Ý nghĩa của những bức bình phong xứ Huế...

09:02 23/11/2015

Trong kiến trúc xưa, có lẽ không nơi nào có nhiều bức bình phong như ở Huế. Khắp các cung đình, phủ đệ, đến các đền chùa, am miếu, đình làng, nhà thờ họ và nhà thường dân…đều hiện hữu những bức bình phong.

Bình phong long mã tại đình làng Dưỡng Mông, xã Phú Mỹ.

Muôn màu, muôn vẻ ... bình phong

Xưa nay, người Huế vẫn tin theo “dịch lý” và “phong thủy” vào hàng nhất nước. Nhà vườn ở Kim Long, Vỹ Dạ, Phước Tích luôn luôn tập hợp một hệ thống kiến trúc sắp xếp theo chiều Bắc-Nam. Tuy rộng hẹp khác nhau, nhưng nhà nào cũng có kiến trúc tổng thể giống nhau, từ cổng, ngõ, bình phong, hòn non bộ, bể cạn, sân, nhà. Cổng xây bằng gạch, lối vào ngõ thường được trồng những hàng râm bụt hoặc chè tàu cắt xén cẩn thận. Lối đi vào không bao giờ nhìn trực diện vào nhà chính, che cho lối đi là tấm bình phong, người vào nhà phải rẽ hướng khác để vào sân nhà.

Bức bình phong xứ Huế thường được làm bằng vôi, gạch, hay chè tàu, bông cẩn. Sau bức bình phong thường là hòn non bộ và bể cạn - yếu tố minh đường trong phong thủy làm nên một vũ trụ thu nhỏ theo quan niệm hướng nội. Vẫn còn rất nhiều bình phong cổ rải rác trên địa bàn Thừa Thiên Huế.

Một nhà vườn hơn 100 năm, ở xã Phú Thượng, huyện Phú Vang còn giữ đầy đủ: cổng, ngõ, bình phong, hòn non bộ, bể cạn, sân, nhà.

Bạn nên đến thăm Bảo tàng Mỹ thuật Cung đình Huế, đây vẫn còn giữ được một số ít bức bình phong cổ (bằng gỗ quý) tuyệt đẹp, càng ngắm, càng có cảm giác như bị mê hoặc, do chúng hội tụ được những điều thần bí của phong thủy. Trong thuyết phong thuỷ, bình phong tạo thành các yếu tố “triều”, “án”, có chức năng chủ yếu là gia tăng tính bền vững của cuộc đất, ngăn chặn khí xấu và các yếu tố bất lợi cho gia chủ. Về sau bình phong còn thêm chức năng trang trí mỹ thuật trong kiến trúc nhà cổ truyền thống.

Sau bình phong là hòn non bộ và bể cạn (yếu tố phong thuỷ).

Bức bình phong cổ ở xứ Huế gồm đủ loại chất liệu như gỗ, đan mây, vải, đá, gạch... song phổ biến nhất là loại bình phong xây bằng gạch đá, có kích thước lớn, ở ngoài trời. Thường được trang trí công phu bằng cách chạm trổ, ghép sành sứ với các biểu tượng và mô típ: phúc- lộc- thọ- hỷ hay các linh vật như long, lân, quy, phụng, long mã... Làm nên giá trị mỹ thuật của bình phong cổ xây bằng đá gạch, không thể không kể đến công lao sáng tạo, truyền nghề của các nghệ nhân khảm sành sứ “giỏi nhất” thời Nguyễn, trên đất Phú Xuân- Thuận Hoá, như cụ Bát Mười, ông Trương Cửu Lập. Nghệ thuật trang trí khảm sành sứ thường được sử dụng để trang trí ở cổng chùa đình, nóc mái, cửa sổ, đặc biệt là bình phong.

Bình phong long mã tại đình làng Dưỡng Mông, xã Phú Mỹ.

Đỉnh cao của nghệ thuật khảm sành sứ là sử dụng những mảnh gốm sứ, mảnh chai cắt tỉa theo hình dáng và màu sắc, được gắn khảm rất tinh tế, bằng những chất kết dính (vôi hàu, mật mía đường) cùng những phụ gia kết nhuyễn (giấy dó, nhựa bông cẩn, dây tơ hồng). Hiện nay tại lăng Tự Đức còn giữ được nhiều bức bình phong khảm sành sứ đẹp nhất nước, tiêu biểu là chiếc bình phong phía sau Ích Khiêm Các- thuộc Khiêm Cung, còn khá nguyên vẹn.

