Giải mã thơ văn trên di sản Huế - Kỳ 2: Thơ Minh Mạng trên Hiếu Lăng

10:02 24/07/2015

Hệ thống thơ văn trên di tích Huế có một phần rất lớn là Ngự chế thi của vua Minh Mạng, trong đó, đặc biệt tại Hiếu Lăng (lăng vua Minh Mạng) là nơi có nhiều thơ của nhà vua được chạm khắc, trang trí để lưu truyền cho hậu thế.

Trang trí thơ văn trong nội thất điện Sùng Ân, lăng Minh Mạng - Ảnh: Bùi Ngọc Long

Sáng tác của vua Minh Mạng
Theo tài liệu của Trung tâm bảo tồn di tích cố đô Huế, Hiếu Lăng (thường gọi là lăng vua Minh Mạng), nằm ở ngọn Hiếu Sơn (thôn An Bằng, nay là thôn La Khê Bãi, xã Hương Thọ, thị xã Hương Trà, Thừa Thiên-Huế). Hiếu Lăng được xây dựng vào năm Minh Mạng thứ 21 (1840) và sau khi khởi công được khoảng 5 tháng (từ tháng 9.1840 - 1.1841) thì vua Minh Mạng đột ngột băng hà. Vua Thiệu Trị đã kế tục việc xây dựng lăng và hoàn thành vào năm 1843. Đây là nơi yên nghỉ của vua Minh Mạng, hiệu Thánh tổ Nhân Hoàng đế.
Vua Minh Mạng (1791 - 1841), trị vì đất nước được 21 năm (1820 - 1841) và là một vị hoàng đế anh minh. Sách Đại Nam thực lục của Quốc Sử quán triều Nguyễn ghi chép rằng dưới triều đại của ông, “lễ nhạc được tu sửa, hình, chính được thanh bình, hộ khẩu mỗi năm mỗi tăng, bờ cõi mỗi ngày mỗi rộng”. Vua Minh Mạng không chỉ có tài kinh bang tế thế, trị quốc an dân, ông còn là một người giỏi văn thơ, nổi tiếng với tác phẩm Ngự chế văn (gồm 2 tập) cùng nhiều bài minh khắc vào bia, cổ khí (chuông, khánh…) và tác phẩm Ngự chế thi gồm 6 tập, mỗi tập 10 quyển. Ngoài ra, tác phẩm của vua Minh Mạng còn có các tập thơ Tiễn Bình Nam Bắc Xiêm khấu nghịch phỉTiêu cơ dự triệu và một thiên Trù biên chưa kịp làm xong.
Thơ trang trí trên Hiếu Lăng tập trung chủ yếu tại các công trình kiến trúc như: Nghênh Lương quán, Bi đình, Hiển Đức môn, Sùng Ân điện, Minh lâu, Nghi môn… Hiện tại còn tổng cộng 475 ô thơ, trong đó có 463 ô hộc vẫn còn thơ và 12 ô hộc bị mất hoàn toàn. Ngoài ra, chưa kể một số công trình vốn đã bị sụp đổ hoàn toàn, chỉ còn lại nền móng, nằm ở hai bên của trục thần đạo như: Truy Tư trai, Quan Lan sở, Điếu Ngư đình... nên thơ văn cũng bị mất.
Theo ThS Lê Na, cán bộ Phòng Nghiên cứu của Trung tâm bảo tồn di tích cố đô Huế, căn cứ vào kết quả khảo sát và nghiên cứu, đối chiếu các tác phẩm của vua Minh Mạng, tất cả các bài thơ trang trí trên di tích Hiếu Lăng đều chính là những áng thơ được trích từ các tập Ngự chế thi của vua Minh Mạng.
Khẩu khí thơ của bậc đế vương
Theo ThS Lê Na, thơ của vua Minh Mạng ở Hiếu Lăng chủ yếu là thơ tả cảnh, ngôn ngữ sử dụng đơn giản, dễ hiểu nhưng luôn gửi gắm trong đó những lời răn dạy bề tôi và thần dân trăm họ, cùng những hoài bão, tâm huyết xây dựng một đất nước mạnh giàu, ca ngợi cảnh yên bình, nhân dân ấm no hạnh phúc. Chính trong Đại Nam thực lục cũng đã từng ghi chép tâm sự của nhà vua: “Nếu ngẫm nghĩ những lời thơ ấy mà biết trẫm khó nhọc, thì nên cảm động mà thi thố mưu mô để giúp trẫm những việc không nghĩ đến, cho chính sự tốt đẹp, trong ngoài yên vui, thế trẫm mới cho thơ không phải vô ích, thì trẫm vui mừng biết nhường nào”.
Sau đây là một vài bài thơ tiêu biểu của vua Minh Mạng trang trí ở Hiếu Lăng được Trung tâm bảo tồn di tích cố đô Huế phiên âm và dịch nghĩa:
Bài thơ ca ngợi cảnh sống sung túc, buôn bán sầm uất của người dân khắc ở Minh Lâu được trích một phần trong bài Thừa lương đăng Minh Viễn lâu đề bích, trong tập 4, quyển thứ 7 của Ngự chế thi của vua Minh Mạng:
Phiên âm:
Thông cù bách hóa tập
Tỉ ốc vạn nhân gia
Thủy ảnh chiếu song thượng
Sơn quang nhập hạm tà
Tạm dịch:
Đường lớn trăm hàng hóa tụ hội về
Nhà cửa san sát muôn người kinh doanh
Lấp lánh ánh sông lên cửa sổ
Chếch nghiêng bóng núi chiếu bên hiên
Hay bài thơ khác ở Minh Lâu trích trong Ngự chế thi tập 1, quyển 3, nhà vua đã ca ngợi phong thủy của xứ kinh đô Thuận Hóa:
Phiên âm:
Hồi hồi triều phúc địa
Hoàn nhiễu điện kim thang
Thuận Hóa sơn xuyên tú
Di mưu tộ vĩnh xương
Tạm dịch:
Bao quanh chầu đất phước
Vây bọc vững thành trì
Thuận Hóa núi sông đẹp
Mưu tính mãi vững bền
Còn rất nhiều bài thơ mang khẩu khí của một bậc đế vương nhưng ngôn ngữ rất khoan hòa, dung dị mà trong khuôn khổ bài viết không thể giới thiệu hết.
Theo TNO

