Đọc thơ Phan Như: sống mà gặp nhau đã đẹp vô cùng

16:03 02/12/2008

LÊ HUỲNH LÂMDạo này, thỉnh thoảng tôi nhận được tin nhắn “nhìn đời hiu quạnh”, mà theo lời thầy Chạy đó là câu của anh Định Giang ở Vỹ Dạ mỗi khi ngồi nhâm nhi. Khi mắc việc thì thôi, còn rảnh rang thì tôi đến ngồi lai rai vài ly bia với thầy Chạy và nhìn cổ thành hắt hiu, hoặc nhìn cội bồ đề đơn độc, nhìn một góc phố chiều nguội nắng hay nhìn người qua kẻ lại,… tất cả là để ngắm nhìn cõi lòng đang tan tác.

Phải chăng, hiu quạnh là thuộc tính của con người. Vì dù muốn hay không thì trong cuộc phù sinh, ai rồi cũng có một lần hiu quạnh, mà nhạc sĩ Trịnh Công Sơn đã viết “Bên đời quạnh hiu”. Một trong những cách thể nhập vào cơn hiu quạnh là làm thơ. Cũng trong những lần nhìn ngắm hiu quạnh, thầy Phan Văn Chạy đã gửi tặng tôi tập thơ “Sóng vỗ mạn đời” với bút danh Phan Như. Hôm nay, đọc xong tập thơ để cảm nhận sự hiu quạnh mà tác giả đã trải nghiệm.
Ta nằm ngó dã tràng xe cát
Cũng xong rồi một kiếp loay hoay
Ta xếp giấy thả thuyền ngơ ngác
Nghe trong ta tan vỡ một ngày
(Sóng vỗ mạn đời)
Xác thân mỗi con người là một chiếc thuyền ngơ ngác giữa biển đời, và khi cảm nghiệm được thời gian tức là cảm nhận được sự tan vỡ trong từng khoảnh khắc giữa chốn đời mà hư vô đang chế ngự. Để rồi ước vọng được Hoá thân, khi:
Sống giữa đời mất mát
Mà thèm một cuộc hoá thân

Thật ra, tác giả đã có nhiều cuộc hoá thân, mỗi bài thơ là một sự thể nhập của tâm hồn và mỗi bài thơ như là thần chú để được hoá thân:
Tôi cầm một đoá liên xanh
Ôi bàn tay em công chúa
đã hóa thành một cánh chim
màu trắng
(Sen Tịnh)
Sự hoá thân còn được thể hiện:
Tôi là con ve sầu
ra đi vội vã
Như đã hẹn muôn đời
bên cây đời mới trỗ
Tôi lại về treo chiếc áo màu nâu
(Ve sầu)
Tùy căn nghiệp mà trong hành trình hoá thân của mỗi phận người thế này, thế khác. Nhưng trong hành trình đó, nỗi ám ảnh lớn nhất là hư vô mà dù muốn hay không mỗi người đều phải giáp mặt:
Ta ném thân ta vào giữa cuộc đời
Cuộc đời rơi ảo mộng
Ta trông ta chờ ta thương ta hận
Xây một lầu đài mơ cuộc tỉnh say
Mai kia nằm xuống
tia nắng hồng có viếng mộ tàn phai
(Ném cuội lên mây)

Dù trong cơn tuyệt vọng thường trực của đời người, nhưng thoáng chốc hy vọng một tia nắng hồng vẫn xuất hiện. Cuộc hành trình cảm nghiệm sự hiu quạnh, thi sĩ đã rút ra được chân lý:
Nào có can chi đời hữu hạn
Sống mà gặp nhau đã đẹp vô cùng
Vì thế mỗi cuộc hạnh ngộ cũng là niềm chân thật đã được tạo hoá đạo diễn:
Đời không chi bằng có bạn bè
…
Cạn ly đời ta đập vỡ hư không
Có chi đâu ngoài niềm chân thật
Và sự chân thật được thể nghiệm qua:
Năm năm mắt vẫn xanh màu biếc
Nhát chém còn đau thấu tận lưng
…
Tôi sống dù muôn nghìn chua xót
Vẫn một phương trời Quán Thế Âm
(Năm năm mắt vẫn xanh màu biếc)
Là một người Huế, làm thơ, mà lại là thầy giáo nên những hình ảnh thân thương của Huế đã xuất hiện trong tác phẩm:
Cô bé khi không vào quán học bài
Tôi pha cà phê thêm vào chút gió
Hay
Anh đứng ngó vô sân trường đại học
Nghe trong hồn ngày tháng xanh rêu

Bây giờ, hình ảnh thiếu nữ đội nón, đi guốc không còn nhiều trên các nẻo đường xứ Huế. Không phải do trên thị trường không còn có nón lá và guốc, mà do thế hệ sau này không có sự gắn kết văn hoá với thế hệ trước. Điều này do xã hội tạo nên và một phần không nhỏ là do trách nhiệm mỗi gia đình, và những tiếng gọi nhân bản của tác giả:
Và anh sẽ đưa em về khắp mọi miền
Xin cho trẻ con từng đôi guốc mộc
Lột da làm giày thú rừng đau xót
Khi gót chân hồng
không còn bó chặt
Em sẽ nghe đời vỗ nhẹ cánh chim
(Guốc vông)
Trong bài Nón có đoạn:
Tôi xin đan một vòng tay ngàn xanh
để em che nụ cười xa vắng
Đời đi qua một ngày gió động
quai tình tôi buộc nắng mưa

