Ngây thơ Nguyễn Hữu Đang
Nguyễn Hữu Đang sinh năm 1913 , quê làng Trà Vi, huyện Kiến Xương, tỉnh Thái Bình. Ông tham gia Hội Sinh viên thị xã Thái Bình thuộc Thanh niên Cách mạng Đồng chí Hội và bị Pháp bắt vào cuối năm 1930 và bị giam hai tháng rưỡi tại thị xã Thái Bình.
Ông Nguyễn Hữu Đang
Sau khi tốt nghiệp Trường Cao đẳng Sư phạm Hà Nội, Nguyễn Hữu Đang tham gia phong trào Mặt trận Dân chủ Đông Dương (1936-1939), viết và làm biên tập viên cho các báo Thời báo, Ngày mới và Tin tức; là đồng chí thân thiết của Trường Chinh, Võ Nguyên Giáp, Phạm Văn Đồng, Trần Huy Liệu, Phan Thanh, Nguyễn Văn Tố.
Anh là một trong những người sáng lập ra Hội Truyền bá Quốc ngữ và làm Tổng Thư ký Hội. Năm 1943, anh tham gia Ban chấp hành Hội Văn hóa cứu quốc và gia nhập Tráng đoàn Lam Sơn của tổ chức Hướng đạo sinh Việt Nam. Mùa hè 1944, Nguyễn Hữu Đang tham gia tổ chức và chủ trì Hội nghị Giáo khoa thư Toàn quốc ở Hà Nội.
Tháng 8 năm 1945, Nguyễn Hữu Đang được Đại hội Quốc dân ở Tân Trào bầu vào Ủy ban Dân tộc Giải phóng Trung ương. Cách mạng tháng Tám thành công, anh được phân công làm Trưởng ban Tổ chức Ngày tuyên bố Độc lập 2/9/1945. Từ 11/1945 đến tháng 12/1945, anh tham gia Chính phủ Lâm thời, lần lượt giữ chức Thứ trưởng Bộ Thanh niên, Chủ tịch Ủy ban Vận động Hội nghị Văn hóa Toàn quốc, Trưởng ban Tuyên truyền Xung phong Trung ương, phụ trách báo Toàn dân Kháng chiến của Hội
Năm 1947, anh được kết nạp vào Đảng Cộng sản Đông Dương.
Từ tháng 6/1949 đến tháng 10/1954, anh được cử làm Trưởng ban Thanh tra Bình dân học vụ.
Sau kháng chiến chống Pháp anh từng là một trong những người lãnh đạo phong trào Nhân văn giai phẩm, được báo chí một thời gán cho 4 từ quân sư quạt mo và bị xử phạt tù..
Năm 1973 sau khi đi tù 15 năm về sống ở quê Thái Bình, ăn đậu ở nhờ trong một gian lều tranh của trường tiểu học xã, tự bắt cóc nhái hoặc đổi vỏ bao thuốc lá lấy cóc nhái, rắn… cho trẻ con lấy tiền mua gạo, nấu lấy ăn, quá vất vả, ốm đau không ai chăm sóc… Phùng Cung và Phùng Quán nhiều lần nhắn anh lên Hà Nội. Không thấy anh lên. Phùng Quán, trước tết Tân Mùi (1991) về Thái Bình xuống tận làng anh ở chơi với Nguyễn Hữu Đang 2 ngày, bàn anh cùng về Hà Nội với Phùng Quán. Nguyễn Hữu Đang bằng lòng nhưng nói với Quán, chú cứ về Hà Nội ăn tết trước, sau tết tôi mới lên được vì còn phải thu xếp đồ đạc (đồ đạc của anh là cái bị cói đựng mấy bộ quần áo rách vá chằng vá đụp) và thanh toán nợ nần. Theo Phùng Quán, người ta còn nợ Nguyễn Hữu Đang mấy tạ thóc và tiền bán rơm chứ anh chả nợ ai gì cả.