 

Đánh giá của bạn về bài viết:
0 đã tặng
0
0
0
Bình luận (0)
Tin nổi bật
  • Sáng 27/4/2013, Lễ khai mạc Không gian tôn vinh nghệ nhân và các làng nghề đã diễn ra tại Công viên Tứ tượng, thành phố Huế trong khuôn khổ Festival nghề truyền thống Huế 2013.

  • 180 gian hàng đến từ 28 tỉnh thành

    Một trong những hoạt động chính nằm trong khuôn khổ Festival Nghề truyền thống Huế 2013, Hội chợ Triển lãm Làng nghề Việt Nam (TLLNVN) vừa được khai mạc tối 26/4 tại Công viên Thương Bạc, thành phố Huế.

  • Nhằm đẩy mạnh công tác tuyên truyền quảng bá về Festival Nghề truyền thống Huế 2013 và các hoạt động trong khuôn khổ chuỗi hoạt động Kỷ niệm 40 năm thiết lập quan hệ ngoại giao Việt Nam - Pháp (12/41973 - 12/42013), UBND thành phố Huế, Ban tổ chức Festival nghề truyền thống Huế 2013 đã tổ chức buổi họp báo giới thiệu về Festival Nghề truyền thống Huế vào chiều ngày 25/4 tại Hội trường Ủy ban MTTQ Việt Nam, số 5 đường Hà Nội, Huế.

  • Chiều ngày 24/ 4, tại Văn phòng Liên hiệp các Hội văn học nghệ thuật Thừa Thiên Huế, Hội nhà văn Thừa Thiên Huế đã tổ chức Lễ khai mạc trại sáng tác văn học Quảng Trị - Cồn Cỏ năm 2013. Tới dự có đông đảo các văn nghệ sỹ, các phóng viên báo chí trên địa bàn tỉnh.

  • Chiều 11/4, Trung tâm Phật giáo Liễu Quán Huế tổ chức buổi lễ trao tặng số tiền bán tranh từ triển lãm tranh “Hướng thiện” của họa sĩ Võ Quang Hoành cho một số cá nhân có hoàn cảnh đặc biệt và các tổ chức hoạt động từ thiện trên địa bàn. 

  • Vào chiều 02/4, tại trụ sở Liên hiệp các Hội Văn học nghệ thuật Thừa Thiên Huế, Trung tâm Văn hóa nghệ thuật của Trường Đại học Chaing Rai Rajabhat phối hợp với Trường Đại học Nghệ thuật Huế tổ chức  khai mạc triển lãm các tác phẩm của các họa sĩ Thái Lan. Cuộc triển lãm cũng là dịp  nhằm giới thiệu mỹ thuật và văn hóa Thái đương đại đến với cộng đồng người Việt.

  • Khi tác giả Lai rai món Huế đến nhà với tập bản thảo trong tay, thấy tôi đang bưng bê rổ gừng xắt lát, anh nói ngay: “Làm mứt chị nhớ đừng dùng nước máy ngâm gừng, luộc gừng, mà phải dùng nước sông, nước mưa, nước giếng, gừng mới sáng đẹp”!? 

  • Tối ngày 25/3, tại Trung tâm Văn hóa Thông tin thành phố Huế, Liên hiệp các Hội VHNT TT - Huế phối hợp với Chi hội Nhạc sĩ Việt Nam tại Huế  đã tổ chức Liên hoan âm nhạc các thành phố kết nghĩa bao gồm các tỉnh, thành phố: Hà Nội, Tp Hồ Chi Minh, Huế, Đà Nẵng, Cần Thơ và Bắc Ninh.

