Năm 1902, Nguyễn Sinh Cung - Hồ Chí Minh theo cha chiêm bái đền Quả Sơn
Đền Quả Sơn ở Bạch Ngọc nay là xã Bồi Sơn, huyện Đô Lương thờ Lý Nhật Quang. Ngài là con thứ tám của vua Lý Thái Tổ, được phong tước Uy Minh vương. Mùa xuân năm 1902, Nguyễn Sinh Cung trên nẻo đường theo cha đi dạy học, thăm thú quê hương có đến chiêm bái đền Quả Sơn - một trong bốn ngôi đền linh thiêng nhất của tỉnh Nghệ.
Cổng đền Quả Sơn - Ảnh: internet
Trong Địa chí "An Tĩnh cổ lục" của H.Le Bereton cho rằng: Xứ An Nam ở Nghệ An có bốn ngôi đền nổi tiếng linh thiêng nhất là Đền Cờn, Đền Quả, Bạch Mã, Chiêu Trưng.
Đền Cờn linh thiêng bậc nhất thờ "Tứ vị Thánh Nương linh hiển"ở làng Phương Cần, xã Quỳnh Phương, huyện Quỳnh Lưu.
Đền Bạch Mã có tên chữ là "Bạch Mã từ" ở thôn Tân Hà, nay thuộc xã Võ Liệt, huyện Thanh Chương, thờ tướng quân Phan Đà- một vị tướng trẻ của nghĩa quân Bình Định Vương Lê Lợi "Đô thiên Đại đế Bạch Mã thượng đẳng phúc thần".
Đền Chiêu Trưng trên núi Long Ngân, xã Thạch Bàn, huyện Thạch Hà, tỉnh Hà Tĩnh. Đền thờ Chiêu Trương đại vương Lê Khôi- một tướng quân của Bình Định Vương Lê Lợi.
Trong hai bản thảo còn dở dang của cha tôi, Nhà văn Sơn Tùng có tựa đề “Những chuyện Bác Hồ cả trăm năm chưa dễ thấu ngọn nguồn”và “Đào Tấn trăm năm nhìn lại”, có nhắc đến câu chuyện thủa nhỏ Bác Hồ theo cha chiêm bái đền Quả Sơn ở xã Bạch Ngọc (Bồi Sơn) huyện Đô Lương, tỉnh Nghệ An.
* *
*
Đầu xuân, tháng giêng, thường những người đi làm quan, đi dạy học hay đi làm ăn xa khắp nơi về quê ăn tết chưa trở lại nơi làm việc. Nhân dịp này, tiết trời mát mẻ quan Phó bảng Sắc đưa hai con trai, Nguyễn Sinh Khiêm và Nguyễn Sinh Côn (tên gọi Bác Hồ hồi nhỏ) đi thăm hỏi các ân nhân, bạn hữu đã giúp đỡ mình trong việc đỗ đạt vừa qua. Đi tìm hiểu thời cuộc và cũng là dịp để cho các con sớm được tiếp cận với các bậc đại khoa của thời đại, các nhà trí thức tiến bộ, biết được cuộc sống dân tình và ngoạn cảnh núi sông, đền đài trong tỉnh…Một lý do nữa, cụ Phó bảng muốn lên Võ Liệt (Thanh Chương) dạy học, theo lời mời của các gia đình trên đó, sau khi họ nghe tiếng cụ Phó bảng Sắc. Năm đó, Nguyễn Sinh Khiêm 14 tuổi, Nguyễn Sinh Côn 11 tuổi, Nguyễn Thị Thanh 18 tuổi. Cô Thanh phải ở nhà chăm sóc bà ngoại và trông coi nhà cửa.
Theo lời ông Nguyễn SinhKhiêmkể lại với Nhà văn Sơn Tùng: “Ba cha con bác đi bộ, đi dịch độ từng chặng một”.
