Lễ hội Ada – tín ngưỡng dân gian độc đáo
Cứ đến gần cuối năm, khi lúa trên rẫy đã đến độ chín vàng. Trời đông cũng đang se sắt lạnh, sương trắng bồng bềnh bay trên đỉnh núi A Túc là lúc mà toàn thể dân làng dù là tộc người Pacôh, TàÔi, Cơtu hay Pa hy.
Sinh hoạt vui chơi của dân làng trong dịp Tết A Da
Tất thảy họ đều náo nức chuẩn bị gạo, nếp những đồ ăn thức uống ngon nhất, thứ mặc trên người đẹp đẽ nhất để chuẩn bị đón khách quý, bắt đầu của một mùa lễ hội, gọi là “Ycha Ada” hay còn gọi lễ đón mừng cơm mới. Nghi lễ tín ngưỡng dân gian độc đáo của tộc người sinh sống trên dãy Trường Sơn đầy kỳ bí.
Những lần đi thăm lễ hội các làng A Đên (Bắc sơn), làng Peđut (Hồng Trung) khi mà cả làng đang tiến hành nghi lễ Ada của đồng bào Pa côh nơi đây, chúng tôi bắt gặp rất nhiều nghi lễ còn mang tính huyền bí mà trong đời sống hiện đại chúng ta khó lý giải vì sao có những hiện tượng kỳ lạ đến vậy, tại sao các tộc người ở đây vẫn còn lưu giữ khá vẹn nguyên những nét độc đáo của lễ hội truyền thống xưa nó đã tồn tại khá lâu và bền bỉ với thời gian trong khi nhiều nơi đã ít nhiều bị mai một do sự biến đổi của đời sống hiện đại…?
Những bậc cao niên là trưởng họ, là các hội đồng già làng bởi họ luôn thể hiện vai trò trụ cột trong việc xử lý giải quyết những vấn đề của dòng họ, của dân làng. Phải chăng hội đồng già làng vẫn là nhân vật phát huy tích cực vai trò của mình hiện nay ở các bản làng của đồng bào các dân tộc? Vai trò chủ đạo trong mùa lễ hội thể hiện rất rõ nét, chính già làng, người uy tín và trưởng họ luôn đứng đầu để giải quyết các vấn đề nổi cộm hay hệ trọng của bản mình. Bất kỳ một lễ hội nào, trước khi lễ hội được tổ chức thì các già làng phải bàn kế hoạch tiến hành trình tự như thế nào, từ khách mời, vấn đề con người hậu cần đón tiếp khách, vật chất để mở một kỳ lễ hội thật sự đúng nghi thức tín ngưỡng vốn có và một điều hệ trọng không kém là phải thể hiện tính cộng đồng trong đó vai trò người đứng đầu được bình chọn rất kỹ càng là người thật sự có uy tín để điều hành lễ hội lớn.
Khi mọi việc đã bàn đi đến thống nhất, các già làng tiếp tục phân công từng dòng họ tiến hành triển khai ở hộ gia đình (các bếp), phải tuân thủ và sự tuân thủ tự nguyện của các thành viên trong dòng họ. Mọi người hăng say tiến hành công việc được phân công. Thường là người đàn ông lên rừng tìm kiếm các loài thịt rừng như chuột rừng, ếch đá, nhộng ong hay cá suối... Phụ nữ kiếm sản vật từ măng rừng, đọt mây, đoác.. các loại lá cây rừng sử dụng chế biến các món ăn truyền thống như lấy lá đót non để làm bánh A Quát, lá làm Peng, clưm, cloar .. làm dậy mùi thơm của món ăn truyền thống.
Nếu không phải là cư dân sinh sống quen thuộc với môi trường tự nhiên của rừng thì không thể nào kiếm được những thứ gia vị thơm, ngon, đặc sản đến như vậy. Sống lẻn cùng núi đá, thân thuộc cùng rừng sâu núi thẳm, ở đó mới có được, tìm về được những hương vị đầy bản sắc.
