Trần Duy Phiên - trăm năm còn lại chút này…
TRẦN HỮU LỤC
Những trang văn đầu tiên của Trần Duy Phiên phản ánh cách nghĩ, cách sống và cách chọn lựa của một thanh niên trước thời cuộc và đất nước. Khi đang còn theo học tại trường đại học Sư phạm và đại học Văn khoa Huế, Trần Duy Phiên đã là một cây bút trẻ và còn là một sinh viên năng động.
Nhà văn Trần Duy Phiên - Ảnh: internet
Là một trong những người tích cực, anh cùng Trần Đình Vỹ hình thành đặc san Hướng Đi (1963), chủ trương đặc san Đỉnh Triều (1965), thành lập một vài tổ chức văn nghệ tiến bộ thời đó như hội Hồng Sơn, phòng Sinh hoạt Văn học - Nghệ thuật đại học Sư phạm Huế. Cuối năm 1966, hội Hồng Sơn có dự định xuất bản một nguyệt san văn học lấy tên là Việt và chọn Trần Duy Phiên làm chủ nhiệm kiêm chủ bút (đã lập hồ sơ xin nhưng chờ mãi không thấy chính quyền thời đó cấp phép).
Tháng 9 năm 1967, tốt nghiệp Trần Duy Phiên đi dạy học ở Kontum. Tháng 8 năm 1968, Trần Duy Phiên về Huế cùng với Tần Hoài Dạ Vũ hình thành tạp chí Việt, xuất bản dưới dạng bất hợp pháp (tòa soạn bí mật đặt ở lầu 3 thư viện đại học, in ronéo ở trường Mỹ Thuật). Qua đến năm 1969, do một số khó khăn khách quan, Việt dời vào Sài Gòn, ủy nhiệm Trần Hữu Lục phụ trách chung và Việt được Đối Diện - một tạp chí có uy tín hàng đầu lúc bấy giờ, giao đảm nhận toàn bộ phần văn học - nghệ thuật (cho đến năm 1975). Trong quãng thời gian ấy, Trần Duy Phiên là một trong số những cây bút chủ lực văn xuôi của Việt.
Một chặng đường biết bao gian nan và thử thách, Việt gần như là nhóm văn học nghệ thuật đối kháng duy nhất tồn tại lâu dài đến mười năm (1965 - 1975) giữa lòng đô thị miền Nam. Trần Duy Phiên đã định hình văn phong qua truyện dài Đốt lửa sau mây (đăng được bốn kỳ trên tạp chí Việt) và sau đó một số truyện ngắn trên tạp chí Đối Diện. Tôi viết văn cùng thời với Trần Duy Phiên và đã từng cùng nhau chia sẻ ngọt bùi của người cầm bút trong thời tao loạn. Đọc lại một số truyện ngắn của anh, tôi bắt gặp tuổi thơ và thời trai trẻ của mình. Anh viết về những em học trò khắc khoải trong ngôi trường miền núi đìu hiu, về tuổi thơ bị săn đuổi trên chính quê hương nhưng vẫn không nguôi hướng đến ngày mai (Nắng đẹp sân trường, Thư học trò…). Giai đoạn kế tiếp, truyện ngắn của Trần Duy Phiên là bản cáo trạng về băng hoại của xã hội, về thân phận nghèo hèn, về nỗi thất vọng, oán hờn và cả nỗi khát khao thầm lặng của những con người bị tước đoạt quyền sống trong các trại tạm cư và các khu rác ngoại thành (Tư Giò, Sáu Dền, Mặt đất quê ngoại…), nhưng vẫn còn nuôi hy vọng vào mai sau (Trốn, Chim tha lửa…). Trước năm 1975, Trần Duy Phiên đã có vài ba chục truyện ngắn đăng trên các tạp chí: Việt, Đối Diện, Trình Bầy, Ý Thức và đã được các báo Việt ngữ yêu nước in lại ở Canada, Nhật Bản.
