Tuổi thơ - trăng và minh triết phương Đông

16:35 30/09/2008
TRẦN HẠ THÁPThời gian tuôn chảy vô tình. Con người mê mải cuốn theo dòng cho đến khi nhìn lại thì tuổi đời chồng chất… Ngày thơ dại đã mịt mờ trong kỷ niệm. Mặt trăng rằm tỏa rạng còn đó nhưng dường như không còn là màu trăng xưa cũ. Thứ ánh sáng hồn nhiên một thuở mang sắc màu kỳ diệu không thể nào vẽ được. Dường như chưa trẻ thơ nào ngước nhìn trăng mà sợ hãi.

Trong mắt chúng luôn đầy ngạc nhiên và hoan hỉ. Hi Di tiên sinh đời Tống nổi tiếng sách luận giải Đẩu số nói rằng, mặt trăng tròn sáng - Thái Âm - liên quan tới Phật, thánh hay nói chung những bậc phi phàm, siêu việt…
Ước nguyện được nhìn ngắm thêm lần nữa thứ ánh sáng xưa cũ trong hồi ức chỉ có thể cho ta phần nào cảm xúc khi hoà đồng cùng trẻ thơ dưới ánh trăng đêm. Sự hòa đồng không mang theo ân huệ bề trên - ngược lại - là để được nhận phần khi chính ta quả đã “nghèo” đi chẳng biết tự bao giờ. Người lớn - phải chăng? - cũng đồng nghĩa là kẻ đã tiêu phí tuổi thơ và đang khánh kiệt thứ “gia tài nguyên thủy” ấy.

Tuổi thơ quý giá một đi không trở lại. Vâng, dường như chúng ta đã dần trở nên xa lạ hơn so với bao nét dễ thương, đa cảm vốn có hôm nào mà đâu cần ai ban tặng. Thứ của báu tồn tại qua ánh mắt nụ cười, lấp lánh tinh khôi và đầy thiện căn chất phác. Để rồi… Trong hành trang qua lại cõi nhân sinh, ta đánh mất tuổi thơ như một lẽ tất nhiên để dành chỗ cho bao điều phiền tạp. Có mâu thuẫn không? Khi vừa thương tiếc những gì mất đi kia, mặt khác ta hết sức mong chờ những bé con quanh mình mau tới tuổi thành niên.
Tuổi thơ dường như chưa bao giờ thôi khát khao, trông ngóng những đêm rằm. Nô đùa, chạy nhảy dưới trăng là nguồn vui bất tận. Trăng viên mãn là biểu tượng của trí huệ khi đức Phật đưa “ngón tay để chỉ mặt trăng”. Ngài giải khai cho chúng sinh sự nhầm lẫn giữa cứu cánh và phương tiện. Từ đó, đêm là biểu tượng của vô minh và trăng là nguồn tuệ quang hóa giải. Trí huệ, mặt trăng và tuổi thơ là giao thoa đầy vi diệu trong minh triết phương đông.

Dịu hiền, trong sáng, thanh cao một cách tự nhiên - mặt trăng - dẫu quá xa kỳ thực thân thiết nào khác thứ của riêng treo sẵn trước sân nhà, ẩn hiện tự tại bên ao nước, bờ tre… Đi đến đâu vẫn cứ còn - như huệ tánh - người bạn đường trung thành, tịch tịnh đến vô ngôn. Ồ, nhưng mặt trăng cũng chung cho tất cả, không phân biệt ai, ở một nơi nào… Bình đẳng, đích thực cũng chính là thể hiện đức từ bi theo kinh nghĩa nhà thiền.
Đôi khi, những suy diễn kiểu người lớn có thể sẽ làm mất đi sự tinh khiết của ánh trăng mầu nhiệm. Hãy lắng nghe đồng dao dưới trăng để thấy rằng tuổi thơ không chấp trú, không vướng mắc một khoa luận-lý-học nào:
“Ông trăng xuống chơi cây cau, thì cau sẽ cho mo.
Ông trăng xuống chơi học trò, thì học trò cho bút
Ông trăng xuống chơi ông Bụt, thì ông Bụt cho chùa
Ông trăng xuống chơi nhà vua, thì nhà vua cho lính
Ông trăng xuống chơi đền thánh, thì cụ Chánh cho mõ
Ông trăng xuống chơi nồi chõ, thì nồi chõ cho vung
Ông trăng xuống chơi cành sung, thì cành sung cho nhựa
Ông trăng xuống chơi con ngựa, thì con ngựa cho tàu
Ông trăng xuống chơi cần câu, thì cần câu cho lưỡi
Ông trăng xuống chơi cây bưởi, thì cây bưởi cho hoa
Ông trăng xuống chơi vườn cà, thì vườn cà cho trái…
Ông trăng xuống chơi gái đẹp, thì gái đẹp cho chồng
Ông trăng xuống chơi đàn ông, thì đàn ông cho vợ… ” (*)

