“Một mùa đông ở Stockholm” của Agneta Pleijel: một tiểu thuyết độc đáo và đặc sắc

10:35 22/09/2008

BỬU NAM Hình thức lạ lùng gây tò mòTrước hết về mặt hình thức, tiểu thuyết khêu gợi sự tò mò ở người đọc với cách bố trí các tiêu đề in hoa, dày đặc đến hàng trăm suốt tác phẩm, xen lẫn các tiêu đề bằng tiếng Anh “I have been calling for more than an hour... But It's me”...

Và có khoảng vài chục tiêu đề tiếng Anh như vậy..., điều đó làm tăng cảm giác chuộng mới lạ nơi người đọc, mà thoạt đầu khi lướt dọc các trang sách trong tiểu thuyết, ta có ấn tượng cuốn sách như là một thứ phiếm luận đề cập mọi thứ một cách ngẫu nhiên.
Một thế giới nghệ thuật sống động bí ẩn bất ngờ
Nhưng đọc một vài trang, ta không thể dứt ra được, chữ nghĩa của cuốn sách dần dần biến thành một thế giới sống động, đầy bí ẩn và bất ngờ của một tâm hồn, một số phận phụ nữ sống khắc khoải giữa cô đơn và sự tìm kiếm tình yêu, hạnh phúc, ý nghĩa cuộc sống, sự tự chiêm nghiệm và đúc rút một bản lĩnh sống tự chủ, trong một thế giới mà vai trò của “chủ nghĩa nữ quyền” đang khẳng định giữa sự biến động của những năm cuối thế kỷ XX với tấn thảm kịch Sarajero (thuộc Nam Tư cũ) giữa lòng Châu Âu.

Tấn bi kịch riêng tư bi thiết
Nhưng trên hết, điều gây ấn tượng mạnh đối với ta là tấn kịch riêng tư bi thiết của một nhân vật - thiếu phụ trí thức, một giáo sư Đại học vừa là một nhà văn, về tình yêu và hôn nhân giữa đam mê và tỉnh táo, giữa ảo tưởng và vỡ mộng, giữa chịu đựng và nổi loạn, giữa vị kỷ và hướng thiện, lồng vào bi kịch của một tuổi thơ với những vết thương tâm hồn do sự khác biệt, xung đột và chia ly giữa cha và mẹ, những con người có đam mê và tài năng, ước vọng, nhưng không thể đem hạnh phúc cho nhau, không thể hiểu nhau. Ở đó, còn xuất hiện tấn bi kịch trong quan hệ giữa nam và nữ, giữa những người đàn ông trí thức có tài, những Don Juan đáng yêu, tự phụ, bắt cá nhiều tay trong tình yêu một cách ngây thơ và một tâm hồn phụ nữ nhạy cảm, có một bản lĩnh sống thẳng thắn, chấp nhận cả đổ vỡ, thua thiệt để bảo vệ một chút độc lập kiêu hãnh chua chát phẩm giá nữ giới.

Tấn kịch đời tư của một cá nhân trong khoảnh khắc ấy lại là chứa đựng những tia chớp của sự thật vĩnh cửu của con người trong tấn kịch của giới nữ, như I.Lotmann đã từng nói, khi đề cập đến tiểu thuyết của Anna Karenina của Léon Tolstois.
Sự huyền nhiệm của một cách viết độc đáo, cách tân
Tiểu thuyết có sức cuốn hút đặc biệt, phải chăng ở đây có một sự bí ẩn huyền nhiệm của một cách viết, một cách kể độc đáo và cách tân?
Cách viết phân mảnh đầy chất thơ ngẫu hứng
Nếu truy tìm sâu xa sự bí ẩn đó, dần dà ta sẽ nhận ra đó là một cách viết “phân mảnh” đầy chất thơ và ngẫu hứng, phóng túng sống động mà quyến rũ, một cách kể duyên dáng đầy cuốn hút bởi sự bất ngờ thú vị.

