NGUYỄN QUANG HÀ
Chừng 9 giờ tối anh em du kích ra đón chúng tôi ở nghĩa trang làng.
Minh họa: TÔ TRẦN BÍCH THÚY
Tâm hỏi:
- Đêm nay bọn lính địch không về à?
Một anh du kích đáp:
- Giờ này chúng chưa về là chúng không về nữa rồi.
Du kích Hàng nói:
- Mạ Bảy đang chờ các anh trong ấy.
Thế là chúng tôi theo du kích vào ấp, đến nhà mẹ Bảy.
Vừa vào cổng, thấy mẹ Bảy đang dọn mấy mâm cơm ra giữa sân (mâm nào cũng có một đĩa thịt to). Anh Tâm chào mẹ rồi hỏi ngay:
- Ôi sướng quá, đêm nay mẹ cho chúng con ăn thịt à?
Mẹ cười cầm tay từng đứa rồi nói ngay:
- Sáng nay mạ đi chợ về, tới cổng ấp, thì có một nhóm lính đang lật thúng kiểm tra hàng của bà con mua về. Thấy thúng của mạ gạo nhiều, lại có cả một xâu thịt, một tay tuồng trưởng nhóm (hình như người nơi khác tới) hỏi:
- Nhà bà 5 người sao mua gạo thịt nhiều thế, chắc mua cho bọn VC hả?
- VC là chi? Nhà tui hôm ni có kỵ, phải mời họ tộc và cả xóm giềng nữa eng ạ. Có việc họ đã mời mình, chừ nhà mình có việc lại không mời họ, ngó răng đặng eng ơi.
Đúng, buổi trưa chúng đến tận nhà kiểm tra thật. Nhà hôm ni không có kỵ nhưng mạ vẫn sửa soạn đặt mâm cúng lên bàn thờ. Mạ lên tiếng mời:
- Mời các ông ở lại dự đám kỵ với gia đình nhà tui.
Chúng từ chối, ra đi, không quay lại nữa…
Kể xong, mạ quay sang phía chúng tôi, bảo:
- Bây giờ mạ mời các con.
Ăn xong, anh em chúng tôi xin phép mẹ ra thăm các gia đình cơ sở.
Mạ dặn:
- Bữa sáng khoan vội ăn ở mô cả, về đây mạ nuôi, rồi ra hầm bí mật.
Mẹ Bảy là vậy đó. Không có dân làm sao cán bộ nằm vùng có thể sống được.
Một chuyện kể về mẹ, chúng tôi không bao giờ quên.
Sau chiến dịch Mậu Thân, bọn địch biết mối quan hệ thương yêu, đùm bọc, liên hệ chặt chẽ giữa cán bộ cách mạng và người dân, nên chúng đã thực hiện kế hoạch “Ấp chiến lược”. Chúng bắt dân đẵn tre, rào làng, hô hào dân phải “xây dựng làng chiến đấu”.
Cũng từ đó, chỉ có duy nhất một đường vào làng, đó là cổng làng, luôn có người canh gác. Đêm chúng lại cho lính về tuần tra, ai ra vào làng đều bị kiểm soát nghiêm ngặt.
Đêm, khi dân trong ấp tắt đèn, nằm im, hàm nghĩa là lính địch không về. Còn ngược lại, có lính về, cả làng thắp đèn sáng trưng, ấy là dấu hiệu bí mật báo cho quân giải phóng biết. Hoạt động cách mạng thật rất khó khăn…
Đêm ấy, bộ đội về, làng như đang ngủ yên bình, không một ánh đèn, anh em nằm từng nhóm ngoài hàng rào ấp chiến lược, chờ du kích ra thông tin mới vào sâu hoạt động.
Có một tiểu đội lính địch đang vào vườn mẹ Bảy. Mẹ đem đèn ra đánh diêm, định thắp đèn lên, nhưng tay tiểu đội trưởng giơ súng ngăn lại, kiêu căng nói với mẹ: “Để chúng tôi bắt sống bọn Việt Cộng cho bà xem”.
Mẹ Bảy quan sát chúng phân chia nhóm, mỗi nhóm gác một góc, súng lên đạn sẵn sàng, nếu cần nổ súng ngay.