Từ cuối năm 1971, tạp chí Đối Diện lần lượt ấn hành nhiều tác phẩm chọn lọc như: Cách một dòng sông (tập truyện - Trần Hữu Lục), Rừng dậy men mùa (thơ - Đông Trình), Trước khi mặt trời mọc (tập truyện - Trần Duy Phiên), Cho cây rừng còn xanh lá (bút ký - Nguyễn Ngọc Lan), Bọt biển và sóng mgầm (bút ký - Lý Chánh Trung)… Ngày đó, Trần Duy Phiên đã tạo ấn tượng với một văn phong sắc cạnh, mạnh mẽ và lôi cuốn. Trong bài tựa Tuyển tập truyện ngắn Việt (Nxb Trẻ -1997), tiến sĩ - nhà văn Huỳnh Như Phương có nhận xét: “Bên cạnh một Trần Hữu Lục trữ tình, Trần Duy Phiên là nhà văn có ngòi bút sắc cạnh và bạo liệt khi miêu tả cái ác và thể hiện sự thảm khốc của chiến tranh”. Tính cách ấy được rõ nét hơn qua Trước khi mặt trời mọc (Đối Diện xuất bản năm 1972, bìa của Đinh Cường), truyện có nội dung dữ dội và bút pháp lạnh lùng (Tư Giò và Sáu Dền). Nếu Chim tha lửa - một vẻ đẹp lãng mạn trong phong trào đấu tranh của đô thị miền Nam, thì cái kết cục tàn nhẫn của Qua đồng Văn Xá lại dội vào tim ta một nỗi đau tê điếng uất nghẹn”.
Sau năm 1975, Trần Duy Phiên nghỉ dạy học và nghỉ viết khoảng mười năm. Anh bươn chải qua nhiều nghề tạp nham để kiếm sống. Tới hồi khoảng 1984 - 1985, anh cầm bút trở lại và sáng tác khá sung sức. Những truyện ngắn của Trần Duy Phiên lần lượt xuất hiện trên các tạp chí: Thanh Niên, Sông Hương, Đất Quảng, Nha Trang, Gia Lai - Kon Tum, Cửa Việt, Thế Giới Sách, Non Nước, Nhớ Huế, TB, Văn Nghệ (Hội Nhà văn Việt Nam)… - Trong đó, một số được các tạp chí ở Pháp - Mỹ - Trung Quốc - Canada… đăng lại, một số truyện hay được tuyển chọn in chung trong nhiều tuyển tập: Tiếng hát những người đi tới (Nxb Trẻ-1993), Truyện ngắn Việt Nam chọn lọc (Nxb Văn Học - 1996), Tuyển tập truyện ngắn Việt, Nhìn lại một chặng đường văn học (Nxb Tp. Hồ Chí Minh - 2000), Tuyển tập xa xứ (Nxb Trẻ - 2001), Sông Hương - Văn (1983 - 2003 - Nxb Văn hóa Thông tin - 2003), và một số được chọn đọc trên các đài phát thanh Việt Nam, VOA.
Ngoài truyện dài Đốt lửa sau mây đã được in mấy kỳ trên tạp chí Việt (cho đến nay toàn tập vẫn chưa được xuất bản), Trần Duy Phiên đã lần lượt ấn hành năm tập truyện ngắn và một cuốn tiểu thuyết.
Qua hàng chục năm lặn lội nơi rừng sâu núi thẳm, Trần Duy Phiên có những cảm thức độc đáo về rừng và người bản địa. Anh đã hoàn thành cuốn tiểu thuyết thật dữ dội. Với Trăm năm còn lại, Trần Duy Phiên đã dẫn dắt người đọc vào tận cùng bên trong thế giới chứa đầy bạo liệt của rừng và tham vọng của con người bắt rừng làm nô lệ. Nhà văn Hoàng Phủ Ngọc Tường trong bài tựa của cuốn tiểu thuyết này đã viết: “Tất cả cái thế giới nhỏ bé và khủng khiếp của Trăm năm còn lại được Trần Duy Phiên thuật lại bằng một giọng chuẩn với thi pháp tiểu thuyết, sắc bén, điềm tĩnh và nhiều khi đến tàn nhẫn, buộc người ta phải thức tỉnh. Những hoàn cảnh, tính cách, thủ đoạn và số phận của hơn chục nhân vật cứ đan cài, xô đẩy lẫn nhau, tạo nên một không gian dồn nén và bạo liệt mà tôi nghĩ chưa từng xẩy ra trong văn học của chúng ta viết về Rừng - Rừng như chính bản thân nó”.
