Giai thoại: Buồn vui Phùng Quán

15:38 04/02/2009
XUÂN TÙNG          Chòi trống im lìm, khách ngẩn ngơ          Bình khô, rượu cạn, điếu chăng tơ          Bao giờ điếu lại reo êm ái          Nhà rộn tiếng cười, ấm giọng thơ...

Bà Vũ Bội Trâm bên tủ sách Phùng Quán



"Cậu này viết sai chính tả nhiều quá"


Năm 1954 được phân công vào Sầm Sơn đón tù chính trị của ta do địch trao trả cùng các anh Mai Ngữ, Hoài Giao, Tất Đạt; xúc động trước những câu chuyện do các tù chính trị kể, Phùng Quán muốn viết một cái gì đó. Và ông đã viết "Những chuyện ở Côn Đảo". Viết chưa xong, thì Phùng Quán ra Hà Nội và gặp anh Vũ Tú Nam, lúc đó đang phụ trách tờ Sinh hoạt Văn nghệ Quân đội (tiền thân tạp chí Văn nghệ Quân đội) và được giữ lại để hoàn thành tập tiểu thuyết. Hơn một tháng sau, tập "Những câu chuyện ở Côn Đảo" hoàn thành, Vũ Tú Nam đọc thích quá và bỏ công sửa chữa để trở thành "Vượt Côn đảo" đưa Tổng cục Chính trị in hàng vạn cuốn phát về cho các đơn vị, tác giả không có thù lao. Sau đó, Nhà xuất bản Quốc gia in lại bốn lần với hàng vạn bản nữa và tác giả nhận tới bốn triệu rưỡi tiền nhuận bút (tính theo giá gạo lúc bấy giờ thì được khoảng 18 tấn). Số tiền to lớn đó Phùng Quán đem mua tặng bạn bè mỗi người một chiếc xe đạp, và riêng cho mình một đồng hồ Omêga Automatic giá 25 vạn bạc nhưng vài ngày sau đó thì đánh mất ở nhà tắm tập thể. Kỷ niệm Phùng Quán nhớ nhất, là khi Vũ Tú Nam đọc "Vượt Côn Đảo" và kêu lên "Cậu này viết hay lắm, nhưng sai chính tả nhiều quá", và Phùng Quán cười bảo: "Em từ lưng trâu nhẩy lên Trung đoàn, có học hành gì mấy đâu anh”.

Vọng ba lâu

Dù đã có "Vượt Côn Đảo" nổi tiếng, nhưng cả đời Phùng Quán luôn gặp tai họa lận đận, không có chốn trú thân. May lấy được cô giáo Bội Trâm, giáo viên dạy văn, trường Chu Văn An ở cạch Hồ Tây, được nhà trường thương tình cho hai vợ chồng tá túc ở một cái kho trước đây là một xưởng trường hoang phế.
Vì quá chật chội, nhất là sau khi sinh con, Phùng Quán bèn nghĩ cách làm một nhà chòi. Phùng Quán đi đó đi đây, xin xỏ và nhặt nhạnh những mảnh ván, khúc gỗ đầu thừa đuôi thẹo về chắp vá, dựng lên một căn gác nhỏ để làm nơi viết lách và tiếp đón bạn bè. Các bạn đến chơi và vui đặt cho căn gác này là "Vọng Ba Lâu"- chòi ngắm sóng Hồ Tây.
Chính nơi "Chòi ngắm sóng" này Phùng Quán đã “đẻ” nhiều tác phẩm "chui"; trong đó có bộ tiểu thuyết Tuổi thơ dữ dội sau này được giải thưởng của Hội Nhà văn Việt Nam, đã dựng thành phim và tác phẩm Dũng sĩ chép còm nổi tiếng cùng nhiều bài thơ đặc sắc, mà bạn bè thường tán thưởng câu: "Nhớ nhau tưới rượu xuống Hồ Tây"