Giữ lời hứa, sau tết năm đó Nguyễn Hữu Đang lên Hà Nội ở nhà Phùng Cung. Hằng ngày, chị Ngô Kim Thoa, vợ anh Cung lo cơm nước cho chồng con và lo anh Đang luôn. Phùng Quán ở cái lều bên Hồ Tây, Phùng Cung ở Ngọc Hà. Hai nhà gần nhau, ngày ngày Phùng Quán lên Phùng Cung hoặc Phùng Cung chở Nguyễn Hữu Đang xuống Phùng Quán. Hai nhà thơ họ Phùng và nhà văn hóa Nguyễn Hữu Đang, chuyện trò từ sáng đến khuya mới dứt nhau ra được…
Mồng 8 tết năm đó theo lời nhắn của Phùng Quán tôi từ Sài Gòn ra Hà Nội ở nhà Phùng Quán. Biết tin tôi ra, Phùng Cung ghé đến thăm. Phùng Cung cho biết, ngày ngày Nguyễn Hữu Đang đạp chiếc xe cộc cạch đi thăm bạn bè thời văn hóa cứu quốc và hội quốc ngữ. Ngày nào anh Đang không đi lang thang, ở nhà đọc sách, phần lớn là sách tiếng Pháp mượn bạn bè. Phùng Cung bảo tôi, trong số sách tiếng Pháp, tớ liếc nhìn thấy toàn tập quyển lịch sử Đảng Cộng sản Liên Xô.
Một hôm, Nguyễn Hữu Đang nói với vợ chồng Phùng Cung, có lẽ tôi phải thu xếp vào Huế thăm anh em bằng hữu trong đó theo lời mời của Hoàng Phủ Ngọc Tường, nhân thể về làng Thủy Dương, quê Phùng Quán viết một bài nghiên cứu, nếu để vài năm nữa mới đi, sợ già quá không đi nổi (năm đó anh đã gần 80 tuổi). Phùng Cung liền can ngăn, anh vào Huế thăm anh em văn nghệ sỹ thì được, anh em trong đó thương anh, trọng anh… họ đã nhắn anh mấy lần. Còn anh định về quê Phùng Quán viết bài nghiên cứu về một làng văn hóa, theo tôi là không nên. Làng này từ sau giải phóng người ta đã viết nhiều rồi, đăng ở nhiều báo, riêng tạp chí Sông Hương đã có 2 bài, tôi nhớ bài của Vĩnh Nguyên (em kết nghĩa với Phùng Quán) viết rất tỉ mỉ. Anh, tôi và bè bạn đã nghe Phùng Quán kể không biết bao nhiêu lần về cái làng Thủy Dương của nó. Anh đừng tin, cách kể chuyện làng mình của Phùng Quán là cách kể cùa người viết tiểu thuyết, những chi tiết mà mọi người cho là hay, Quán kể, đều không thật đâu, tiểu thuyết hóa tất cả mới hấp dẫn như vậy. Anh đi là công cốc đấy… Phùng Cung nói vậy, nghe ra có lý, Nguyễn Hữu Đang mới bỏ ý định đi về làng Quán mà chịu ở lại Hà Nội suốt ngày nằm đọc sách.
Những ngày ở chơi ở Hà Nội, tôi ghé lên nhà Phùng Cung mấy lần. Lần nào cũng thấy Nguyễn Hữu Đang cặm cụi ngồi viết lách, dịch thuật gì đó. Tôi, Phùng Cung, Phùng Quán trải chiếu ngồi bệt giữa nhà trò chuyện bên ly rượu với mấy hột lạc rang. Phùng Quán là người luôn luôn chiếm diễn đàn để đọc thơ và kể chuyện. Lâu lâu, Nguyễn Hữu Đang dừng bút ngoảnh xuống góp chuyện. Tôi hỏi Phùng Cung: ông Đang đang làm gì mà say sưa thế. Phùng Cung cho biết ông ấy đang dịch lại quyển lịch sử Đảng Cộng sản Liên Xô. Bỗng ông Đang vươn vai đứng dậy buông bút, đi lại chiếu rượu ngồi sát bên cạnh tôi, vui vẻ góp chuyện với ba thằng em ngất ngưởng. Vui chuyện tôi hỏi, anh dịch lại lịch sử Đảng Cộng Sản Liên Xô làm gì, nhà xuất bản không in thêm nữa đâu, sách này còn đầy trên kệ sách, phủ bụi nằm ở các nhà sách, không ai mua vì cơ quan cần mua, cá nhân cần mua, người ta đã mua hết rồi. Nói thật với anh, trong Sài Gòn bạn bè tôi, ngay cả tôi, một thằng hưu trí nghèo cũng có bộ sách này, đọc qua loa rồi chưng lên giá sách cho đẹp. Nguyễn Hữu Đang nói bằng giọng cáu kỉnh: chúng nó dịch sai bét so với bản Pháp văn. Tôi nhẹ nhàng, những người dịch trước anh đều là cử nhân, tú tài Tây cả đấy, chứ không phải dân thất học , tay mơ đâu! Họ cố tình tước bỏ những điều họ cho là không cần thiết [...]