Con người sẽ không còn là chính mình nữa: Đây là bài học mà coronavirus sẵn chờ ta
Slavoj Žižek, nhà triết học người Slovenia, được mệnh danh là “nhà triết học nguy hiểm nhất ở phương Tây” hiện nay. Ông nổi tiếng với tác phẩm Đối tượng trác tuyệt của ý thức hệ (The Sublime Object of Ideology, 1989), ở đó ông đã kết hợp quan niệm duy vật Marxist và phân tâm học Lacan để hướng đến một lý thuyết về ý thức hệ.
Ảnh: internet
SLAVOJ ŽIŽEK
Hiểu được sự trục trặc mà dịch coronavirus gây ra, về cơ bản, cũng chính là việc hiểu được nó sẽ thay đổi cách chúng ta sống cùng nhau ra sao. Cuộc sống của chúng ta, ngay cả khi nó có trở lại bình thường đi nữa, thì cũng sẽ bình thường trở lại theo cách khác so với lúc chúng ta đã từng sống trước khi bùng phát đại dịch.
Giờ đây, những gì mà chúng ta đã từng trải qua như một phần của cuộc sống hàng ngày sẽ không còn được coi là bình thường nữa; chúng ta sẽ học cách sống một cuộc sống mong manh hơn với những mối đe dọa liên tục. Chúng ta sẽ điều chỉnh thái độ chung của chúng ta trước cuộc sống lúc này - trước sự tồn tại của chúng ta như những sinh vật sống giữa các dạng sống khác. Chúng ta sẽ nghĩ khác về bản thân mình hơn trước đây sau dịch corona virus. Vậy, khác thế nào?
Để làm rõ điều này, tôi muốn trích dẫn một định nghĩa xuất phát từ nhà triết học người Mỹ Daniel Dennett: Virus là “mọi tác nhân có thể lây nhiễm, thường có kích thước siêu vi, chúng bao gồm một nhân axit nucleic nằm trong vỏ bọc protein (DNA hoặc RNA). Chúng lây nhiễm cho động vật, thực vật và vi khuẩn, và chỉ sinh sôi nảy nở trong các tế bào sống. Virus được coi là các thực thể hóa học vô cơ hoặc đôi khi được xem là các sinh vật hữu cơ.”
Sự dao động giữa tính chất vô cơ và hữu cơ này rất quan trọng: theo ý nghĩa thông thường của những từ này, virus không sống cũng không chết; chúng là một loại xác sống - một con virus sống được là nhờ vào sự thôi thúc sinh sôi nảy nở của nó. Nhưng đó lại là một kiểu sống không cấp độ, một biếm họa sinh học (biologische Karikatur).
Virus không phải là dạng sống mà từ đó các dạng sống tinh vi hơn bắt nguồn từ nó; chúng chỉ là những ký sinh trùng và sinh sôi nảy nở bằng cách lây nhiễm các sinh vật phát triển hơn. Sự trùng khít của các mặt đối lập này - phôi thai và ký sinh - là bí ẩn của virus: chúng là một trường hợp đặc biệt làm ta nhớ đến cái mà Schelling gọi là “phần tàn dư không bao giờ có thể vượt bỏ” (der nie aufhebbare Rest); một tàn dư của dạng sống thấp nhất xuất hiện như một sản phẩm trục trặc của các cơ chế sinh trưởng cao hơn, một loại tàn dư không bao giờ có thể được tích hợp vào thời điểm phát sinh của một cấp độ sống cao hơn.
Ở đây, chúng ta có thể liên hệ điều này với cái mà Hegel gọi là phán đoán tư biện, tức sự đồng nhất của cái cao nhất và cái thấp nhất. Ví dụ nổi tiếng nhất của Hegel: “Tinh thần là một đốt xương” xuất phát từ phân tích của ông về tướng số học trong “Hiện tượng học tinh thần”, và ví dụ của chúng ta: “Tinh thần là một loại virus” cũng tương tự như thế. Tinh thần con người không chỉ là một loại vi rút hoạt động như một ký sinh trùng sống trong nó, mà con vi rút này còn khai thác nó để sinh sôi nảy nở, đôi khi còn đe dọa đến mạng sống của nó?