Mượn bút danh

Trong thời gian bị treo bút, Phùng Quán vẫn viết đều và rất nhiều, nào truyện tranh, truyện ngắn, truyện thiếu nhi, thơ và tiểu thuyết... hầu hết đều được in với một bút danh khác. Ví dụ tham gia cuộc thi của Đài phát thanh Mascơva, Phùng Quán đoạt giải nhất truyện ngắn với bút danh Vũ Quang Khải. Hầu hết các truyện tranh ông đều ký tên Thanh Tịnh.
Có một lần, cán bộ biên tập một nhà xuất bản đặt ông viết truyện tranh "Pắc Bó đón Bác về". Ông ký tên Thanh Tịnh. Vì là một đề tài quan trọng, lãnh đạo nhà xuất bản yêu cầu biên tập viên đến gặp tác giả ký hợp đồng, Phùng Quán bèn vội đến thú thực với nhà thơ Thanh Tịnh và nhờ ông giúp đỡ.
Vốn là người đồng hương và trọng tài Phùng Quán, nhà thơ Thanh Tịnh cười bảo:
- Thương em, nhưng lâu nay chẳng giúp được gì. Nay giúp em cái tên thì anh có nề chi!
- Nói xong, Thanh Tịnh ra đường gọi xích lô đến nhà xuất bản để ký vào bản hợp đồng. Và sau này, cũng chính nhà thơ Thanh Tịnh đã mang bản thảo "Dũng sĩ chép còm" của Phùng Quán vào giới thiệu cho Nhà xuất bản Trẻ ở thành phố Hồ Chí Minh in. Đó là một trong những cuốn sách hay viết cho thiếu nhi của Phùng Quán.

Nói dzậy mà không phải dzậy

Năm 1958, đoàn nhà văn Việt Nam đi thực tế lao động ở Thái Bình, gồm có Tô Hoài, Chu Ngọc, Trần Lê Văn, Hoàng Cầm và Phùng Quán, do nhà thơ Hoàng Trung Thông làm tổ trưởng. Tô Hoài kể: Một lần uống rượu say, Hoàng Trung Thông ra về, chân nam đá chân chiêu. Thấy vậy, Phùng Quán sợ Hoàng Trung Thông ngã, nên đưa tay ra nói: “Anh cứ vịn vào vai em cho chắc”. Thông quát: “Ông mà để cho Nhân văn dắt à?” Câu này làm cho Phùng Quán buồn lắm.
Nhưng sau đợt đi thực tế về, Hoàng Trung Thông tìm tới nhà Phùng Quán chơi và uống rượu. Khi rượu đã ngấm, Hoàng Trung Thông lặng lẽ xin tờ giấy trắng và rút bút viết tặng Phùng Quán bài thơ chữ Hán:
            Hạ tiết bằng hữu đáo
            Hồ thâm cổn cổn ba
            Ẩm tửu hữu tri kỷ
            Tuý quá vong hồi gia
(Nghĩa là: Mùa hạ bạn hữu đến/Hồ sâu cuồn cuộn sóng/Uống rượu có tri kỷ/Say quá quên về nhà)
Thì ra, nhà thơ khi đi thực tế lao động thì đứng trên lập trường tổ trưởng, còn thơ văn là bạn tri âm, vì thế mới có thơ tặng Phùng Quán. Lúc này Phùng Quán mới ngộ ra, khi chia tay Hoàng Trung Thông, với câu nói của anh em Nam Bộ: “Nói dzậy mà không phải dzậy”.

Đọc thư vợ

Nhà thơ Nguyễn Trọng Tạo kể rằng: “Thời gian Phùng Quán vào Huế để hoàn thành tập 3 Tuổi thơ dữ dội nhưng viết thì ít mà “ham chơi” thì nhiều, nên đã nhiều tháng mà anh chưa trở ra Hà Nội. Vợ anh, chị Vũ Bội Trâm ở nhà chẳng những nhớ mà còn lo lắng sức khoẻ của anh. Nhân Nguyễn Trọng Tạo vào Huế, chị nhờ đưa cho Phùng Quán một phong thư. Sau khi nhận được thư vợ, Phùng Quán xé ra đọc ngay và tủm tỉm cười. Bạn bè hỏi, thì Phùng Quán đưa bức thư ra chỉ có 4 dòng:
            Chòi trống im lìm, khách ngẩn ngơ
            Bình khô, rượu cạn, điếu chăng tơ
            Bao giờ điếu lại reo êm ái
            Nhà rộn tiếng cười, ấm giọng thơ
Liền đó, Phùng Quán vơ đồ đạc cho vào túi và nhờ Tạo chở ra ga Huế mua vé về Hà Nội trong đêm.
X.T

(nguồn: TCSH số 191 - 01 - 2005)

 

 

 

 

 

Đánh giá của bạn về bài viết:
0 đã tặng
0
0
0
Bình luận (0)
Tin nổi bật
  • TRẦN PHƯƠNG TRÀĐầu năm 1961, hai mươi bốn sinh viên khóa 3 Khoa Ngữ văn Đại học Tổng hợp Hà Nội chuẩn bị thi tốt nghiệp. Bắt đầu từ năm học này, sinh viên khoa ngữ văn phải làm luận án. Mỗi chúng tôi được giao làm một bản khóa luận về một vấn đề văn học, một tác giả hay một trào lưu văn học trong hoặc ngoài nước. Tôi chọn viết về Thanh Hải, Giang Nam, hai nhà thơ quen thuộc của miền Nam hồi ấy.

