Con người và di sản
NGUYỄN KHOA ĐIỀM
Chữ di sản ở đây xin đọc với nghĩa rộng, bao gồm di sản vật thể, phi vật thể, thiên nhiên, tôn giáo tín ngưỡng… Di sản luôn hiện lên với vẻ ngoài dễ xác định, cho dù có bị hư hoại đi nhiều qua thời gian.
Đình làng Vỹ Dạ - Ảnh: wikipedia
Có thể dùng chuyên môn, các tri thức khoa học (sử học, văn học, ngôn ngữ học, dân tộc học, văn hóa học, sinh học, khoa học kiến trúc, khoa học vật liệu, địa chất học, khảo cổ học, nhân học, tôn giáo học, thậm chí kinh tế học…) để khảo nghiệm, đánh giá di sản, xác định giá trị di sản. Nhưng những giá trị đó dẫu sao cũng chỉ là những giá trị “thường nghiệm” do con người qua nhiều thế hệ suy xét đặt ra, đã tạo thành những thước tấc duy lý, logique, buộc người đi sau phải tuân theo như một mệnh lệnh tiền định.
Nhưng tri thức duy lý không đủ làm ra di sản văn hóa. Ngay cả những người đầu tiên làm nên di sản cũng không thể chỉ bằng tri thức và cần lao. Họ làm việc bằng cả tâm hồn. Đây là nói những gì đáng gọi là di sản.
Chính tâm hồn đã hoàn chỉnh giá trị di sản, trả di sản trở lại cho con người dù là một tòa kiến trúc dột nát hay một ngọn núi lặng lẽ.
Thông qua sự bắt gặp của tâm hồn các thế hệ, di sản đã có mặt, gia nhập vào đời sống con người, làm nên nỗi vui buồn kỳ lạ cho sinh tồn của nhân loại. Mối quan hệ của di sản và con người luôn luôn là mối quan hệ hai chiều: con người làm ra di sản, gửi buồn vui thân phận của mình lên di sản, làm cho di sản giàu thêm trí tuệ, hương hoa, trở thành người bạn không thể thiếu vắng của chính họ và con người các thế hệ mai sau; ngược lại, vẻ đẹp, sự bình an của di sản luôn nuôi dưỡng điều cao quý và phẩm hạnh của chính con người. Giữa con người và di sản luôn diễn ra một cuộc đối thoại sâu nặng về các giá trị đời sống, hướng tới những giá trị chân thiện mỹ, hoàn thiện vẻ đẹp con người. Con người gắn mình với di sản và di sản luôn là biểu tượng vẻ đẹp của con người. Nếu mất di sản con người sẽ bơ vơ biết bao. Nếu di sản hiện hữu mà người vắng bóng liệu ai có thể biết được những điều sâu kín quý giá trong linh hồn di sản!
Khi trở lại kinh thành Thăng Long đã hoang tàn qua thời gian và binh lửa, Bà Huyện Thanh Quan ngậm ngùi viết:
Dấu xưa xe ngựa hồn thu thảo
Nền cũ lâu đài bóng tịch dương
Chỉ những người từng gắn bó lâu dài với Thăng Long như nữ thi sĩ mới có thể nhận ra cái “hồn thu thảo” ấy sâu nặng đến như thế nào. Những câu thơ viết cách đây hơn hai thế kỷ còn làm những người sống hôm nay thảng thốt giật mình.
Vì sao vậy? Vì ta luôn sống trong hiện tại với những nhu cầu hàng ngày, cho đến cách nghĩ cách làm cũng chỉ chọn lấy những gì thuận tiện, quen mắt quen tay, rất dễ bằng lòng với các tiêu chuẩn thông dụng của xã hội, ta không nhớ đằng sau lớp ngữ nghĩa bề mặt của thế giới quanh ta còn có lớp ngữ nghĩa thâm sâu, uyên áo được ẩn kín trong hệ thống di sản cực kỳ đa dạng và phong phú giúp chúng ta bắt gặp linh hồn sống động của cha ông. Ngày nay khả năng đọc thấu tâm hồn con người được coi là một thiên tư mà người ta cố xác định với bảng chỉ số EQ (trí tuệ cảm xúc) hoặc nhờ vào nếp sống gắn bó, “ăn chịu” hết lòng với di sản mà bắt được ngôn ngữ ảo diệu của nó. Đọc thấu linh hồn di sản không dễ nhưng đó là con đường duy nhất phải đi qua để tiếp cận di sản.