. Mà quyển sách Tiếng Pháp anh có trong tay, lịch sử Đảng cộng sản Liên Xô, thực chất là lịch sử Staline lãnh đạo Đảng cộng sản Liên Xô, chuyển ngữ sang tiếng Việt. Anh Đang nâng chén rượu, tôi cũng nâng theo anh đến ngang mặt. Anh đụng vào ly tôi hỏi nhỏ, Xuân Đài chắc giỏi tiếng Pháp. Tôi thưa, tôi có được học hành bao nhiêu đâu mà giỏi, chỉ biết chút chút tiếng Pháp, chút chút tiếng Nga. Đọc hai thứ tiếng này lâu lâu lại giở từ điển ra tra mới biết mà trao đổi với anh những điều vừa qua. Thôi anh đừng dịch làm gì. Và tình hình Liên Xô hiện nay đang khủng khoảng cả chính trị và kinh tế xã hội. Nguyễn Hữu Đang liền kêu lên: cậu nói thế nào, Liên Xô thành trì cách mạng mà lại khủng hoảng được à. Tôi biết Nguyễn Hữu Đang là một người cộng sản, yêu Liên Xô, muốn Việt Nam xây dựng một xã hội mà Liên Xô là hình mẫu, anh mới đi làm cách mạng. Nghe tôi nói vậy anh tỏ ra hoang mang. Phùng Quán liền nửa thật nửa đùa, trấn an anh Đang: Xuân Đài là loại cán bộ không bao giờ chịu đọc báo nghe đài ta mà chỉ suốt ngày nghe đài nước ngoài. Đến nỗi cô Bội Trâm, vợ tôi, phải nhắc nhở vặn nhỏ radio lại, không nên để hàng xóm biết trong nhà mình có người đang nghe “đài địch”, nó mới chịu cắm écouteurs nghe một mình, giọng lưỡi của nó là giọng lưỡi “đài địch”, anh đừng tin.
Có lần tôi nói với Phùng Quán, tất cả anh em nhân văn đều thông minh, có tấm lòng với đất nước, với chế độ. Rất tiếc, các vị đều ngây thơ, ngây thơ nhất là Nguyễn Hữu Đang. Chắc Quán còn nhớ, sau vụ nhân văn, một nhóm người đến rủ anh Đang xuống Hải Phòng, theo đường biển vượt tuyến vào Nam. Anh tin và đi theo họ, không một chút nghi ngờ gì. Anh chưa kịp nhìn thấy biển Hải Phòng đã bị bắt đưa về Hà Nội giam giữ với tội: phản bội tổ quốc chạy theo địch. Tôi cười nói tiếp, cái đáng yêu của cậu là ngây thơ, cái đáng giận của cậu cũng là ngây thơ. Quán gật gù, tỏ ra đồng ý với tôi…
Hết tháng giêng tôi về lại Sài Gòn. Ít lâu sau nhận được thư Phùng Cung, trong đoạn kể về Nguyễn Hữu Đang, Phùng Cung cho biết, anh Đang khỏe mạnh, ăn được ngủ được, được nhiều báo đến phỏng vấn về việc anh làm trưởng ban tổ chức ngày lễ Quốc Khánh tại Ba Đình. Các báo đều có trả tiền nhuận bút, anh Đang rất khấn khởi vì người ta đã tin mình là một nhà văn hóa, chứ không nhìn mình dưới con mắt là một thằng phản bội tổ quốc.
Đầu tháng 9 năm ấy, báo đài khắp thế giới loan tin ngày 19 tháng 8 ông Ensin lật đổ tổng thống Goocbachop. Và Liên Xô hoàn toàn sụp đổ vào ngày mồng 2 tháng 9. Chẳng biết Nguyễn Hữu Đang, Phùng Quán hai nhà communiste sans parti (cộng sản không đảng) cực đoan này có đón nhận tin ấy không. Tôi tin, nếu có đón nhận chắc hai anh rất buồn, nếu không nói là đau khổ…
Nghĩ như vậy, tôi liền viết thư cho Phùng Cung, an ủi anh Nguyễn Hữu Đang đừng quá buồn, hãy tin tưởng vào nhân dân Nga và nhân dân cả khối Liên Xô cũ, những dân tộc anh hùng, nhân ái, họ sẽ biết cách xây dựng tốt đẹp một chế độ mà họ lựa chọn, dĩ nhiên thời gian không thể ngắn được nhưng cũng sẽ không quá kéo dài…
Phùng Cung phúc đáp cho tôi một lá thư rất dài, nói đủ các thứ chuyện trên trời dưới biển, tôi nhớ câu: anh Đang cảm ơn Xuân Đài đã an ủi anh ấy.
Nguồn: Xuân Đài - VHNA
................................