Từ hình ảnh trọn vẹn, viên mãn của trăng rằm ta như thấy được tuổi thơ nơi nào cũng thế dẫu nhân loại có màu da, ngôn ngữ và văn hoá khác nhau. Thể hiện của tuổi thơ muôn ngàn lối song bản chất hồn nhiên không khác.
Trên trái đất chỉ có một mặt trăng. Chân lý thiên văn ấy - thật đơn giản - cũng là chân lý nhân văn. Vâng, mỗi đời người chỉ có một tuổi thơ.
“Mặt sáng như trăng rằm” Lời tán dương hảo tướng đức Phật.
Khuôn mặt nói lên trí huệ tột cùng, lan tỏa đức từ bi cộng với nét tĩnh lặng sâu thẳm mà kỳ diệu thay! Vẫn hồn nhiên như thơ trẻ.

Không biết rõ đích xác từ lúc nào người phương Đông bắt đầu trịnh trọng lấy ngày rằm làm mốc trong một chu kỳ để tự tu dưỡng thân tâm. Tiết giảm những việc không lành, kiềm chế nóng giận. Đó cũng là ngày để tâm làm thiện sự, phước duyên… Song hình ảnh an lành, chân thật nhất trong mỗi một ngày rằm vẫn cứ là hình ảnh trẻ thơ tung tăng bên áo mẹ lên chùa. Tất cả thiện sự, phước duyên sẽ mất đi ý nghĩa hồn nhiên và trở nên nghi thức, khô khan nếu thiếu vắng trẻ thơ.
Biết bao thi nhân, danh sĩ tài hoa chuyên lấy cảm hứng từ tửu, nguyệt để trước tác nay còn lưu hậu thế. Trăng của chư vị thường là hoá thân từ mỹ nữ tuyệt vời, hoặc mặc nhiên coi đấy như tri kỷ tối cao để nỗi lòng được đem ra gửi gắm. Trăng trong thi ca cũng là sắc - nàng thơ - và vì vậy khó có chỗ cho hồn nhiên và rỗng rang, tịch tịnh.

Quảng hàn cung đầy băng giá nên Hằng Nga sầu muộn muôn năm không thấy được nụ cười. Nàng không thể “xuống chơi”. Nàng còn phải lắng nghe biết bao thất tình lục dục của nhân sinh vang vọng mãi dưới đời. Nàng chỉ được ngợi ca suông và thực ra, làm chứng cho thi nhân luận đàm, thưởng rượu đến tàn đêm…
Trăng với thế giới tuổi thơ - không còn là nàng - có thể là ông, là chị thân thương và gần gũi hơn nhiều. Nhất là trăng không còn cô đơn lạnh lẽo. Đêm rằm tháng tám với bao nhiêu đèn lồng cùng tiếng bước chân dồn dập chạy theo nhau. Đây đó vang tiếng cười đầy hoan hỉ đợi chờ…

“Ông trăng xuống chơi” như một mời gọi khẩn thiết, chân thành nhất sẽ được gửi đến vị khách danh dự của tuổi thơ cùng phá cỗ Trung thu. Lời mời ấy cũng là lời hứa rất đẹp mà chủ nhân của trần gian nầy - tuổi thơ - sẽ vì khách mà đem “cho tất cả”. Vâng, cho chứ không hề nhận lấy…
Rằm tháng Tám ở phương Đông ẩn chứa nền minh triết cao sâu và vô cùng nhân bản. Phải chăng? Nếu trăng là thần tiên - Hằng Nga - thì chỉ có tuổi thơ của người dưới trần gian mới giúp nàng tìm lại được nụ cười đã mất. Ở cung Quảng hàn tuyết phủ căm căm, nàng đã thấy hạnh phúc là đâu khi hiểu rằng - vì nàng, vị thần tiên lạnh lẽo - tuổi thơ dưới trần gian đã đốt lên rất nhiều ánh lửa.
    Thành Nội - Huế, 2007
    T.H.T

(nguồn: TCSH số 235 - 9 - 2008)

 

Đánh giá của bạn về bài viết:
0 đã tặng
0
0
0
Bình luận (0)
  • MINH CHUYÊN (Tiếp theo và hết)

  • LÊ HUỲNH LÂMCó thể gọi xứ Huế là thành phố của những tiếng chuông. Sự khởi đầu của một ngày, một ngày mai hun hút trong tương lai cũng như một ngày tận trong nghìn trùng quá khứ. Một ngày mà âm thanh từ đại hồng chung phát ra; vang, ngân, vọng và im bặt. Người ta gọi âm thanh đó là tiếng chuông. Vậy thì, im bặt cũng là một phần của tiếng chuông.