Hàng năm, khi mùa màng vừa thu hoạch xong tất cả mọi người đều tự giác đi tìm mua hoặc lên rừng tìm những đồ lễ vật để sắm hội hoặc cúng Zàng và thết đãi khách quý dự hội.
Lễ hội ADa hay Kârlohkumo, là lễ hội lớn và quan trọng nhất trong năm của dân tộc Pacôh. Lễ hội được định ngày cụ thể thường nhằm vào ngày 06 tháng 11 Âm lịch theo quan niệm của người Pacoh là ngày đẹp nhất trong năm gọi là “Kixay klang loh” vầng trăng tròn, sáng trong và có ý nghĩa là ngày may mắn nhất để tiến hành nghi lễ Ada (Ycha Ada) lễ ăn cơm mới.
Lễ hội bắt đầu rộn rã khi những khách mời đã đến. Khách quý đi từng đoàn thường buổi sáng mang theo nào lợn, bò (vật bốn chân) từ nhà Khơi và các con gà, vịt, cá…(vật hai chân, không chân) từ Cuda mang đến góp vui cùng lễ hội.
Trong làng, gia đình nào cũng phải chuẩn bị ba mâm đồ để cúng, tạ ơn các Zàng: Mâm dành cho Zàng Xứ (Núi), Zàng Tro (Lúa), Zàng Ngũ cốc (A ưm Adủa, Atoong, (Bắp ngô, kê, đậu các loai.. ) và cây cỏ, củ quả .. Mâm dành cho Ârvai Kumủi (Linh hồn người chết).
Thường đối với Zàng Xứ phải cúng đến con vật to, linh thiêng như trâu hoặc dê và đối với con Lợn, con gà cúng dâng cho Zàng Tro, Ku mủi … để tạ ơn sự phù hộ độ trì của những vị thần một năm qua đã cho mưa thuận gió hòa, lúa chất đầy kho, gà lợn nuôi lớn nhanh như thổi, con người khỏe mạnh không ốm đau với sự cầu nguyện thành lời khấn: “Ơ Zàng, ơn Zàng và tạ ơn Ype Zàng chỉ là những lễ vật mọn, mà tấm lòng thành, mong Zàng phù hộ để mọi người ai cũng được khỏe khoắn, không ốm bệnh, không chết chóc.. nếu được như vậy thì con người mới có sức khỏe tốt để cày cấy và làm nương rẫy, có mùa màng, ngũ cốc để cúng và dâng Zàng chứ.. ờ Zàng ...”.
Cũng trong nghi lễ cúng tế thần linh, ngoài mâm cúng dành cho các Zàng, mỗi gia đình chuẩn bị các mâm cúng cho khách quý là Khơi (Nhà chồng của cô con gái – chị em gái của gia chủ) hoặc Cuda (Nhà bố mẹ đẻ con dâu của gia chủ) và họ hàng làng trên bản dưới (người thân thích của gia chủ) được mời dự lễ hội. Tục này gọi là Târlêh (Lễ báo cáo Zàng của gia chủ việc khách mời vào làng dự hội). Nếu tốp khách mời đông thì mâm lễ tương ứng với số lượng đoàn đến dự lễ. Nghi lễ này rất quan trọng nếu không cúng đúng phong tục hễ xảy ra sự cố như có người bị đau bệnh sẽ là mối lo ngại do “Zàng trách móc” lễ lạt không chu đáo của gia chủ khi mời khách đến dự lễ tại làng hoặc gia đình mình. Do vậy, gia đình nào đã làm Ada đều chú trọng vào các trình tự của tục này để “vừa lòng Zàng” thì lúc đó lễ hội mới thành công.
Tính chất hoạt động diễn ra thường xuyên các dòng họ tổ chức theo nghi thức cúng bái thần linh với các lễ vật, cách thức nội dung bài cúng do các tộc trưởng cúng bái thần linh để phần nghi lễ trang trọng. Khi lễ đã được tiến hành đúng theo trình tự thì là lúc phần hội được tổ chức linh đình. Hội ở đây tổ chức vui chơi hát múa, giao lưu cùng các vị khách được mời chung vui cùng con cháu trong làng. Các món ăn truyền thống đặc biệt từ các mâm cúng cũng được dọn ra tiếp đãi khách quý thưởng thức.
