“Thịt mỡ, dưa hành, câu đối đỏ/Cây nêu, tràng pháo, bánh chưng xanh” thường được nhắc đến như biểu tượng của Tết Việt. Thực tế, Tết ở các vùng miền trên cả nước phong phú, đa dạng hơn, trải qua các thời kỳ lịch sử lại thay đổi nhiều. Tuy nhiên, giá trị căn cốt và thiêng liêng của Tết thì giống nhau, và vẫn đang được lưu giữ, tiếp nối qua thời gian.
Giá trị căn cốt của Tết là sự đoàn viên, sum họp
Vị Tết trong miền nhớ
Tết năm nào cũng đến, nhưng vẫn là niềm mong mỏi, háo hức của nhiều người. Bên cạnh việc rộn ràng chuẩn bị cho ngày Tết, thời khắc chuyển từ năm cũ sang năm mới cũng là lúc ký ức về những cái Tết đã qua ùa về trong mỗi người, với dư vị thật đẹp.
Chứng kiến sự đổi thay của Tết nhiều thời kỳ, nhà văn Đỗ Phấn vẫn nhớ đến một giai đoạn đặc biệt. “Thời tem phiếu nhọc nhằn, ngày Tết cả gia đình chỉ cần một người ra Bách hóa tổng hợp xếp hàng mua túi hàng Tết theo tiêu chuẩn. Một thứ tiêu chuẩn rất tượng trưng. Túi hàng của gia đình sáu người ngày ấy không đủ cho một người dùng bây giờ. Rất khó quên gói hạt tiêu bột nhỏ đúng bằng gói thuốc tím rửa rau ở hiệu thuốc. Rắc vào thịt gói bánh chưng thì thôi xào nấu. Túi mì chính vài chục gram nếu để ở quán phở đầu cầu bây giờ chưa đủ cho vào hai bát. Miếng bóng bì lợn bằng hai bàn tay ngâm ngâm tẩy tẩy cắt ra xào súp lơ mộc nhĩ một lần là hết. Đặc biệt có bánh pháo năm đùng năm xịt là làm người ta hồi hộp đến phát sợ. Cứ phải mua thêm một bánh ở ngoài cho chắc ăn. Đốt bánh pháo phiếu không nổ còn có cái mà đốt tiếp cho khỏi xúi quẩy...”.
“Quê tôi ở Tứ Liên, xưa là ngoại thành Hà Nội, nay đã lên phường thuộc quận Tây Hồ. Và quất Tứ Liên đã thành thương hiệu của quê tôi ngày Tết. Lũ trẻ con vô cùng thích thú chơi trò trốn tìm trong vườn quất trồng thẳng tắp nhưng vẫn rất um tùm với tuổi thơ. Chúng lom khom chạy nấp dưới tán lá xanh đã lác đác quả chín. Và bố mẹ chốc chốc lại hét: “Rụng hết quả là mất Tết đấy con ơi!” - Chúng con biết rồi mà”... Nhưng khi chơi xong, trên đầu lũ trẻ dắt đầy những đóa hoa trắng xinh - mà bố mẹ hiểu là hoa đã đậu đủ quả rồi, giờ có rụng vài bông cũng không sao...” - nhà thơ Phan Thị Thanh Nhàn kể về những ngày Tết xa xăm.
Trong miền nhớ của nhiều người, Tết thường gắn liền với những giây phút quây quần đầm ấm bên gia đình. Nhà văn Y Phương, người con của dân tộc Tày chia sẻ: “Một năm có mười hai tháng, mỗi tháng cổ nhân nghĩ ra một cái Tết nho nhỏ để cho con cháu nhớ mùa. Nhưng Tết Nguyên đán là thời khắc quan trọng nhất của một năm. Và nó đã trở thành nét tinh hoa văn hóa Tết”. Với ông, mỗi cái Tết gắn liền với kỷ niệm tuổi thơ không bao giờ quên, nhất là Tết Nguyên đán, dịp để gặp gỡ, đoàn viên gia đình. Trẻ con được mặc áo mới, được ăn quà, được tiền mừng tuổi. Người già gặp gỡ nhau, chuyện trò vui vẻ...
Như một thói quen, sự nhớ nhung ấy lại được đem so sánh với Tết nay, và thật kỳ lạ, bao giờ những ký ức về Tết cũng hiện lên đầm ấm hơn.