Đầu tiên là đến nhà một người bạn ở Cầu Rầm - Vinh để liên hệ cho hai anh em Nguyễn Sinh Khiêm, Nguyễn Sinh Côn bí mật theo học chữ Quốc ngữ, thăm quan Tổng đốc An Tĩnh Đào Tấn. Hôm sau, ba cha con cụ Sắc đi ra làng Đông Chữ, huyện Nghi Lộc, tỉnh Nghệ An thăm thầy giáo Nguyễn Thức Tự đỗ Cử nhân khoa Mậu Thìn (1868), cùng khoa với cụ Hồ Sỹ Tạo. Qua núi Cấm sang đất Diễn Châu, ngắm nhìn đền Cuông nguy nga trên núi Mộ Dạ, ngắm thành Phủ Diễn xây cao, hào sâu bao quanh, vòng ngoài vòng trong thành. Trên mặt thành có xe song mã, tứ mã chạy trên đó…Vào thăm dinh Thự Hiệp biện Đại học sĩ Cao Xuân Dục ở làng Thịnh Mỹ để cảm tạ ơn "khoa thi Hội năm vừa qua nếu không có cụ Cao Xuân Dục tọa vị Chánh chủ khảo để phúc khảo thì hai thí sinh Phan Chu Trinh, Nguyễn Sinh Sắc lại bị đánh hỏng một lần nữa"
Sau khi từ biệt gia đình cụ Cao Xuân Dục, cha con cụ Phó bảng Sắc đi ra hướng Thành Trài, rẽ xuống làng Vạn Phần đến thăm và nghỉ ở nhà cụ Võ Tất Đắc mới từ quan về dạy học. Buổi chiều hôm sau qua làng Kim Lũy, nhờ cụ Tú Bùi Xuân Phong dẫn ra làng Quỳnh Đôi, huyện Quỳnh Lưu thăm cụ Hồ Sỹ Tạo. Quan tri phủ Giải nguyên Hồ Sĩ Tạo là bạn thân của cụ Tú Hoàng Xuân Đường, thầy giáo của Đại học sĩ Cao Xuân Dục và quan Đốc học Trần Đình Phong. Nhờ có lời gửi gắm của cụ Hồ Sỹ Tạo nên cả hai người học trò này đã đứng ra giúp đỡ Nguyễn Sinh Sắc được vào học trường Quốc Tử Giám.
Sau vài ngày ở chơi và đàm đạo với các sĩ phu làng Quỳnh Đôi, ba cha con quan Phó bảng Sắc quay về huyện Yên Thành, thămgia đình quan Đốc học Trần Đình Phong - đồng tiến sĩ xuất thân khoa Kỷ Mão (1879) ở làng Yên Mã và đi thăm các bạn đồng môn như Phan Tư Trị, xã Xuân Tiêu, Nguyễn Văn Tề, xã Quỳ Trạch…
Từ huyện Yên Thành qua núi “Tướng quân cụt đầu”, ba cha con cụ Phó bảng Sắc lên Đô Lương để xuôi đò dọc sang đất Thanh Chương. Bác Cả Khiêm bồi hồi nhớ lại:
- Hôm ba cha con bác đi qua xã Bạch Ngọc, thấy đền Quả Sơn uy nghi hơn cả đền Thục Phán An Dương Vương. Em Côn ngạc nhiên hỏi cha:
- Chắc vị thần ni có công lớn lắm cho nên mới được dân làm đền thờ nguy nga, cha nhể?
- Con nghĩ hơi xốc nổi đó. Trong đám người làm quan có kẻ bất tài, đục khoét nhân dân, lại có người tài cao, đức trọng, làm lợi cho dân, được dân nhớ ơn làm đền thờ phụng. Con nên nhớ đền Quả Sơn ni là nơi thờ quan Lý Nhật Quang. Ngài là con thứ tám của vua Lý Thái Tổ, được phong tước Uy Minh Hầu. Năm Tân Tỵ, vua Lý Thái Tông cử Lý Nhật Quang vào làm quan coi giữ đất Nghệ. Ngài đã có công mở mang bờ cõi, dẹp yên giặc phía tây, phía nam của đất nước. Chính ngài đã giết chết vua Chiêm là Sạ Đẩu, khi SạĐẩu đem quân xâm lược nước ta. Nghề nông, nghề tằm tang, dệt lụa, đánh cá, làm muối được sớm thịnh hành khắp xứ Nghệ là do công lao của quan Lý Nhật Quang. Khi nghe tin triều đình vời Lý Nhật Quang trở về Thăng Long, dân Nghệ đã lũ lượt kéo đến tỉnh đường xin quan ở lại tiếp tục chăn dân. Nhưng ngài không thể làm khác với lệnh của triều đình được. Trên đường ngài về Thăng Long, bọn nịnh thần đã đón giết vì sợ có ngài tại triều đình thì chúng sẽ bị vạch mặt…Nhân dân Nghệ An nghe tin dữ ni đã tự ý để tang ngài và lần lượt làm ba mươi hai ngôi đền thờ Uy Minh Hầu Lý Nhật Quang.
