Tín ngưỡng thờ thần núi Hải Vân
MAI VĂN ĐƯỢC - NGUYỄN HUỲNH BẢO NGỌC
Thần núi Hải Vân là một nhiên thần, được thờ cúng tại miếu Trấn Sơn (đền thần Hải Vân), nằm dưới chân núi Hải Vân. Ở làng An Cư Đông (thị trấn Lăng Cô, huyện Phú Lộc, tỉnh Thừa Thiên Huế) hiện nay vẫn còn lưu giữ các di sản liên quan đến việc thờ cúng vị thần này.
Miếu Trấn Sơn (đền thần Hải Vân)
1. Núi Hải Vân cao gần 500m, chạy ăn lan ra sát biển. Hải Vân vừa là một thắng cảnh vừa có vị trí chiến lược quan trọng về quân sự. Ngọn núi này được Ô châu cận lục chép như sau: “Núi Hải Vân ở huyện Tư Vinh, có cửa ải Hải Vân, bên dưới sát bờ biển, bên trên dựng thấu tầng mây. Núi phân chia đường Nam Bắc, mây đưa đón khách vãng lai, vách đá cao ngất, là ranh giới giữa Thuận Hóa và Quảng Nam. Từ địa phận Thuận Hóa men đường mà đi ước hơn một ngày mới tới địa phận Quảng Nam. Đúng là nơi xung yếu của hai đạo, nên đã có quan ải để phòng bị”1. Chúa Nguyễn Phúc Chu (1691 - 1724) khi đi tuần ở Quảng Nam, qua núi Hải Vân có ngự đề bài thơ rằng:
Việt Nam hiểm ải thử sơn điên,
Hình thế hồn như Thục đạo thiên,
Đãn kiếm vân hoành tam tuấn lãnh,
Bất tri nhân lại kỉ trùng niên.
Tạm dịch:
Việt Nam hiểm nhất đỉnh này thôi,
Hình thế như đường Thục cao vời,
Chỉ thấy mây giăng ba đỉnh núi,
Không hay mình ở chín tầng mây2.
Khi Triều Nguyễn được lập nên và Huế được chọn làm kinh đô của cả nước, Hải Vân trở thành cửa ngõ quan trọng bậc nhất ở phía Nam của kinh đô Huế. Chính vì vậy, nhiều công trình được xây dựng ở ngọn núi này, như đặt cửa ải, đặt lính canh giữ… Năm Minh Mạng thứ 7 (1826), cho xây dựng cửa quan Hải Vân. Ban đầu đặt một viên Phòng thủ úy và biền binh thường trú, mỗi tháng một lần thay đổi. Năm 1836, tăng lên hai viên Phòng thủ úy, mỗi tháng một lần thay đổi, còn biền binh thì 15 ngày một lần thay đổi. Lại cấp cho ống nhòm thiên lí để quan sát ngoài biển, hễ có thấy ghe thuyền ngoại quốc vào đậu ở vũng biển Đà Nẵng, thì trên cửa quan phải báo cáo trước. Vua Minh Mạng cho khắc hình cửa quan Hải Vân lên Dụ đỉnh3. Không những chú trọng về vấn đề quân sự, Triều Nguyễn còn chú trọng đến vấn đề tín ngưỡng. Bởi lẽ, núi Hải Vân được coi là nỗi khiếp sợ của người đi đường khi phải đi qua nơi này. Đường núi Hải Vân cheo leo, hiểm trở, có nhiều thú dữ, đường thủy lại có sóng thần, ghe thuyền đi qua hay bị chìm đắm, nên có câu ca dao: “Đi bộ thì khiếp Hải Vân/ Đi thuyền thì khiếp sóng thần hang Dơi4”.