Đó là một lối viết vừa tựa như “nhật ký” vừa tự như “tự thuật”, lắp ghép những mảnh cuộc sống, những mảnh tâm trạng, những lớp thời gian đồng hiện lộn xộn trong liên tưởng, những cảm xúc và ấn tượng vụt hiện bất ngờ và mạnh mẽ, những chiêm nghiệm đôi khi thật sâu sắc. Tất cả những sự lắp ghép ấy xoay quanh một tâm hồn phụ nữ, vừa là người kể chuyện, vừa là nhân vật chính, thể hiện kiểu người tự bộc lộ những sâu kín ở tận đáy lòng mình, ở tận sâu thẳm cuộc đời mình, vừa là một kiểu người chiêm nghiệm ý thức và tự ý thức, phản tư những chặng đời mình đã sống.
Tâm điểm của tiểu thuyết là một không - thời gian sống đặc biệt trong đời, một mùa đông khắc nghiệt và gian nan ở Stockholm, nơi nhân vật người thiếu phụ vừa chia tay một cách đau đớn với Jacob, người chồng mà chị rất yêu và một không thời gian hạnh phúc bình yên bất chợt khi nữ nhân vật gặp Em người tình nhân đến từ đất nước Nam Tư cũ, từ thảm kịch chiến tranh sắc tộc ở Sarajero, một người tình mà chị đã có một cuộc phiêu lưu tình ái tình cờ ngắn ngủi qua đêm mười một năm trước như là một sự ngẫu nhiên của số phận hay là sự tất yếu đã chuẩn bị từ một định mệnh, một lời tiên tri của giáo sư Falkhom ở công viên Parque Retiro.

Một câu chuyện tình đan kết với hàng chục câu chuyện, hàng trăm mạch truyện
Điều đặc sắc ở “Một mùa đông ở Stockholm” là tác giả lấy một câu chuyện tình làm tâm điểm để từ đó làm lan tỏa hàng trăm câu chuyện nhỏ qua các lớp thời gian gắn với một đời người thoạt hiện lên trong liên tưởng một cách bất chợt, ngẫu phát. Điều đó tạo một thứ nghệ thuật kết cấu móc xích tài tình nối mạch truyện chính về tình yêu với các mạch truyện phụ về cuộc đời người cha, cuộc đời người mẹ, bi kịch đổ vỡ hôn nhân, các hồi ức, các chuyến đi tạo nên hàng trăm mạch truyện li ti khác thể hiện qua các chủ điểm mà các tiêu đề dày đặc đã gợi lên.
Một cách nhìn, cách nghĩ mang giới tính nữ
Nhưng hấp lực sâu xa của tiểu thuyết đến từ một cách nhìn, cách cảm, cách nghĩ “mang giới tính nữ” về thế giới và về bản thân mỗi con người. Một lăng kính vừa đượm màu sắc độc đáo của một cá tính đầy mạnh mẽ lại vừa yếu đuối, vừa mang nét cảm tính, vừa lại có chiều sâu suy tư của giới nữ đặc biệt về người đàn bà với biểu tượng “vết rách, vết rách sâu hoắm rạch ngang qua địa lý người đàn bà như một hẽm núi sâu từ thế kỷ này đến thế kỷ khác” (trang 54), về người đàn ông “Cuộc chạy trốn của đàn ông khỏi đàn bà, chạy từ người đàn bà này đến người đàn bà khác, chạy đi chạy lại giữa những người đàn bà” (trang 53), về người cha, người mẹ, con cái...

Các leitmotiv trở đi trở lại tạo nên tính chỉnh thể
Tiểu thuyết có cách viết “phân mảnh” đầy ngẫu hứng và chất thơ nhưng vẫn dính kết trong một chỉnh thể cấu trúc mang nhạc tính bởi sự sử dụng những “leitmotiv” trở đi trở lại qua 3 phần của tiểu thuyết đan bện các câu chuyện chính, câu chuyện phụ thứ nhất, thứ hai, thứ ba... tạo thành một chỉnh thể thống nhất óng ánh những niềm đau, những hạnh phúc...
Và cách viết này thoạt đầu làm cho tiểu thuyết vỡ vụn ra hàng trăm chủ điểm một cách ngẫu phát như quan niệm của người viết. “Viết: giữ lại một vỉa khoảnh khắc, dấu vết của chúng, trước khi ánh sáng làm tắt ánh sáng. Đi tìm những mối liên hệ mà có lẽ chúng không tồn tại... cái khó nhất là tránh sa vào những dự định” (trang 13) nhưng chính ở đây, nhờ sự nối kết ngầm như thế, lối viết này tạo nên sự đặc sắc và độc đáo của cách trần thuật.

