Hoàng Đức - Chỉnh Tuệ: Cuộc hóa thân kỳ ảo của thủy mặc
LÊ HUỲNH LÂM
Chúng ta đều biết rằng nước vốn vô hình vô ảnh, tùy nhân duyên để biến hiện. Nước có quyền năng dung hòa mọi sự vật và quyền năng hóa thân biến hiện theo sự vật. Trong ý nghĩa đó, thủy mặc là loại mực mà người cầm bút phải có nội lực mới hóa thân vào ngòi bút để truyền cảm xúc tan chảy theo vết loang của mực.
Đào đỏ trăng vàng – tác phẩm thủy mặc trên chất liệu pháp lam Huế - Ảnh: internet
Vì thế không như những chất liệu khác như sơn dầu, acrilyc,... để thực hiện một tác phẩm có thể kéo dài tùy theo ý chủ quan hoặc tài nghệ của tác giả, có thể mươi phút, một giờ, một ngày, một năm, mười năm hay cả một đời người. Ngược lại thủy mặc đòi hỏi ở người họa sĩ một khoảnh khắc thời gian nhất định để hoàn thành tác phẩm. Vì tính chất hóa thân và bốc hơi nhanh của nước mà người vẽ thủy mặc phải tập trung tối đa năng lực sáng tạo để hoàn thành tác phẩm trong thời gian nhanh nhất.
 |
| Đào đỏ trên cây bằng pháp lam |
Hầu hết đối tượng của sự sáng tạo thường là thế giới quan của tác giả, một số tác giả khi đạt trạng thái tâm đến cảnh giới siêu thực, biểu hiện, trừu tượng thì thế giới thực qua lăng kính của họ sẽ được sáng tạo lại bằng cảm xúc mới. Trường hợp Levitan nếu chỉ chép lại phong cảnh của mùa thu vàng ở Nga một cách thuần túy, thì có thể các họa sĩ khác đều có khả năng thực hiện, nhưng thiên tài Levitan đã truyền sự rung động mãnh liệt của mình vào trong tác phẩm qua từng vệt màu, từng nét cọ để cảm xúc đó được lưu giữ lại vĩnh viễn trên tác phẩm mà cho đến bây giờ người thưởng ngoạn vẫn còn cảm nhận được qua tài năng của ông. Hoặc danh họa Leonardo da Vinci với bức nàng Mona Lisa sau mười năm mới hoàn thành, nếu quan sát kỹ người xem sẽ nhìn thấy bên trong chân dung nổi tiếng đó ẩn chứa rất nhiều điều bí ẩn và phía đằng sau chân dung là phong cảnh kỳ vĩ phải lu mờ trước đóa hoa nhan sắc của thượng đế.
 |
| Mai cốt cách |
Điều khác biệt của nghệ thuật phương Tây với nghệ thuật phương Đông trong hội họa đó chính là chất liệu.
Khi những họa sĩ phương Đông như Tề Bạch Thạch, Từ Bi Hồng,... hay thế hệ sau thuộc nhóm Kinh Phái, Hỗ Phái hay Lĩnh Nam họa phái vốn có đời sống vân du lang bạt kỳ hồ ngắm cảnh thưởng trăng, thì đối tượng sáng tác của họ chủ yếu là phong cảnh thiên nhiên, cây cỏ, hoa lá, trăng nước, chim muông, cảnh sơn thủy hữu tình... Những nghệ sĩ vừa du hí vừa sáng tác, do vậy mà chất liệu cũng thuận lợi cho việc di chuyển như: lụa, giấy, mực...