Để an dân, dưới thời Minh Mạng (1820 - 1840), Triều Nguyễn cho xây dựng đền thờ thần núi Hải Vân. Việc này được chép trong Đại Nam nhất thống chí như sau: “Đền thần Hải Vân: Ở ấp An Cư, thờ thần núi Hải Vân, dựng năm Minh Mạng”5. Trong chuyến điền dã vào tháng 2/2020, được sự giúp đỡ của các bác trong Ban điều hành làng An Cư Đông (thị trấn Lăng Cô, huyện Phú Lộc, tỉnh Thừa Thiên Huế) chúng tôi đã tìm ra ngôi đền này. Đền thờ thần núi Hải Vân nằm dưới chân núi Hải Vân, ở bờ Nam sông An Cư (một khúc sông ngắn chảy từ đầm An Cư ra cửa biển Hải Vân). Đền được người dân ở làng An Cư Đông gọi là miếu Trấn Sơn, mặt quay về hướng Bắc, được xây bằng gạch vồ, đá, trát vôi, bên trong chia làm ba gian, phía trước có bình phong. Bên trái ngôi đền còn có một miếu nhỏ. Ngôi đền này trải qua quá trình lịch sử lâu năm, chiến tranh tàn phá nên bị xuống cấp. Do đó, đền được nhiều lần trùng tu. Đợt trùng tu gần đây nhất là vào năm 2012 - 2013.
Triều Nguyễn còn ban tặng sắc phong cho thần núi Hải Vân. Hiện nay, tại đình làng An Cư Đông đang lưu giữ ba sắc phong do Triều Nguyễn ban tặng cho thần núi Hải Vân, hai sắc phong thời Thiệu Trị và một sắc phong thời Tự Đức. Sắc phong được làm từ chất liệu giấy long đằng, chữ viết chân phương. Do trải qua chiến tranh và việc bảo quản chưa được tốt nên ba sắc phong này bị hư hỏng rất nhiều. Tuy nhiên, nội dung được viết trên sắc phong phần lớn đều còn đọc được, chỉ bị mất một số chữ; một số khác bị rách nhưng vẫn có thể ghép các mảnh lại với nhau. Dưới dây là nội dung của ba sắc phong này6.
- Sắc phong thần núi Hải Vân ban ngày mồng chỉ tháng 8 năm Thiệu Trị thứ 2 (1842)
Nguyên văn:
敕海雲山神護國庇民稔著靈應明命貳拾壹年値我聖祖仁皇帝五旬大慶節欽奉寶詔覃恩禮隆登秩肆今丕膺耿命緬念神庥可加贈雄峙静鎮海雲山神神其相佑保我邦家
欽哉
紹治貳年捌月初柒日
Phiên âm:
Sắc: Hải Vân sơn thần hộ quốc tí dân, nẫm trứ linh ứng. Minh Mạng nhị thập nhất niên, trị ngã Thánh Tổ Nhân Hoàng Đế Ngũ Tuần Đại Khánh tiết, khâm phụng bảo chiếu đàm ân, lễ long đăng trật. Tứ kim phi ưng cảnh mệnh, miến niệm thần hưu, khả gia tặng Hùng Trì Tĩnh Trấn Hải Vân sơn thần. Thần kì tương hựu, bảo ngã bang gia. Khâm tai!
Thiệu Trị nhị niên bát nguyệt sơ thất nhật.
Dịch nghĩa:
Sắc cho: thần núi Hải Vân, giữ nước giúp dân, linh ứng rõ rệt đã lâu. Năm Minh Mạng thứ 21 (1840), gặp đúng vào dịp lễ Ngũ Tuần Đại Khánh của Thánh Tổ Nhân Hoàng Đế7 ta, kính vâng bảo chiếu ra ân rộng rãi, lễ lớn nên gia tăng cấp bậc. Đến nay, Trẫm nhận mệnh lớn, nghĩ đến công ơn của thần, nên tặng thêm: Hùng Trì Tĩnh Trấn Hải Vân sơn thần. Thần hãy che chở, bảo vệ cho đất nước ta. Kính đấy!
Ngày mồng 7 tháng 8 năm Thiệu Trị thứ 2 (1842).
- Sắc phong thần núi Hải Vân ban ngày mồng 9 tháng 9 năm Thiệu Trị thứ 2 (1842)
Nguyên văn:
敕雄峙静鎭海雲山神護國庇民稔著靈應節經蒙給贈敕準許奉事肆今丕膺耿命緬念神庥可加贈雄峙静鎭敦厚海雲山神神其相佑保我邦家
欽哉
紹治貳年玖月初玖日
Phiên âm:
Sắc: Hùng Trì Tĩnh Trấn Hải Vân sơn thần hộ quốc tí dân, nẫm trứ linh ứng, tiết kinh mông cấp tặng sắc, chuẩn hứa phụng sự. Tứ kim phi ưng cảnh mệnh, miến niệm thần hưu, khả gia tặng Hùng Trì Tĩnh Trấn Đôn Hậu Hải Vân sơn thần. Thần kì tương hựu, bảo ngã bang gia. Khâm tai!
