Những 'hạt giống đỏ' của lịch sử

08:59 29/11/2016

Lịch sử xã hội VN trong khoảng thời gian 1954 - 1975 đã ghi dấu sự hình thành cộng đồng học sinh miền Nam tại miền Bắc với những vai trò và đóng góp nhất định cho đất nước trước và sau năm 1975. Tuy nhiên, có rất ít công trình nghiên cứu về thế hệ học sinh đặc biệt này.

Những học sinh miền Nam học tập tại miền Bắc - Ảnh: T.L

Cuốn sách Học sinh miền Nam - Tư liệu và kỷ niệm do những học sinh miền Nam năm xưa thực hiện, trong đó nhà nghiên cứu Cao Tự Thanh (Cao Văn Dũng) làm chủ biên, NXB Văn hóa văn nghệ ấn hành, vừa ra mắt, gần như là công trình đầu tiên khái quát toàn diện về lịch sử học sinh miền Nam, cũng như mối quan hệ giữa cộng đồng đặc biệt này với lịch sử.

Những cuộc đời riêng trong vận mệnh chung của đất nước

Từ năm 1954 - 1975, khoảng 32.000 thanh thiếu niên miền Nam được đào tạo tại miền Bắc để góp sức giải phóng đất nước, xây dựng miền Bắc, cũng như tiếp quản miền Nam sau giải phóng, có thể chia thành 3 giai đoạn theo những tiến trình lịch sử của đất nước: 1954 - 1959, 1959 - 1964 và 1965 - 1975. Học sinh miền Nam có nhiều độ tuổi theo các cấp học khác nhau và được hưởng chế độ đãi ngộ đặc biệt. Tất nhiên trong hoàn cảnh thiếu thốn chung của đất nước, chế độ này tốt hơn so với mặt bằng chung, nhưng khó có thể đầy đủ.

Năm 1964, khi lên 9 tuổi, nhà nghiên cứu Cao Tự Thanh đã xa gia đình ra miền Bắc học tập trong ngôi trường nội trú. Cũng như những học sinh miền Nam khác, trong ông, những ký ức về khoảng thời gian ấy chưa khi nào phai mờ: “Khi vào trường học, chúng tôi không phân biệt xuất thân của mỗi người mà sống hòa đồng như trong một gia đình mới, hay đúng hơn là cả cộng đồng, môi trường xã hội mới. Không chỉ học tập với các thầy cô, chúng tôi còn “đào tạo” lẫn nhau như hát, đàn, đá bóng…”. Dù vậy, cuộc sống xa gia đình từ nhỏ góp phần tạo nên tính cách, ảnh hưởng tới cách ứng xử của học sinh miền Nam với 2 mặt “phải” và “trái”. “Học sinh miền Nam thường là những người có năng lượng sống mạnh mẽ”, nhà nghiên cứu Cao Tự Thanh cho biết. Tuy nhiên, theo ông, họ lại thiếu nhiều kỹ năng trong cuộc sống, chẳng hạn như chuyện nữ sinh vụng về không biết nấu ăn, đi chợ, trả giá, hay nhiều nam sinh không biết gấp chăn màn… là bình thường.
 
Những “hạt giống đỏ” của lịch sử 1
Bìa sách Học sinh miền Nam - Tư liệu và kỷ niệm Ảnh: C.T.T

Các cô bé, cậu bé cũng phải chịu nỗi cô đơn lớn khi xa gia đình. Ông Tống Quang Anh - một trong những học sinh miền Nam năm xưa, tập kết ra bắc từ năm 1954 nhớ lại: “Tết đến ở các trường học sinh miền Nam, những đứa có cha có mẹ, gia đình thì được người thân đón về sum họp. Đối với bọn tôi, sự khao khát mái ấm gia đình chỉ là khát khao, như những đứa trẻ trông ngóng ông bụt, bà tiên”. Theo gia đình tập kết ra bắc khi mới lên 3 tuổi, bà Đặng Thị Mai ngẫm lại thấy mình may mắn bởi dù sống xa gia đình nhưng vẫn biết còn mẹ, còn cha. “Một số bạn tôi không được như vậy, cô đơn, trơ trọi trên đời, không biết chắc chắn quê hương mình là ở đâu, chỉ có bạn bè trong lớp là gia đình, cô bảo mẫu là “má”, có bạn gần cuối đời mới tìm được mẹ, nhưng cũng có bạn không được cái hạnh phúc ấy”, bà Mai chia sẻ.
 