Nghệ thuật đan xen phong thuỷ

Người xưa tin rằng “long mã” là hóa thân của kỳ lân, một trong tứ linh (long, lân, quy, phụng), là linh vật báo hiệu điềm lành; là biểu tượng của sự thông thái, trường thọ, hạnh phúc. Thời Nguyễn, từ cung đình đến dân gian, đều chịu ảnh hưởng truyền thuyết “long mã” khá sâu đậm, hình nó được thêu trên võ phục hàm “nhất phẩm”.Ngoài ra, trong Phật giáo, long mã là linh vật cõng trên lưng Luật Tạng, một trong ba phần cốt tủy của kinh sách nhà Phật (Tam Tạng Kinh). Huế vốn là kinh đô của nhà Nguyễn, lại là nơi tập trung nhiều chùa chiền Phật giáo, nên trong nghệ thuật kiến trúc Huế, hình ảnh long mã xuất hiện rất nhiều. Hình ảnh “long mã” vừa để trang trí, vừa có công dụng phong thủy, ngăn chặn khí xấu và các yếu tố bất lợi cho gia chủ.

Chữ “thọ” được lồng vào hình tròn nằm giữa bình phong.

Trên bình phong cổ, có một điều không mấy ai chú ý về chữ “thọ” được lồng vào hình tròn nằm chính giữa trung tâm. Đây là điểm nhấn vừa trang trí vừa là cái gương, qua đó người khách có thể báo trước với chủ nhà về sự hiện diện của mình. Đồng thời, người chủ nhà khi đã sửa soạn xong việc đón tiếp, sẽ đứng trước cửa, người khách nhìn qua ô tròn đó và biết mình nên đi vào, tránh sự cập rập cho việc tiếp đón. Chi tiết này là một sự tinh tế trong văn hoá ứng xử.

Cho đến nay, những bức bình phong xứ Huế vẫn giữ chức năng mỹ thuật đan xen với phong thuỷ, một phong cách độc đáo trong kiến trúc nhà Huế. Nhà giàu sang thì xây dựng bình phong bằng gạch, đá kiên cố. Nghèo khó thì làm bình phong bằng cây kiểng như chè tàu, dâm bụt, tre trúc… Nhà cửa có thể sửa sang, nâng cấp nhưng các bức bình phong hàng trăm năm tuổi, đều được con cháu gìn giữ nguyên trạng…

Theo Vũ Hào/Báo Tin tức

Đánh giá của bạn về bài viết:

0 đã tặng

Bày tỏ cảm xúc Mã QRCode

Bình luận (0)

Tin nổi bật

Chuẩn bị cho việc sản xuất dự án phim điện ảnh “Hoàng Hậu Cuối Cùng

Đêm thơ giao lưu sinh viên - học sinh Huế

Hưởng ứng Ngày thơ Việt Nam lần thứ XI tại Thừa Thiên Huế, tối ngày 22/2 (13 tháng giêng năm Quý Tỵ), Liên hiệp Các hội VHNT Thừa Thiên Huế, Sở giáo dục và đào tạo Thừa Thiên Huế, Trường Đại học sư phạm Huế, Đoàn TNCS Hồ Chí Minh tỉnh Thừa Thiên Huế đã phối hợp tổ chức đêm thơ giao lưu sinh viên - học sinh Huế.
Nguyên Tiêu: Viếng mộ thi nhân

Viếng mộ thi nhân là một hoạt động thường niên vào mỗi dịp Nguyên Tiêu của văn nghệ sĩ Cố đô Huế, nhằm tri ân các thế hệ đã đóng góp cho nền thơ ca của tỉnh nhà và đất nước.
Câu lạc bộ thơ Sông Bồ hưởng ứng Đêm thơ Nguyên tiêu