Mỗi nhà văn có riêng một quê hương sáng tác. Với Trần Duy Phiên, anh có đến hai quê hương như thế. Trong các truyện của anh, dấu ấn của hai quê hương đó khá rõ nét và đã trở thành nền văn hóa của tác phẩm, đấy là Cố đô Huế và miền tây tam biên Kontum. Không thể nhầm vào đâu được, hàng loạt truyện của anh mang thần thái cố đô (Những mảnh vỡ của một vì sao chợt tắt, Ngược dòng phù hoa, Chim tha lửa, Pháo thủ thành Trấn Hải, Có ai dám mở mắt ra không? Ngàn năm bia miệng, Những số phận tình yêu di truyền, Con đường xa lạ trước mắt…). Ở đây thấp thoáng bóng dáng sông Hương, núi Ngự, cầu Trường Tiền, đường Lê Lợi và những tà áo trắng… Thì cũng không thể nhầm vào đâu được, hàng loạt truyện của anh mang dấu ấn đặc thù hoang dã (Trăm năm còn lại, Kiến và người, Của em, Mối và người, Nửa đêm về sáng, Bahnar, Ngõ đạo miền hoang dã, Anh hùng thảo dã…). Ở đây thấp thoáng dòng Dakbla, núi Chưhpao, lễ hội sắc tộc, sinh hoạt buôn làng và những váy khố thổ cẩm sắc nét hoa văn.
Tôi gọi hai nơi ấy - hai mặt đất ấy, hai không gian ấy, là hai quê hương của một con người Trần Duy Phiên. Và thật kỳ lạ, hai quê hương sáng tác dị biệt như mặt biển với đầu non lại ở chung một ngòi bút. Và thật lý thú, trong quê hương nào Trần Duy Phiên cũng chu đáo, chăm chút, chân thật, tỉnh táo, sắc sảo, tự nhiên, tươi tắn, ngộ nghĩnh, sống động và hóm hỉnh. Tất cả cho ta thấy một thực thể nhân sinh bao gồm nội lực thâm hậu và công phu khó nhọc của nhà văn đã đạt độ chín muồi của tuổi đời, tuổi nghề, tuổi phố và cả tuổi rừng.
Trần Duy Phiên là một người viết văn thành danh rất sớm, đã khổ luyện giữa phố phường và cả giữa chốn rừng xanh, đã đạt độ chín muồi trong sáng tác. Bây giờ đọc Ngõ đạo miền hoang dã, bắt gặp Ngựa doang, Charles David - Vua Sédang, Anh hùng thảo dã… tôi nghĩ vua Lửa, vua Nước ở Tây Nguyên chẳng còn ngai vị, vương quyền nhưng không ai muốn xóa bỏ. Trần Duy Phiên cũng thế, hơn bốn mươi năm sống ở Kontum, đến nay chức quyền không ngoài hai chữ thường dân nhưng người ta khó mà quên được anh.
Đó là thành quả của một Trần Duy Phiên mãi âm thầm, bền bỉ với chọn lựa của mình như thuở mới bắt đầu. Vẫn biết văn chương đang rớt giá, nhưng Trần Duy Phiên thật sự cảm thấy hạnh phúc mỗi khi hoàn tất một tác phẩm. Là bạn học, bạn văn và bạn đọc, tôi vẫn tham lam kỳ vọng ở Trần Duy Phiên nhiều hơn nữa, trong đó những gì bất hạnh đã viết đang còn trong bóng tối và những gì hy vọng sẽ viết đến hơi thở cuối cùng. Tham lam đòi hỏi nhưng tôi tin, vì chính anh trong cảm đề Trăm năm còn lại đã tâm nguyện: “Tôi và núi. Núi và mây. Mây và gió. Gió và cây. Trăm năm còn lại chút này. Rừng ơi!”.