Trong Đề án về “Bảo tồn phát huy các giá trị văn hóa các dân tộc huyện A Lưới, Thừa Thiên Huế" việc bảo tồn lễ hội Ada truyền thống của đồng bào được tổ chức thường xuyên vào dịp cuối năm khi mùa màng đã thu hoạch xong. Với những nghi thức diễn xướng qua lễ hội này đã cho thấy nét đẹp bản sắc văn hóa mà tộc người trên dãy Trường Sơn có được nó đều bắt nguồn từ chính họ là chủ thể sáng tạo văn hóa đó đã bao đời nay gìn giữ, tô đậm làm đẹp thêm, sáng tạo nên giá trị độc đáo hấp dẫn du khách khi đặt chân và thưởng thức chiêm nghiệm lễ hội, cùng với tiếng nói ngôn ngữ là sản phẩm văn hóa và là nhân tố cấu thành của văn hóa bởi “từ nền tảng Nam Á ở sâu trong nội địa núi rừng đã phân hóa dần thành Môn Khơme và tộc người thuộc ngữ hiện đại như Ba na, Cơ tu, Khơ mú …”.Trong vô vàn những cái đẹp của văn hóa các dân tộc, một chấm phá cái đẹp từ văn hóa bản địa của các tộc người Pa côh, Tà ôi, Cơ tu đã tạo nên bản sắc văn hóa độc đáo hấp dẫn và đầy ấn tượng.
Theo aluoi.thuathienhue.gov.vn
Tải mã QRCode
.png "Địa danh học và việc nghiên cứu địa danh các tỉnh Trung Trung Bộ")
-
Sáng ngày 21/4, tại Công viên Lý Tự Trọng, Sở Thông tin và Truyền thông tổ chức lễ khai mạc Ngày sách Việt Nam.
-
Tối ngày 04/4, Đại học Huế phối hợp với Đại sứ quán Áo tổ chức chương trình “Franz Kafka Festival” trình diễn các tác phẩm của Franz Kafka - nhà văn nổi tiếng của Áo đầu thế kỷ XX diễn ra tại trường Đại học Y Dược Huế,
-
“Chiến tranh nói gì? Ngày em vác cả mùa xuân ra trận/ Những đôi chân không ngủ khoác vị mặn thời gian…”. Hồi ức về chặng đời phủ khói súng đạn bom vẫn còn trong vắt nơi trí nhớ của những người từng đi qua vùng hoa dại cháy rực trên dãy Trường Sơn. Những dòng thơ đau đáu. Những trang văn như mạch nguồn được khơi từ miền khô khát, chảy trong nỗi niềm dích dắc của nhân vật và độc giả trong truyện ngắn Góc rừng ấm áp. Câu chuyện thật ấm áp giữa núi rừng, nơi trận địa đang chấp chới giữa sự sống và cái chết. Người vợ lên thăm chồng đã làm khó cánh lính tráng xa nhà, nhớ quê, nhớ nghĩa vợ chồng nơi heo hút. Nhưng rồi tình đồng đội đã được thắp lên làm sáng cả một góc rừng, xua đi bóng tối chiến tranh.
-
Chiều ngày 02/4, tại Viện Pháp tại Huế (1 Lê Hồng Phong) đã diễn ra triển lãm thực tế tăng cường với chủ đề “Hân hoan”.
-
Sông Hương số Đặc biệt đầu năm 2018, với những bài rất đáng quan tâm, vừa như lật tìm những vỉa tầng mới mẻ trong thi phẩm xưa (Địa danh trong thơ chữ Hán Nguyễn Du), vừa là góc suy tư về vấn đề thời sự ẩn kín trong những dòng văn khắc khoải (truyện ngắn Khói).
-
Chiều ngày 26/3, tại phòng triển lãm trường ĐH Nghệ thuật Huế (10 Tô Ngọc Vân) Hội Mỹ thuật phối hợp với Liên hiệp các Hội VHNT, Chi Hội Mỹ thuật Việt Nam tại TT Huế, trường ĐH Nghệ thuật Huế đã tổ chức lễ khai mạc triển lãm “Mỹ thuật Trẻ” lần III năm 2018.