Thiệu Trị nhị niên cửu nguyệt sơ cửu nhật.
Dịch nghĩa:
Sắc cho: Hùng Trì Tĩnh Trấn Hải Vân sơn thần, giữ nước giúp dân, linh ứng rõ rệt đã lâu, từng được ban tặng sắc, chuẩn cho thờ phụng. Đến nay, Trẫm nhận mệnh lớn, nghĩ đến công ơn của thần, nên tặng thêm: Hùng Trì Tĩnh Trấn Đôn Hậu Hải Vân sơn thần. Thần hãy che chở, bảo vệ cho đất nước ta. Kính đấy!
Ngày mồng 9 tháng 9 năm Thiệu Trị thứ 2 (1842).
- Sắc phong thần núi Hải Vân ban ngày mồng 3 tháng 7 năm Tự Đức thứ 3 (1850)
Nguyên văn:
敕海雲山神原贈雄峙静鎭敦厚中等神護國庇民稔著靈應從前建有耑祠節蒙頒給[…]敕準許奉事肆今丕膺耿命緬念神庥[…]加贈雄峙静鎭敦厚聳拔中等神神其相佑保我黎民
欽哉
嗣德叁年柒月初叁日
Phiên âm:
Sắc: Hải Vân sơn thần nguyên tặng Hùng Trì Tĩnh Trấn Đôn Hậu Trung đẳng thần, hộ quốc tí dân, nẫm trứ linh ứng. Tòng tiền kiến hữu nhi từ, tiết mông ban cấp [tặng] sắc, chuẩn hứa phụng sự. Tứ kim phi ưng cảnh mệnh, miến niệm thần hưu, [khả] gia tặng Hùng Trì Tĩnh Trấn Đôn Hậu Tủng Bạt Trung đẳng thần. Thần kì tương hựu, bảo ngã lê dân.
Khâm tai!
Tự Đức tam niên thất nguyệt sơ tam nhật.
Dịch nghĩa:
Sắc cho: thần núi Hải Vân, vốn được tặng là Hùng Trì Tĩnh Trấn Đôn Hậu Trung đẳng thần, giữ nước giúp dân, linh ứng rõ rệt đã lâu. Trước đây có dựng miếu thờ ở trên núi, từng được ban tặng sắc, chuẩn cho thờ phụng. Đến nay, Trẫm nhận mệnh lớn, nghĩ đến công ơn của thần, nên tặng thêm: Hùng Trì Tĩnh Trấn Đôn Hậu Tủng Bạt Trung đẳng thần. Thần hãy che chở, bảo vệ cho dân của ta. Kính đấy!
Ngày mồng 3 tháng 7 năm Tự Đức thứ 3 (1850).
2. An Cư Đông là ngôi làng nằm dưới chân núi Hải Vân, một phần núi Hải Vân thuộc địa phận của làng này. Làng An Cư Đông và An Cư Tây vốn chung một làng, được hình thành khoảng thế kỷ XVII với tên gọi là Phước An Cây Mít tộc. Sau đó trải qua hai lần đổi tên, Phước An Kiều Cư rồi An Cư. Đến cuối thế kỷ XIX, An Cư Đông và An Cư Tây tách thành hai làng. Người dân An Cư Đông xưa lấy hai nghề chính làm kế mưu sinh là đánh bắt thủy hải sản (ngư phủ) và khai thác rừng (tiều phu). Ngoài việc giữ các sắc phong của triều Nguyễn ban cho thần núi Hải Vân, làng An Cư Đông hiện nay vẫn còn lưu giữ tục lệ thờ cúng thần núi Hải Vân gắn liền với nghề khai thác rừng.