Sau khi chiêm bái đền Quả Sơn, ba cha con quan Phó bảng Sắc ngồi đò sang đất Thanh Chương. Cụ Sắc ngồi dạy học ở làng Võ Liệt và gửi hai con ở trong nhà một người quen bên làng Nguyệt Bổng. Đất Thanh Chương cũng là nơi mà cụ Phó bảng Nguyễn Sinh Sắc ở lại dạy học lâu nhất. Hai làng Nguyện Bổng và Võ Liệt, Bác Hồ cũng để lại nhiều dấu ấn tuổi thơ.
Theo lời kể của Nhà văn Sơn Tùng, ông Cả Khiêm còn cho biết thêm: Đó là vào tháng giêng năm Nhâm Dần (1902). Qua các nơi thăm thú nghỉ ngơi, khi về đến Đô Lương chiêm bái đền Quả Sơn để sang đất Thanh Chương chỉ trước hoặc sau lễ hội đền Quả Sơn vài ngày.
- Chuyến đi ấy, ngoài việc dạy học thân phụ bác muốn đi gặp các nhà khoa bảng ở Quỳnh Đôi, ở Thanh Chương… để tìm hiểu tình hình chuẩn bị cho chuyến đi thứ hai cùng các cụ Nghè Ngô (Ngô Đức Kế), cụ Bảng Đặng (Phó bảng Đặng Nguyên Cẩn), cụ Cử Vương (Cử nhân Vương Thúc Quý) đi ra Bắc tìm bạn đồng tâm sau ngày cụ Phan Bội Châu lập hội kín. Trong chuyến đi ra Bắc lần hai vào năm 1903, em Nguyễn Sinh Côn được theo cha ra Hà Nội, còn bác bị lên hạch ở bẹn không đi bộ dài ngày được, phải ở lại Quỳnh Đôi với quan Đốc Đặng Nguyên Cẩn tại nhà cụ Cử Hồ Phi Thống. Một cơ duyên đến sau này, con trai quan Đốc học Đặng Nguyên Cẩn là giáo sư Đặng Thai Mai kết duyên với con gái cụ Cử Hồ Phi Thống là Hồ Thị Toan. Bà Hồ Thị Toan là mẹ của giáo sư sử học Đặng Thị Hà – phu nhân cố Đại tướng Võ Nguyên Giáp.
**
*
Tác giả Lê Vĩnh Thọ trong bài "Ngôi nhà thờ họ Lê Kim gắn liền với tuổi trẻ Hồ Chí Minh"(tạp chí Xưa &Nay,tháng 4 năm 2009) có viết:
“Năm 1902, sau khi đậu phó bảng ông Nguyễn Sinh Sắc chưa ra làm quan mà đi dạy học ở Thanh Chương. Ông Nguyễn Sinh Sắc dạy học ở Võ Liệt, gửi hai con Nguyễn Tất Đạt và Nguyễn Tất Thành ở nhà ông Lê Kim Tường, làng Nguyệt Bổng(bây giờ là xã Ngọc Sơn). Ông Lê Kim Tường là người tham gia cuộc khởi nghĩa Phan Đình Phùng và đã hy sinh trong nhà lao Vinh. Vợ là bà Tôn Thị Chiêm con gái Cử nhân Tôn Huy Thân, cháu cụ Tôn Đức Tiến, thầy học của Giải nguyên Hồ Sĩ Tạo. Con trai bà, Tôn Thị Chiên là Lê Văn Hy sinh năm 1890 cùng tuổi với Bác Hồ. Ngày 16-5-2007, Chủ tịch UBND tỉnh Nghệ An đã ký quyết định số 1696/QĐ xếp hạng nhà thờ họ Lê Kim(Tức nhà ở ông Lê kim Tường) xã Ngọc Sơn, huyện Thanh Chương, tỉnh Nghệ an là di tích lịch sử gắn liền với tuổi trẻ của Chủ tịch Hồ Chí Minh”.
Theo tài liệu của Ban nghiên cứu lịch sự Đảng tỉnh ủy Nghệ An (1970) cũng xác định:"Năm 1902, một số gia đình ham học ở Võ Liệt (Thanh Chương) biết tiếng cụ Bảng, họ cho ông Đồ Cẩm tìm xuống làng Sen mời cụ Bảng về dạy học. Võ Liệt là nơi cụ ngồi dạy học lâu nhất ở Thanh Chương. Những học sinh của cụ mà chúng ta thường nghe nói là các ông Hàn Kháng, Tổng Vấn, Lê Thước, ông Cán, ông Nguyễn Dương, ông Vy, Phan Sĩ Bình, Nguyễn Hứa Đường…
Cậu bé Khiêm và Bác đều được cụ mang theo lên Thanh Chương nhưng ba người không ở một nhà. Ngoài Võ Liệt, cụ còn đi lại nhiều nơi ở làng Nguyệt Bổng, Tú Viêm và Xuân Lâm (quê cụ Đặng Thúc Nhẫn)".
