Thế giới trẻ thơ riêng biệt trong thơ Nguyễn Hoa

09:48 10/02/2009

LÊ MỸ Ý( Đọc tập thơ “Bên con” – NXB Hội Nhà văn 2002)

Nhiều người đọc thơ thiếu nhi hay thơ viết cho thiếu nhi, thường chóng chán. Có người còn cho rằng làm thơ thiếu nhi dễ hơn làm “thơ người lớn”, vì không phải cân nhắc nhiều về ý tứ và câu chữ. Kỳ thực, để viết được một bài thơ thiếu nhi đúng với tâm hồn con trẻ, không ngô nghê, làm dáng mà bài thơ vẫn thấm đẫm chất thơ là điều rất khó. Tập thơ “Bên con” của nhà thơ Nguyễn Hoa đã viết được những bài thơ cho tâm hồn con trẻ và giàu chất thơ như vậy.

Với Nguyễn Hoa, thơ nói chung, ở cả mảng thơ thiếu thi và “thơ người lớn” trong đời thơ ông, trước hết là sự tìm từ. Không quá câu nệ tìm tòi đổi mới như một số nhà thơ thiên về cách tân hình thức khác, từ của ông ngắn, tối giản, gần gũi, yêu cầu cao nhất là sự đắc địa, để người đọc cảm giác được đó là những từ mới, “từ của Nguyễn Hoa”. Sau từ, là diễn đạt tứ. Cách tìm tứ lạ và diễn đạt nó bằng hình thức của nhà thơ luôn cố gắng mang đến sự bất ngờ, những triết lý sâu xa về cuộc sống, nhân gian. Không phải nhà thơ nào cũng đạt đến các tiêu chí đó trong một bài thơ. Đối với thơ thiếu nhi càng khó. Thế giới trẻ thơ luôn là thế giới riêng của vốn từ vựng diễn đạt những nghĩ suy trong trẻo và dễ hiểu. Dường như thế giới ấy quá khác biệt và xa cách với triết lý của người lớn, với từ ngữ phức tạp, phong phú của người lớn. Nhưng hãy nghe trong “Bên con” những thủ thỉ tâm tình lạ lùng chứa đựng cả mọi điều khác biệt:
Bắt đầu bầu trời non
Bắt đầu hạt gạo thơm
Bắt đầu lời nựng ngoan...

Riêng có lần bố bảo
Con bắt đầu từ con!
(Bắt đầu)

Những hình ảnh “bầu trời non”, “hạt gạo thơm”, “lời nựng ngoan” có gì xa lạ với trẻ thơ? Nhưng từ những hình ảnh hàng ngày con trẻ vẫn sống, quyến luyến, nô đùa như trong thiên đường của mình, nhà thơ, ông bố rất gần gũi với con đã mở ra một khẳng định, khiến con trẻ tò mò, suy nghĩ lạ lẫm: “Con bắt đầu từ con!”. Thì ra, vũ trụ này, cuộc sống này, tình yêu thương mà con đang tận hưởng... điều có sự bắt đầu. Con cũng có một khởi đầu, mà tuổi thơ ngây con còn chưa hiểu hết. Đó là sự khởi đầu của một thiên đường khác, nơi chính bản thân con là vũ trụ, cuộc sống, là tình yêu thương..
Cũng với một cách lý giải để dẫn dắt tâm hồn trẻ thơ đến những suy nghĩ mới lạ về thế giới quanh mình, tập thơ “Bên con” tập hợp khá nhiều bài thơ ẩn chứa những ý lạ:
Sông Đáy dài bao nhiêu?
- Học địa lý con biết

Sông Đáy sóng bao nhiêu?
- Con sống rồi con biết
Sông Đáy chảy về đâu?
- Về biển xanh con biết

Có ngày con hỏi tiếp
- Đời người trôi về đâu?...
(Sông Đáy)