 
 
Những 'hạt giống đỏ' của lịch sử - ảnh 2

Học sinh miền Nam mặc dù hình thành trong một hoàn cảnh rất đặc biệt vẫn là sự kế thừa, thể hiện phẩm chất kiên nhẫn, khát vọng tự do, sức phấn đấu và nỗi đau thương của dân tộc VN, nhân dân VN

Những 'hạt giống đỏ' của lịch sử - ảnh 3
 

Nhà nghiên cứu Cao Tự Thanh

 
Ngoài ra, bởi ý thức rất rõ cộng đồng học sinh miền Nam là thế hệ nhân lực mới đang được “cộng sản” đào tạo, nên quân đội Mỹ luôn tìm cách tiêu diệt cộng đồng này. Máy bay Mỹ thường thả bom vào những ngôi trường học sinh miền Nam, khiến học sinh phải đi di tản, nhiều em đã chết vì bom Mỹ.
 
“Hạt giống đỏ” là ai ?
 
Trong cộng đồng học sinh miền Nam, theo nhìn nhận của nhà nghiên cứu Cao Tự Thanh có một thế hệ được gọi là “hạt giống đỏ”. Ông cho hay, rất nhiều “hạt giống” trong đó là con em của những cán bộ chủ chốt - nhiều người đã tham gia chống Pháp, chống Mỹ được coi là những “cây đỏ”. Cộng đồng “hạt giống đỏ” là những người được đào tạo dự kiến để trở thành lực lượng nòng cốt xây dựng xã hội miền Nam theo mô hình xã hội chủ nghĩa. “Việc xét các ngành học với từng cá nhân được chọn lựa kỹ dựa trên khả năng, tố chất, thể chất và hoàn cảnh gia đình”, nhà nghiên cứu Cao Tự Thanh cho biết. Chẳng hạn như, ngay chính ông - một trong những người thuộc thế hệ “hạt giống đỏ”, tại Trường Học sinh miền Nam, được nhìn nhận có khả năng văn học. Hiện ông là một trong những nhà nghiên cứu về văn học sử và văn hóa sử hàng đầu tại VN.
 
“Tôi sinh ra ở Bình Thuận trong giai đoạn chống Pháp gian khổ, theo cha mẹ đi khắp nơi, việc học hành bị gián đoạn bởi chiến tranh. Khi tập kết ra bắc, tôi được học tập tại Trường Học sinh miền Nam, học văn hóa, phát triển toàn diện. Quãng thời gian này đã giúp tôi hình thành tích cách, nhận thức, cũng như thành công với nghề nghiệp sau này”, NSND Trà Giang cho hay. Trong trường, bà đã bộc lộ khả năng và được đào tạo về nghệ thuật. Sau này, bà quyết định đi theo nghiệp điện ảnh, trở thành học viên của khóa diễn viên đầu tiên của trường điện ảnh tại Hà Nội. Thế hệ của bà đã trở thành lứa nghệ sĩ là lực lượng nòng cốt của điện ảnh VN trong suốt một thời gian dài.
 