  • NGUYỄN THỤY KHATôi bắt đầu những dòng này về Thanh khó khăn như chính thời gian dằng dặc Thanh đã đi và sống để tìm đến những thời điểm bấm máy "độc nhất vô nhị", nhưng "khoảnh khắc vàng" mà đời người nghệ sĩ nhiếp ảnh không phải ai cũng có cơ may.

  • NGÔ MINHTrong đội ngũ các nhà thơ Việt hiện đại thế kỷ 20 đang sống ở Huế, có một nữ nhà thơ nổi tiếng thơ hay từ khi mới tuổi hai mươi, suốt mấy chục năm qua luôn được độc giả thơ cả nước ái mộ.

  • THANH THẢONgười dịch Marquez ấy chưa một lần gặp Marquez, dù anh đã từng sang tận xứ quê hương văn hào này.

  • SƠN TÙNGTôi đến sứ quán Việt Nam ở đợi vé máy bay về Bắc Kinh. Phu nhân đại biện lâm thời Tôn Quang Đẩu là bà Hải Ninh phụ trách lưu học sinh sinh viên Việt Nam tại Liên Xô, tôi là đại biểu sinh viên thuộc sự quản lý của bà khi lưu lại Mátxcơva. Cho nên được bà Hải Ninh giúp đỡ tôi như chị gái săn sóc em vậy.

  • VŨ HUẾGiải phóng đã tới năm 78, ba năm sau miền Nam nói chung và thành thị nói riêng, hàng hóa chẳng còn thứ gì “giá rẻ như bèo” (kể cả là nhà, đất). Huống gì tôi không phải hạng có tiền rủng rỉnh (ngoài lương), thành có muốn cái gì cũng khó.

  • PHONG LÊTết Dần năm 1998, vào tuổi 80, bác Kế yếu đi nhiều lắm. Sự thay đổi quá chóng khiến tôi bất ngờ.

  • HOÀNG MINH NHÂNNăm 1992, nhà thơ Lưu Trọng Lư cùng vợ là bà Tôn Lệ Minh vào Đà Nẵng thăm chơi, tôi có gặp. Lúc ấy tôi đang sưu tầm tư liệu về nhà thơ Phạm Hầu. Biết thời còn học ở Quốc Học Huế, nhà thơ Phạm Hầu rất ngưỡng mộ bà Minh, và đã làm nhiều bài thơ tình đặc sắc tặng bà.

  • TRẦN CÔNG TẤNCách nay vừa tròn 47 năm, Lê Minh Ngọc cùng chúng tôi ở chung đơn vị. Sau đó, tôi đi Mặt trận Lào. Minh Ngọc về làm hậu cần rồi đi Bắc Kinh học ngoại ngữ.

  • PHONG LÊTôi được một "cú phôn" mời dự cuộc gặp mặt của một nhóm anh em nhân ngày 20-11 và nhân 40 năm Ủy ban khoa học nhà nước.

  • TRẦN KIÊM ĐOÀNMùa Hè năm 2007, từ Huế chúng tôi chuẩn bị ra thăm Hà Nội lần đầu. Trên ga Huế, chờ chuyến Tàu Đỏ xuyên Việt buổi chiều, nghe một người bạn chưa bao giờ gặp là anh Văn Thành nói trong điện thoại: “Cậu hên quá! Hà Nội đang nắng gắt bỗng dưng hôm qua lại có gió mùa Đông Bắc. Bây giờ Hà Nội như mùa Thu”.

  • NGUYỄN HÀO HẢII. Người tình thứ ba của họa sĩ lớn nhất thế kỷVừa qua ở Paris đã tổ chức cuộc triển lãm bán đấu giá toàn bộ bộ sưu tập Picasso của Dora Maar gây ra một sự huyên náo trong đời sống nghệ thuật ở thành phố họa lệ này sau những tháng ngày im lìm buồn tẻ do ảnh hưởng của những cuộc khủng hoảng toàn cầu triền miên. Cuộc triển lãm này đã làm người ta nhớ lại người đàn bà thứ ba của hoạ sĩ lớn nhất thế kỷ.