-
Sáng 17/3, Nguyên Thủ tướng Phan Văn Khải qua đời tại nhà riêng ở huyện Củ Chi, TP HCM, hưởng thọ 85 tuổi.
-
Sáng ngày 11/3, tại thành phố Huế, Hội nghệ sĩ nhiếp ảnh Việt Nam phối hợp với Cục Mỹ thuật, Nhiếp ảnh và Triển lãm Việt Nam, Họ Đặng Việt Nam và Liên hiệp các Hội văn học nghệ thuật Thừa Thiên Huế tổ chức hội thảo “Danh nhân Đặng Huy Trứ - Người khai lập ngành nhiếp ảnh Việt Nam. Hội thảo diễn ra nhân kỷ niệm 65 năm ngày Nhiếp ảnh Việt Nam (15/3/1953 - 15/3/2018).
-
Chiều ngày 10/3/2018, tại ngôi nhà thờ họ Đặng thuộc làng Thanh Lương, phường Hương Xuân, thị xã Hương Trà, thành phố Huế, Hội NSNAVN phối hợp cùng Cục Mỹ thuật, Nhiếp ảnh và Triển lãm Việt Nam (Bộ VHTTDL), Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Thừa Thiên Huế, Liên hiệp các Hội VHNT tỉnh Thừa Thiên Huế, Hội đồng Họ Đặng Việt Nam và Họ Đặng làng Thanh Lương, Hương Xuân, Hương Trà, Thừa Thiên Huế long trọng tổ chức Lễ Dâng hương tưởng niệm Danh nhân Văn hóa Đặng Huy Trứ.
-
Tháng ba hơi xuân còn nồng. Những cánh đồng hoa mênh mang và trên những đồi hoang vẫn rực sắc màu ngỡ như mùa xuân mới chỉ bắt đầu. Ra xuân cũng là lúc trời đất giao hòa thanh khiết, quãng thời gian nảy nở của lộc chồi ý tưởng sáng tạo, cũng là tháng đậm đầy tính nữ. Đó là điều mà bạn đọc sẽ cảm nhận ở Sông Hương số này.
-
THÁI KIM LAN
“Tết” đối với tôi hồi trẻ thơ hình như luôn gắn liền với chữ “mới”. “Năm mới”, như bà tôi thường bảo khi tháng chạp đã nghiêng, ánh nắng pha màu trăng lấp ló bên kia sông, kéo lên đỉnh núi Kim Phụng từ đồi Hà Khê. Ấy là lúc nắng “mới” lên, sau mấy tháng mưa dầm lê thê. Một buổi sớm mai còn ngái ngủ trong mùng, nghe bà nói vọng sang bên gian chái phía tây, dặn dò mấy bác sửa soạn lá dong, lá chuối, đong nếp, chuẩn bị mứt món đón Tết, mừng năm mới.
-
Vào lúc 9h00, ngày 8/2, tức 23 tháng Chạp năm Đinh Dậu, Trung tâm Bảo tồn Di tích Cố đô Huế tổ chức nghi lễ tái hiện lại sự kiện Thướng tiêu (tục gọi, dựng cây nêu) tại Thế Miếu, Đại Nội Huế.
-
Mới đây, vào ngày 31/1/2018 sau phẫu thuật lần 1, nhà thơ Nguyễn Miên Thảo tiếp tục phải nhập viện lần thứ 2 tại Khoa Xương Khớp - bệnh viện Thống Nhất do nguyên nhân căn bệnh gút đã biến chứng nặng và vết thương trong lần phẫu thuật đầu tiên đã tái phát lại.