Thiếu những tất bật, niềm vui
Theo nhà nghiên cứu văn hóa Nguyễn Hùng Vỹ, ít nhất hai nghìn năm, khi cộng đồng Việt cổ tiếp xúc với âm lịch, Tết Nguyên đán đã được thực hành trong đời sống văn hóa như là thành phần cơ hữu của toàn bộ hệ thống. Nó là thời điểm tích lũy, bùng nổ những ứng xử, thành tựu văn hóa của cả một cộng đồng. Từ một lễ tiết đánh dấu kết thúc vòng quay một năm, bốn mùa xuân - hạ - thu - đông, Tết ở một số nước phương Đông thực sự đã trở thành sinh hoạt mang tính lễ hội quan trọng.
Thời kỳ trước, các cụ nói “ăn Tết”, chứ không phải “chơi Tết”, có lẽ do ngày đó, nước ta còn nghèo, thiếu nhiều thứ, chờ đến Tết mới có bánh chưng, thịt mỡ, dưa hành. Từ tháng Chạp, các bà, các mẹ lại lo mua sắm, tích trữ, chuẩn bị đồ ăn cho Tết; người ở nhà lo dọn dẹp trang hoàng nhà cửa, rồi cả nhà quây quần gói bánh chưng, vây quanh nồi bánh chưng kể chuyện, nói cười vui vẻ, đầm ấm.
Nhưng mọi thứ đã đổi thay. Ở nhiều nơi, giờ đây bất kể ngày nào, người ta cũng có thể ăn như Tết, nên đến kỳ lễ lớn nhất trong năm không còn quan trọng miếng ăn, nấu nướng thịnh soạn. Nhiều nhà ba mươi Tết mới bắt đầu đi sắm sửa, thậm chí ngồi nhà đặt hàng qua điện thoại, qua mạng internet, chốc lát đã có người mang đến tận cửa, nào cặp bánh chưng, gà giò, dưa hành; các loại mứt, hạt, hoa quả bán khắp nơi... Thế là xong cái Tết!
Tết rộn ràng hơn, nhanh gọn hơn, song người từng trải qua những cái Tết cách đây hai chục năm trở về trước tiếc nuối không khí Tết Cổ truyền. Tết nay giàu vật chất hơn nhưng phong vị Tết đã nhạt dần, bởi thiếu những tất bật, niềm vui, mùi vị không bao giờ còn tìm thấy nữa.
“Ngày nay, nhiều gia đình, các bạn trẻ không còn để tâm, thậm chí Tết đi chơi, không ở nhà ăn Tết, sắm sửa gì. Không có không khí Tết, mỗi ngày lại suy giảm một ít niềm vui đón Tết, những người lớn tuổi như chúng tôi cảm thấy mất mát khá nhiều. Tôi vẫn ao ước một lúc nào đó lớp trẻ sẽ quan tâm hưởng thụ cho đúng nghĩa không khí Tết, đó cũng là cách hưởng thụ rất hay” - nhà văn Đỗ Phấn chia sẻ.
Giá trị căn cốt
Từng có lúc, Tết trở nên quá cầu kỳ, kỹ lưỡng, và xen lẫn cả mệt mỏi, áp lực, thậm chí có ý kiến kêu gọi bỏ Tết truyền thống. Gần đây, một số người có xu hướng quay về với sự tối giản: Tết không bày biện quá nhiều, tập trung vào các giá trị tinh thần chứ không phải là vật chất, để người khác trông vào đo đếm, đánh giá ở đâu Tết to, Tết nhỏ. Nhà văn, nhà báo Lữ Mai cho rằng, tinh thần của Tết Việt đã là tối giản: Các cụ ngày xưa không bày biện nhiều, dù sự chuẩn bị cho Tết rất cẩn trọng, nâng niu, nhưng rõ ràng không nhiêu khê, sự nhiêu khê là do đời sống, biến tấu của con người trong xã hội hiện đại. Trong khi những cái đó không thuộc giá trị căn cốt của Tết.
Giá trị căn cốt của Tết chính là sự đoàn viên, sum họp, sự giao hòa giữa đất trời và con người, giữa con người với con người. Nhờ có Tết mà người ta trò chuyện, đối thoại, chia sẻ với nhau nhiều hơn, nói về những gì đã qua, nghĩ về những điều chưa tới… “Tôi được đón Tết thuở ấu thơ ở làng quê nghèo, cho đến khi ở trọ phố phường là Hà Nội, rồi cái Tết ở quê chồng, cũng có những cái Tết di chuyển đến vùng miền khác. Sự ắp đầy, phong phú, khác biệt, nhưng Tết Việt lại mang tinh thần xuyên suốt là sự đoàn viên, sum họp” - nhà văn, nhà báo Lữ Mai nói.