  • Lập thân, lập nghiệp ở Pháp nhưng Tiến sĩ Thu Trang vẫn luôn luôn hướng về Tổ quốc. Hơn 10 năm nay bà dành nhiều thời gian, công sức nghiên cứu tiềm năng du lịch Việt Nam, viết sách về du lịch, tham gia giảng dạy ở nhiều lớp đào tạo cán bộ du lịch và ở khoa du lịch của một số trường đại học trong nước. Là một cộng tác viên thân thiết, tên tuổi bà đã thân thuộc với độc giả Tạp chí Sông Hương, thế nhưng ít người đọc được biết người trí thức Việt kiều yêu nước này từng là Hoa hậu Sài Gòn 1955.

  • VÕ MẠNH LẬPÔng Nguyễn Văn Thương xa quê hương làng Vân Thê, Hương Thủy TT.Huế từ hồi còn trẻ. Ông cũng như mọi con người khác, xa quê, thương cha nhớ mẹ. Xa quê là nhớ quê, đậm nét tình bờ dậu, gốc tre làng, hương hoa của đất phảng phất theo suốt chặng đường xa.

  • HOÀNG QUỐC HẢITình cờ và cũng là may mắn nữa, vào Sài Gòn lần này tôi được gặp bà góa phụ Vũ Hoàng Chương, tức bà Thục Oanh ở nhà ông Trần Mai Châu, nơi đường Tự Đức cũ. Nhà ở xế ngôi trường Trần Văn Ơn vài chục mét.

  • LTS: Nhà văn Nguyễn Đắc Xuân là một trong những người cầm bút từ Trường Sơn về đã lao vào việc nghiên cứu lịch sử văn hoá Huế và đã đạt được một số kết quả. Trong số những gì đã đạt được anh thú vị nhất là Chuyên đề Bác Hồ, thời niên thiếu ở núi Ngự sông Hương.

  • HOÀNG CẦMThư gửi người âm (nhớ thi sĩ Đặng Đình Hưng)

  • NGUYỄN KHẮC THẠCHCơn cuồng lũ đã chìm về thủy phủ hơn chục ngày rồi mà những nơi nó đi qua vẫn ngổn ngang, bơ phờ xác họa. Huế vốn là một thành phố sạch đẹp với sương khói mờ nhân ảnh, thế mà giờ đây lại phải thay vào đó bằng rác rưởi, bụi bặm. Khắp phố phường ai nấy đều khẩn trương thu dọn, xử lý nhưng sức người không thể làm kịp cái khối lượng khổng lồ hậu quả thiên tai để lại.

  • HOÀNG PHƯỚCTrận lũ lịch sử đầu tháng 11 vừa qua, Thừa Thiên Huế là tỉnh bị thiệt hại rất nặng cả về người và của cải. Anh em Văn nghệ sĩ may mắn không ai mất mạng, nhưng cũng đã có trên 300 người nhà bị ngập nước, bị sập, bị tốc mái... Một số lớn những kinh sách, thư tịch, sách cổ, tranh ảnh nghệ thuật, hoành phi đối liễn, từ điển các loại, đồ sứ men lam, đàn dương cầm, nhạc cụ dân tộc, phim, máy ảnh, máy ghi hình, bản thảo, tài liệu gốc có giá trị văn hóa lịch sử, hư hỏng ẩm ướt, hoặc bị bùn đất vùi lấp, bị trôi, thiệt hại không thể tính được.

  • HOÀNG MINH TƯỜNGĐi Bình Trị Thiên hè này, tôi có hạnh phúc được hầu chuyện quá nhiều văn nhân nổi tiếng.Nhà văn Nguyễn Quang Hà, nguyên Tổng biên tập Tạp chí Sông Hương, ngay khi vừa đi phá Tam Giang tìm bối cảnh cho bộ phim truyền hình nhiều tập, về đến thành phố, đã tìm đến khách sạn, giao cho hai bố con tôi chiếc honda 86 và hai mũ bảo hiểm. Xăng đầy bình rồi. Cứ thế mà đi. Ông cười hiền từ chỉ hướng cho hai bố con lên đàn Nam Giao và khu đền thờ Huyền Trân Công Chúa vừa mới khánh thành.