

  • Ký ức Hoàng Sa

    LTS: Theo thông báo của Hội đồng chung khảo Giải Báo chí Quốc gia 2012, phim tài liệu “Ký ức Hoàng Sa” của nhà báo Bảo Hân - Trung tâm Truyền hình Việt Nam tại Huế, cộng tác viên của Tạp chí Sông Hương - là tác phẩm báo chí duy nhất của Thừa Thiên Huế được Giải Báo chí Quốc gia trong năm nay. Sông Hương xin giới thiệu nội dung kịch bản của phim tài liệu này và chúc mừng tác giả được giải.

  • Nhận diện con rồng Việt Nam

    LÊ QUANG THÁI

    Trong 12 con giáp giữ vai trò "hành khiển" điều hành vòng quay ngày tháng, con rồng là linh vật khác hẳn với 11 loài còn lại mang tính cách hiện thực rõ nét.

  • Chuyện Rồng năm Nhâm Thìn

    ĐẶNG TIẾN

    Rồng là một linh vật tưởng tượng, chỉ có trong huyền thoại hay truyền thuyết, nhưng lại là một hình ảnh quen thuộc trong tâm thức người Việt Nam.

  • Tìm thấy di tích thời Tây Sơn vùng phụ cận Huế

    PHAN THUẬN ANTrong suốt nửa đầu thế kỷ 19, nhất là vào đầu thời Gia Long (1802 - 1820), nhà Nguyễn đã cố tình giết sạch, đốt sạch, xóa sạch tất cả con người, di tích, sách vở và mọi thứ khác của nhà Tây Sơn.

  • Phát hiện văn bản Hán Nôm cổ cách đây 546 năm tại Phong Điền Thừa Thiên Huế

    NGUYỄN THẾPhong Điền là huyện nằm ở phía bắc của tỉnh Thừa Thiên Huế, vùng đất mang nhiều dấu ấn lịch sử văn hóa của các thời kỳ. Sự kiện đáng ghi nhận gần đây là việc tìm thấy trống đồng cổ Đông Sơn có niên đại từ thế kỷ 2- 1 trước công nguyên, di tích văn hóa Chăm Pa, văn hóa Việt cổ... đã tạo sự quan tâm đặc biệt của các nhà nghiên cứu lịch sử trong và ngoài nước.

  • Tìm thấy tấm bia cổ “Long Khiêm sơn”

    HỒ VĨNHMới đây trong đợt khảo sát thực địa tại vùng đồi núi thuộc thôn Trường Đá, xã Thủy Biều, thành phố Huế, chúng tôi đã tìm thấy một tấm bia cổ nằm bên ngoài Khiêm lăng (lăng Tự Đức) khoảng 1 km về phía Tây Bắc.

  • Vài suy nghĩ về loại hình và sự phân bố của hệ thống giếng cổ trong kiến trúc cung đình Huế

    PHAN THANH HẢITrong ca dao xứ Huế, hình ảnh chiếc giếng cổ từ lâu lắm đã đi vào chuyện tình yêu đôi lứa, trở thành biểu tượng để người ta đem làm vật nguyện thề:Nước giếng Hàm Long đã trong lại ngọtAnh thương em rày có Bụt chứng tri

  • Cố đô Huế qua cái nhìn khảo cổ học

    VŨ QUỐC HIỀNQuần thể kiến trúc Cố đô Huế là một di sản văn hoá có giá trị to lớn của Thừa Thiên Huế nói riêng và của Việt Nam nói chung. Giá trị di tích đó thể hiện ở cả văn hoá vật thể và phi vật thể mà bất cứ ai trong chúng ta cũng đều có thể nhận biết được.

  • Sông Hương - một tiềm năng về khảo cổ học dưới nước

    NGUYỄN TUẤN LÂMSông Hương - một bộ phận cấu thành của văn hoá Huế đã và đang chứng kiến những bước thăng trầm của Cố đô Huế xưa cũng như đời sống hàng ngày của xứ Huế hiện nay. Dòng sông thơ mộng, ngọt ngào này chắc chắn đang nắm giữ nhiều bí ẩn của vùng đất lịch sử này mà nếu khai thác những bí ẩn đó có thể là những bổ sung quan trọng cho kho tàng lịch sử, văn hoá Huế.

  • Những cổ vật bằng đồng của Huế trước thời kỳ Phú Xuân

    PHAN THANH HẢIVới chủ đề “320 năm Phú Xuân - Huế, nghề truyền thống – bản sắc và phát triển”, Festival nghề truyền thống Huế 2007 sẽ diễn ra từ ngày 8-6 đến 10-6-2007, tập trung vào các nghề chạm khắc, đúc đồng và kim hoàn ở Huế và khắp đất nước.Sông Hương góp thêm một tiếng nói để tôn vinh nghề đúc đồng của Huế thông qua việc trình bày và đánh giá một số cổ vật đồng tiêu biểu của thời kỳ trước Phú Xuân hiện còn được lưu giữ để giúp bạn đọc có cái nhìn đầy đủ hơn về lịch sử phát triển và những thành tựu của nghề đúc đồng xứ Huế.

    • 1 2 3 4 5
Bạn đọc nhiều