Hỏi đáp trong bài thơ chỉ là cái cớ, để với hình thức tựa trò chơi đố trẻ, nhà thơ mở ra một câu hỏi lớn, câu hỏi mênh mông và đau đáu mà có khi cả đời người còn chưa trả lời được hết...Bởi vậy, bài thơ không chỉ còn là thơ của thiếu nhi.
Trong tập thơ “Bên con”, có lẽ điều thú vị nhất, cũng là khó nhất nhà thơ lại làm được là gieo những suy nghĩ, ý tứ rất người lớn vào thơ, bằng chính ngôn từ riêng biệt của thế giới trẻ thơ mà không hề xa lạ với tâm hồn chúng:
Bên trái nhà hàng na dai trĩu quả
Mẹ bảo con chờ na mở mắt sớm mai
Sớm mai, con dậy tìm na, quả mẹ dành đã chín tụt nõ
Mẹ tần ngần ôm con rồi nhặt hạt để bà gieo na mọc mùa sau!
(Cây na)
Tôi rất mê từ “chín tụt nõ” nhà thơ Nguyễn Hoa đã gieo. Một từ dân gian - mới, chắc chắn không phải ai cũng biết, lại càng không phải ai cũng dám đem vào thơ. Đọc câu thơ có từ này lên, nghe trúc trắc như không vần không điệu. Có rất nhiều từ, cụm từ dân gian – mới: “sông xanh”, “núi tím”,“nắng muộn hung hung”, “hoàng hôn thiêm thiếp thở”, “tầng hấng nắng, tầng hơ mưa”, “chua rôn rốt” mà nhà thơ Nguyễn Hoa đã sáng tạo và đem vào tập thơ “Bên con”… Tất nhiên, không phải câu, từ nào nhà thơ cố gắng tìm tòi, làm mới lại cũng đạt đến hiệu quả đắc địa bất ngờ như ý muốn của tác giả. Có những câu, từ tuy mới, đọc lên có thể vẫn trượt ra ngoài cảm nhận của người đọc, nhưng có những câu, từ đọc lên tôi lại cảm giác rằng chính cái không vần không điệu, qua cách làm mới lại từ của tác giả mới đạt đến tột đỉnh của sự trong sáng, hồn nhiên trong thế giới đầy sự lô gíc - bất ngờ một cách phi lý và quá đỗi đáng yêu của trẻ thơ.

Không chỉ làm tìm từ, dựng tứ, “ Bên con” còn thể hiện ước vọng của nhà thơ muốn thay đổi hình thức thơ. Ngoài kiểu thơ thiếu nhi gần với vè, đồng dao như thơ 3 chữ, 5 chữ, lục bát... khiến trẻ thơ dễ đón nhận, tác giả còn hướng đến kiểu thơ tự do, thơ dài câu, dài hơi. “Trên đê”, “Giữa cánh đồng”, “Sân nhà”, Tổ ấm”... là những mặt cắt trong sự phát triển ý thức, tâm lý của trẻ thơ tác giả đã quan sát, nhập vào thế giới trẻ thơ, tìm về với thế giới ấy và miêu tả, kể lại như những băn khoăn hay một câu chuyện nhỏ. Người đọc có thể liên tưởng đến kiểu thơ dài câu, dài hơi viết cho thiếu nhi trong tập “Mảnh trăng non” của nhà thơ ấn Độ R. Tagore. Hình như, ý hướng chiêm nghiệm, đi tìm chân lý sâu xa trong một tình yêu trẻ thơ chân thành vẫn thường hay dẫn lối những hồn thơ đồng điệu tìm đến với nhau.
Có lần, nhà thơ Nguyễn Hoa tâm sự: “Tôi rất vui khi con tôi, bạn bè lối xóm của nó hay con trẻ những người bạn đều thuộc thơ thiếu nhi của tôi!”. Quả thật, không có niềm vui sướng nào bằng những bài thơ mình viết ra, được độc giả hưởng ứng và yêu thích. Đặc biệt đó lại là sự công nhận thầm lặng từ độc giả nhỏ tuổi, những giám khảo công bằng nhất. Tập thơ “Bên con” của nhà thơ Nguyễn Hoa đáng được những độc giả không phân hạn biên độ lứa tuổi yêu thích, bởi tình yêu thơ ca và tình yêu con trẻ của nhà thơ.
L.M.Y

(nguồn: TCSH số 192 - 02 - 2005)

Đánh giá của bạn về bài viết:

