Sài Gòn, thời của những biểu tượng thất truyền
Chỉ 15 năm, như chớp mắt, hàng loạt các công trình hiện đại đã hùng hổ đẩy những biểu tượng cũ của Sài Gòn đi sâu vào trong quá khứ, biến chúng thành những tiểu cảnh.
Nhà thờ Đức Bà Sài Gòn
Được “mọc” trên một vị trí đẹp bên sông Sài Gòn, nằm ở điểm mạnh trên bố cục trung tâm, như xác định ban đầu, tòa tháp Bitexco Financial sẽ là một trong những cao ốc hàng đầu của thành phố, nhưng mục tiêu chính không chỉ là cạnh tranh về độ cao, mà cạnh tranh về tính biểu tượng. “Cạnh tranh về độ cao không có ý nghĩa gì cả bởi bất cứ độ cao nào cũng có thể bị vượt qua một cách dễ dàng,” ông Carlos Zapata, kiến trúc sư dự án nói vào năm 2005, khi tòa nhà vẫn còn nằm trên bản vẽ. Tham vọng về việc kiến tạo và xác lập một biểu tượng mới, hướng đến tính trường cửu gắn với hình ảnh thành phố là có thật. Và búp sen mảnh mai cho đến lúc này đã làm được chuyện đó, cho dù đôi khi vẫn có người nghĩ rằng nó gợi liên tưởng về một ngón tay chỉ lên trời hay một con rắn đang lè lưỡi mắc nghẹn vì nuốt phải một con mồi quá cỡ. Nhưng xét cho cùng, tính nhận diện của nó không thể phủ định, khuynh hướng sáng tạo kiến trúc công bằng mà nói, cũng chẳng có gì quá đáng để phải than phiền hay giễu nhại.
Trong tương lai, Sài Gòn sẽ có nhiều công trình hãnh tiến công năng và sức chứa nhưng chẳng chút đoái hoài về tính biểu tượng hay thẩm mỹ. Điều đó liệu sẽ ảnh hưởng đến số phận của những công trình từng là biểu tượng cũ hay di sản?
Có chứ. Phố xá rồi đây sẽ phẳng phiu hơn và hào nhoáng hơn nhưng chẳng còn gợi mở chút nào về chiều sâu quá khứ, khi biến những gì thuộc về di sản trở thành món đồ chơi, rồi chờ đợi một ngày không xa sẽ biến thành đống xà bần rẻ tiền như bao nhiêu “việc đã rồi” khác đang diễn ra.
Một sáng ngồi từ lầu 13 của tòa nhà Diamond Plaza ngay quận 1 và nhìn xuống nhà thờ Chánh tòa Đức Bà Sài Gòn, khó tránh cảm giác thảng thốt khi thấy hai tháp chuông chiều cao chưa đến 60m với nét kiến trúc thánh đường cổ kính ngay giữa trung tâm dường như bị nghẹt giữa muôn trùng vây của bốn bề là những mái building lộn xộn về phong cách (nhiều thứ chưa phải là phong cách hoặc chẳng theo phong cách nào cả!). Một cảm nhận tương tự với Nhà hát Thành phố khi ta đứng nhìn nét kiều diễm sang trọng của nó – thánh đường tinh thần của một thành phố tuổi đời hơn ba trăm năm - từ sân thượng Continental, hay nhìn xuống chợ Bến Thành từ tầng 20 của Saigon Center.
Tự hỏi, điều gì đang xảy ra?
Những ta thán cho hàng cổ thụ già trước Nhà hát bị dọn sạch để phục vụ việc xây dựng nhà ga metro trung tâm hay số phận tới nay hãy còn đòng đưa của Thương xá Tax, màu sơn đậm hay nhạt của tòa nhà Bưu điện Sài Gòn, cho cùng, là những tiếng kêu đau điển hình của ký ức thị dân trước cuộc bãi bể nương dâu nhân danh hiện đại hóa đang diễn ra trước mắt, từng ngày, từng giờ nơi thành phố này.