Đất Huế là trung tâm Phật giáo, vì thế mà mỗi người đều ảnh hưởng cái không khí rất trang nghiêm mà lại rất gần gũi, và cho dù muốn Bỏ vợ đi tu, nhưng:
Ra đi đâu phải là chia tay
Em độ giùm tôi một kiếp này
Và có lẽ tác giả đã chợt nhớ, “tu đâu cho bằng tu nhà...”, nên đã có Nịnh vợ ca ra đời để xin được buộc một gót chân chim, giữa hai đầu nắng nhạt:
Em giăng hai đầu nắng nhạt
buộc một gót chân chim
Cuộc đời chỉ là một cái tên, tại sao không thể gọi nhau bằng lời tha thiết:
Ai gọi tôi giữa đời tha thiết
Tôi chỉ là một cái tên
...
Ván ăn thua không cần mặc cả
Tan cuộc rồi ta xoá dấu chân đi
(Tôi đi qua nhà em bằng đôi cà khêu)
Đọc những câu thơ trên tôi chợt nhận ra sự hiu quạnh chính là nỗi cô đơn của tác giả, dù đã biết rằng rồi một ngày nào đó sẽ Giã biệt Tinh Châu, nhưng:
Mai kia dưới chân trời xa ngái
Thương nhớ bạn bè ngày tháng cùng nhau.
Thơ Phan Như là tâm sự của chính tác giả với dòng sống đang trôi, mà mỗi thời khắc đã ghi dấu vào tâm hồn thi sĩ một vết xước, để cơn đau hình thành những câu chữ chân tình.
L.H.L

(nguồn: TCSH số 237 - 11 - 2008)

Đánh giá của bạn về bài viết:

0 đã tặng

Bày tỏ cảm xúc Mã QRCode

Bình luận (0)

Tin nổi bật

Thơ 'Quân vương & Thiếp' - ảo và thật

NGÔ MINH

Nhà thơ Mai Văn Hoan vừa cho ra mắt tập thơ mới Quân vương &Thiếp (Nxb. Thuận Hóa, 6/2015). Đây là tập “thơ đối đáp” giữa hai người đồng tác giả Mai Văn Hoan - Lãng Du.
Những hé lộ kì lạ về sói trong Tôtem sói

DƯƠNG HOÀNG HẠNH NGUYÊN

Nhà văn Khương Nhung tên thật là Lu Jiamin. Cùng với sự ra đời của Tôtem sói, tên tuổi ông đã được cả văn đàn thế giới chú ý.
Đọc tiểu thuyết 'Đường vắng' của Hiệu Constant

NGUYỄN HIỆP

Thường tôi đọc một quyển sách không để ý đến lời giới thiệu, nhưng thú thật, lời dẫn trên trang đầu quyển tiểu thuyết Đường vắng(1) này giúp tôi quyết định đọc nó trước những quyển sách khác trong ngăn sách mới của mình.
Đã có thời “Hà Nội lầm than”

Hà Nội lầm than của Trọng Lang đương nhiên khác với Hà Nội băm sáu phố phường của Thạch Lam. Sự khác biệt ấy không mang lại một vị trí văn học sử đáng kể cho Trọng Lang trong hệ thống sách giáo khoa, giáo trình văn chương khi đề cập đến các cây bút phóng sự có thành tựu giai đoạn 1930 – 1945. Dường như người ta đã phớt lờ Trọng Lang và vì thế, trong trí nhớ và sự tìm đọc của công chúng hiện nay, Trọng Lang khá mờ nhạt.
Mấy điều cần nói về tiểu thuyết "Phía ấy là chân trời"

PHẠM PHÚ PHONG

Trước khi đưa in, tôi có được đọc bản thảo tiểu thuyết Phía ấy là chân trời (1), và trong bài viết Đóng góp của văn xuôi Tô Nhuận Vỹ (tạp chí Văn Học số 2.1988) tôi có nói khá kỹ về tiểu thuyết nầy - coi đây là một thành công mới, một bước tiến trên chặng đường sáng tác của nhà văn, cần được khẳng định.
Văn hóa tâm linh người dân đầm phá Tam Giang qua sáng tác của Hồng Nhu

NGUYỄN THỊ NGỌC ÁNH

Đọc truyện ngắn Hồng Nhu, tôi có cảm tưởng như mình đang lạc vào trong một thế giới huyền thoại, thế giới của những lễ hội, phong tục, tập quán xưa huyền bí mà có thật của người dân đầm phá Tam Giang.
Nguyễn Đình Tú và bức tranh đa sắc về cuộc sống của thanh niên

Bằng sự tinh tế và thâm trầm của người từng trải, Nguyễn Đình Tú đưa tới góc nhìn đa dạng về người trẻ trong tập truyện ngắn "Thế gian màu gì".
"Lại đây!"