Cách viết phân mảnh, ngẫu hứng đan bện với các leitmofif trở đi trở lại (các hình ảnh, các câu nói, các không gian...) lại lồng vào cách viết nữ tính (écriture féminine), chính ở đây tạo nên lực hấp dẫn.
Sự đa dạng của các cái tôi kể trong các lớp thời gian
Cấu trúc trần thuật ở đây là cấu trúc của cái tôi kể trong các lớp thời gian. Đó là nhiều “cái tôi” trong một “cái tôi” theo dòng chảy cuộc sống, có cả cái tôi “tiềm thức và vô thức”, thể hiện qua các giấc mơ, các ám ảnh cũng trở đi trở lại trong tiểu thuyết.
Cấu trúc các tầng bậc trần thuật gắn với cấu trúc các lớp thời gian nghệ thuật đan xen giữa hiện tại và các lớp quá khứ, giữa ba giấc mơ và hình tượng tiên tri giáo sư “Falkhom” về các mối tình. Sự đi về lại giữa hiện tại và các lớp quá khứ hồi tưởng bất chợt, giữa các giấc mơ, lời tiên tri, các biểu tượng tạo nên một nghệ thuật trần thuật đặc sắc.

Một mối tình liên và xuyên văn hoá
Các lời thoại chấm phá bằng tiếng Anh cũng tạo nên một nét nhấn của mối tình “liên và xuyên văn hóa”, đan kết giữa thế giới bình yên và thế giới chiến tranh, giữa đàn ông và đàn bà, giữa con người dân tộc này và dân tộc khác, tạo ra một nét lạ hóa và giọng điệu đối thoại đặc sắc.
Một tiểu thuyết có đóng góp cho nền tiểu thuyết nữ thế giới
“Một mùa đông ở Stockholm” là một tiểu thuyết hay, có giá trị, đặc biệt về cách viết, về nghệ thuật trần thuật có tính cách tân, mới lạ. Theo tôi, đây là một trong những tiểu thuyết có đóng góp vào nền văn học Thụy Điển, cũng như nền tiểu thuyết “nữ” thế giới.
B.N

(nguồn: TCSH số 226 - 12 - 2007)

Đánh giá của bạn về bài viết:

0 đã tặng

Bày tỏ cảm xúc Mã QRCode

Bình luận (0)

Tin nổi bật

Ngô Minh - “Người của công chúng”

MAI VĂN HOAN (Giới thiệu các tác giả thuộc chi hội nhà văn Việt Nam tại Huế)Ngô Minh là một trong những nhà văn Việt Nam ở Huế được Đài truyền hình Cáp Việt Nam chọn giới thiệu tới 45 phút trong chương trình “Người của công chúng”. Tôi cũng được mời nói đôi lời về anh. Với tôi, Ngô Minh là người làm việc “tới số” và chơi cũng... “tới số”!
Một kiếp bên trời

PHẠM XUÂN NGUYÊNCùng một kiếp bên trời lận đận (Bạch Cư Dị - Tỳ bà hành)Nhà văn Bùi Ngọc Tấn vừa cho ra mắt tác phẩm Rừng xưa xanh lá (Mười chân dung văn nghệ sĩ) tại Nhà xuất bản Hải Phòng (1/2003).
Thư gửi tổng thống Mỹ Richard M. Nixon - Những dòng chữ cuối cùng của chủ tịch Hồ Chí Minh