0 đã tặng

Bày tỏ cảm xúc Mã QRCode

Bình luận (0)

Xem thêm

Mẹ có phải là cô Tấm của con

LTS: “Vua lũ đồ chơi” là tập sách tuyển chọn những tác phẩm Văn, thơ và tranh về đề tài thiếu nhi do nhà xuất bản Thuận Hóa ấn hành vào đầu năm nay. Công trình này là kết quả của "cuộc vận động sáng tác văn học vì tuổi thơ" do Hội Văn học nghệ thuật, Ủy ban bảo vệ và chăm sóc trẻ em, Sở Giáo dục đào tạo, Đoàn thanh niên cộng sản Hồ Chí Minh Thừa Thiên Huế và Nhà thiếu nhi Huế phối hợp tổ chức.Những tác phẩm trong tập sách bao gồm cả thiếu nhi và người lớn cùng sáng tác và cũng đã công bố rải rác đây đó, kẻ cả trên TCSH. Sông Hương xin trân trọng giới thiệu một số tác phẩm trong tập sách này.
Hiện tượng “Harry Potter” và văn học thiếu nhi Việt Nam hôm nay

LÊ THỊ HOÀI NAMHiện nay, cùng với sự lớn mạnh không ngừng của nền Văn học thiếu nhi thế giới, Văn học trẻ em Việt Nam đã có những bước phát triển vượt bậc với sự góp mặt của nhiều cây bút đầy triển vọng và những tác phẩm được trẻ em đón đợi và tìm đọc.
Con khủng long xanh

Khi tôi chuẩn bị lái xe ra khỏi nhà thì thằng con trai tôi xuất hiện trước xe.Với gương mặt rạng ngời, nó bảo: “Ba ơi, con có cái này cho ba này!”. “Gì thế con”, tôi hỏi lại, giọng hơi bực vì sắp trễ giờ. Thằng bé xoè đôi bàn tay và chỉ cho tôi những thứ tuyệt vời nhất trong trí tưởng tượng của một đưa bé 5 tuổi. “Tự con tìm thấy đấy!”.
Trang thơ thiếu nhi 6-2004

Đỗ Hoàng Hạnh - Nguyễn Loan - Trần Thị Thu Huề - Phạm Minh Giang
Giàn trầu của ngoại

DƯƠNG THỊ HIỀN“Vườn nhà ngoại có giàn trầu to nhất làng”. Hồi bé tôi vẫn thường chạy cùng xóm chỉ để khoe như thế. Mà giàn trầu ấy cũng rộng thật. Sau hiên nhà ngoằn ngoèo không biết bao nhiêu là thân trầu chen chúc, cố bám vào tường, vào cọc rào ngoại dựng sẵn. Trầu ra lá quanh năm, bất chấp cả cái nắng hanh hao của đất miền Trung cằn cõi hay cái giá lạnh của mùa đông. Nhất là sau cơn mưa, những ngọn trầu đâm lên tua tủa, vươn mãi tít tận mái ngói của dãy nhà 3 gian. Thân trầu yếu ớt, mảnh dẻ cứ đan cài, quyện chặt vào nhau hiển hiện sự gắn bó làm ánh lên sắc xanh mơn mởn của sự sống bất diệt.
Lòng mẹ

TIỂU NGỌCTrong các câu chuyện đã được học, đã được đọc, em thích nhất câu chuyện Con cá thông minh nói về tình thương con của mẹ cá, cũng là của những người mẹ trên thế gian này.
Ông và cháu

ĐƯỜNG XUÂN SỬ
Tết trăng đầu

DƯƠNG THỊ HIỀNNó là Hựu, Hựu què. Bọn trẻ con trong xóm gọi nó thế. Từ lúc sinh ra bàn chân trái của nó đã bị teo lại và tay trái cũng chỉ có 4 ngón. Đó là di chứng của chất độc da cam bố nó mang từ chiến trường về. Bọn bạn cùng lứa không chơi với nó, bọn chúng luôn đùa nó một cách cay độc: Què ơi! “Quái vật tụi bay ơi”...
Chùm thơ thiếu nhi Trần Lan Vinh