 |
| Trúc ảnh |
Không dùng chuẩn màu như hội họa phương Tây, giấy và mực chính là gợi tưởng đến học thuyết âm dương. Khi phương tiện sáng tạo càng đơn giản thì đòi hỏi người nghệ sĩ phải có nội lực thâm hậu để truyền tải cảm xúc của mình đến người xem. Với phương tiện tinh gọn là mực nước và những chất liệu truyền thống của Việt Nam như giấy dó, lụa tơ tằm và pháp lam, Hoàng Đức đã gây ngạc nhiên cho tôi khi giới thiệu hàng chục bức thủy mặc để chuẩn bị triển lãm tại Gác Trịnh, ấn tượng nhất là những bức vừa hoàn thành trên nền pháp lam do công ty Thái Hưng tài trợ. Điều tâm nguyện của họa sĩ, tu sĩ Hoàng Đức - Chỉnh Tuệ là muốn phục dựng lại thủy mặc trên chất liệu của Việt Nam như giấy dó, lụa tơ tằm và đưa những chất liệu khác vào như pháp lam, gốm sứ... Thoạt nhìn tranh của Hoàng Đức, cứ ngỡ là giản đơn, nhưng càng ngắm nhìn lâu càng phát hiện ra chất tinh tế, điêu luyện trên từng nét vẽ. Độ đậm nhạt trong một nét bút cũng là vấn đề đối với thủy mặc, khi diễn đạt đồng thời hai sắc độ của một chiếc lá trong cùng một thời khắc, một nét nhấn. Hoặc khi những cánh đào đang rơi trong không gian thì một vòng xoáy của vệt mực đã hướng người xem đi vào cái không vô thường nhưng dung chứa tất cả sự vật.
 |
| Hương thầm |
Một điều quan trọng để tạo nên không gian của tranh thủy mặc là khoảng trống như đại diện cho trời, những nét chấm phá chỉ tập trung vào khung giấy để tôn vinh khoảng không vô hạn kia. Sự độc đáo trong thủy mặc của Hoàng Đức là cái động của sự vật xuất hiện trong cái tĩnh. Nhìn trúc trong tranh Hoàng Đức như có gió đang lay động; đó là cái tài của nghệ sĩ. Cũng như họa sư Tề Bạch Thạch vẽ tôm, người xem như thấy con tôm chuyển động, còn bậc thầy Từ Bi Hồng vẽ ngựa khiến người xem như nghe tiếng vó ngựa đang phi nước đại. Một loạt tranh mà Hoàng Đức gọi là “Tranh Vô Thức” mà theo tác giả là loại tranh “...vượt ra ngoài mọi giới hạn. Tâm người vẽ đạt tới cảnh giới bình an, vô sự, nên nét vẽ và màu sắc tuy giản lược nhưng tinh túy và cô đọng cảm xúc. Thường được thực hiện sau lúc nửa đêm, đất trời tĩnh lặng giao hòa, khí thiêng kết tụ, đó là cơ hội dễ dàng thể nhập vào trạng thái an nhiên tĩnh tại, vắng lặng vượt ra ngoài bát thức trần tục mà hành bút”. Thời khắc này, thân tâm của hành giả thể nhập làm một, tâm là bút và bút là tâm, ngọn bút được điều động bởi một dòng năng lượng đặc biệt, ẩn chứa thần khí của vạn vật.
 |
| Tác phẩm Chân ngựa về có hình bóng khuôn mặt nhạc sĩ tài hoa Trịnh Công Sơn như một tình cảm cho triển lãm ở tại Gác Trịnh – nơi ở xưa của Trịnh |
Thật ra, trường phái tranh kiểu “vô thức” được một số họa sĩ hiểu lầm thường vẽ bằng cách “nhắm mắt”; hay vẽ không có sự tham dự của các giác quan, cứ vung màu vào toan hay tạo sự ngẫu nhiên ngoài ý thức... Nhưng để đạt được đến cảnh giới sáng tạo đó, thì người nghệ sĩ thực thụ đã phải trải qua bao khổ luyện, như các cao thủ kiếm sĩ tu luyện đạt đến tâm là kiếm và kiếm là tâm, ý đến đâu kiếm đến đó. Hoặc chăng điều đó chỉ có được ở những thiên tài, cũng như những bản giao hưởng hay nhất của nhà soạn nhac vĩ đại Bethoven được sáng tác trong giai đoạn tai ông bị điếc. Trong hội họa thì có họa sĩ mù bẩm sinh Esref Armagan ở Thổ Nhĩ Kỳ hoặc ở Việt Nam thì có trường hợp họa sĩ Lê Duy Ứng...
