Đệ nhất danh cầm quy cố hương
LÊ HUỲNH LÂM
Xứ Huế vốn trầm mặc, không gian Huế thường gắn với hoài niệm, là nơi để trở về. Cái thường phô diễn ra bên ngoài ở xứ sở này là nắng, mưa, là dòng Hương xanh mượt mà, hay Ngự Bình vi vu thông reo, hoặc là những chiều hiu quạnh ngắm hoàng hôn, hay những đêm dài của những bước chân phiêu lãng, và những buổi sáng tan vào hơi mù lân la khắp các ngã phố,...
Nghệ sĩ guitar Trần Văn Phú
Nhiều khoảng thời gian trong ngày, trên những con phố lớn chợt vắng không một bóng người, không một tiếng động, lặng im, chỉ còn tiếng gà trưa, hay tiếng của lá bước nhẹ trên mặt đường, điều này duy nhất chỉ có ở Cố đô Huế.
Trải qua bao thăng trầm, bao biến cố,... Huế vẫn là một đô thị của cổ tích xa xưa. Ẩn sâu trong sự trầm mặc đó, hàm chứa một nội lực thâm hậu, nhiều vỉa tầng văn hóa thâm trầm, u huyền. Tất cả những điều đó đã tác động đến con người của xứ Huế, cho dù người đó là ai, thành danh hay vô danh. Những người con xứ Huế luôn có một đời sống thầm lặng, khiêm nhường, hướng vào nội tâm. Một trong những người của xứ Huế; một thời được mệnh danh là đệ nhất danh cầm guitar từ đầu thập niên 1970 cho đến cuối thập niên 1980, một trong những người có công truyền bá flamenco hàng đầu ở Việt Nam là nghệ sĩ guitar Trần Văn Phú. Anh đã tốt nghiệp thủ khoa trường Quốc gia Âm nhạc Huế năm 1969, sau đó anh vào lập nghiệp và giảng dạy tại nhạc viện Sài Gòn được phân làm trợ giảng cho thầy Dương Thiệu Tước. Anh đã thụ giáo các giáo sư: Đỗ Đình Phương, Dương Thiệu Tước và Trương Huệ Mẫn. Anh Phú đã đi biểu diễn khắp nơi ở Sài Gòn. Năm 1971 anh đã viết xong cuốn Kỹ thuật reo dây (trémolo), năm 1972 cuốn sách đó được nhà sách Khai Trí mua bản quyền tương đương sáu lượng vàng, và chỉ trong khoảng thời gian ngắn, số lượng bản đã phát hành lên đến hơn mười ngàn bản. Thật là con số đáng kinh ngạc và đáng mừng cho nền âm nhạc nước nhà thời đó và cho những người đam mê Tây ban cầm cũng như tác giả. Trong cuốn sách đó, ngoài những kỹ thuật reo dây cơ bản cho guitar classic, còn có phần reo dây chỉ dành cho loại nhạc flamenco, gọi là reo dây toàn bộ (rasguado), còn gọi là rảy (rasguado), sự rảy liên tục cho các dây reo đều nhau gọi là: rasguado trémolo. Có ba loại rảy dây: rasguado sec, rasguado arpège và rasguado trémolo. Đặc biệt trong cuốn Kỹ thuật reo dây còn có những bản nhạc danh tiếng để thực tập được nghệ sỹ Trần Văn Phú ghi nhạc từ đĩa do Juan Serrano trình bày là bài Fiesta enla muralla. Ngoài những buổi biểu diễn anh còn sáng tác các tấu khúc theo nhạc điệu Malaguena, Soleares,… cho guitar flamenco: Alegrias, Granadinas, Danza Oriental; chuyển soạn một số tác phẩm Việt Nam cho guitar classic như: Tuổi đá buồn của nhạc sĩ Trịnh Công Sơn, Nghìn trùng xa cách của nhạc sĩ Phạm Duy, Cửu khúc (dân ca quan họ Bắc Ninh),...