Gắp...! - Kể vấn - Chợ điếc
Chùm thơ thiếu nhi Trần Lan Vinh

Ngoắc mưa - Ốc luộc đi thi... !
Chỗ khác nhau

BÍCH THÚYHai chị em Thanh và Huyền là con song sinh của một nhà doanh nghiệp nhỏ ở cuối phố. Cả hai cùng học một lớp, ngoài giờ đến trường, bố mẹ còn thuê gia sư về ở dạy kèm trong nhà. Thanh học kém môn toán. Huyền học kém môn văn. Cô giáo thường nhắc nhở "gắng lên, chăm vào, ai cũng có thể học được như nhau cơ mà". Nhờ đó, dần dần em nào cũng làm bài tốt và được cô giáo cho điểm bằng nhau cả.
Chùm thơ dự thi Trần Lan Vinh

LTS: Trong cuộc thi 2001 - 2003 của Tạp chí Sông Hương, Toà soạn nhận được một chùm thơ viết cho thiếu nhi theo thể đồng dao, khá độc đáo. Chùm thơ đã lọt qua vòng sơ khảo. Sông Hương xin dành trang thiếu nhi để giới thiệu chùm thơ như một sự khuyến khích đề tài.
Chùm thơ thiếu nhi Trần Lan Vinh

Men lá - Vội mùa - Tùng dinh phá cỗ
Tình... mẫu tử

NGỌC THANHÔng bà ngoại đặt tên cho con chó Phú Quốc là Carôn, vì nó hay nhảy múa rộn ràng khi tha các đồ vật trong nhà, lúc nó còn nhỏ xíu. Lớn lên một chút, nó quên nhảy múa mà lại khoái nghe âm nhạc, mỗi khi bé Hương Lan ngồi vào đàn piano.
Bóng nội trong sương

NGUYỄN HỮU TẤN(Lớp 9 - Trường THCS Huỳnh Thúc Kháng)LTS: Trại sáng tác văn thơ thiếu nhi 2006, do Nhà Thiếu nhi Huế phối hợp với Hội LHVHNT, Hội Nhà văn TT.Huế tổ chức đã khép lại. Hai mươi tám tác phẩm từ một vụ mùa non tơ đã phản ánh một phần thế giới thơ trẻ, hồn nhiên nhưng cũng rất người lớn của các em. Nhân Trung Thu 2006, Tạp chí Sông Hương trân trọng giới thiệu những quả bói đầu mùa.
Mẹ quê

TRƯƠNG THỊ MỘNG CẨMChiếu sáng suốt ngày mặt trời mỏiÂm thầm xuống núi chẳng buồn than,Nghiêng nghiêng hàng cây vài sợi nắngPhảng phất theo chân bước mẹ về.
Lằn roi

ĐINH NGỌC HOA HỒNG Một tháng trở về sau, thời tiết ở đây bắt đầu nóng nực, một lần bỗng nhiên thằng cu Ti lôi từ trong túi áo gió của mẹ, mà những lúc trời trở lạnh cu Ti thường hay dùng làm áo bành tô, ra một cái đồng hồ.
Thơ Thiếu Nhi

Nguyễn Trương Khánh Thi - Trần Lan Vinh - Mai Hoàng Hanh
Giọt nước

HẢI THIGiọt nước - đó là tên để phân biệt tôi và hàng tỉ tỉ bạn bè xung quanh cũng giống tôi như... hai giọt nước! Nơi đáy sâu này, bóng tối luôn trùm lấy tôi, đến mức tôi nghĩ chính mình là bóng tối. Tôi không thấy bất cứ thứ gì, ngay cả hình dạng của mình...
Chuyện mẹ kể ở Lục Đầu Giang

NGUYỄN VĂN HOA Ngày xửa ngày xưa chưa có sông Thiên Đức chỉ có sông Nhật Đức, Nguyệt Đức và Minh Đức hợp lưu với sông Thái Bình, mãi đến đời nhà Lý mới đào thêm sông Thiên Đức nối sông Hồng với Sông Thái Bình. Thượng nguồn các dòng sông này trên dãy núi Cai Kinh và dãy núi Yên Tử với rừng núi chập chùng, hổ báo còn nhởn nhơ ngay quanh nương rẫy của người.