  • MINH CHUYÊNCảnh làng mới Trà Tân cuối chiều mùa đông. Con suối chảy qua nước trong veo, róc rách. Phía tây con suối cách làng chừng nửa tầm mắt là rừng Sắc Rông, đủ các loại cây tầng tầng, lớp lớp. Cánh rừng đang chìm trong sương chiều. Rừng hoang vắng, huyền bí. Người ta kể sau ngày chiến tranh chấm dứt, rừng Sắc Rông càng trở nên bí ẩn. Người chỉ có vào mà không có trở ra. Vậy mà mấy tháng gần đây lại thường xuyên xuất hiện một người đàn bà ở đó.

  • PHẠM NGUYÊN TƯỜNGNgày xưa nhà mẹ nghèo hung, cơm không có ăn, khố không có mặc, suốt ngày lang thang trong rừng đào củ mài củ sắn kiếm cái cho vào bụng. Có ngày không tìm được chi, bụng đói lắc lư.

  • NGUYỄN KHẮC PHÊTrước ngày Huế khởi nghĩa 23/8/1945, có một sự kiện khiến cả thành phố náo nức vui mừng: đó là việc lá cờ đỏ sao vàng được kéo lên đỉnh cột cờ Huế ngày 21/8 thay cho cờ quẻ ly. Người chiến sĩ được đồng chí Trần Hữu Dực trực tiếp giao nhiệm vụ quan trọng ấy là chàng thanh niên 25 tuổi Đặng Văn Việt (ĐVV).

  • NGUYỄN QUANG HÀTạp chí văn nghệ của 6 tỉnh Bắc miền Trung gồm: Xứ Thanh, Sông Lam, Hồng Lĩnh, Nhật Lệ, Cửa Việt, Sông Hương có một cam kết thú vị, luôn luôn trong nỗi chờ mong là mỗi năm anh chị em trong tạp chí thay nhau đăng cai luân phiên, mỗi năm gặp nhau một lần, ở thời điểm thích hợp nhất do tạp chí đăng cai tự chọn.

  • NGUYỄN THỊ ANH ĐÀOTháng bảy, nồng nàn hương lúa mới trên những ruộng lúc mới vừa mùa gặt tháng 5, mùi rơm rạ kéo tôi ra khỏi thế giới của những đường phố xênh xang, đầy bụi và chật người. Tôi leo lên một tầng gác và nhìn về hướng quê tôi, hình dung đủ thứ nhưng nhớ vẫn là khói lam chiều với dáng mẹ tôi gầy cong như đòn gánh.

  • VĨNH NGUYÊNPhải nói tôi có ý định dông một chuyến xe máy ra Bắc đã lâu mà chưa có dịp. Nay có điều kiện để đi song tôi vẫn băn khoăn, không hiểu chuyến đi này mình sẽ gặp những ai đây? Hay là phải thở dài dọc đường xa với những cảnh đời khốn khó? Thôi thì tôi chỉ biết đi và đi.

  • VÕ MẠNH LẬP                Ghi chépNhân vật Mười Hương nhiều người đã biết đến qua sách báo và đặc biệt là vùng đất Nam Bộ - Sài Gòn.

  • DƯƠNG THÀNH VŨTrong đêm mỏng yên tĩnh dịu dàng, một mình một cõi với ly rượu trắng, cùng mùi hương của hoa rộn ràng, huy hoàng phát tiết; tôi miên man nhớ tới cõi người đến- cõi người đi nơi xa chốn gần, thời gian tuyến tính lẫn thời gian phi tuyến tính.