 |
| Nhà sư, họa sĩ Hoàng Đức – Chỉnh Tuệ tại phòng triển lãm tranh đầu xuân Giáp Ngọ ở Gác Trịnh – Huế |
Đôi khi sự trừu tượng thường bị đồng nhất với sự rối rắm, đó là quan niệm nhầm lẫn của nhiều người đang vẽ tranh. Thật ra, tính trừu tượng không phải do màu sắc, đường nét tạo nên mà chính là sự trừu tượng của tâm thức và khi tác giả diễn đạt tâm thức đó thì các yếu tố khác mới tham dự vào. Trong trạng thái hỗn mang, chưa thành hình của sự vật bất giác lóe lên những đốm sáng giữa khoảng tối mịt mù. Hay trong cơn chấn động của trời đất những khoảng lồi, lõm chưa kịp thành hình đã chợt biến dạng. Trở lại với tranh thủy mặc của Hoàng Đức, khi nhìn những cánh đào, những cội mai mới thấy “mai cốt cách tuyết tinh thần”, hay những búp sen hồng, sen bạch đang dâng trọn sự thuần khiết vô nhiễm cho trần gian này. Nhìn thật kỹ những gì phía sau những tác phẩm thủy mặc này, chúng ta sẽ cảm nhận được tấm lòng của tác giả, cũng là một tu sĩ với pháp danh Thích Chỉnh Tuệ. Được biết Thượng tọa ngoài thư họa còn sáng tác âm nhạc, cho hay tất cả đều là phương tiện, hành giả cứ việc sử dụng tùy duyên để hoằng dương đạo pháp.
L.H.L
(SDB11/12-13)
Tải mã QRCode
.png "Địa danh học và việc nghiên cứu địa danh các tỉnh Trung Trung Bộ")
-
TUỆ NGỌC
Lê Anh Hoài là người thực hành nghệ thuật trên nhiều lĩnh vực như văn học, hội họa, trình diễn... -
TUỆ NGỌC -
TUỆ NGỌC -
LÊ HUỲNH LÂM
"Nghệ thuật không phải là vẽ lại các đồ vật, con người mà họa sĩ thấy. Nghệ thuật phải là sáng tạo nên các đồ vật, con người không thấy được."(Paul Klee) -
LÊ HUỲNH LÂM
Tánh nước vốn vô hình và mềm mại. Nhưng nước lại có quyền năng biến hiện và tùy duyên hóa thân thành mọi vật, có khi là đám mây, khi là cơn mưa, có khi làm ngọn sóng cao vút nhấn chìm mọi vật, có lúc là những đợt sóng êm đềm, là dòng sông, con suối, là thác ghềnh, là biển cả bao la,... lại có khi là giọt lệ trên khóe mắt con người. Tuy nước rất mềm mại nhưng sức mạnh của nước có thể xô ngã mọi tượng đài tưởng chừng là thường hằng ở mặt đất này. -
LÊ HUỲNH LÂM
Sản phẩm từ cái khuôn mẫu đầu tiên đã đặt định con người trong thế bị động, và từ khởi thủy đầy hư cấu và huyền thoại đó bao nhiêu trí tưởng tượng đã được tạo dựng, việc chế tác một khuôn mẫu mới cho con người đã được đề cập đến nhiều lần. -
Nhiều điều bí ẩn giấu đằng sau những chi tiết có thể nhìn thấy bằng mắt thường trong bức tranh "Susanna and the Elders" (Susanna và các Trưởng lão) của họa sỹ nổi tiếng thế giới người Hà Lan Rembrandt van Rijn vừa được công bố trên tạp chí Khoa học Vật liệu và Chế tạo số ra mới đây.
-
Các tác phẩm chọn lọc của thế hệ các nghệ sỹ trẻ Đức sẽ được quy tụ và giới thiệu đến công chúng thủ đô Hà Nội trong không gian triển lãm “Hội họa mới từ Đức,” khai mạc vào 17 giờ ngày 14/05 và trưng bày tới hết ngày 31/05, Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam, 66 Nguyễn Thái Học.
-
LTS: Họa sĩ Lê Bá Đảng sinh ngày 27/6/1921 tại làng Bích La Đông, xã Triệu Đông, huyện Triệu Phong, tỉnh Quảng Trị. Ông đã ra đi vào ngày 7/3 tại Thủ đô Paris nước Pháp, để lại dự án dang dở đáng tiếc về “một bức tranh rất lớn nằm ngửa trên mặt đất”, ước mong góp phần cho Huế trở nên một Kinh đô Mỹ thuật.
Sông Hương giới thiệu “lời chia buồn sâu sắc” đọc trong Lễ tưởng niệm họa sĩ Lê Bá Đảng của tỉnh Thừa thiên Huế vào chiều 9/3 tại Trung tâm Nghệ thuật mang tên ông. -
Đối với họa sĩ, để đi đến trừu tượng hay trạng thái “không gì cả”, anh ta đã phải cần đến rất nhiều thứ.