[*]: Trích sách CHUYỆN CÀ KÊ của Xuân Đài; nxb Hội nhà văn; 2014
Tải mã QRCode
.png "Địa danh học và việc nghiên cứu địa danh các tỉnh Trung Trung Bộ")
-
NGUYỄN THỤY KHATôi bắt đầu những dòng này về Thanh khó khăn như chính thời gian dằng dặc Thanh đã đi và sống để tìm đến những thời điểm bấm máy "độc nhất vô nhị", nhưng "khoảnh khắc vàng" mà đời người nghệ sĩ nhiếp ảnh không phải ai cũng có cơ may.
-
NGÔ MINHTrong đội ngũ các nhà thơ Việt hiện đại thế kỷ 20 đang sống ở Huế, có một nữ nhà thơ nổi tiếng thơ hay từ khi mới tuổi hai mươi, suốt mấy chục năm qua luôn được độc giả thơ cả nước ái mộ.
-
THANH THẢONgười dịch Marquez ấy chưa một lần gặp Marquez, dù anh đã từng sang tận xứ quê hương văn hào này.
-
SƠN TÙNGTôi đến sứ quán Việt Nam ở đợi vé máy bay về Bắc Kinh. Phu nhân đại biện lâm thời Tôn Quang Đẩu là bà Hải Ninh phụ trách lưu học sinh sinh viên Việt Nam tại Liên Xô, tôi là đại biểu sinh viên thuộc sự quản lý của bà khi lưu lại Mátxcơva. Cho nên được bà Hải Ninh giúp đỡ tôi như chị gái săn sóc em vậy.
-
VŨ HUẾGiải phóng đã tới năm 78, ba năm sau miền Nam nói chung và thành thị nói riêng, hàng hóa chẳng còn thứ gì “giá rẻ như bèo” (kể cả là nhà, đất). Huống gì tôi không phải hạng có tiền rủng rỉnh (ngoài lương), thành có muốn cái gì cũng khó.
-
PHONG LÊTết Dần năm 1998, vào tuổi 80, bác Kế yếu đi nhiều lắm. Sự thay đổi quá chóng khiến tôi bất ngờ.
-
HOÀNG MINH NHÂNNăm 1992, nhà thơ Lưu Trọng Lư cùng vợ là bà Tôn Lệ Minh vào Đà Nẵng thăm chơi, tôi có gặp. Lúc ấy tôi đang sưu tầm tư liệu về nhà thơ Phạm Hầu. Biết thời còn học ở Quốc Học Huế, nhà thơ Phạm Hầu rất ngưỡng mộ bà Minh, và đã làm nhiều bài thơ tình đặc sắc tặng bà.
-
TRẦN CÔNG TẤNCách nay vừa tròn 47 năm, Lê Minh Ngọc cùng chúng tôi ở chung đơn vị. Sau đó, tôi đi Mặt trận Lào. Minh Ngọc về làm hậu cần rồi đi Bắc Kinh học ngoại ngữ.
-
PHONG LÊTôi được một "cú phôn" mời dự cuộc gặp mặt của một nhóm anh em nhân ngày 20-11 và nhân 40 năm Ủy ban khoa học nhà nước.
-
TRẦN KIÊM ĐOÀNMùa Hè năm 2007, từ Huế chúng tôi chuẩn bị ra thăm Hà Nội lần đầu. Trên ga Huế, chờ chuyến Tàu Đỏ xuyên Việt buổi chiều, nghe một người bạn chưa bao giờ gặp là anh Văn Thành nói trong điện thoại: “Cậu hên quá! Hà Nội đang nắng gắt bỗng dưng hôm qua lại có gió mùa Đông Bắc. Bây giờ Hà Nội như mùa Thu”.
-
NGUYỄN HÀO HẢII. Người tình thứ ba của họa sĩ lớn nhất thế kỷVừa qua ở Paris đã tổ chức cuộc triển lãm bán đấu giá toàn bộ bộ sưu tập Picasso của Dora Maar gây ra một sự huyên náo trong đời sống nghệ thuật ở thành phố họa lệ này sau những tháng ngày im lìm buồn tẻ do ảnh hưởng của những cuộc khủng hoảng toàn cầu triền miên. Cuộc triển lãm này đã làm người ta nhớ lại người đàn bà thứ ba của hoạ sĩ lớn nhất thế kỷ.