**
*
Qua những tư liệu trên ta có thể nói mùa xuân năm 1902, Bác Hồ trên nẻo đường theo cha đi dạy học, thăm thú quê hương có đến chiêm bái đền Quả Sơn - một trong bốn ngôi đền linh thiêng nhất của tỉnh Nghệ An./.
[Viết theo tài liệu của nhà văn Sơn Tùng]
Nguồn: Sơn Định - TC Văn Hóa & Nghệ An
Tải mã QRCode
.png "Địa danh học và việc nghiên cứu địa danh các tỉnh Trung Trung Bộ")
-
Họ Nguyễn Tiên Điền của Nguyễn Du lừng danh như thế nào thì mọi người đã rõ. Nhưng gia phả họ Nguyễn này ở Tiên Điền thì cũng chỉ cho biết vị tổ khải tổ là cụ Nguyễn Nhiệm (Nhậm), kế tiếp theo trực hệ là Nguyễn Đức Hành (Phương Trạch hầu) , Nguyễn Ôn, Nguyễn Thế, Nguyễn Quỳnh, Nguyễn Nghiễm (Xuân Quận công) thân phụ của Nguyễn Du.
-
Văn hóa đình làng từng có một vị trí hết sức quan trọng trong cộng đồng người dân sống ở chốn kinh kỳ Thăng Long - Kẻ Chợ xưa kia. Theo thống kê, ở khu phố cổ hiện nay vẫn còn hơn 60 ngôi đình trong tổng số 112 công trình tôn giáo tín ngưỡng từng có tại đây. Số phận những ngôi đình đó giờ ra sao, trong thời buổi kinh tế “mặt tiền thành tiền mặt”?
-
LÊ THỊ MÂY
1
Hơn mười ba năm về trước, kỳ vừa ngưng bom đạn, thường từ sớm chủ nhật, tôi đã về quanh quẩn với phố đổ rậm rì cỏ dại. Nhiều lần đếm đi đếm lại, cũng chỉ còn sót có mười bốn cây dừa, thân bị băm kín miểng bom. Tàn lá xơ xáp, đỏ cháy. -
PHẠM HỮU THU
Đầu tháng tư năm nay, tôi mới có dịp trở lại Hải Vân, bởi từ khi có hầm đường bộ, xe cộ ít qua lại con đường đèo quanh co, đầy hiểm nguy nhưng có cảnh quan tuyệt mỹ này. -
Vài suy nghĩ về sức hấp dẫn của công trình Người Ba- Na ở Kontum[Nguyễn Kinh Chi và Nguyễn Đổng Chi]
Ngoài một dung lượng văn hóa tộc người đủ thỏa mãn độc giả thì công trình Mọi Kontum(1937) của Nguyễn Kỉnh Chi và Nguyễn Đổng Chi còn là một văn phẩm tạo được sức lôi cuốn, hấp dẫn đặc biệt. Tham luận góp phần lý giải thành công của tác phẩm trên ba phương diện: Lối khảo tả chân phương mà thấu đạt, trí tuệ sắc bén mà vẫn hồn hậu và văn phong ấn tượng.
-
Chỉ 15 năm, như chớp mắt, hàng loạt các công trình hiện đại đã hùng hổ đẩy những biểu tượng cũ của Sài Gòn đi sâu vào trong quá khứ, biến chúng thành những tiểu cảnh.
-
INRASARA
Khi mẹ la chị Hám: “Mi không biết hôm nay là ngày gì sao mà hốt thóc trong lẫm đi xay”, thì tôi biết ngay đây là ngày trăng hết harei ia bilan abih, ngày người Cham kiêng xuất hàng ra khỏi nhà.
-
Dù có thể không sinh ra trên mảnh đất này nhưng đã là người Việt Nam ai cũng cảm nhận được một Hà Nội của chúng ta từ sông Hồng đỏ nặng phù sa đến Hồ Gươm lung linh truyền thuyết, Văn miếu - Quốc Tử Giám thâm nghiêm... Và cũng xao xuyến nhận ra một cái gì đó rất Hà Nội, của Hà Nội, từ mùa thu se sẽ lâng lâng đến đêm nồng nàn hoa sữa, cơn mưa tìm về phố cổ với màn sương lan nhẹ mặt Hồ Gươm...