TÔ VĨNH HÀNhững trang viết sau cùng của một con người luôn luôn là điều thiêng liêng và không bao giờ hết bí ẩn. Vì sao lại dùng từ ấy chứ không phải là chữ kia; đề cập đến cái này chứ không phải là cái khác..? Rất nhiều câu hỏi sẽ đến với người đọc khi trước mắt ta là những ý tưởng hiện hữu sau cùng của một đời người - đặc biệt ở con người vĩ đại như Chủ tịch Hồ Chí Minh. Hồ Chí Minh là cái tên mà mỗi người Việt lúc đọc hay nói, không chỉ diễn đạt một quan niệm gần như vô hạn của nhận thức, mà hơn nhiều thế nữa - là âm sắc tuyệt vời của sự kết tụ những tinh hoa quý giá nhất của trái tim mình.
Đất nước "Rũ bùn đứng dậy sáng loà" qua cái nhìn của nhà thơ Nguyễn Đình Thi

NGUYỄN TỐNGQuê hương đất nước và con người luôn có mối quan hệ gắn bó chặt chẽ, tác động qua lại lẫn nhau trong suốt chiều dày của lịch sử dựng nước và giữ nước. Nó tự nhiên chan hoà đến mức như cá bơi quẫy giữa đại dương, chim tung cánh vô tư giữa bầu trời bát ngát. Đến lúc nào đó, khi con người rơi vào cảnh cá chậu chim lồng, tình cảm, ý thức về đất nước thiêng liêng mới trở nên ám ảnh day dứt.
Huyền thoại, sự thật và tiểu thuyết

NGUYỄN KHẮC PHÊ (Đọc “Thân Trọng Một – con người huyền thoại” của Nguyễn Quang Hà)Đã từ lâu, tên tuổi anh hùng Thân Trọng Một trở nên thân quen với mọi người, nhất là với quân dân Thừa Thiên Huế; những “sự tích” về ông đã thành truyện “truyền kỳ” trong dân chúng và đã được giới thiệu trên nhiều sách báo. Tuy vậy, với “THÂN TRỌNG MỘT – CON NGƯỜI HUYỀN THOẠI”, lần đầu tiên, chân dung và những chiến công của ông đã được tái hiện một cách đầy đủ và sinh động nhất.
Giới thiệu các tác giả thuộc chi hội nhà văn Việt Nam tại Huế - Nhà văn Nguyễn Quang Hà

Nhà văn Nguyễn Quang Hà tâm sự với tôi rằng anh có hai món nợ rất lớn mà chắc đến khi nhắm mắt xuôi tay cũng không thể nào trả xong. Hai món nợ mà anh đang gánh trên đôi vai của mình là món nợ đối với nhân dân và món nợ đối với đồng đội. Gần bốn mươi năm cầm bút, anh đã viết 9 tập tiểu thuyết; 7 tập truyện ngắn, ký, truyện ký; 2 tập thơ cùng với hàng trăm bài báo cũng chỉ mong sao trả được hai món nợ ấy.
Hà Khánh Linh đi dưới trời hoa phượng

XUÂN CANGNhờ cuốn hồi ký nhỏ Ngày ấy Trường Sơn (Nxb Hội Nhà văn - Hà Nội - 2000) của Nguyễn Khoa Như Ý- tên khai sinh của Hà Khánh Linh, bạn đọc được biết đây là một nhà văn nữ có khí chất không bình thường. Một người con gái mảnh dẻ, nhưng có chí, mơ mộng, ham hành động, vì nghĩa lớn mà dấn thân vào nơi nguy hiểm.
Hà Minh Đức - tôi khao khát tìm hiểu cuộc sống

Sau Vị giáo sư và ẩn sĩ đường, Ba lần đến nước Mỹ, trong năm 2002, GS. Hà Minh Đức tiếp tục ra mắt bạn đọc tác phẩm Tản mạn đầu ô. Vậy là trong khoảng 5 năm, bên cạnh một khối lượng lớn những tác phẩm nghiên cứu, lý luận, phê bình, ông đã sáng tác 3 tập thơ và 3 tập bút ký. Đó là những con số mang nhiều ý nghĩa thể hiện sự "đa năng" của một đời văn tưởng đã yên vị với nhiều danh hiệu cao quý và hơn 30 tập sách nghiên cứu, lý luận, phê bình. Tản mạn đầu ô ra đời được dư luận chú ý, quan tâm. Sau đây là cuộc trao đổi giữa PGS. TS Lý Hoài Thu với GS. Hà Minh Đức xung quanh tập sách này.
Châu Thu Hà du lãm với "Khúc đêm"