-
Bài viết mở đầu cho số báo Tết “Nhớ mùa xuân năm ấy” là góc suy tưởng nhân văn khơi gợi lòng tri ân với những cống hiến của lớp người mở lối cho hòa bình: “Cuộc Tổng tiến công và nổi dậy Tết Mậu Thân - 1968 đã để lại cho các thế hệ hôm nay và mai sau niềm tự hào sâu sắc”. Đây cũng là dịp chúng ta ngẫm lại những bài thơ chúc Tết hào sảng của Bác Hồ, vang lên trong thời khắc cần hơn cả một sự hối thúc giành lại mùa xuân cho đất nước.
-
Cuộc Tổng tiến công và nổi dậy Xuân Mậu Thân - 1968 ở Huế đi vào lịch sử dân tộc như bản anh hùng ca. Cuộc Tổng tiến công mở ra một bước ngoặt chiến lược, có ý nghĩa quyết định trong công cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước. Nhân kỷ niệm 50 năm Tổng tiến công và nổi dậy Xuân Mậu Thân - 1968, Sông Hương giới thiệu những trang viết ôn lại truyền thống lịch sử hào hùng, đó vừa là những hồi ức khó quên, vừa góp thêm những tư liệu mới để hiểu sâu hơn về thế trận nhân dân.
-
Mảng sáng tác trong Số đặc biệt 27 kỳ này giới thiệu đến bạn đọc dòng thơ văn nhiều sinh khí, cảm hoài miên man về vùng đất Phú Xuân (huyện Krông Năng, tỉnh Đắk Lắk) - xã kinh tế mới của bà con người Huế, gợi lại từng ngăn ô ký ức của những người con cố xứ từng sống, từng qua đây và lần trở lại lưu luyến khôn cùng.
-
Dòng chảy văn học nghệ thuật trên Sông Hương đang trôi qua một vòng với 12 số báo thường kỳ và 4 số đặc biệt. Một năm với nhiều dấu ấn trong dòng chảy văn hóa Huế có tầm ảnh hưởng sâu rộng đến văn hóa - lịch sử của đất nước. Chính vì vậy Ban Biên tập hướng đến thực hiện theo chuyên đề với những bài viết của các nhà nghiên cứu cùng những tư liệu mới đã để lại dấu ấn đậm nét, là nguồn tham khảo cho độc giả về sau. Đó là: Chuyên đề 100 Nam Phong tạp chí, Chuyên đề Cụ Huỳnh Thúc Kháng và báo Tiếng Dân.
-
Nobel văn học 2017: Sự trở về với những nỗi niềm nhân bản. Những tác phẩm của tiểu thuyết gia Kazuo Ishiguro đã “khai mở vực sâu khôn cùng trong sự kết nối bằng cảm quan bồng bềnh của chúng ta với thế giới”. Sơ khảo giải Nobel văn học từ năm 2010 đến nay, phần nào cho thấy sự sống dậy của chủ nghĩa hiện đại, cũng là sự sống dậy của chủ nghĩa siêu hiện đại “sau mối hoài nghi kinh niên của hậu hiện đại về một tinh thần thời đại/siêu tự sự”. Đó đồng thời cũng là dòng chảy âm thầm và mãnh liệt của tính nhân bản - một yếu tố cốt tủy vĩnh hằng của nghệ thuật mà thời đại “văn minh” dường như đang làm tan loãng nhạt nhòa để tiếp sức cho sự lên ngôi của những giá trị vật chất phủ lên chiều tâm linh mầu diệu hun hút dự sẵn trong mỗi con người.
-
Tháng Mười trở về trong hơi thu với lá vàng buông mình trong gió. Cuộc hiến dâng của những trái tim nhạy cảm vang lên diệu âm của nỗi buồn và một phần nhỏ nhoi bí mật đàn bà. Những vần thơ của các tác giả nữ trên ba miền trong số báo tháng 10 gửi vào hư vô lời tự trầm day dứt và ẩn sâu trong nó là những câu hỏi không thể trả lời.
-
Những trang thơ đượm hơi thở biển khơi và rừng núi trong số này, được sáng tác từ các chuyến đi thực tế trong mùa hè vừa qua ở biển Vinh Hiền và rừng A Lưới, sẽ là những trang thơ đẹp do các cây bút từ Hội Nhà văn Thừa Thiên Huế chuyển đến.
.png)
.png)