Cho đến cuối thập niên 1980 do gia đình có biến cố, anh đã từ giã cây đàn, như từ giã một phần máu thịt trong anh. Giai đoạn này rượu như một người bạn tri kỷ của anh, nó không biết bội phản, không biết thêm thắt, nó khiến chúng ta lãng quên nỗi đau. Nhưng suy cho cùng chỉ có âm nhạc, chỉ có guitar classic, flamenco là tri kỷ huyền cầm của nghệ sỹ Trần Văn Phú.
Vào những năm 1980 tôi thường mua những cuốn độc tấu guitar giấy màu vàng đất, in dạng quay rô-ni-ô, bây giờ tình cờ lật lại cuốn số 16 tìm thấy bài Alegrias của Trần Văn Phú. Bài này và bài Granadinas đã được phát trên Đài phát thanh tiếng nói Việt Nam 2 được nhiều fan hâm mộ flamenco yêu thích. Khoảng thời gian dài sống ở Sài Gòn, anh Phú thường biểu diễn ở câu lạc bộ Phú Nhuận, các giảng đường đại học,... mỗi chương trình biểu diễn của anh thường do anh thực hiện 15 bản nhạc trong đêm. Anh cũng đã cùng với nhạc sỹ Trịnh Công Sơn trong các chương trình biểu diễn khác.
Để chơi được guitar classic người học phải kiên trì luyện tập, phải có chút năng khiếu, như lời của Trần Văn Phú: “... các ngón trong bàn tay mặt là lĩnh vực diễn tả tình cảm, các ngón trong bàn tay trái là lĩnh vực khám phá những kỹ thuật xếp đặt các ngón, di động chúng trên cần đàn thế nào cho thuận tiện, thích nghi và đẹp mắt. Sự phối hợp tài tình giữa các ngón của hai bàn tay là một điều vô cùng cần thiết. Nghệ thuật trình tấu Tây ban cầm của chúng ta cao hay thấp hoàn toàn được quyết định từ yếu điểm căn bản này”.
Thật ra, trong âm nhạc, đặc biệt với guitar classic, một buổi biểu diễn thường tổ chức trong thính phòng, đa phần khán giả là những người hiểu biết ít nhiều về âm nhạc cổ điển, hoặc những vị khách ở tầng lớp có tri thức. Vì đây là loại nhạc chỉ dành cho số ít, dành cho người có trình độ thưởng thức. Khách vào nghe nhạc và xem người nghệ sỹ guitar biểu diễn ngồi im lặng, không trò chuyện, không vỗ tay khi nghe nhạc, không đứng dậy đột ngột tạo ra tiếng va chạm của chiếc ghế,... một phần do tiếng đàn mộc không qua hệ thống âm thanh điện, một phần do loại nhạc này như một bức tranh siêu thực của các danh họa thế giới, hoặc như những câu thơ của các đại thi hào khi khởi xướng khiến hàng triệu con tim lay động, hay như câu thần chú trong mật tông khi phát khởi thì thu hút thần lực của ba cõi,... Như bản giao hưởng định mệnh của Beethoven khi trầm hùng, lúc u uẩn, hay khúc biến tấu của Mozart tạo nên những cảm xúc thần bí, hay Khúc nhạc buồn man mác của Chopin và từng giọt lệ của F.Tarrega lay động lòng người qua bài Lagrima, rồi khúc quân hành Thổ Nhĩ Kỳ trong bài Turkish March của Mozart, hay tiếng trống kèn thắng trận trở về trong bản Los sitios de zaragosa của Cristóbal Oudrid,... và những bước chân Lạc Đà gõ nhịp qua Phiên chợ Ba Tư.
Mỗi nốt nhạc trong bản nhạc đều diễn tả một cảm xúc của nhà soạn nhạc cảm thụ với ngoại giới trong giây phút thăng hoa, người nghệ sỹ biểu diễn lại dùng tài năng của mình để diễn đạt chân thật nhất cái xúc cảm của người nhạc sỹ. Điều này, chỉ có những thiên tài mới gặp nhau trên bề mặt giao tiếp của cảm xúc, hay một loại siêu sóng âm chỉ dành cho các tài năng lớn của nhân loại.