HUỲNH HẠ NGUYÊN (Đọc tập thơ "Khúc đêm" của Châu Thu Hà - Nxb Thuận Hoá - 11/2002)...Thơ Châu Thu Hà mang đậm nữ tính. Khi trái tim biết cười, hay khi giàn giụa nước mắt, ta bỗng thấy quý sao những phút sống chân thành với cuộc đời, với mọi người. Châu Thu Hà không để trái tim mình tuột xuống phía bên kia triền dốc, chị cố bước tới và neo lại, để thấy mình được xẻ chia, được yêu chiều, xoa dịu...
Nhà thơ Hoàng Hưng nói về thơ trẻ

LÊ MỸ Ý (L.M.Y): Thưa nhà thơ, là một người có thể tạm gọi là thuộc thế hệ đi trước nhưng lại luôn "gây sốc" bằng những tác phẩm tìm tòi mới, chắc hẳn ông có quan tâm nhiều đến thế hệ thơ trẻ? Có thể có một nhận xét chung về thơ trẻ hiện nay chăng?NHÀ THƠ HOÀNG HƯNG (H.H): Tất nhiên là tôi rất quan tâm. Nhận xét chung của tôi về thơ trẻ bây giờ là đa số vẫn mang tính phong trào. Có thể nói là những người làm thơ trẻ vẫn đi theo một vết mòn của thế hệ trước, chưa thấy rõ những bứt phá, chỉ nổi lên một số tác giả theo cách lẻ tẻ.
Vi Thuỳ Linh - một thế giới không thể ngừng

Tại sao cô chỉ làm thơ tự do?- Trước hết, bởi tôi thích tự do. Tự do ở đây, được hiểu là: nói, làm, dám mơ ước và tham vọng tất cả những gì mình muốn, không bị tác động và chi phối bởi ai, bởi bất cứ điều gì.
Thơ Phan Huyền Thư - nằm nghiêng về cách tân

NGUYỄN THỤY KHA Đã là lạ tên một tác phẩm khí nhạc mang tực đề "Eo lưng" của nữ nhạc sĩ Kim Ngọc. Lại thu thú khi đọc tập thơ "Nằm nghiêng" của nữ thi sĩ Phan Huyền Thư. Một thế kỷ giải phóng của Việt Nam thật đáng kính ngạc.Cái cách giải phóng mình, phái yếu trong đó có mình của Phan Huyền Thư là sự độ lượng với cũ kỹ, là mỉa mai sự nửa vời, là quyết liệt lặng lẽ vươn tới cách tân theo một thế của “Nằm nghiêng”.
Văn Cầm Hải - hiện đại trầm tích cảm quan Việt

NGUYỄN TRỌNG TẠOCòn nhớ mùa Huế mưa 1992, Nguyễn Khắc Thạch và Ngô Minh đến nhà tôi chơi, mang theo bản thảo đánh máy tập thơ đầu tay của một tác giả mới 20 tuổi có tên là Văn Cầm Hải. Một cái tên lạ mà tôi chưa nghe bao giờ. Những bài thơ của anh cũng chưa hề xuất hiện trên mặt báo. Nguyễn Khắc Thạch và Ngô Minh đều nói rằng; "Thơ tay này lạ lắm. Ông xem thử".
Đọc thơ gặp người

NGUYỄN QUANG HÀNgồi đọc NGÀN NĂM SAU mà như đang ngồi nói chuyện tay đôi với Nguyễn Trọng Bính. Giọng thơ anh cũng cứ chân chất, yêu quê hương và say đời như chính con người anh. Từ thời chiến tranh, chúng tôi đã ở trong rừng với nhau. Cứ ngồi với nhau là bộc bạch hết. Một lá thư riêng, một rung động mới, chúng tôi cũng chia sẻ với nhau.
Ký ức phù sa