Sự thay đổi trong cách đón Tết, ăn Tết, chơi Tết cho phù hợp với giá trị sống hiện nay là điều không thể khác. Theo nhà nghiên cứu Nguyễn Hùng Vỹ: “Trong tính bảo lưu đậm đà của nó, Tết cũng không từ chối những tiếp biến, phát triển. Văn hóa mãi mãi là vậy. Uyển chuyển, thực tiễn và phong phú. Tết từng thời, từng hoàn cảnh có những biến đổi khác đi. Trong chiến tranh, thiên tai, hoạn nạn... chúng ta có những cái Tết khác. Trong thời bình làm ăn buôn bán Tết có những biểu hiện khác hơn. Tết phố thị khác Tết nông thôn. Tết du lịch khác Tết hồi hương. Tết không cố chấp những ứng xử cứng nhắc, song tâm thức hướng về nguồn cội, kỳ vọng tương lai thì Tết lưu giữ mãi mãi... Vấn đề cuối cùng là, không phải bỏ đi một di sản văn hóa truyền đời mà chúng ta cần nhận thức, bảo lưu giá trị, phát triển và thực hành, quảng bá nó như thế nào”.
Trong xã hội dịch chuyển, Tết với mỗi thế hệ mang giá trị, ý nghĩa khác nhau. Nếu nhiều gia đình trẻ có thể đóng cửa dắt nhau đi du lịch, đón và chơi Tết ở một nơi xa thì với không ít người cao tuổi, ngày Tết vẫn mang giá trị truyền thống bất biến. Tuy nhiên, một điều chung nhất dễ nhận thấy, đó là trong tâm thức mỗi người Việt luôn trân trọng những giá trị linh thiêng ngày Tết cổ truyền.
Quốc hội nước Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Việt Nam ngày 5/4/2016 đã ban hành Luật Báo chí - văn bản pháp lý quy định về quyền tự do báo chí, quyền tự do ngôn luận trên báo chí của công dân, tổ chức và hoạt động báo chí, quyền và nghĩa vụ của cơ quan, tổ chức, cá nhân tham gia và có liên quan đến hoạt động báo chí, quản lý nhà nước về báo chí.
Tính đến hết năm 2018, tỉnh Quảng Nam có 379 di tích các loại, phần lớn hư hại xuống cấp do thường xuyên bị ảnh hưởng bởi thiên tai, thời tiết khắc nghiệt...
ĐẶNG PHÚC
Phía sau những mẫu quảng cáo “cho vay lãi thấp, không cần thế chấp, thủ tục đơn giản, nhanh gọn”, hoạt động “tín dụng đen” đang biến tướng khắp mọi nơi, gây ra nhiều hệ lụy khôn lường cho xã hội. Không dừng lại ở đó, “tín dụng đen” khi núp bóng dưới hình thức công ty dịch vụ tài chính, đang thao túng nhiều phận đời, khiến họ lao đao.
Vừa qua tại Trung tâm Chiếu phim Quốc gia, Hà Nội đã diễn ra hội thảo: “Phim như một di sản văn hoá” do Hội đồng Anh phối hợp với Viện Phim Việt Nam tổ chức. Với nội dung tương lai nào cho việc lưu trữ phim Việt Nam, đặc biệt từ góc nhìn phim tài liệu– một di sản văn hoá của nước nhà.
Tại lễ tổng kết năm 2018, nhà thơ Hữu Thỉnh - Chủ tịch Liên hiệp các Hội văn học nghệ thuật Việt Nam vui mừng thông báo: Kinh phí cho các cấp hội và văn nghệ sĩ vẫn được Nhà nước hỗ trợ.
Trong những năm qua, du lịch cộng đồng (DLCĐ) đã đem đến nhiều tác động tích cực cho xã hội, mang lại các lợi ích về văn hóa, kinh tế và môi trường. Tuy nhiên, do chưa có chiến lược phát triển bài bản, các mô hình du lịch cộng đồng ở Việt Nam vẫn chủ yếu hoạt động theo kiểu manh mún, nhỏ lẻ với chất lượng phục vụ chưa cao.
Nền tảng để xây dựng một xã hội hài hòa, chia sẻ và nhân ái là sự bình đẳng. Tuy nhiên, vẫn còn đó nhiều câu chuyện về sự bất bình đẳng trong xã hội mà nhiếp ảnh vừa là công cụ vừa là không gian để các câu chuyện được kể lên một cách chân thật và truyền cảm hứng nhất.