Một số người trẻ ngày nay được học hành nhiều, tiếp cận sớm văn minh AI, mở rộng giao thiệp quốc tế nhưng không đọc được lớp ngữ nghĩa thứ hai của di sản - những điều thầm kín sâu xa, tấc lòng của người sáng tạo ngày trước, sẽ rất dễ bỏ quên, vô cảm trước di sản, thậm chí làm méo mó di sản. Một thái độ như thế không những có hại cho di sản mà còn rất có hại cho tâm hồn thế hệ kế tục.
Vì vậy, nói đến bảo vệ di sản, trước hết phải nói đến bảo vệ tâm hồn con người đang từng ngày đụng chạm cái thế giới vật chất xô bồ của xã hội hiện đại.
Nhưng xây dựng và bảo vệ tâm hồn con người như di sản của di sản lại là trách nhiệm to lớn và khó khăn của cả một xã hội, của các cấp chính quyền, của các bậc trí thức chứ không một cơ quan bảo vệ di tích đơn phương nào có thể làm được. Điều đó đòi hỏi một sự đánh thức trên quy mô xã hội.
Vỹ Dạ, ngày 13/6/2023
N.K.Đ
(TCSH413/07-2023)
Tải mã QRCode
.png "Địa danh học và việc nghiên cứu địa danh các tỉnh Trung Trung Bộ")
-
(SHO) – Việt Nam vừa nhận 2 giải thưởng bảo tồn di sản văn hóa 2013. Năm nay, Giải thưởng Bảo tồn di sản văn hóa do Tổ chức Khoa học, Giáo dục và Văn hóa của Liên hiệp quốc Unesco khu vực Châu Á – Thái Bình Dương tổ chức đã kết thúc với 11 giải thưởng trong tổng số 47 đề cử của 16 quốc gia trong khu vực.
-
(SHO). Bộ VHTTDL vừa có văn bản số 3146/TB-BVHTTDL thông báo bàn giao Khu Trung tâm Hoàng Thành Thăng Long-Hà Nội cho UBND thành phố Hà Nội quản lý, và bảo đảm xây dựng Nhà Quốc hội như phương án đã được phê duyệt, nhằm thực hiện cam kết của Chính phủ Việt Nam với UNESCO.
-
(SHO). Thủ tướng Chính phủ vừa ký Quyết định phê duyệt nhiệm vụ Quy hoạch tổng thể bảo tồn, phát huy giá trị di tích Thành Nhà Hồ và vùng phụ cận gắn với phát triển du lịch.
-
HẢI TRUNG
Cách đây không lâu, khi hợp tác với Bảo tàng Cố cung Quốc gia Hàn Quốc thực hiện cuốn sách “Báu vật triều Nguyễn ở Việt Nam”, chúng tôi đã có dịp tranh biện với các nhà chuyên môn của bảo tàng này về cách dịch sang tiếng Anh khái niệm “vua” của triều Nguyễn.
-
NGUYỄN HUY KHUYẾN
Năm 1960, theo dự thảo của ông Bộ trưởng bộ Quốc gia Giáo dục cho biết Đà Lạt được tổ chức thành một thành phố du lịch, thì nên lập tại đây một Viện Bảo Tàng để thêm phần hấp dẫn du khách ngoại quốc. Với khí hậu khô ráo quanh năm của Đà Lạt, thì nơi này có thể bảo quản được nhiều tài liệu quý hiếm của triều Nguyễn được đưa từ Huế lên.
-
HỒ VĨNH
Để điều hành đất nước, từ năm 1802-1906, nhà Nguyễn đã thiết lập 6 bộ là: Bộ Lại, Bộ Hộ, Bộ Lễ, Bộ Binh, Bộ Hình, Bộ Công.
-
VĨNH PHÚC
Nhã nhạc được UNESCO công nhận là kiệt tác di sản văn hóa phi vật thể và truyền khẩu của nhân loại không chỉ với thiết chế cổ xúy và ty trúc (Đại nhạc, Tiểu nhạc) như hiện nay.
-
NGUYỄN HỮU THÔNGTìm cách để sử dụng tốt các ngành nghề thủ công cổ truyền là phương hướng đúng đắn để giải quyết không những vấn đề kinh tế của mỗi địa phương mà còn tạo điều kiện để duy trì và phát triển những vốn quý của dân tộc.
-
THANH TÙNGNgày 18-3-2010, tại Hà Nội, VACNE tổ chức hội thảo Vinh danh Cây di sản Việt Nam. Việc tổ chức công nhận Cây di sản Việt Nam còn có ý nghĩa bảo vệ đa dạng sinh học, hưởng ứng Năm Quốc tế Đa dạng Sinh học 2010.