Nghề khai thác rừng là một nghề quan trọng trong cuộc sống của người An Cư Đông xưa. Ngôi làng này không có đất đai để trồng trọt, cuộc sống của họ dựa hết vào việc khai thác nguồn lợi từ tự nhiên ở vùng biển, đầm An Cư và núi Hải Vân. Xuất phát từ đặc điểm như vậy nên tín ngưỡng thờ cúng các vị thần tự nhiên ở An Cư Đông khá đậm nét. Hằng năm, vào ngày mồng 6 Tết ở làng An Cư Đông diễn ra lễ Khai sơn và lễ hội Cầu mùa (còn gọi là lễ Hạ vụ). Lễ Khai sơn gắn với nghề khai thác rừng và tín ngưỡng thờ thần núi Hải Vân. Vào ngày này, từ sáng sớm tinh mơ, làng sẽ tiến hành tế thần núi Hải Vân ở miếu Trấn Sơn (đền thần Hải Vân). Trước đây, cầu bắc qua sông An Cư chưa được xây dựng, đoàn tế lễ đi thuyền qua miếu làm lễ cúng tế. Ngày nay, khi giao thông đường bộ đã thuận lợi, phương tiện đi lại được thay bằng xe máy. Lễ tế do ông hội chủ làng làm chủ tế. Các phẩm vật được dâng lên như gà, xôi, cau trầu, rượu, hương đèn, giấy tiền… Họ cầu cho một năm khai thác rừng được thuận lợi, ăn nên làm ra và khai thác được bình an, không xảy ra tai nạn hay bị thú rừng tấn công. Lễ Khai sơn chính là lễ mở cửa rừng. Sau lễ này, người dân trong làng mới được phép lên rừng làm công việc của mình. Tuy rằng ngày nay người dân An Cư Đông không còn làm nghề khai thác rừng như trước đây nữa, nhưng lễ Khai sơn tại miếu Trấn Sơn vẫn diễn ra theo thường lệ của làng. Tiếp sau lễ Khai sơn chính là lễ hội Cầu mùa gắn với nghề khai thác thủy hải sản. Sau phần lễ tế để cầu cho một năm đánh bắt nhiều tôm cá là lễ hội đua ghe diễn ra trên sông An Cư, khán đài ở trước đình làng. Lễ hội đua ghe cũng là dịp vui chơi, tiệc tùng trong cả làng trước khi bắt đầu vào vụ đánh bắt mới trong năm.
Vào ngày 25 tháng Chạp hằng năm, tại miếu Trấn Sơn, làng An Cư Đông tiến hành làm lễ đóng cửa rừng. Sau lễ này, người dân trong làng không được phép lên rừng làm việc.
Thần núi Hải Vân là một nhiên thần, được Triều Nguyễn ban tặng sắc phong xếp vào hàng trung đẳng thần và xây dựng đền thờ phụng cho thấy tầm quan trọng của vị thần này trong tín ngưỡng của người Việt. Không những vậy, nó còn góp phần khẳng định tầm quan trọng của “Hải Vân quan - Hải Vân sơn” đối với vùng đất kinh đô trong cách nhìn nhận, đánh giá của Triều Nguyễn. Các di sản đền thờ, sắc phong, lễ Khai sơn, lễ đóng cửa rừng vẫn còn tồn tại là minh chứng chân xác cho sức sống của tín ngưỡng thờ cúng thần núi Hải Vân ở một ngôi làng đang bị đô thị hóa nhanh chóng như An Cư Đông (thị trấn Lăng Cô, huyện Phú Lộc, tỉnh Thừa Thiên Huế).
M.V.Đ - N.H.N.B
(SHSDB38/09-2020)
---------------
1. Dương Văn An (2015), Ô châu cận lục, Trần Đại Vinh dịch, hiệu đính, Nxb. Thuận Hóa, Huế, tr. 24.
2. Quốc sử quán triều Nguyễn (2012), Đại Nam nhất thống chí, tập 1, Nxb. Lao Động, Trung tâm Văn hóa Ngôn ngữ Đông Tây xb, Hà Nội, tr. 114.
3. Quốc sử quán triều Nguyễn (2012), Đại Nam nhất thống chí, tập 1, Sđd, tr. 139.
4. Sđd, tr. 114.
5. Sđd, tr. 132.
6. Các bản phiên âm và dịch nghĩa này được sự góp ý, hiệu đính của hai anh Nguyễn Công Trí và Võ Khắc Vãng. Nhân đây, chúng tôi xin chân thành cảm ơn sự giúp đỡ quý báu này.
7. Tức vua Minh Mạng.
_______________
Tài liệu tham khảo:
1. Dương Văn An (2015), Ô châu cận lục, Trần Đại Vinh dịch, hiệu đính, Nxb. Thuận Hóa, Huế.
2. Quốc sử quán triều Nguyễn (2012), Đại Nam nhất thống chí, tập 1, Nxb. Lao Động, Trung tâm Văn hóa Ngôn ngữ Đông Tây xb, Hà Nội.