Mẹ Bảy ngồi một chỗ mà nghe mồ hôi chảy tràn trên trán, trên mặt, mẹ lo, tình hình này anh em mình mở rào vào ấp, đi vào các nhà cơ sở, rất dễ cụng đầu với lính địch. Mẹ lo quá, vì chắc chắn không phải chỉ một nhà mẹ, mà cả làng, đều bị kiểm soát. Mẹ chưa tìm ra cách nào để báo cho quân giải phóng biết trong ấp có địch.
Chợt trong đầu mẹ lóe lên một ý nghĩ, mẹ đi lấy ấm, đổ nước vào, tên tiểu đội trưởng hỏi mẹ:
- Bà định làm gì đó?
Mẹ nói:
- Khách tới nhà, chủ phải mời trà mới phải đạo, tui xin phép đi nấu nước mời các ông uống.
Không hiểu được ý của mẹ, tên lính gật đầu đồng ý.
Vào bếp, mẹ cho bếp cháy lên ngay, đồng thời cầm ngay túm lửa nhỏ, giả vờ đi tìm gì đó trong nhà. Thấy im lặng, trong tích tắc, mẹ đưa túm lửa lên mái nhà, nhà bùng cháy.
Mẹ không ngờ tên tiểu đội trưởng vừa phát hiện ra hành động đốt nhà của mẹ, lập tức rút dao găm chém vào tay mẹ, máu chảy đầm đìa. Mẹ gọi ngay con gái đầu lòng đến băng vết thương cho mẹ, may tay mẹ không bị gãy.
Trong ấp, lúc đó, không hiểu sao, lính rầm rập kéo nhau bỏ ra khỏi làng… Chắc cho đến lúc ấy, tên tiểu đội trưởng mới hiểu ý đồ báo tin cho VC của mẹ, nên không thèm chữa cháy, cho quân rút khỏi nhà mẹ Bảy với ánh mắt hằn học, đe dọa...
Hàng xóm thấy cháy, vội vàng chạy đến dập lửa, nhưng căn bếp của nhà mẹ Bảy đã hoang tàn.
Một lúc sau, đợi lính đi xa khuất, hàng xóm ra về, du kích mới ra đưa bộ đội vào ấp. Họ kể cho anh Tâm nghe toàn bộ chuyện vừa xảy ra.
Anh Tâm dẫn một nhóm bộ đội vào gặp mẹ, anh nói ngay:
- Nếu không có sáng kiến của mẹ thì một là lũ chúng con nằm ngủ ngoài đồng làng, hai là bị chúng bắn ám sát cả loạt rồi.
Anh Tâm sau khi bảo anh y tá làm dịu vết thương cho mẹ, đã bàn ngay với du kích: rằng ngay ngày hôm sau, các gia đình góp tre, giúp sửa nhà bếp của mẹ Bảy thật đàng hoàng.
Quay sang đồng đội của mình, anh Tâm tâm tình:
- Bác Hồ nói: “Nếu không có dân liệu chúng ta làm được gì”. Ngay cả trước cái chết dân chẳng đã cứu chúng ta rồi đó sao?
N.Q.H
(SHSDB42/09-2021)
BỬU Ý
Ngược dòng thời gian, nhẩm tính lại, tôi gặp Nguyễn Đức Sơn lần đầu tiên lúc nào? Chắc hẳn là dịp tôi làm thư ký tòa soạn cho tạp chí Mai.
Kỷ niệm 75 năm Cách mạng tháng Tám (19/8/1945 - 19/8/2020) và Quốc khánh (2/9/1945 - 2/9/2020)
MAI AN NGUYỄN ANH TUẤN
PHI TÂN
Làng Đại Lộc quê tôi cách biển không xa, nhưng người làng tôi không một ai biết đi biển đánh cá. Nghề đi biển là của những người đàn ông làng biển.
LÊ QUỐC HÁN
Huy Cận (31/5/1919 - 19/2/2005) là một trong những nhà thơ xuất sắc trong phong trào Thơ Mới (1939 - 1945). Nhiều nhà phê bình xếp ông cùng với Xuân Diệu, Nguyễn Bính và Hàn Mặc Tử vào hàng “tứ bất tử” trong thi ca Việt Nam của thời kỳ này.
BÙI KIM CHI
Tôi rời trường xưa, Đại học Sư phạm Huế chạm ngưỡng 50 năm. Bàng hoàng. Xao xuyến. Thuở vàng son của những tháng năm cũ vẫn lặng lẽ theo tôi, giao cảm tuyệt vời.