Trong khi giới nghiên cứu, khảo cứu đang mải mê đi sao lục sách vở để ôn cố một cách công chức mẫn cán và thoát đời, trong khi báo chí đang nháo nhác gào thét vô phương, thiếu quy chiếu, trong lúc những văn nhân đang mải mê thêu vẽ mộng diễm tình lên những trang văn về Sài Gòn liêu phiêu phải đạo, thì những thực tế bẽ bàng được thiết kế bởi quyền lực cứ diễn ra, những “chuyện đã rồi” cứ sầm sập tới.
Sự thất truyền của hệ thống biểu tượng cũ diễn ra nhanh chóng hơn chúng ta tưởng. Có khi nhanh hơn cả nhịp rơi của một giọt cà phê rời đáy phin. Chúng diễn ra không nhất thiết trong âm vang của búa nện và máy xúc để biến vàng son thành ra đất đá, mà có khi chỉ cần vài thao tác phù phép cảnh trí, vài biểu hiện hãnh tiến nông cạn trên bản đồ quy hoạch, thay đổi bối cảnh địa mạo đô thị, thì lập tức, những gì từng làm nên linh hồn của nơi chốn sẽ chết lâm sàng. Ngay chốc lát.
| Văn hóa TP Hồ Chí Minh muốn giàu có, mạnh khỏe để phát triển, không cách nào khác, phải tiếp nối và chuyên chở trên nền tảng những giá trị ký ức – hệ giá trị Sài Gòn – đã được mã hóa qua những không - thời gian và cô đọng nơi các biểu tượng. Đó là những thứ góp phần làm gắn kết tâm thức thị dân trong nhịp đập của một thành phố. |
Nhưng trong cuộc bảo vệ đến cùng những di sản có tính biểu tượng đô thị Sài Gòn, dĩ nhiên cần những động thái trực tiếp từ giới trí thức, những tổ chức dân sự chuyên môn, những nhà nghiên cứu. Vì tất cả phải được chuẩn bị từ nền tảng hồ sơ tư liệu, những dữ liệu chi tiết về văn hóa, lịch sử các công trình, nhất là tính khoa học và thuyết phục của các lập luận về biểu tượng trong tương quan với đô thị qua các thời kỳ. Sức đẩy của truyền thông báo chí trực tiếp là quan trọng, nhưng cần nhiều hơn nữa sức nặng của những thông điệp từ một hệ thống dữ liệu nghiên cứu bài bản, đủ sức khiến cho những chiếc máy xúc vô cảm phải ngưng lại khi những kẻ điều khiển chúng phải nhận biết rằng, làm vỡ một viên gạch trong một di sản biểu tượng chẳng khác nào tự cứa vào mạch máu trên cổ tay mình. Ngoài ra, cũng cần cho họ biết rằng, đâu là những thứ thuộc về thói quen cảm xúc nệ cổ mù quáng, để những dấu vết của cái ấu trĩ trong quá khứ cần được dọn sạch, mở đường cho sự sáng tạo nên những giá trị biểu tượng mới ở thì tương lai.
Nói một cách làm dáng và cũ rích, cuộc sống vẫn đang đổi thay từng ngày. Một TP Hồ Chí Minh - mega city (đại đô thị) trong tương lai được các nhà quy hoạch vẽ ra viễn cảnh sẽ là đa trung tâm, đa vệ tinh… và tất yếu, phải đa… hiện đại nữa. Cũng rất làm dáng và cũ rích, để nói với nhau rằng, có hiện đại nào không đổ máu ký ức, nhưng nếu cứ tổn thương mãi, thì chẳng ai sống nổi với tình trạng triền miên mất máu, trong khi đó những thứ được tiếp vào cơ thể lại dư lượng hồng cầu mà thiếu hụt bạch cầu văn hóa cần thiết để có thể đem lại nguồn kháng thể cho một thể trạng khỏe mạnh.
Văn hóa TP Hồ Chí Minh muốn giàu có, mạnh khỏe để phát triển, không cách nào khác, phải tiếp nối và chuyên chở trên nền tảng những giá trị ký ức – hệ giá trị Sài Gòn – đã được mã hóa qua những không - thời gian và cô đọng nơi các biểu tượng. Đó là những thứ góp phần làm gắn kết tâm thức thị dân trong nhịp đập của một thành phố.