Tải mã QRCode
.png "Địa danh học và việc nghiên cứu địa danh các tỉnh Trung Trung Bộ")
-
NGÔ MINHHuế trên 350 năm là thủ phủ Chúa Nguyễn Đằng Trong và Kinh Đô của Đại Việt đã tích tụ nhân tài, vật lực cả quốc gia tạo ra một hệ thống Di sản văn hóa phi vật thể đặc sắc và nổi tiếng như nhã nhạc, lễ hội dân gian, văn hóa ẩm thực... Trong Di sản văn hóa ẩm thực Huế, Văn hóa ẩm thực Cung đình là bộ phận tinh hoa nhất, giá trị nhất!
-
HÀ MINH ĐỨC Ký Sau chặng đường dài, vượt qua nhiều đồi núi của vùng Quảng Bình, Quảng Trị, khoảng 3 giờ chiều ngày 25/9/2003, đoàn chúng tôi về đến thành phố Huế. Xe chạy dọc bờ sông Hương và rẽ vào khu vực trường Đại học Sư phạm Huế. Anh Hồ Thế Hà, Phó Chủ nhiệm khoa Văn; chị Trần Huyền Sâm, giảng viên bộ môn Lý luận văn học cùng với các em sinh viên ra đón chúng tôi. Nữ sinh mặc áo dài trắng và tặng các thầy những bó hoa đẹp.
-
BĂNG SƠN Tuỳ bútDòng sông Hồng Hà Nội là nguồn sữa phù sa và là con đường cho tre nứa cùng lâm sản từ ngược về xuôi. Dòng sông Cấm Hải Phòng là sông cần lao lam lũ, hối hả nhịp tầu bè. Dòng sông Sài Gòn của thành phố Hồ Chí Minh là váng dầu ngũ sắc, là bóng cần cẩu nặng nề, là những chuyến vào ra tấp nập... Có lẽ chỉ có một dòng sông thơ và mộng, sông nghệ thuật và thi ca, sông cho thuyền bềnh bồng dào dạt, sông của trăng và gió, của hương thơm loài cỏ thạch xương bồ làm mê mệt khách trăm phương, đó là sông Hương xứ Huế, là dòng Hương Giang đất cố đô mấy trăm năm, nhưng tuổi sông thì không ai đếm được.
-
PHAN THUẬN THẢO Chiều chiều trước bến Vân Lâu Ai ngồi, ai câu, ai sầu, ai thảm, Ai thương, ai cảm, ai nhớ, ai trông. Thuyền ai thấp thoáng bên sông, Đưa câu Mái đẩy chạnh lòng nước non. (Ưng Bình Thúc Giạ)
-
LÃNG HIỂN XUÂNChẳng hiểu sao, từ thuở còn thơ ấu, tôi đã có một cảm nhận thật mơ hồ nhưng cũng thật xác tín rằng: Chùa chính là nơi trú ngụ của những ông Bụt hay bà Tiên và khi nào gặp khó khăn hay đau khổ ta cứ đến đó thì thế nào cũng sẽ được giải toả hay cứu giúp!
-
BÙI MINH ĐỨCNói đến trang phục của các Cụ chúng ta ngày xưa là phải nhắc đến cái búi tó và cái khăn vấn bất di bất dịch trên đầu các Cụ. Các Cụ thường để tóc dài và vấn tóc thành một lọn nhỏ sau ót trông như cái củ kiệu nên đã được dân chúng đương thời gọi là “búi tó củ kiệu”. Ngoài cái áo lương dài, cái dù đen và đôi guốc gỗ, mỗi khi ra đường là các Cụ lại bối tóc hình củ kiệu và vấn dải khăn quanh trên đầu, một trang phục mà các cụ cho là đứng đắn nghiêm trang của một người đàn ông biết tôn trọng lễ nghĩa. Trang phục đó là hình ảnh đặc trưng của người đàn ông xứ ta mãi cho đến đầu thế kỷ thứ 20 mới bắt đầu có nhiều biến cải sâu đậm
-
MAO THUỶ THANH (*)Tiếng hát và du thuyền trên sông Hương là nét đẹp kỳ thú của xứ Huế. Trên sông Hương có hai chiếc cầu bắc ngang: cầu Phú Xuân và cầu Trường Tiền nhưng trước đây người dân Huế thường có thói quen đi đò ngang. Bến đò ở dưới gốc cây bồ đề cổ thụ, nằm đối diện với trường Đại học Sư phạm Huế. Một hôm, tôi và nữ giáo sư Trung Quốc thử ngồi đò sang ngang một chuyến. Trên đò đã có mấy người; thấy chúng tôi bước xuống cô lái đò áp đò sát bến, mời chúng tôi lên đò.