Sau khi đất nước thống nhất, nhiều người trong cộng đồng “hạt giống đỏ” trở về tiếp quản miền Nam. Dù nhiều người đã gặp khó khăn trong việc hòa nhập, nhiều người đi theo con đường khác với con đường họ đã được đào tạo, nhưng không thể phủ nhận, với nền tảng kiến thức được tiếp thu tại miền Bắc, không ít người đã trở thành những người đi đầu trong các lĩnh vực của đất nước, có người đi theo con đường chính trị, trở thành doanh nhân, tiếp quản các xí nghiệp, nhà máy, trở thành nhà nghiên cứu. Nhiều “hạt giống” trong cộng đồng học sinh miền Nam đã trở thành những chính trị gia tên tuổi như Phan Văn Khải, Trần Đức Lương, Trương Quang Được, Nguyễn Bá Thanh, Nguyễn Xuân Phúc, Trương Hòa Bình… hay những văn nghệ sĩ xuất sắc như Trà Giang, Lê Anh Xuân, Lâm Tới, Diệp Minh Tuyền…
 
Trường Học sinh miền Nam đã có những tác động khác nhau lên cuộc đời của mỗi cô bé, cậu bé năm xưa. “Học sinh miền Nam mặc dù hình thành trong một hoàn cảnh rất đặc biệt vẫn là sự kế thừa, thể hiện phẩm chất kiên nhẫn, khát vọng tự do, sức phấn đấu và nỗi đau thương của dân tộc VN, nhân dân VN”, nhà nghiên cứu Cao Tự Thanh nhìn nhận.

Theo Ngọc An - TNO
 
 
Đánh giá của bạn về bài viết:
0 đã tặng
0
0
0
Bình luận (0)
  • TRẦN PHƯƠNG TRÀ

    Cuối năm 1961, tôi rời Vụ Báo chí Bộ Ngoại giao về làm biên tập viên chương trình Tiếng thơ Đài Tiếng nói Việt Nam. Chương trình này nằm trong Phòng Văn học do nhà văn Trọng Hứa làm Trưởng phòng.

  • KIMO

    Mười Cents, một đồng xu nhỏ nhất, mỏng nhất được gọi là “dime” và đồng xu nầy được đúc với chất liệu 90 phần trăm bạc và 10 phần trăm đồng như đồng xu năm cents và 25 cents nhưng lại khác với đồng xu một cent.

  • HƯỚNG TỚI 70 NĂM THÀNH LẬP LIÊN HIỆP CÁC HỘI VHNT THỪA THIÊN HUẾ

    TÔ NHUẬN VỸ

  • HƯỚNG TỚI KỶ NIỆM 70 NĂM NGÀY THÀNH LẬP LIÊN HIỆP CÁC HỘI VHNT THỪA THIÊN HUẾ

    NGUYỄN KHẮC PHÊ

  • KỶ NIỆM 40 NĂM GIẢI PHÓNG THỪA THIÊN HUẾ

    NGÔ KHA

    LTS: Dưới đây là một ghi chép của cố nhà báo, nhà nghiên cứu lịch sử Ngô Kha về những ngày đầu đoàn quân giải phóng về thành Huế dịp 26/3/1975. Rất ngắn gọn, song đoạn ghi chép đã gợi lại cho chúng ta không khí sôi nổi, nô nức những ngày đầu.

  • Lời nói đầu: Mỗi khi về nhà ở Quỳnh Mai, tôi luôn hình dung thấy Cha tôi đang ngồi đâu đó quanh bàn làm việc của mình. Trong một lần về nhà gần đây, sau khi thắp hương cho Cha, chờ hương tàn bèn mang máy đánh chữ, là vật hết sức gần gũi đã gắn bó với Cha tôi cho tới khi mất, để lau chùi, làm vệ sinh.

  • Những năm 1973-1976, đến Paris  tôi bắt đầu công việc sinh viên, vừa làm vừa học là ký tên và đánh số giùm tranh litho cho  Họa sĩ Lê Bá Đảng.

  • SƠN TÙNG  

    Một ngày giáp Tết Canh Dần - tháng 2/1950, gặp dịp đi qua làng Sen, tôi ghé vào thăm nơi đã lưu lại những kỷ niệm tuổi thơ của Người.