Hưởng ứng Ngày thơ Việt Nam lần thứ XI tại Thừa Thiên Huế, tối ngày 22/2 (12 tháng giêng năm Quý Tỵ), Phòng Văn hóa & Thông tin, Đoàn TNCS HCM thị xã Hương Trà phối hợp với Câu lạc bộ thơ Sông Bồ đã tổ chức đêm thơ Nguyên tiêu với chủ đề “Mùa xuân – Tuổi trẻ và Tổ quốc”.
Phòng tranh “Tháng Giêng”: nhịp đập của mùa xuân

Chào mừng Xuân mới 2013 và Tết Quý Tỵ, triển lãm “Tháng Giêng” đã được khai mạc vào chiều 5/2, tại trụ sở Tạp chí Sông Hương.
Ra mắt sách "Ngô Kha - hành trình thơ, hành trình dấn thân & ngôi nhà vĩnh cửu"

Sáng 05/02, nhân kỷ niệm 40 năm ngày mất của nhà thơ, liệt sỹ Ngô Kha, Liên hiệp các Hội VHNT, Hội nhà văn Thừa Thiên Huế, Thành đoàn Huế cùng bạn bè thân hữu và gia đình của Ngô Kha đã tổ chức buổi ra mắt tập sách Ngô Kha - hành trình thơ, hành trình dấn thân & ngôi nhà vĩnh cửu tại hội trường của Thành đoàn Huế.
Họa sĩ Đặng Mậu Tựu và “Sông Như Rắn”

“Sông Như Rắn”, đó là tên phòng triển lãm tranh của Họa sĩ Đặng Mậu Tựu được khai mạc vào chiều ngày 3/2 tại Gallery Sông Như, số 14 kiệt 7 đường Nguyễn Công Trứ, Huế.
Họa sỹ Huế khai mạc triển lãm mỹ thuật mừng Xuân Quý Tỵ 2013

Chiều 2/2, Liên hiệp các Hội VHNT tỉnh Thừa Thiên - Huế phối hợp với Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh và Chi hội Mỹ thuật Việt Nam tại Huế tổ chức khai mạc triển lãm mỹ thuật mừng Xuân Quý Tỵ 2013 tại 26 Lê Lợi (TP Huế).
Hội Nhà văn Thừa Thiên Huế tổng kết hoạt động năm 2012

Chiều 18/1, Hội Nhà văn Thừa Thiên Huế tổ chức tổng kết hoạt động năm 2012 và bàn phương hướng hoạt động năm 2013.
Lễ tôn vinh văn học nghệ thuật Thừa Thiên Huế năm 2012

Tối ngày 05/01/2013, Liên hiệp các Hội văn học nghệ thuật tỉnh Thừa Thiên Huế đã phối hợp với Trung tâm truyền hình Việt Nam tại Huế tổ chức Chương trình truyền hình trực tiếp “Tôn vinh Văn học nghệ thuật Thừa Thiên Huế năm 2012” trên sóng VTV Huế.

>>Văn học nghệ thuật Thừa Thiên Huế có nhiều khởi sắc
Bế mạc trại sáng tác Kịch bản sân khấu năm 2012

Chiều ngày 29/12, tại 26 Lê Lợi (Huế), Hội Nghệ sỹ Sân khấu Thừa Thiên Huế đã tổ chức bế mạc trại sáng tác Kịch bản sân khấu năm 2012.
Năm 2012, Văn học nghệ thuật Thừa Thiên Huế có nhiều khởi sắc

Chiều 27/12, Liên hiệp Các hội VHNT Thừa Thiên Huế đã tổ chức “Hội nghị tổng kết tình hình hoạt động năm 2012 và triển khai phương hướng nhiệm vụ hoạt động năm 2013” tại trụ sở 26 Lê Lợi, thành phố Huế.
Ra mắt sách "Bửu Chỉ - Đường bay nghệ thuật và ký ức trần gian"

Chiều 23/12, Liên hiệp các Hội VHNT cùng nhóm bạn hữu và gia đình cố họa sĩ Bửu chỉ tổ chức bế mạc triển lãm tác phẩm của Bửu Chỉ và giới thiệu tập sách “Bửu Chỉ - Đường bay nghệ thuật và ký ức trần gian” tại trụ sở Liên hiệp các Hội VHNT, 26 Lê Lợi thành phố Huế.
Tạp chí Sông Hương họp cộng tác viên năm 2012