-
VÕ NGỌC LANBuổi chiều, ngồi trên bến đò Quảng Lợi chờ đò qua phá Tam Giang, tôi nghe trong hư vô chiều bao lời ru của gió. Lâu lắm rồi, tôi mới lại được chờ đò. Khác chăng, trong cảm nhận tôi lại thấy bờ cát bên kia phá giờ như có vẻ gần hơn, rõ ràng hơn.
-
HỒNG NHUTôi vẫn trộm nghĩ rằng: Tạo hóa sinh ra mọi thứ: đất, nước, cây cỏ chim muông... và con người. Con người có sau tất cả những thứ trên. Vì vậy cỏ cây, đất nước... là tiền bối của con người. Con người ngoài thờ kính tổ tiên ông bà cha mẹ, những anh hùng liệt sĩ đã mất... còn thờ kính Thần Đất, Thần Nước, Thần Đá, Thần Cây...là phải đạo làm người lắm, là không có gì mê tín cả, cho dù là con người hiện đại, con người theo chủ nghĩa vô thần đi nữa! Chừng nào trên trái đất còn con người, chừng đó còn có các vị thần. Các vị vô hình nhưng không vô ảnh và cái chắc là không vô tâm. Vì sao vậy? Vì các vị sống trong tâm linh của con người, mà con người thì rõ ràng không ai lại tự nhận mình là vô tâm cả.
-
MẠNH HÀTôi không sinh ra ở Huế nhưng đã có đôi lần đến Huế, khác với Hà Nội hay Thành phố Hồ Chí Minh, Huế có nét trầm lắng, nhẹ nhàng, mỗi lần khi đến Huế tôi thường đi dạo trên cầu Trường Tiền, ngắm dòng Hương Giang về đêm, nghe tiếng ca Huế văng vẳng trên những chiếc thuyền rồng du lịch thật ấn tượng. Cho đến nay đã có biết bao bài thơ, bài hát viết về Huế thật lạ kỳ càng nghe càng ngấm và càng say: Huế đẹp, Huế thơ luôn mời gọi du khách.
-
VÕ NGỌC LANNgười ta thường nói nhiều về phố cổ Hội An, ít ai biết rằng ở Huế cũng có một khu phố cổ, ngày xưa thương là một thương cảng sầm uất của kinh kỳ. Đó là phố cổ Bao Vinh. Khu phố này cách kinh thành Huế chừng vài ba cây số, nằm bên con sông chảy ra biển Thuận An. Đây là nơi ghe, thuyền trong Nam, ngoài Bắc thường tụ hội lại, từ cửa Thuận An lên, chở theo đủ thứ hàng hoá biến Bao Vinh thành một thương cảng sầm uất vì bạn hàng khắp các chợ trong tỉnh Thừa Thiên đều tập trung về đây mua bán rộn ràng.
-
NGUYỄN XUÂN HOATrước khi quần thể di tích cố đô Huế được công nhận là di sản văn hoá thế giới, thành phố Huế đã được nhiều người nhìn nhận là một mẫu mực về kiến trúc cảnh quan của Việt Nam, và cao hơn nữa - là “một kiệt tác bài thơ kiến trúc đô thị” như nhận định của ông Amadou Mahtar M”Bow - nguyên Tổng Giám đốc UNESCO trong lời kêu gọi tháng 11-1981.
-
DƯƠNG PHƯỚC THU Bút kýXứ Thuận Hóa nhìn xa ngoài hai ngàn năm trước, khi người Việt cổ từ đất Tổ Phong Châu tiến xuống phía Nam, hay cận lại gần hơn bảy trăm năm kể từ ngày vua Trần Anh Tông cho em gái là Huyền Trân Công chúa sang xứ Chàm làm dâu; cái buổi đầu ở cương vực Ô Châu ác địa này, người Việt dốc sức tận lực khai sông mở núi, đào giếng cày ruộng, trồng lúa tạo vườn, dựng nhà xây đình, cắm cây nêu trấn trị hung khí rồi thành lập làng xã.