-
Chợ Gôi ở xã Sơn Hòa, huyện Hương Sơn, tỉnh Hà Tĩnh có tự bao giờ? Câu hỏi thật khó và cũng chưa thể có câu trả lời đầy đủ. Mà cái tên nôm “Gôi” còn được dùng để chỉ địa danh của nhiều nơi khác ở Việt Nam.
-
Vượt chặng đường hơn 50 km về hướng bắc, từ trung tâm thành phố Pleiku - tỉnh Gia Lai chúng tôi tìm đến làng Kon Solal ở xã Hà Tây, huyện Chư Păh - một trong vài ngôi làng nguyên sơ cuối cùng còn lại của đồng bào BaNa.
-
Đó là ngôi làng dưới chân núi Chư Mom Ray nhiều huyền thoại. Điều kỳ lạ là cả đứa trẻ 10 tuổi cũng nói được nhiều thứ tiếng, không chỉ tiếng của dân tộc khác, mà họ còn nói được tiếng Lào, Miên và những đứa trẻ được đi học thì tiếng Anh cũng không phải là ngoại lệ.
-
“Thất bại trước quân Triệu Đà tại Cổ Loa của An Dương Vương dẫn đến 1.000 năm Bắc thuộc là nỗi đau lớn của dân tộc Việt. Nhưng Cổ Loa không chỉ ghi dấu thất bại thiên thu. Mà đó còn là nơi Ngô Quyền chọn làm kinh đô ngay khi đại phá quân Nam Hán năm 938, mở ra thời kỳ độc lập tự chủ của nước việt với triều đình phương Bắc. Và điều này đang bị lãng quên...”.
-
Chùa Tiêu Sơn (thường gọi là chùa Tiêu) - một danh thắng nổi tiếng và cũng là - trung tâm Phật giáo cổ xưa của Việt Nam.
-
Hát ví Sông La (tên gọi một làn điệu ví của Xứ Nghệ; cũng có thể hiểu là điệu ví ở sông La) tham luận này đề cập giới hạn những điệu ví ra đời, tồn tạị, phát triển ở vùng sông La, miền Đức Thọ, tỉnh Hà Tĩnh.
-
Chùa Nền, phường Láng Thượng, Đống Đa, Hà Nội, được xây dựng từ thời vua Lý Thần Tông (1116–1138), bài trí thờ Phật và song thân của thiền sư Từ Đạo Hạnh là ngài Từ Vinh và bà Tằng Thị Loan.
-
TRẦN NGUYỄN KHÁNH PHONG
Những năm cuối thế kỉ XIX và đầu thế kỉ XX, ngành Dân tộc học Việt Nam nói chung và miền Trung Tây Nguyên nói riêng được các nhà khoa học, chính trị, bác sĩ của Pháp tiến hành nghiên cứu và công bố nhiều tác phẩm có giá trị. -
(SHO) Cứ hễ nhắc tới miền Trung, mỗi người Việt Nam có thể mường tượng ngay ra trong đầu những vùng đất của thiên tai triền miên. Miền đất, nơi mà từ tấm bé cho tới khi lìa đời dường như đều gắn với con chữ nghèo và sớm sương mưa nắng lận đận mưu sinh.
-
(SHO) Vậy là tôi đã ở Miền Tây mênh mang sông nước! Tôi đã đặt chân lên bến Ninh Kiều Cần Thơ và ấp Mũi Cà Mau! Tôi đã đi tàu ca nô trên những con kênh, con lạch mà hai bên bờ mọc đầy những cây đước, cây tràm…
-
Huế xưa – nay, Huế của khúc ruột nước non, chứa đựng trong mình cả một bề dày lịch sử thông qua nét trầm mặc cổ kính của những lăng tẩm, cung điện, chùa chiền… Nhưng có lẽ ít ai biết, Huế vẫn còn ẩn chứa trong mình một A Lưới - vùng đất nổi tiếng với những phong cảnh thiên nhiên kỳ thú và trầm lắng nhiều giá trị văn hoá cổ xưa của cộng đồng các dân tộc thiểu số.
-
LÊ QUANG THÁI
Ngày sinh, nơi sinh, ngày mất, nơi mất, nơi an táng, nơi cát táng là những mốc thời gian quan trọng, đáng nhớ của đời người và con cháu vì dân gian coi đó là việc thể hiện hiếu đạo đối với người đã mất, với tổ tiên, ông bà: Sống nhà thác mồ.
.png)
.png)