Sáng ngày 21/12, tại số 9 phạm Hồng Thái- Huế, Tạp chí Sông Hương đã tổ chức gặp mặt cộng tác viên và trao tặng thưởng Sông Hương năm 2012.
Khai mạc triển lãm tranh Cố họa sĩ Bửu Chỉ

Nhân kỉ niệm 10 năm ngày mất của Cố họa sĩ Bửu Chỉ (14/12/2002 - 14/12/2012), chiều 14/12, Liên hiệp các Hội VHNT, Chi hội Mỹ Thuật Việt Nam và Hội Mỹ Thuật TT Huế cùng gia đình tổ chức Khai mạc triển lãm tác phẩm của Bửu Chỉ tại 26 Lê Lợi, thành phố Huế.
Khai mạc Triển lãm mỹ thuật Mừng ngày Mỹ thuật Việt Nam 2012

SHO - Nhân 61 năm ngày Truyền thống Mỹ thuật Việt Nam, 55 năm ngày thành lập Hội Mỹ Thuật Việt Nam; chiều ngày 07/12, Liên hiệp các Hội Văn học Nghệ thuật Thừa Thiên Huế, Chi hội Mỹ thuật Việt Nam tại Huế, Hội Mỹ thuật Thừa Thiên Huế phối hợp tổ chức Khai mạc phòng triển lãm mỹ thuật Mừng ngày Mỹ thuật Việt Nam 2012 và Trao giải thưởng tác phẩm mỹ thuật xuất sắc năm 2012, diễn ra tại Trung tâm Văn hóa Phương Nam, số 15 Lê Lợi, Huế.
Chương trình Hồng Nhu- Vịt trời lông tía bay về

Nhân dịp kỷ niệm 80 năm ngày sinh nhà văn Hồng Nhu và nhân dịp nhà văn vinh dự nhận giải thưởng nhà nước cho các tác phẩm Vịt trời lông tía bay về, Trà thiếu phụ...Hội nhà văn Thừa Thiên Huế đã tổ chức buổi tọa đàm, giao lưu gặp mặt giữa nhà văn Hồng Nhu và đông đảo bạn đọc vào chiều ngày 16/11/2012.
Cố họa sĩ - điêu khắc gia Lê Thành Nhơn: 10 năm còn đó

SHO - Nhân 10 năm ngày mất của cố họa sĩ - điêu khắc gia Lê Thành Nhơn (4.11.2002 - 4.11.2012), Liên hiệp các Hội VHNT Thừa Thiên - Huế, Sở VHTTDL, Trường Đh Nghệ thuật Huế, Trung tâm văn hóa Phật giáo Liễu Quán cùng gia đình, bạn bè thân hữu đã tổ chức các hoạt động triển lãm và tọa đàm về ông vào sáng ngày 4/11, tại Trung tâm Văn hóa Phật giáo Liễu Quán Huế .
Giới thiệu sách “Hoàng Văn Trương - Đời & thơ và kỷ niệm bạn bè”

SHO - Chiều 30/10, Tạp chí Sông Hương và các anh chị phong trào đô thị Huế tổ chức buổi giới thiệu tập sách “Hoàng Văn Trương - Đời & thơ và kỷ niệm bạn bè”, diễn ra tại tòa soạn Tạp chí, số 9 Phạm Hồng Thái, thành phố Huế.
Ra mắt tập truyện ngắn Điểm nhìn của nhà văn Lãng Hiển Xuân

SHO - Chiều ngày 26/10, Hội Nhà văn Thừa Thiên Huế phối hợp với khách sạn Thanh Uyên tổ chức giới thiệu ra mắt tập truyện ngắn Điểm nhìn của tác giả Lãng Hiển Xuân.
Khai mạc trưng bày - triển lãm sách Thừa Thiên Huế - Việt Nam

SHO - Sáng ngày 10/10, tại Thư viện Tổng hợp tỉnh, Sở Thông tin và Truyền thông Thừa Thiên Huế đã phối hợp với các nhà xuất bản, công ty in và công ty phát hành sách tổ chức khai mạc triển lãm sách Thừa Thiên Huế - Việt Nam lần thứ nhất. Đây là hoạt động chào mừng kỷ niệm 60 năm thành lập ngành Xuất bản - In - Phát hành sách Việt nam (10/10/1952 - 10/10/2012).