  • SHO - Hưởng ứng tuần lễ trưng bày tôn tượng Phật ngọc Trần Nhân Tông tại Huế, vào chiều 19/3, Trung tâm Phật giáo Liễu Quán Huế đã tổ chức khai mạc triển lãm tranh “Hướng Thiện” của họa sĩ Võ Quang Hoành. 

  • SHO - Chiều ngày 18/3, Tạp chí Sông Hương phối hợp với Văn phòng đại diện NXB Văn học Đà Nẵng - Miền Trung - Tây Nguyên tổ chức chương trình Đêm đàn bà, giới thiệu 2 cuốn sách của  của nhà thơ Đinh Hoàng Anh, tại Trung tâm Du lịch trải nghiệm Huế xưa Huế nay.

  • SHO - Chiều 16/3, Liên hiệp các Hội Văn học Nghệ thuật Thừa Thiên Huế tổ chức buổi tổng kết bế mạc đợt thâm nhập thực tế sáng tác về đề tài Biển đảo quê hương năm 2013 tại trụ sở 26 Lê Lợi, Tp Huế.

  • Sáng 14/3, Hội Nghệ sỹ Nhiếp ảnh Việt Nam, Liên hiệp các Hội VHNT TT- Huế, Hội Nhiếp ảnh TT- Huế, UBND huyện Hương Trà và Đặng tộc Việt Nam đã phối hợp tổ chức lễ dâng hương tưởng niệm danh nhân Đặng Huy Trứ tại nhà thờ họ Đặng ở làng Thanh Lương, phường Hương Xuân, thị xã Hương Trà, tỉnh Thừa Thiên Huế.

  • Ít ai biết rằng, cầu Trường Tiền - biểu trưng của thành phố Huế thơ mộng lại liên quan tới một võ tướng xứ Nghệ. Và cái tên Trường Tiền cũng xuất phát từ một xưởng đúc tiền nổi tiếng một vùng của võ tướng này.

  • Chiều ngày 13/3/2003, tại trường Đại học Sư phạm Huế, Nhà Xuất bản Văn học - Văn phòng đại diện tại Đà Nẵng kết hợp với Chi hội Khoa học lịch sử - Trường Đại học sư phạm Huế tổ chức ra mắt, giới thiệu hai cuốn sách mới xuất bản là  “Đặng Huy Trứ - Nhà tri thức chân chính của dân tộc và thời đại” và “Đặng Văn Hòa vị dân chí kế”.

  • SHO - Chào mừng ngày Quốc tế Phụ nữ 8/3, chiều ngày 7/3, Liên hiệp các Hội VHNT, Hội Mỹ thuật Thừa Thiên Thiên Huế và Phòng Văn hóa Thông tin thành phố Huế đã tổ chức khai mạc triển lãm “Tặng phẩm tháng Ba” tại số 4 Hoàng Hoa Thám, Huế. 

  • SHO - Chiều ngày 7/3, Hội Liên hiệp Phụ nữ tỉnh phối hợp với Liên hiệp các Hội Văn học Nghệ thuật Thừa Thiên Huế, Trường Đại học Nghệ thuật Huế, Hội Mỹ thuật Huế tổ chức khai mạc Triển lãm tranh các nữ họa sỹ Thừa Thiên Huế lần thứ XVII.

  • SHO - Gợi - Đó là tên phòng tranh của nhóm các họa sỹ Huế, Đà Nẵng, Quảng Nam và Cà phê Tranh DAMA.TRY gallery phối hợp tổ chức khai mạc vào chiều ngày 02/3 tại số 42 Hải Triều, Huế.

  • Chiều ngày 27/02/2013, tại Trung tâm văn hóa Phật giáo Liễu Quán, 15 A Lê Lợi - Huế, Ban điều hành Trung  tâm Văn hóa Phật giáo Liễu Quán đã tổ chức buổi thuyết trình giới thiệu một sử liệu quan trọng liên quan đến đức Phật Hoàng Trần Nhân Tông: bức tranh “Trúc Lâm Đại sĩ xuất sơn đồ” - do nhà nghiên cứu Trần Đình Sơn trình bày.

  • Hòa vào không khí của các chương trình hưởng ứng ngày thơ Việt Nam tại Thừa Thiên Huế, tối ngày 25/2, tại Trung tâm Văn hóa - Thông tin - Thể thao thị xã Hương Thủy, Câu lạc bộ thơ Hương Thủy đã tổ chức Đêm thơ Nguyên Tiêu với chủ đề “Mùa xuân, tuổi trẻ và tổ quốc”.

  • Trong chương trình chính của Ngày thơ Việt Nam lần thứ XI tại Thừa Thiên Huế, vào tối ngày 23/2 (14 Tháng Giêng năm Quý Tỵ), Liên hiệp các Hội Văn học nghệ thuật Thừa Thiên Huế, Hội nhà văn Thừa Thiên Huế, Sở văn hóa thể thao & du lịch Thừa Thiên Huế, Trung tâm Du lịch trải nghiệm Huế xưa Huế nay đã phối hợp tổ chức Đêm thơ Mùa xuân – Tuổi trẻ & Tổ quốc.