  • L.T.S: Vương Đình Quang nguyên là thư ký tòa soạn báo "Tiếng Dân" do Huỳnh Thúc Kháng làm chủ biên, vừa là thư ký riêng của nhà yêu nước Phan Bội Châu, chuyên giúp Phan Bội Châu hoàn chỉnh những văn bản tiếng Việt trong mười lăm năm cuối đời sống và sáng tác tại Huế. Bài này trích từ "Hồi ký về cụ Phan và cụ Huỳnh" do chính tác giả viết tại quê hương Nam Đàn Nghệ Tĩnh khi tác giả vừa tròn 80 tuổi (1987).

  • NGUYỄN NGUYÊN

    Tháng 6-1966, ở Sài Gòn, giữa cái rừng báo chí mấy chục tờ báo hằng ngày, báo tháng, báo tuần, bỗng mọc thêm một từ bán nguyệt san: Tin Văn.

  • Cứ vào những ngày cuối năm, khi làm báo tết, trong câu chuyện cà phê sáng, làng báo Sài Gòn hay nhắc đến họa sĩ Choé, tác giả những bức tranh biếm - hí họa từng không thể thiếu trên khắp các mặt báo. Có thể nói, cùng với nhà văn Sơn Nam, nhà thơ Bùi Giáng, nhạc sĩ Trịnh Công Sơn, họa sĩ Ớt - Huỳnh Bá Thành, danh ca Út Trà Ôn, danh hài Văn Hường,… họa sĩ tuổi Mùi - Choé là một trong những “quái kiệt” của Sài Gòn.


  • (Lược thuật những hoạt động nhân kỷ niệm 5 năm Sông Hương)

  • (Bài phát biểu của nhà văn Tô Nhuận Vỹ - Nguyên Tổng biên tập tạp chí Sông Hương trong lễ kỷ niệm 5 năm)

  •  (SHO). Huế đầu đông. Mưa lâm thâm,dai dẳng. Mưa kéo theo các cơn lạnh se lòng. Cái lạnh không đậm đà như miền Bắc không đột ngột như miền Nam, nó âm thầm âm thầm đủ để làm xao xuyến  nổi lòng người xa quê... Ngồi một mình trong phòng trọ, con chợt nhớ, một mùa mưa, xa rồi...

  • (SHO). Mùa mưa cứ thế đến, những nỗi nhớ trong tôi lại từng cái từng cái ùa về, thổi qua và tôi chợt nhận ra trong lúc ngây ngốc tôi đã bỏ quên nhiều thứ như vây; bỏ quên những người thân yêu trong nỗi nhớ của tôi, ở trong kỉ niệm đã qua và giờ tôi nhớ ra cảm giác hạnh phúc, vui vẻ khi ở bên họ, để từ đó tôi quý trọng hơn nữa những giây phút bên cạnh những người mà tôi yêu thương.

  • NGUYỄN ĐẮC XUÂN

    Sau một thời gian bị bệnh hiểm nghèo, ca sĩ Hà Thanh đã qua đời vào lúc 19 giờ 30 ngày 1 tháng 1 năm 2014 (giờ Boston) tại thành phố Boston, tiểu bang Massachusetts, Hoa Kỳ.

  • ĐẶNG VĂN NGỮ
                    Hồi ký

    Cha tôi lúc còn nhỏ tự học chữ nho có tiếng là giỏi, nhưng đến tuổi đi thi thì thực dân Pháp đã bãi bỏ các kỳ thi chữ nho.

  • TÔ NHUẬN VỸ

    Lớp sinh viên chúng tôi tốt nghiệp Khoa Văn - Sử trường Đại học Sư phạm Hà Nội năm 1964, đúng vào thời điểm Mỹ đánh phá miền Bắc và Mặt trận Dân tộc giải phóng miền Nam kêu gọi con em miền Nam đang ở miền Bắc hãy trở về chiến đấu cho quê hương.

  • Giải phóng quân Huế với phong trào Nam tiến 

    PHẠM HỮU THU

  • Sau ba năm đi giang hồ Trung Quốc. Nguyễn Du trở về, ở tại Thăng Long từ cuối năm 1790 cho đến năm 1794. Đó là ba năm «Chữ tình chốc đã ba năm vẹn», lưu lại trong Lưu Hương Ký của Hồ Xuân Hương.