NGUYỄN XUÂN HOA
NGUYỄN KHẮC PHÊ
Sáu chục năm trước, tôi chỉ là người hoạt động văn nghệ “tay trái”, vì “tay phải” còn lo làm công ăn lương. Sau khi rời ngành giao thông 1974 cho đến lúc về hưu năm 1999, thì làm văn nghệ cả hai tay!
DƯƠNG PHƯỚC THU
Theo báo Quyết Chiến, Cơ quan Thành bộ Việt Minh Thuận Hóa, về sau là của Việt Minh Nguyễn Tri Phương (bí danh của tỉnh Thừa Thiên), do nhà báo Vĩnh Mai (bí danh và cũng là bút danh của Nguyễn Hoàng) làm chủ bút; các nhà báo Nguyễn Đức Phiên, Vĩnh Hòa, Nguyễn Cửu Kiếm kế nhau làm quản lý và trị sự.
TRẦN NGUYÊN HÀO
Bác Hồ là người khai sinh ra nền báo chí cách mạng Việt Nam, là người sáng lập và linh hồn của nhiều tờ báo vô sản đầu tiên trong lịch sử báo chí ở nước ta và trên thế giới.
Kỷ Niệm 130 Năm Ngày Sinh Chủ Tịch Hồ Chí Minh (19/5/1890 - 19/5/2020)
VÕ VÂN ĐÌNH
PHẠM XUÂN PHỤNG
Về quê mẹ là về quê nội của mạ mình, tức là làng Tân Xuân Lai thuộc xã Quảng Thọ, huyện Quảng Điền, tỉnh Thừa Thiên Huế. Còn “Quê Mẹ” là nhan đề một bài thơ của Tố Hữu viết về quê hương mình (cả quê nội lẫn quê ngoại), mà địa danh đại diện trong bài là Huế: “Huế ơi! Quê mẹ của ta ơi!”
Kỷ niệm 45 năm ngày thống nhất Đất nước (30/4/1975 - 30/4/2020)
PHONG LÊ
ĐÔNG HÀ
Người ta mỗi ngày thường hay nhìn tới để đi, nhưng cũng nhiều lúc, chọn cho mình một góc riêng tư, lại thường nhớ về những nỗi nhớ.
XUÂN CỬU
Kỷ niệm 45 năm ngày giải phóng Thừa Thiên Huế
BÙI HIỂN
Giữa năm 1949, lúc ấy tôi đang là ủy viên kiểm tra sở thông tin tuyên truyền liên khu IV, ông Hải Triều gợi ý tôi nên đi công tác một chuyến vào vùng tạm chiếm Bình Trị Thiên.
LÊ QUANG THÁI
Nhà thơ Nguyễn Khoa Vy (1881-1968) ở làng An Cựu, phủ Thừa Thiên, bút hiệu Thảo Am, đã sáng tác bài thơ Đường luật thất ngôn bát cú theo hạn mỗi câu có tên một con thú.
ĐỖ QUÝ DÂN
Có lẽ tất cả những ai lớn lên ở Việt Nam đều biết đến nước mắm. Và đây chỉ là một câu chuyện. Một câu chuyện có chút liên quan đến nước mắm. Câu chuyện này cũng liên quan đến một người đàn bà được hoặc bị người ta gán cho cái tên Nước Mắm, hoặc Mắm, nếu người ta lười, chỉ muốn dùng một chữ để cho tiện gọi tên.
HỒ NGỌC DIỆP
Rất nhiều nhà viết sử, làm văn ao ước một lần được Bác Hồ tiết lộ một chút đời tư, nhưng may mắn đó chỉ thuộc về một người, đó là cố Anh hùng Lao động thời kỳ đổi mới, nhà nghiên cứu, nhà báo, nhà văn Sơn Tùng.
CHÍ QUANG
Tết Nguyên đán là ngày lễ hội lớn nhất trong năm của toàn dân tộc. Những nghi lễ, tập tục ngày Tết biểu hiện đậm nét văn hóa Việt Nam, chứa đựng tổng thể văn hóa tâm linh, văn hóa ứng xử, văn hóa giao tiếp, văn hóa nghệ thuật trong đời sống.