Đừng để hệ lụy những đứt gãy nhất thời trong hình thái xã hội khiến cho mã gene, phẩm chất đô thị Sài Gòn mai một và thất truyền.
Nguồn: Nguyễn Vĩnh Nguyên - Tia Sáng
Tải mã QRCode
.png "Địa danh học và việc nghiên cứu địa danh các tỉnh Trung Trung Bộ")
-
NGUYỄN QUANG HÀ Kỷ niệm 20 năm thành lập đặc khu Côn Đảo (8.1991 - 8.2011) Thế hệ chúng tôi, thời tuổi trẻ, ai mà chẳng thuộc bài hát ca ngợi chị Võ Thị Sáu: “Mùa hoa Lêkima nở, ở quê ta miền Đất Đỏ, thôn xóm vẫn nhắc tên người anh hùng đã chết cho đời sau...”.
-
NGÔ VĂN MINH Bảo vệ chủ quyền toàn vẹn lãnh thổ là công việc quan trọng nhất của mỗi quốc gia. Triều Nguyễn sau khi đã mở mang, hợp nhất địa giới hành chính trong toàn lãnh thổ đã có những quy định về việc bảo vệ chủ quyền, tránh các thế lực bên ngoài dòm ngó, trong đó đặc biệt chú trọng đến việc bảo vệ chủ quyền đường biên giới và đường biển.
-
LÊ THỊ BÍCH HỒNG Ghi chép Đến hẹn lại lên cứ đến ngày 27/3 (âm lịch) hàng năm, mảnh đất Mèo Vạc - nơi “phên dậu” của Tổ quốc lại rạo rực không khí đón Lễ hội chợ tình Khâu Vai - phiên chợ tình nổi tiếng có một không hai ở nước ta, thậm chí còn độc đáo và hiếm có trên thế giới, mà từ lâu đã trở thành huyền thoại.
-
NGUYỄN MINH CHÂU Trong đời viết văn của tôi, các tác phẩm chính về truyện ngắn và tiểu thuyết đều viết về vùng đất Bình Trị Thiên.
-
NGUYỄN HOÀNG YẾNChiếc xe khách chạy chậm dần. Âm giọng đặt sệt miền Nam của gã phụ xe chợt vang lên “Đến ngã ba MaDaGui rồi… có ai xuống không” Kiểu nói oang oang của gã kèm với tiếng thắng xe rít nhè nhẹ đánh thức tôi ra khỏi vùng ký ức mơ hồ vừa nồng nàn ấm áp vừa gian khổ chua cay.
-
XUÂN ĐỨCLàng tôi cách thị trấn Hồ Xá không xa, người lớn đi bộ gần một giờ, còn trẻ con thì đủ sức níu lấy gióng mẹ mà chạy lon ton từ nhà lên chợ huyện.
-
KÊ SỬUGiá trị văn hóa phi vật thể là sản phẩm tinh thần có giá trị lịch sử - văn hóa, khoa học, thẩm mỹ được lưu truyền bằng miệng, truyền nghề trình diễn và các hình thức lưu giữ khác.
-
NGÔ THIÊN THUPhước Yên một thời là thủ phủ của chúa Nguyễn Phúc Nguyên, con thứ sáu của Nguyễn Hoàng. Sau khi lên ngôi chúa ông cải tổ lại mọi công việc và được dân gọi là chúa Sãi. Sau khi Nguyễn Hoàng mất vào năm 1613, theo lời di huấn, ông ra sức củng cố sức mạnh cho mình bằng cách hoàn thiện bộ máy hành chính và quân sự... Năm 1626 ông dời phủ từ Dinh Cát vào đất Phước Yên để lập phủ mới. Mục đích chính cho việc chuyển phủ vào đây là để chuẩn bị thực lực chống quân Trịnh lâu dài.