-
TRƯƠNG THỊ CÚCSông Hương, một dòng sông đẹp, sôi nổi với những ghềnh thác đầu nguồn, mềm mại quàng lấy thành phố như một dải lụa, hài hoà tuyệt diệu với thiên nhiên xinh đẹp và hệ thống thành quách, cung điện, lăng tẩm, đền chùa; với hàng trăm điệu hò, điệu lý; với những ngày hội vật, hội đua trải, đua ghe; với mảnh vườn và con người xứ Huế, là nguồn cảm hứng vô tận của người nghệ sĩ, thu hút sự say mê của nhiều khách phương xa. Không những là một dòng sông lịch sử, sông Hương còn là không gian văn hoá làm nẩy sinh những loại hình nghệ thuật, những hội hè đình đám, là không gian của thi ca, nhạc hoạ, là dòng chảy để văn hoá Huế luân lưu không ngừng.
-
TÔN NỮ KHÁNH TRANG Khi bàn về văn hoá ẩm thực, người ta thường chú trọng đến ẩm thực cung đình, hay dân gian, và chủ yếu đề cập đến sinh hoạt, vai trò, địa vị xã hội... hơn là nghĩ đến hệ ẩm thực liên quan đến đời sống lễ nghi.
-
TRƯƠNG THỊ CÚC• Bắt nguồn từ những khe suối róc rách ở vùng núi đại ngàn A Lưới - Nam Đông giữa Trường Sơn hùng vỹ, ba nhánh sông Tả Trạch, Hữu Trạch và nguồn Bồ đã lần lượt hợp lưu tạo thành hệ thống sông Hương, chảy miên man từ vùng núi trung bình ở phía đông nam A Lưới, nam Nam Đông, băng qua những dãy núi đồi chập chùng ở Hương Thuỷ, Hương Trà, Phong Điền rồi xuôi về đồng bằng duyên hải, chảy vào phá Tam Giang để đổ nước ra biển Đông.
-
NGUYỄN KHẮC MAIỞ xứ Huế có những tên làng quê mà nghĩa của chúng vẫn còn là sự ám ảnh kiếm tìm giải thích, chắc chắn chúng phải có nghĩa cụ thể nào đó. Người xưa không bao giờ đặt tên một vùng đất mà chẳng có nghĩa gì cả cứ như là người Mã Lai họ đặt tên vùng đất kinh đô cũng lần ra cái nghĩa đó là “cửa sông bùn lầy” (Kua-la-lăm-pua). Những cái tên như Kim Long, An Hoà, Dương Xuân, Phú Tài, Phú Mậu thì những ai có chút hiểu biết chữ Hán đều có thể lần tìm ý nghĩa. Nhưng có những cái tên làng quê thật khó đoán được cái nghĩa của chúng.
-
BÙI MINH ĐỨC Ngày nay, hễ nói đến đường để nấu chè là ai ai ở Huế cũng nghĩ đến đường cát trắng, đến thứ đường bột trắng tinh đã được tinh lọc do các nhà máy đường tân tiến sản xuất. Có người cũng còn nhớ đến đường phèn để chưng với chanh ăn khi bị ho, hoặc đường tinh thể là thứ đường đặc biệt màu vàng dùng để uống với cà phê cho thêm phần đậm đà. Nhưng chẳng ai có thể nhắc đến chiếc bánh đường đen ở Huế của thuở nào.
-
NGUYỄN TIẾN VỞNKinh Dịch (Chu Dịch) là sách về sự biến đổi. Dịch, nói gọn lại là biến đổi. Tinh thần xuyên suốt của Kinh Dịch là quy luật chuyển dời, biến hoá của vạn vật trong cõi trời đất. Mọi vật, bất kể to lớn như vũ trụ, hay nhỏ nhoi như các nguyên tử, đều không bao giờ đứng yên. Mọi sự, từ chuyện người có thể biết đến chuyện chỉ trời đất biết, cũng vận động biến hoá khôn lường.
-
PHAN THUẬN AN Dạ thưa xứ Huế bây giờ,Vẫn còn núi Ngự bên bờ sông Hương. (Bùi Giáng)
.png)
.png)