Là một người mê guitar classic từ nhỏ, tôi đã nghe danh tiếng của guitarist Trần Văn Phú từ những năm cuối thập niên 1970. Chợt một chiều xuân cạnh bến sông xưa, những người bạn vong niên quây quần bên hiên cuộc đời, bất ngờ anh Hà Túc Trí gọi mời anh Phú ghé chơi, tôi ngỡ ngàng khi trước mắt mình là “đệ nhất danh cầm” Trần Văn Phú, vang bóng một thời. Ngồi trò chuyện một lúc, mới biết rằng anh đã chuyển hẳn về Cố đô Huế sống, có dạy đàn guitar cho một nhóm học sinh, ở số 37 Trần Văn Kỷ, Tây Lộc, Huế. Hay chăng, ngôi nhà anh chỉ cách nhà tôi chừng vài trăm mét, nhìn ra dòng Ngự Hà, con đường đó tôi đã qua lại hàng triệu lần, hôm nay ngang qua nhìn thấy bảng hiệu nhỏ rất khiêm tốn. Trong buổi chiều hôm đó, những bạn trẻ ở Sài Gòn vẫn gọi điện thoại gặp anh để xin thụ giáo guitar, anh cười buồn và nói xin lỗi mình đã chuyển về Huế sống. Vậy là, Sài Gòn mất đi một hình bóng yêu quý nhưng Cố đô Huế lại có được một người thầy guitar đáng kính. Sự di chuyển của anh cũng như những hợp âm đồng chuyển và dị chuyển của nhạc sư A. Segovia, mà nghệ sỹ Trần Văn Phú thường nhắc học trò, muốn thành tài thì phải luyện tập thường xuyên mỗi ngày, ít nhất là 2 tiếng đồng hồ. Xin trích lại lời kết của tác giả cuốn sách Kỹ thuật reo dây, đệ nhất danh cầm Trần Văn Phú “...Đóa hoa hồng của chân trời nghệ thuật quả thực có chứa lắm gai. Tuy nhiên, không có sự thành công vẻ vang nào mà không cần đến yếu tố kiên nhẫn...”. Tôi lại đứng lặng nhìn anh đang truyền đạt từng kỹ thuật cho các học trò, trong căn phòng nhỏ bên sông ấy, tiếng đàn guitar ngọt mượt mà đã lan đi theo dòng thời gian bất tận.
Huế, 13/3/2013
L.H.L
(SDB8/3-13)
Tải mã QRCode
.png "Địa danh học và việc nghiên cứu địa danh các tỉnh Trung Trung Bộ")
-
VÕ QUÊLTS: Hoạ sĩ Dương Đình Sang, sinh năm 1950 tại Huế, nguyên giảng viên Đại Học Nghệ thuật Huế, hội viên Hội Mỹ thuật Việt Nam, hội viên Hội Liên Hiệp VHNT TT.Huế, mất ngày 18 tháng 10 năm 2005.Dù trái tim hoạ sĩ đã ngừng đập nhưng tình yêu và khát vọng Cái Đẹp vẫn còn sáng mãi trong sự nghiệp sáng tạo của ông.
-
LTS: Nhà thơ Trần Hữu Tâm Phương, sinh năm 1949 tại Huế, hội viên Hội Nhà văn Thừa Thiên Huế, mất ngày 21 tháng 10 năm 2005. Bài viết sau đây của Hạnh Lê sẽ giúp bạn đọc hiểu thêm về nhà thơ Trần Hữu Tâm Phương.
-
BÙI MINH ĐỨC...Vua Minh Mạng (1791-1841) lúc sinh thời đã có đến 43 bà phi tần nhưng người vợ đầu tiên của vua là bà Hồ Thị Hoa (1791-1807). Bà nầy là một người hiếu đức hiền thục và cũng là con của một công thần nên Bà đã được Vua Gia Long và Thuận Thiên Hoàng Hậu tuyển chọn đưa vào cung Tiềm để hầu hạ cho Hoàng tử con mình...
-
TRẦN HOÀNGThật là thú vị khi được đọc bài “Như thế nào thì được gọi là người Huế?” của nhà văn Nguyễn Khắc Phê (Sông Hương số 187 tháng 9/2004) và bài “Người Huế, anh là ai?” của nhà giáo – dịch giả Bửu Ý (Sông Hương số 188 tháng 10/2004). Hai anh Nguyễn Khắc Phê, Bửu Ý, người quê xứ Nghệ, người gốc xứ Huế, trong bài viết của mình, dù cách viết, cách kiến giải có khác nhau, nhưng đều tập trung bàn luận, “xác định tính cách Huế, đặc tính người Huế”.