-
LÊ MINH PHONG
(Nhân đọc Van Gogh của David Haziot, Phan Hồng Hạnh chuyển ngữ, Nxb. Đà Nẵng, 2014)
-
...Nghệ thuật của chủ nghĩa hiện thực, chủ nghĩa ảo giác (illusionist) đều xem nhẹ phương tiện, chúng dùng nghệ thuật để che giấu nghệ thuật. Chủ nghĩa hiện đại lại dùng nghệ thuật để thu hút sự chú ý vào nghệ thuật.
-
“Từ mô phỏng đến phá hủy tự nhiên”: đây hoàn toàn có thể là nhan đề của một lịch sử nghệ thuật phương Tây. Một trong những nghệ sĩ hiện đại quan trọng nhất, và cũng có lẽ hiền minh nhất, Picasso, có nói: nếu chúng ta không thể thoát khỏi tự nhiên, như một số nghệ sĩ tiền bối và đương thời với ông đang cố gắng một cách vô ích, thì ít nhất chúng ta có thể làm biến dạng nó, phá hủy nó. Về cơ bản, đó chính là một hình thức mới của lòng sùng kính tự nhiên...
-
Năm mới là thời điểm của những tiệc tùng liên miên. Hội họa từ lâu đã rất quan tâm tới chủ đề này. Hãy cùng nhìn lại những bữa tiệc linh đình, nổi tiếng nhất trong lịch sử hội họa.
-
Trong tiếng Hy Lạp cổ, từ chỉ “nghệ thuật” là techne, chính là nguồn gốc của các từ technique (kĩ thuật) và technology (công nghệ) - những thuật ngữ được sử dụng rộng rãi trong cả ngành khoa học và nghệ thuật. Nhìn vào hội họa thế kỷ 19, ta nhận thấy các họa sĩ thực sự là những kỹ sư ánh sáng và màu sắc tài tình.
-
Một ngày nọ, khi vẽ một thiếu nữ, tôi chợt nhận ra điểm duy nhất sống động ấy là ánh nhìn như bất động của nàng. Những thứ còn lại có ý nghĩa không hơn gì cái sọ người. Người ta luôn muốn tạc nên một con người sống, nhưng điều khiến pho tượng ấy có sự sống chỉ có thể là ánh nhìn của người đó.
-
Các nghệ sĩ nữ thường là bộ phận ngoại vi trong những mô tả về tiến trình lịch sử, không chỉ của hội họa mà còn của nhiều loại hình nghệ thuật khác. Nhưng thực sự chính từ những nghệ sĩ nữ, những ý tưởng nghệ thuật táo báo, đột phá nhất, gây ảnh hưởng lớn thường được khai sinh. Ba nghệ sĩ nữ được giới thiệu trong chùm bài viết này đã cho thấy sự trực cảm, tinh nhạy và quyết liệt ở họ đã mở ra những cách tiếp cận nghệ thuật bất ngờ và giàu sức sống cho đến tận bây giờ.
-
Sau nhiều thập niên tồn tại vô danh, La Bella Principessa đang trải nhiều công đoạn đánh giá phức tạp nhằm xác định liệu nó là tác phẩm mất tích của Leonardo da Vinci hay chỉ là kẻ mạo danh.
-
Vào những năm 1970, bức tranh sơn dầu (về sau được gọi tên là Bình văn) được tìm thấy trong ngôi nhà của một người dân ở phố Khâm Thiên, Hà Nội. Bức tranh được cho là do Lê Văn Miến (Lê Huy Miến), họa sĩ Tây học đầu tiên người VN, vẽ nên nhưng một số phát hiện vừa qua lại dấy lên giả thiết mới.
-
Tôi quen với họa sĩ trẻ Nguyễn Văn Hè từ những năm anh còn là sinh viên trường Đại học Nghệ thuật Huế. Cà phê vỉa hè ở đường Phạm Hồng Thái là nơi chúng tôi thường gặp gỡ chuyện trò vào những chiều cuối tuần. Hè có một đời sống nội tâm hết sức mạnh mẽ nhưng ứng xử vô cùng nhẹ nhàng và kín đáo.
.png)
.png)