Qua đi, với những hoa tàn tạ
Hoa trong hồn ta, ai hái được bao giờ
Victor Hugo*
Sách vén màn văn minh Ả Rập qua câu chuyện nàng Sheherazade

Nhà báo Phan Quang nghiên cứu, phân tích truyện dân gian để mang tới bức tranh văn hóa xứ Trung Đông trong cuốn "Nghìn lẻ một đêm và văn minh A Rập".
GS Cao Huy Thuần: Tính thiện là đốm lửa không tắt...

Những độc giả từng yêu thích Nắng và hoa, Thấy Phật, Khi tựa gối khi cúi đầu, Chuyện trò... - những tập sách đã có một góc riêng sang trọng trên kệ sách tản văn Việt bởi góc nhìn uyên thâm, giọng văn ảo diệu của GS Cao Huy Thuần - nay vừa có thêm một tặng phẩm mới: Sợi tơ nhện.
Đọc “Tư tưởng Phật Giáo trong triết học Deleuze” của Hồng Dương Nguyễn Văn Hai - Deleuze và Phật giáo, ai mới hơn ai?

THÁI KIM LAN
Viết văn để tri ân cuộc đời

Y PHƯƠNG

Trong một lần đoàn nhà văn Việt Nam đi thực tế sáng tác ở Bình Liêu, Móng Cái (Quảng Ninh), tôi nghe mấy nữ nhà văn lao xao hỏi tiến sĩ - nhà văn Lê Thị Bích Hồng: “Đêm qua em viết à?” Bích Hồng ngạc nhiên: “Không đâu. Hôm qua đi đường mệt, em ngủ sớm đấy chứ”.
Những góc nhìn về 'Tùng gai'

HOÀNG THỤY ANH

Mùa hè treo rũ
Trong cái hộp hai mươi mét vuông
Ngổn ngang màu
Ký tự chen chúc như bầy ngỗng mùa đông
Ngày lên dây hết cỡ
Chật
Dâng đầy lên ngực
Chuông nhà thờ chặt khúc thời gian
Trò chơi nói thơ của bé Hoàng Dạ Thi

NGUYỄN TRỌNG TẠO

Lâu nay, đọc thơ của trẻ em, tôi thường có cảm giác, hình như các em làm thơ dưới ngọn roi giáo huấn mà người lớn thường giơ lên đe nẹt trẻ con. Cho nên khi cầm trong tay tập thơ Cái chuông vú của bé Hoàng Dạ Thi “làm” từ 3 đến 5 tuổi, tôi không khỏi ngạc nhiên.
Rải rác một góc nhân gian

NGHIÊM LƯƠNG THÀNH

Đọc xong Những đứa con rải rác trên đường, cuốn tiểu thuyết mới của nhà văn Hồ Anh Thái (Nxb. Trẻ 2014), thoạt đầu tôi có cảm giác trống vắng.
Lưu Quang Vũ: mùa thu cao mây trắng xóa mênh mông

NGUYỄN ĐỨC TÙNG

Anh Cao Việt Dũng hỏi: anh có biết Lưu Quang Vũ không? Anh nghĩ gì về thơ Lưu Quang Vũ?
Thừa Thiên Huế hưởng ứng cuộc vận động sáng tác, quảng bá các tác phẩm văn học, nghệ thuật, báo chí về chủ đề “Học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh”

CHÂU THU HÀ

Chủ tịch Hồ Chí Minh là biểu tượng văn hóa của dân tộc Việt Nam. Tinh hoa và cốt cách của Người là nguồn cảm hứng vô tận cho văn nghệ sĩ, nhà báo.
Vài ý kiến về cuốn 'Từ điển văn học'

DÃ LAN - NGUYỄN ĐỨC DỤ

Cách đây mấy năm, Nhà xuất bản Khoa học xã hội Hà Nội có cho phát hành cuốn TỪ ĐIỂN VĂN HỌC (1983 - 1984). Sách gồm hai tập: tập I và tập II đầy cả ngàn trang, với sự cộng tác của nhiều tác giả.
Dư âm của biển (1)

MAI VĂN HOAN

"Dư âm của biển" - theo tôi là cách gọi hợp nhất cho tập thơ mới này của Hải Bằng. Đặt "Trăng đợi trước thềm" chắc tác giả gửi gắm một điều gì đó mà tôi chưa hiểu được. Song với tôi "Trăng đợi trước thềm" có vẻ mơ mộng quá, tên gọi ấy chưa thể hiện được giai điệu cuộc đời của thơ anh.
Nguyễn Hiến Lê với văn học

PHẠM PHÚ PHONG

Nguyễn Hiến Lê (1912 - 1984), hiệu là Lộc Đình, người làng Phương Khê, phủ Quảng Oai, thị xã Sơn Tây, tỉnh Sơn Tây, nay thuộc thủ đô Hà Nội, là nhà văn, nhà nghiên cứu, biên soạn, khảo cứu, về nhiều lĩnh vực như văn học, triết học, sử học, ngôn ngữ học, đạo đức học, chính trị học, kinh tế học, giáo dục học, gương danh nhân…