-
DUY PHITriều Nguyễn có nhiều nhà thơ lớn. Có một tác giả thơ xuất sắc thời ấy, song trên một trăm năm qua còn ít người biết đến, đó là Hoàng Văn Hoè (1848-?).Ông hiệu Cổ Lâm, quê gốc làng Phù Lưu, Tiên Sơn, Bắc Ninh, vốn thông minh từ nhỏ, bảy tuổi đã đọc Hán thư, có tài thơ văn, ông đỗ tiến sĩ năm Tự Đức thứ 33 (1880), năm sau lại đậu khoa Yêm bác - chuyên về văn chương. Ông làm quan đến Thị độc, sau ra làm tri phủ Kiến Xương, Thái Bình.Cuộc đời của Hoàng Văn Hoè là một bài ca đầy bi tráng.
-
NGUYỄN ĐẮC XUÂNTố Hữu không những là một nhà thơ mà còn là một lãnh tụ chính trị được cán bộ và chiến sĩ rất trọng vọng. Nhiều lúc tôi có cảm giác trong tình cảm cán bộ: sau Bác Hồ là đến “Anh Tố Hữu”. Nghe thơ không những người ta tìm cái hay của thơ mà còn tìm ý kiến chỉ đạo cách mạng của ông Tố Hữu trong thơ nữa.
-
NGUYỄN TỐNGNguyễn Khoa Điềm khẳng định chân lí bằng một trực cảm thiên tài để lí giải một cách cụ thể sinh động về sự khởi nguyên và phát triển của đất nước qua hình tượng miếng trầu, cây tre. Những hình tượng bình thường quen thuộc trong đời sống của nhân dân Việt Nam, nhưng mãi cho đến khi Nguyễn Khoa Điềm phát biểu, cái chân lí ngỡ là hiển nhiên đấy, người đọc lắng lại một khoảnh khắc, sau đó ngớ ra bao điều thú vị...
-
NGUYỄN THỤY KHAĐàn ngựa cuồng phong lồng về Hà Nội một đợt mưa rét lạnh. Gió thổi mạnh vào khuya khiến lòng người chợt trắc ẩn, thao thức. Có cảm giác như phía Phủ Doãn có một người đang đi trong "Gió nghiêng chiều say, gió lay ngàn cây, gió nâng thuyền mây, gió reo sầu miên, gió đau niềm riêng, gió than triền miên". Ngỡ như ai đó huýt gió giai điệu "Đêm đông" trên đường đêm nơi ngày nào Nguyễn Văn Thương bắt đầu cảm hứng cho tình ca nổi tiếng ấy. Một thoáng mong nhớ về người nhạc sĩ tài năng này.
-
NGÔ KHAPháo đài Láng đi vào lịch sử kháng chiến của thủ đô Hà Nội và của dân tộc ta như một sự tích anh hùng. Khai hỏa loạt đạn đầu tiên bắn vào thành Hà Nội, mở màn cuộc kháng chiến toàn quốc chống xâm lược.
-
LÂM QUANG MINHSau bao nhiêu sự kiện và bộn bề công việc cuốn hút anh em Thanh niên tiền tuyến chúng tôi trong những ngày lịch sử sôi sục khởi nghĩa Cách mạng tháng Tám năm 1945 ở Thừa Thiên - Huế, có một câu chuyện mà suốt 60 năm qua tôi chưa có dịp nào chia sẻ và kể lại cho anh em bè bạn nghe. Đó là cuộc gặp gỡ tình cờ và câu chuyện trao đổi ngắn ngủi giữa hai công dân - một bên là tôi, một bên là công dân Vĩnh Thuỵ - ngay sau ngày lễ thoái vị ngôi vua hôm trước.
-
NGUYỄN KHẮC PHÊ(Nhân kỷ niệm 140 năm sinh cụ Phan Bội Châu 26/12/1867-26/12/2007) 1. Sau phiên toà đại hình mở tại Hà Nội ngày 23/11/1925 kết án khổ sai chung thân cụ Phan Bội Châu, trước sức ép của dư luận trong nước và quốc tế, toàn quyền Pháp Varenne buộc phải ra lệnh “ân xá” và đưa Cụ về “an trí” tại Huế.