T.H.L
(SH283/09-12)
Tải mã QRCode
.png "Địa danh học và việc nghiên cứu địa danh các tỉnh Trung Trung Bộ")
-
KIM QUYÊNSau tập thơ Ngày đầu tiên(*), nhà văn Trần Hữu Lục tiếp tục ra mắt bạn đọc tập Góc nhìn văn chương(**) và anh sẽ xuất bản tập truyện ngắn Trần Hữu Lục (tuyển chọn năm 2010). Thật là một mùa bội thu với nhà văn Trần Hữu Lục.
-
HỒNG DIỆU(Nhân đọc Trái tim sinh nở và Bài thơ không năm tháng *)
-
MAI VĂN HOANTôi cố hình dung những tháng ngày nhà văn Hồng Nhu trăn trở, băn khoăn lựa chọn việc trở về quê hay ở lại thành phố Vinh - nơi anh từng gắn bó đã hơn hai mươi năm với bao kỷ niệm vui buồn.
-
KHẢI PHONG“Thơ kỵ nhất viết điều người đã viết! Nhưng biết sao, khi tôi mến sông Cầu…Lòng khẽ nhắc: đừng nói điều đã viết,Sao âm vang cứ mãi gọi: sông Cầu”
-
(Về cuộc thi truyện ngắn dành cho sinh viên Huế do Sông Hương tổ chức)BAN TỔ CHỨC CUỘC THINhằm tạo không khí sáng tác, phát hiện các cây bút trẻ Huế, trong khuôn khổ Chương trình Phát triển Tài năng Trẻ, Tạp chí Sông Hương tổ chức Cuộc thi truyện ngắn dành cho sinh viên đang theo học các trường đại học và cao đẳng ở Huế.
-
LÊ HUỆCuộc thi Truyện ngắn cho sinh viên Huế do tạp chí Sông Hương tổ chức đã thu hút được sự tham gia của rất nhiều các bạn trẻ mang trong mình khát vọng văn chương. Những truyện ngắn dự thi đã cho ta thấy được một vóc dáng mới của các cây bút trẻ Huế hiện nay: phản ánh cuộc sống đương đại từ nhiều góc cạnh bằng bút pháp tinh tế, mới mẻ, giàu trí tuệ và đầy chất thơ. Mười lăm truyện ngắn xuất sắc lọt vào chung khảo đã được tập hợp lại thành ấn phẩm mang tên “Yêu xa xa một phút”.
-
PHAN MINH NGỌC“Bài thơ về biển khơi” (*) là tập sáng tác đầu tay của cây bút nữ Trần Thùy Mai.
-
NGÔ HƯƠNG GIANGLàm thế nào để diễn giải hợp lý về Tường Thành?
-
KHẢI PHONGTôi đã có dịp gặp những trang thơ chân chất của Nguyễn Quang Hà trong “Tiếng gà trên đỉnh chốt”(1). Lần này gặp văn Nguyễn Quang Hà trong “Mùa xương rồng nở hoa” (2), cảm tưởng lưu lại trong tôi là văn anh gây được ấn tượng mạnh hơn thơ.
-
NGUYỄN ĐÔNG NHẬT19 lời chứng của những ONS(1) cuối cùng, lần đầu tiên được lên tiếng qua công trình nghiên cứu hoàn hảo của bà Liêm Khê LUGUERN(2) là những nhân chứng cuối cùng trong số khoảng 27.000 người từ Đông Dương bị lùa đến nước Pháp từ tháng 10/1939 đến tháng 6/1940 để phục vụ cho guồng máy chiến tranh của thực dân Pháp trong Thế chiến thứ II.
-
LÝ HẠNHAi trong đời chẳng đã một lần làm thơ. Dù làm thơ để giải trí hay sẻ chia thì những trang thơ ấy cũng là tiếng hát của trái tim, là nơi dừng chân của tâm hồn.