-
PHAN THANH HẢILà một linh vật có mặt ở hầu khắp các nền nghệ thuật của nhân loại nhưng con rồng Việt Nam vẫn được xem là có những đặc điểm riêng độc đáo, khó lẫn lộn với rồng của các dân tộc khác.
-
PHAN THUẬN ANMặc dù con rồng là một con vật tưởng tượng đầy tính siêu nhiên, nhưng bóng dáng của nó đã trở thành rất phổ biến trong đời sống xã hội nước ta, và cũng đã tiềm ẩn trong tâm thức sâu thẳm của mọi người dân Việt.
-
NGUYỄN ĐÌNH THẢNGTương truyền, Khổng Tử, ông thánh chí tôn của đạo Nho, đã từng đến xin học “lễ” với Lão Tử, được Lão Tử thụ giáo nhiều về môn đạo đức học, một môn học mà Khồng Tử cho là khó nhất. Đạo của Khồng Tử được truyền lại cho hậu thế, chủ yếu là qua chữ “lễ” mà ngài được giáo huấn từ Lão Tử. Nó đã trở thành khẩu hiệu: “Tiên học lễ, hậu học văn” cho bao thế hệ học trò.
-
ĐOÀN MINH TUẤNĐã mấy mùa xuân, Tuấn Minh - biên dịch tiếng Pháp ở Công ty phục vụ người nước ngoài thành phố ta, nhà ở quận 3, có trao đổi với tôi một số tài liệu viết về con rồng trong cuốn “Các động vật của thế giới”. Nay chờ đến năm Thìn qua sổ tay ghi chép có dịp soạn lại cho bạn đọc làm quà xuân.
-
LÊ VIẾT THỌ“Đối với tôi, nghệ thuật là một trạng thái của linh hồn” Marc Chagall.
-
TÔN THẤT BÌNH Ca Huế là loại nhạc cổ truyền được phát sinh và phát triển lâu đời. Tuy nhiên, tìm hiểu nguồn gốc và thời điểm phát sinh thì có nhiều ý kiến khác nhau.
-
NGUYỄN ĐẮC XUÂN Huế là Kinh đô của triều đại quân chủ cuối cùng ở Việt Nam . Năm 1945, dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam và Chủ tịch Hồ Chí Minh, nhân dân Huế đã đứng dậy làm cuộc Cách mạng Tháng tám thành công, chấm dứt thời đại quân chủ đã tồn tại hàng ngàn năm trên đất nước ta và chuyển qua chế độ dân chủ cộng hoà. Đánh dấu sự kiện lịch sử vẻ vang ấy là việc vua Bảo Đại trao ấn kiếm cho phái đoàn đại diện Chính phủ VNDCCH do ông Trần Huy Liệu dẫn đầu.
-
TRẦN VĂN KHÊChương trình Văn hóa của Unesco trong hai năm tới (2000 - 2001).Tôi vừa dự xong cuộc thảo luận về Chương trình lớn số III, trong dịp Unesco họp Đại hội tại trụ sở Paris, từ ngày mùng 8 đến ngày 11 tháng 11 dưng lịch năm nay (1999) với tư cách Thành viên Hội đồng Quốc tế Âm nhạc.
-
NGUYỄN SINH DUYMỹ Sơn: thung lũng các vua thánh
-
LTS: Liên tiếp trong hai ngày 30 tháng 9 và 1 tháng 10 năm 2009, tại Abu Dhabi, Tiểu vương quốc Ả rập thống nhất, Quan họ Bắc Ninh và Ca Trù của Việt Nam đã chính thức được Tổ chức Văn hóa Khoa học Giáo dục Liên Hợp Quốc (UNESCO) ghi danh vào danh sách di sản văn hóa của nhân loại. Quan họ Bắc Ninh được ghi vào danh mục Di sản Văn hóa phi vật thể Đại diện của nhân loại; Ca trù được ghi vào danh mục Di sản văn hóa phi vật thể cần được bảo vệ khẩn cấp.
-
TRẦN VĂN QUYẾNTrong quá trình đi điền dã thu thập tư liệu Hán Nôm ở huyện Phú Lộc Thừa Thiên Huế, chúng tôi đã được tiếp cận hai đạo sắc phong cho người có công trị thủy ở từ đường dòng họ Lê Kim, thôn Đông, làng Bàn Môn, xã Lộc An.
.png)
.png)