-
NGUYỄN THAM THIỆN KẾDo xê dịch ngẫu nhiên của số phận, tuổi thơ tôi lớn lên ở mường Cự Thắng, châu Thanh Sơn, tỉnh Phú Thọ.
-
VI THÙY LINHÔ tô xanh chạy triền đê thở cùng những đợt hôn ngạt thở. Không phải Hollywood mà hơn cả Hollywood, khi mỗi nhịp vô - lăng là một scène cuồng say nơi miền không chạm đất nơi miền không lên trời. Sông Thao đang chảy trong tình yêu của tôi.
-
HỒ ĐĂNG THANH NGỌC(Kỷ niệm 60 năm thành lập Hội Liên Hiệp Văn học Nghệ thuật Thừa Thiên Huế)Dọc một thời trai trẻ của những năm chín mươi, khi ấy đất nước bắt đầu đổi mới, tôi đi gần như khắp các làng quê xứ Huế từ biển khơi, đầm phá đến thẳm sâu rừng núi đại ngàn.
-
KÊ SỬU1. Đặc điểm đời sống của dân tộc Ta ôi
-
HIỀN QUANGCâu chuyện của tôi về vùng núi ven đường số 9, ngay trên thung lũng Khe Sanh lịch sử này chỉ xoay quanh con cá và cây cà phê trong hướng đi lên của hợp tác xã Tân Độ.
-
NGUYỄN VĂN VINHCuối năm 1953, Pháp thực hiện kế hoạch Na-Va, chúng tổ chức nhiều cuộc càn quét có quy mô đánh sâu vào vùng hậu cứ nước ta. Quân dân ta đánh trả quyết liệt. Pháp thua to, dẫn đến ngày 7 tháng 5 năm 1954, toàn bộ tập đoàn cứ điểm Điện Biên Phủ, vị trí chiến lược quan trọng vào bậc nhất của giặc Pháp bị tiêu diệt.
-
HÀ LẬP NHÂNLần đầu tiên người Việt phát hiện ra những điều sâu kín nhất trong chính tâm hồn mình. Đó là tích truyện An Dương Vương quay lại chém chết con gái Mỵ Châu yêu quí của Người sau khi kinh đô Cổ Loa thất thủ. Vì vậy cho dù bản thân An Dương Vương không phải là một nhà tư tưởng, nhưng tích truyện về ông thì lại có một tầm tư tưởng thật sâu sắc.
-
NGUYỄN HỮU SƠN1. Trong trường kỳ lịch sử Việt Nam, danh nhân thiền sư Từ Đạo Hạnh (?- 1117) là một trong những hiện tượng văn hóa chứa đựng nhiều điều nghịch lý:
-
PHONG LÊTrên các chuyến tàu xuyên Việt, từ Hà Nội vào thành phố Hồ Chí Minh tôi thường xiết bao bồi hồi khi qua mảnh đất miền Trung quê tôi - xứ nghèo Nghệ Tĩnh, khô khát nắng hạn và gió Lào.
-
NGUYỄN KHẮC PHÊGọi là “một ngày”, nhưng có nhiều cách tính. Thông thường, đó là quãng thời gian từ sáng đến tối; với các công chức thì chỉ gọn trong “8 giờ vàng ngọc”.
-
TRẦN HOÀI... Chiều nay ra đứng trông về, bên ven bờ Hiền Lương mây lặng lờ trôi... Phải, đến bây giờ, sau hơn 40 năm kể từ ngày nhạc sỹ Hoàng Hiệp ôm cây đàn mãng- đô- lin hát bài hát đầu tay của mình mới sáng tác "Câu hò bên bến Hiền Lương" nổi tiếng, mây vẫn lặng lờ trôi.
-
NGUYỄN HỮU NHÀN Ghi chép Ngày nay đồng bào cả nước nô nức về Phú Thọ để tưởng niệm Vua Hùng. Theo sử sách cổ của Trung Hoa thì ông Vua Hùng chính là người Lạc Việt có nhiều pháp thuật, quyền năng phục được các bộ lạc, làm thủ lĩnh mà xưng là Hùng Vương (1).
.png)
.png)