  • NHẬT HOA KHANH Mười năm những mấy ngàn ngày... (Tố Hữu: Mười năm )

  • TRUNG SƠNĐoàn văn nghệ sĩ Thừa Thiên - Huế (TTH) lên đường “đi thực tế” một số tỉnh phía Bắc vào lúc lễ giỗ Tổ ở đền Hùng (10 tháng 3 âm lịch) vừa kết thúc. Tiền có hạn, thời gian có hạn chưa biết sẽ tới được những đâu, nhưng ai cũng “nhất trí” là phải lên Phú Thọ thăm Đền Hùng, dù lễ hội đã qua.

  • ALẾCHXĂNG GRINTại Luân Đôn, mùa xuân năm 1921, có hai ngài trung niên ăn mặc sang trọng dừng chân ở góc đường, nơi phố Pakađilli giao nhau với một ngõ nhỏ. Họ vừa ở một tiệm ăn đắt tiền đi ra. Ở đó, họ đã ăn tối, uống rượu vang và cùng đám nghệ sỹ của nhà hát Đriuđilenxky đùa cợt.

  • PHONG LÊQuê tôi là một xã nghèo ven chân núi Mồng Gà, huyện Hương Sơn, tỉnh Hà Tĩnh. Từ Hà Nội, việc về thăm quê, đối với tôi không mấy khó khăn. Hồi là sinh viên thì mỗi năm hai lần, lần nghỉ hè lần nghỉ Tết. Khi đã là cán bộ, có gia đình thì mỗi năm một lần, cả nhà dắt díu về, với hai hành trình là tàu hoả từ Hà Nội vào Vinh, rồi là xe đạp từ Vinh về nhà.

  • NGUYỄN TRỌNG HUẤNBạn tôi là nhà thơ. Thơ ông hay, nổi tiếng, nhiều người ái mộ. Thời buổi “nhuận bút không đùa với khách thơ”, kinh tế khó khăn, gia đình ông vẻ như cũng “rất ư  hoàn cảnh”.

  • ĐẶNG NHẬT MINHGia đình tôi ở Huế có một cái lệ: cứ vào dịp trước Tết tất cả nhà cùng nhau lên núi Ngự Bình quét dọn, làm sạch cỏ trên những nấm mộ của nhũng người thân đã khuất. Sau đó trở về nhà thờ của dòng họ, cùng nhau ăn một bữa cơm chay. Cái lệ đó người Huế gọi là Chạp. Ngày Chạp hàng năm không cố định, có thể xê dịch nhưng nhất thiết phải trước Tết và con cháu trong gia đình dù đi đâu ở đâu cũng phải về để Chạp mộ.

  • DƯƠNG PHƯỚC THUMùa xuân năm Đinh Mùi, 1307, tức là chỉ sau có mấy tháng kể từ ngày Công chúa Huyền Trân xuất giá qua xứ Chàm làm dâu, thì những cư dân Đại Việt đầu tiên gồm cả quan binh gia quyến của họ, đã rời khỏi vùng châu thổ sông Hồng, sông Mã theo chân Hành khiển Đoàn Nhữ Hài, vượt qua ngàn dặm rừng rậm, núi cao, biển rộng đến đây cắm cây nêu trấn yểm, xác lập chủ quyền quốc gia.

  • NGUYỄN XUÂN HOÀNGNhững ngọn gió heo may cuối cùng đã tắt. Nắng buổi sáng hanh vàng ngoài bến sông. Hàng cây trên phố Huế đã chừng như thay lá, lung linh một màu lá tơ non, mỏng như hơi thở của bầy con gái trường Hai Bà Trưng đang guồng xe đạp đến trường. Mùa xuân đã về bên kia sông. Đã về những cánh én nâu đen có đôi mắt lay láy màu than đá. Đã về những đóa hoa hoàng mai, vàng rưng rức như một lời chào ngày tao ngộ...

  • TÔ VĨNH HÀCon chó Giắc nhà tôi đẹp nhưng mà hư quá. Tôi hét nó nằm thì nó cứ giương mắt ra, rồi ngồi. Tôi không cho nó chạy vào nhà vì sợ nó làm bẩn cái nền nhà vừa lau thì nó đi vòng cửa sau, khi tôi ra cửa trước. Bực nhất là ngày lễ - nói chung là những ngày có việc, bất cứ ai vào nó cũng sủa rộn ràng. Tôi thì không muốn xóm giềng để ý. Vậy mà chó có biết cho tôi đâu...

  • PHẠM NGUYÊN TƯỜNGGhi chép 1.Tôi tự đặt ra một “hạng mục” đinh cho chuyến đi thực tế sáng tác ở A Lưới lần này, và hạ quyết tâm thực hiện bằng được, đó là: phải lên được Đồi Thịt Băm!