Trong lịch sử, chưa bao giờ Việt Nam có đội ngũ những người làm lý luận, lịch sử và phê bình mỹ thuật chuyên nghiệp như hiện nay, đóng góp các công trình nghiên cứu mỹ thuật từ giai đoạn cổ đến hiện đại một cách dày dặn, liên tục và xuyên suốt. Tuy nhiên, việc đào tạo nhân lực cho ngành lý luận, lịch sử và phê bình mỹ thuật đang đứng trước nhiều khó khăn.
Trong sự phát triển chung của văn học nghệ thuật (VHNT), lực lượng nghệ sĩ trẻ, nghiên cứu trẻ đang đóng một vai trò rất lớn trong việc bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa. Thế nhưng, với các loại hình VHNT truyền thống, dân gian vai trò của những người trẻ hiện nay đang khá mờ nhạt bởi sự chi phối của xã hội.
Việt Nam có 443 mạng xã hội do các danh nghiệp trong nước cung cấp dịch vụ, được Bộ Thông tin và Truyền thông (TT&TT) cấp phép hoạt động, tuy nhiên, số người tham gia sử dụng không cao.
Đó là khi cảm xúc bỗng chộn rộn, thôi thúc bàn tay cầm cây bút viết nên một đôi câu thơ, dạo vài khúc nhạc hay cọ vẽ những mảng màu. Đó là khi, những văn nghệ sĩ được người đời mến mộ, hẹn nhau làm nên một ấn phẩm ngày Tết. Để ra giêng ngày rộng tháng dài, ai đó sẽ giở cuốn sách thơm mùi mực, nhẩn nha nhấm nháp phong vị ngày xuân…
Một đất nước không có nghệ thuật giống như con người không có tâm hồn, nhưng nghệ thuật ấy mà đóng đinh một chỗ thì chẳng khác nào một tâm hồn cằn khô. Rất may, nhiều nghệ sĩ vẫn miệt mài lao động và chuyển mình sáng tạo.
“Để xây dựng một triết lý giáo dục mang tính thống nhất, rõ ràng đòi hỏi sự tham gia của nhiều người. Song, theo tôi, nền giáo dục cần lấy mục tiêu cuối cùng là phục vụ cuộc sống, tức phải đào tạo ra những con người hành động, sáng tạo, chứ không phải là những con người nói theo khuôn, làm theo mẫu như thực tế đã và đang diễn ra”, Nhà giáo Ưu tú Vũ Thế Khôi nêu ý kiến.
Nhiều chính sách về đào tạo giáo viên sư phạm, các chính sách ưu tiên, ưu đãi cho người học âm nhạc dân tộc, các cải cách và những quyết định xây dựng chương trình mới đưa âm nhạc vào giảng dạy tại bậc Trung học phổ thông là những động lực mạnh mẽ thúc đẩy sự phát triển của giáo dục âm nhạc nói riêng và sự nghiệp giáo dục đào tạo con người nói chung.
Những năm gần đây, vi phạm bản quyền âm nhạc luôn là một vấn đề làm “nóng” dư luận.
Những năm qua, vấn đề quản lý và bảo hộ quyền tác giả và quyền liên quan được nhà nước đặc biệt quan tâm và thực thi một cách tích cực. Tuy nhiên, tình trạng vi phạm quyền tác giả, quyền liên quan ở lĩnh vực âm nhạc vẫn liên tục xảy ra các sai phạm với nhiều hình thức và mức độ phức tạp.
Trong những năm gần đây, vi phạm bản quyền tác giả trong lĩnh vực văn học - nghệ thuật đã trở thành một “vấn nạn” làm đau đầu các cơ quan quản lý. Mặc dù đã có những chế tài xử phạt nhưng dường như đây vẫn chưa thực sự là những liều thuốc “đặc trị” để xử lý các vi phạm.
Như đã đưa tin, từ ngày 1 đến 5/11, Liên hoan Ca trù toàn quốc 2018 sẽ diễn ra tại Hà Tĩnh với sự tham gia của 13 tỉnh, thành có di sản ca trù. Với tư cách là Tổng đạo diễn của sự kiện này, nhà nghiên cứu âm nhạc Đặng Hoành Loan đã có những chia sẻ.
Có khi nào bạn lúng túng khó xử khi trong nhà có quá nhiều sách? Sách tự mua. Sách được tặng. Sách tự làm ra. Sách của ngày xưa. Sách mới bây giờ. Theo năm tháng, sách trong nhà cứ chất chồng lên mãi...