PHAN THÀNH MINHĐó cũng là tựa đề tập thơ rất dễ thương của Trần Tịnh Yên - nhà thơ của đất kinh kỳ thơ mộng thuở nào - thú thật là tôi đã vô cùng hạnh phúc khi nhận được tập thơ này do chính tác giả gởi tặng, dễ thương ở chỗ khổ giấy nhỏ nhắn, trình bày đẹp trang nhã, sách 80 trang với 46 bài thơ cũng mỏng mảnh như thế nhưng nhìn rất thơ, càng thơ hơn nữa khi chính tác giả tự viết lời phi lộ cho mình, tôi rất hợp với anh ở điểm này bởi lẽ chẳng ai có thể thay thế cho mình bằng mình để nói hộ những gì mình muốn nói...:...năm xưa qua ngõ sân đìnhcó người nhặt được mối tình ai rơi
“Thế giới tối đen” bí ẩn tuyệt đẹp

NAM NGỌC (Về tập truyện ngắn mới nhất của nhà văn Võ Thị Xuân Hà do Công ty Truyền thông Hà Thế liên kết NXB Phụ nữ xuất bản và phát hành quý I năm 2009)Tập truyện gồm 14 truyện ngắn, với những mô típ khác nhau nhưng cùng chung gam màu thấm đẫm chất liệu hiện thực. Tất cả đã tạo nên một chỉnh thể thống nhất mà ở đó các nhân vật dù xấu dù tốt cũng đều hướng tới cái đẹp, cái nhân bản của con người. Cách viết truyện lạ cùng với những chi tiết, tình tiết được lắp ghép một cách khéo léo, Võ Thị Xuân Hà đã một lần nữa gây ngạc nhiên cho người đọc bằng bút pháp ẩn không gian đa chiều của mình.
"Người đàn bà không hoá đá" - một cách hiện diện ở đời

BÍCH THUHơn một thập niên trước đây, với hai truyện ngắn Hồi ức của một binh nhì và Vết thương lòng, Nguyễn Thế Tường đã đoạt giải cao trong cuộc thi truyện ngắn do Tạp chí Văn nghệ quân đội tổ chức năm 1992 - 1994. Tôi còn nhớ một trong số các nhà phê bình đã thành danh của nhà số 4 Lý Nam Đế không kìm được cảm xúc của mình với chùm truyện dự thi của Nguyễn Thế Tường lúc ấy đã thốt lên: “Tôi thích truyện ngắn Nguyễn Thế Tường”. Từ đó đến nay, Nguyễn Thế Tường vẫn miệt mài viết và lặng lẽ ra sách. Người đàn bà không hoá đá là lần ra mắt thứ năm của anh.
Hải Bằng nhà thơ xứ Huế

HOÀNG VŨ THUẬT (Đọc “Trăng đợi trước thềm”, thơ Hải Bằng, NXB Thuận Hoá - 1987)Đổi mới là trách nhiệm vừa là bổn phận đang diễn ra sôi động trong đời sống văn học hôm nay. Nhưng ranh giới giữa cũ và mới không dễ dàng phân định khi đánh giá một tác phẩm văn chương nghệ thuật.
Trương Vĩnh Tuấn - Nỗi đau đời của thi sĩ

ĐINH NAM KHƯƠNG (Nhân đọc “ru em ru tôi” Thơ Trương Vĩnh Tuấn NXB: Hội nhà văn - 2003)Có một nhà thơ nổi danh thi sĩ, làm “quan” khá to ở báo văn nghệ. Nhưng chẳng bao giờ thấy ông vỗ ngực, ngạo mạn nói lời: “ta là quan đây” mà ông luôn dân giã tự gọi mình là hắn, xưng hô với bạn bè là mày tao: “...Hình như hắn là nhà quê Hình như hắn từ quê ra...” (Gốc)
Đọc tập thơ “Không thể đếm”

NGÔ MINHKhông thể đếm là tập thơ đầu tay của cây bút nữ Nguyễn Thị Thái người Huế, sống ở thành phố Buôn Ma Thuột vừa được NXB Thuận Hóa ấn hành. Tôi đã đọc một mạch hết tập thơ với tâm trạng phấn khích. Tập thơ có nhiều bài thơ hay, có nhiều câu thơ và thi ảnh lạ làm phấn chấn người đọc.