-
Lập thân, lập nghiệp ở Pháp nhưng Tiến sĩ Thu Trang vẫn luôn luôn hướng về Tổ quốc. Hơn 10 năm nay bà dành nhiều thời gian, công sức nghiên cứu tiềm năng du lịch Việt Nam, viết sách về du lịch, tham gia giảng dạy ở nhiều lớp đào tạo cán bộ du lịch và ở khoa du lịch của một số trường đại học trong nước. Là một cộng tác viên thân thiết, tên tuổi bà đã thân thuộc với độc giả Tạp chí Sông Hương, thế nhưng ít người đọc được biết người trí thức Việt kiều yêu nước này từng là Hoa hậu Sài Gòn 1955.
-
VÕ MẠNH LẬPÔng Nguyễn Văn Thương xa quê hương làng Vân Thê, Hương Thủy TT.Huế từ hồi còn trẻ. Ông cũng như mọi con người khác, xa quê, thương cha nhớ mẹ. Xa quê là nhớ quê, đậm nét tình bờ dậu, gốc tre làng, hương hoa của đất phảng phất theo suốt chặng đường xa.
-
HOÀNG QUỐC HẢITình cờ và cũng là may mắn nữa, vào Sài Gòn lần này tôi được gặp bà góa phụ Vũ Hoàng Chương, tức bà Thục Oanh ở nhà ông Trần Mai Châu, nơi đường Tự Đức cũ. Nhà ở xế ngôi trường Trần Văn Ơn vài chục mét.
-
LTS: Nhà văn Nguyễn Đắc Xuân là một trong những người cầm bút từ Trường Sơn về đã lao vào việc nghiên cứu lịch sử văn hoá Huế và đã đạt được một số kết quả. Trong số những gì đã đạt được anh thú vị nhất là Chuyên đề Bác Hồ, thời niên thiếu ở núi Ngự sông Hương.
-
HOÀNG CẦMThư gửi người âm (nhớ thi sĩ Đặng Đình Hưng)
-
NGUYỄN KHẮC THẠCHCơn cuồng lũ đã chìm về thủy phủ hơn chục ngày rồi mà những nơi nó đi qua vẫn ngổn ngang, bơ phờ xác họa. Huế vốn là một thành phố sạch đẹp với sương khói mờ nhân ảnh, thế mà giờ đây lại phải thay vào đó bằng rác rưởi, bụi bặm. Khắp phố phường ai nấy đều khẩn trương thu dọn, xử lý nhưng sức người không thể làm kịp cái khối lượng khổng lồ hậu quả thiên tai để lại.
-
HOÀNG PHƯỚCTrận lũ lịch sử đầu tháng 11 vừa qua, Thừa Thiên Huế là tỉnh bị thiệt hại rất nặng cả về người và của cải. Anh em Văn nghệ sĩ may mắn không ai mất mạng, nhưng cũng đã có trên 300 người nhà bị ngập nước, bị sập, bị tốc mái... Một số lớn những kinh sách, thư tịch, sách cổ, tranh ảnh nghệ thuật, hoành phi đối liễn, từ điển các loại, đồ sứ men lam, đàn dương cầm, nhạc cụ dân tộc, phim, máy ảnh, máy ghi hình, bản thảo, tài liệu gốc có giá trị văn hóa lịch sử, hư hỏng ẩm ướt, hoặc bị bùn đất vùi lấp, bị trôi, thiệt hại không thể tính được.
-
HOÀNG MINH TƯỜNGĐi Bình Trị Thiên hè này, tôi có hạnh phúc được hầu chuyện quá nhiều văn nhân nổi tiếng.Nhà văn Nguyễn Quang Hà, nguyên Tổng biên tập Tạp chí Sông Hương, ngay khi vừa đi phá Tam Giang tìm bối cảnh cho bộ phim truyền hình nhiều tập, về đến thành phố, đã tìm đến khách sạn, giao cho hai bố con tôi chiếc honda 86 và hai mũ bảo hiểm. Xăng đầy bình rồi. Cứ thế mà đi. Ông cười hiền từ chỉ hướng cho hai bố con lên đàn Nam Giao và khu đền thờ Huyền Trân Công Chúa vừa mới khánh thành.
-
TÔ HOÀNGBạn chắc không thể không biết đến đến hai tên tuổi này: Brigitte Bardot và Francoise Sagan. Vẫn mãi còn đó những hình tượng khó quên mà Brigitte Bardot dành cho màn ảnh, những trang sách khó quên mà Francoise Sagan dành cho văn học. Hai người sinh ra cùng thời, nhưng với tháng Chín năm 2004 này nếu chúng ta chúc mừng Brigitte tròn 70 tuổi, thì lại đau đớn, nuối tiếc vĩnh biệt Francoise Sagan ra đi ở tuổi 69...
.png)
.png)