-
LTS: Có một chuyện ít người biết là các nhà văn Tô Hoài, Xuân Diệu, Huy Cận không nhớ ngày sinh của mình. Xuân Diệu, con nhà Nho, thì biết mình sinh giờ Thìn, ngày Thìn, tháng Thìn, năm Thìn, nhưng không biết dương lịch ngày nào. Nhà văn Tô Hoài cũng vậy, nhưng nhớ Bà Cụ cho biết sinh ông đêm rằm Trung Thu. Sau này, sang Nga, bạn người Nga hỏi, mới tra ra ngày Tây là 27-9-1920. Do đó trên các tư liệu, thường thấy ghi ngày sinh: 07-9-1920, và nhà văn cũng không buồn đính chính. Nhân kỷ niệm 90 năm ngày sinh nhà văn Tô Hoài, Sông Hương nhận được bài viết của nhà văn Đặng Tiến cùng thông tin về ngày sinh Tô Hoài nói trên. Xin giới thiệu cùng bạn đọc.
-
HOÀNG DŨNGKhông phải ngẫu nhiên khi ta nói vũ trụ, thế giới thì vũ, giới là không gian, mà trụ, thế là thời gian. Ngay trong những khái niệm tưởng chỉ là không gian, cũng đã có thời gian quấn quýt ở đấy.
-
 of IMG_0620.jpg)
LTS: Trong các ngày 7-9/9/2010 sắp đến, Ủy ban Văn hóa Hội đồng Giám mục Việt Nam và Tòa Tổng Giám mục Giáo phận Huế sẽ tổ chức Hội thảo về thân thế và sự nghiệp của Léopold Cadière (1869-1955), Nhà nghiên cứu về Huế và Việt Nam học, chủ bút của tập san Bulletin des Amis du Vieux Hué (B.A.V.H), một trong số các tờ báo hay nhất ở Đông Dương thuở trước. Hội thảo sẽ có một số nội dung liên quan đến văn hóa Huế như Văn hóa Huế, Mỹ thuật Huế, Cổ vật Huế dưới con mắt của L. Cadière... Nhân dịp này, Tạp chí Sông Hương đăng bài viết của nhà nghiên cứu Hồ Vĩnh, chuyển tải vài nét về hoạt động văn hóa của Léopold Cadière. Xin giới thiệu cùng bạn đọc.S.H
-
NGUYỄN THỊ HÒA Không cần phải bàn cãi, Từ điển tiếng Huế của Tiến sĩ, Bác sĩ Bùi Minh Đức là một tác phẩm Từ điển. Một quyển từ điển về phương ngữ địa phương Huế mà dày dặn, công phu, với 2050 trang, thể hiện công sức nghiên cứu miệt mài của một vị bác sĩ - nghiệp dư với nghề ngôn ngữ, nhưng đầy nhiệt tình và khá chuyên nghiệp trong nghiên cứu.
-
Sinh ngày 6-2-41 tại Huế. Hy sinh ngày 11-10-68 tại vùng biên giới tỉnh Tây Ninh, nguyên quán làng Bát Tràng tỉnh Bắc Ninh. Học sinh cũ Trường Quốc Học, tốt nghiệp Đại học Sư phạm Ban Việt văn. Tên thật và bút hiệu công khai, chính thức: Trần Quang Long. Các bút hiệu khác: Thảo Nguyên, Chánh Sử, Trần Hoàng Phong.
-
TRẦN HỮU LỤCỞ tuổi 20, hành trình sáng tác của Nhóm Việt gắn liền với những biến cố lịch sử ở miền Nam (1965-1975). Những cây bút trẻ của Nhóm Việt đã bày tỏ một thái độ dấn thân ngày càng sâu sắc, vừa trên bình diện ý thức công dân, vừa trên bình diện ý thức nghệ sĩ.
-
PHONG LÊ(Kỷ niệm 100 năm ngày sinh Nguyễn Tuân 10-7-1910 – 28-7-1987)
-
NGUYÊN QUÂN Phía đằng sau những con chữ bình dị như một chốn quê nhà chưa bị ô nhiễm cơn đau phố bụi, một ngôi làng yên bình vẫn luôn hằng hiện trong mỗi hơi thở, mỗi bước gian truân của tác giả là sự chân thật đến nao lòng.
-
LÝ HOÀI THU Những câu thơ đầu tay của Hữu Thỉnh cất lên từ những cánh rừng Trường Sơn được anh gọi là “Tiếng hát trong rừng”. Anh viết về đồng đội, về cơn sốt rét rừng, về những trận bom và vết hằn xe xích, về mây, suối, dốc, thác Trường Sơn.
.png)
.png)