-
TRƯƠNG THỊ CÚC * Như cá lội tung tăng trong nước, không hề biết mình bơi bằng cách nào, đôi lúc người Huế cũng sống hồn nhiên, không cảm nhận một cách rạch ròi về tính cách Huế, về yếu tính của một vùng đất mà mình đã sinh ra, lớn lên và một đời gắn bó máu thịt.
-
TRẦN NGUYỄN KHÁNH PHONGLTS: Tháng Mười, tháng kỷ niệm 72 năm ngày thành lập Hội Liên hiệp Phụ nữ Việt Nam (20.10.1930 – 20.10.2002), Sông Hương giới thiệu với bạn đọc một khuôn mặt phụ nữ Huế nổi danh từ đầu thế kỷ XX, người từng được cụ Phan Bội Châu cho lập miếu thờ và gọi là Ấu Triệu.
-
BỬU NAMBửu Chỉ là một cái tên không xa lạ với những ai ở miền Nam trước 1975. Anh là người hầu như duy nhất vẽ tranh về đề tài chiến tranh và hoà bình.Tên tuổi và tranh bằng bút sắt, mực đen của anh đã sóng đôi cùng với những ca khúc phản chiến và khát vọng hoà bình của cố nhạc sĩ tài hoa Trịnh Công Sơn - một người con yêu của xứ Huế đã làm rạng rỡ vùng đất đã sinh ra mình.
-
TÔN NỮ HỶ KHƯƠNG(Trích tham luận trong Hội thảo kỷ niệm 120 năm ngày sinh Ưng Bình Thúc Giạ Thị tổ chức tại Huế)
-
TRỊNH CÔNG SƠNTrong những năm chiến tranh ác liệt nhất ở miền Nam, nếu ở địa hạt âm nhạc tôi viết những ca khúc phản chiến và khát vọng hòa bình thì ở phía hội họa, họa sĩ Bửu Chỉ gần như là người duy nhất vẽ rất nhiều về đề tài chiến tranh và hòa bình. Anh nổi tiếng vào thời ấy với những tranh nhỏ trên giấy vẽ bằng bút sắt với mực đen. Tranh anh được in trên các tạp chí nước ngoài và gây được một dư luận rộng rãi.
-
HỒ THẾ HÀLTS: Để ghi nhận những công lao to lớn của văn nghệ sĩ trong sự nghiệp xây dựng nền văn học nghệ thuật Việt Nam, Đảng và Nhà nước ta đã dành nhiều giải thưởng cao quý tặng cho những công trình văn học - nghệ thuật xuất sắc của nhiều thế hệ cầm bút: Giải thưởng Hồ Chí Minh và Giải thưởng Nhà nước.
-
THANH THẢOThơ Nguyễn Khoa Điềm say mê trong điềm tĩnh, khi nói những điều cao lớn, thơ ấy vẫn biết cúi nhìn những vật thấp nhỏ, những điều bình thường.
-
TRẦN THANH ĐẠMTrước Hồ Chí Minh, Phan Bội Châu là một nhân cách Việt Nam ưu tú và vĩ đại của thế kỷ XX. Bài này thử nêu lên một vài khía cạnh của nhân cách đó.
-
LTS: Nhân lễ một trăm ngày mất của nhạc sĩ Trịnh Công Sơn, Toà soạn nhận được bài viết của Cư sĩ Lê Quang Thái, giáo viên trường Trung cấp Phật học Thừa Thiên Huế - cung cấp thêm nhiều tư liệu quí về Trịnh Công Sơn và gia đình, theo “Phổ hệ” Qui y Tam Bảo tại chùa Phổ Quang - Huế, nhằm giúp độc giả hiểu thêm về quãng đời niên thiếu của nhạc sĩ tài hoa - người con thân yêu của xứ Huế đã viên thành...Sông Hương trân trọng giới thiệu và xem đây như một nén hương lòng gửi tới hương hồn Nhạc sĩ.
.png)
.png)