Nhà sinh học tiến hóa người Anh Richard Dawkins đã đề ra khái niệm memes, tức “những con virus tinh thần”, là những sinh vật ký sinh xâm chiếm quyền tự chủ của con người và sử dụng nó như một phương tiện để sinh sôi nảy nở. Và Daniel Dennett cũng viết rằng: “Con người là chủng người vượn với bộ não bị lây nhiễm, là vật chủ cho hàng triệu cộng sinh văn hóa. Cái mở đường quan trọng nhất của chúng là những hệ thống cộng sinh được gọi là ngôn ngữ.” Tuy nhiên, không ai khác ngoài Leo Tolstoy chính là người đã nảy ra ý tưởng này đầu tiên.
Phạm trù cơ bản trong nhân học của Tolstoy là sự lây nhiễm (Infektion). Ông nhìn thấy con người như một phương tiện thụ động, trống rỗng, bị lây nhiễm bởi các yếu tố văn hóa, giống như trực khuẩn truyền nhiễm lây lan từ cá nhân này sang cá nhân khác. Và Tolstoy đi đến kết luận rằng: ông không chống lại tác động lây lan của các căn bệnh truyền nhiễm này đối với quyền tự chủ đích thực của tinh thần; ông không đề xuất một cái nhìn can đảm nào về sự tự giáo dục để một chủ thể đạo đức nhắm đến như mục đích nhằm loại bỏ trực khuẩn truyền nhiễm này. Với ông, chỉ có cuộc đấu tranh giữa lây nhiễm có lợi và lây nhiễm có hại mà thôi.
Đây cũng chính là bài học đáng lo ngại nhất mà đại dịch corona virus đang diễn ra đem lại cho chúng ta: Con người vốn dĩ ít tự chủ hơn nhiều so với anh ta nghĩ. Anh ta mang theo những thứ được mang đến cho anh ấy. Anh ta nói ra và không biết cái mà anh ta đang nói là gì. Anh ta bị thế chỗ, và đến một lúc nào đó, anh ta biến mất khỏi bề mặt trái đất. Liệu anh ta có thể chịu đựng điều đó mà không phát điên hay không?
(Xuân Cao lược dịch phần cuối từ bản tiếng Đức của Helmut Reuter, Der Mensch wird nicht mehr derselbe gewesen sein: Das ist die Lektion, die das Coronavirus für uns bereithält - Bài viết đăng tải trên Neue Bücher Zeitung (13/03/2020, 16h00).
(TCSH374/04-2020)
Tải mã QRCode
.png "Địa danh học và việc nghiên cứu địa danh các tỉnh Trung Trung Bộ")
-
BORIS CHEKHONIN
Địa điểm là ở khu Tam giác Vàng, những câu chuyện không phải là nói về CIA, những tên gián điệp, những viên chức chính quyền địa phương thối nát hoặc những nhân vật quen thuộc khác. Thời thế đã thay đổi. Băng-cốc đang phát động cuộc chiến chống lại chất na-cô-tic. -
L.T.S: Năm 1985 lần đầu tiên ở Pháp độc giả mới biết có một kịch bản văn học của Jean Paul Sartre viết từ 1959 mang tựa đề "Sigmund Freud hay là Bản giao kèo với quỷ sứ". Gần đây báo Văn học Xô viết số 22 tháng 6-1988 đã đăng kịch bản văn học đó kèm với bài viết của giáo sư A.Belkin - tiến sĩ y học, Giám đốc Trung tâm nghiên cứu tâm lý - nội tiết - thuộc Viện tâm thần học MOCKBA. Sau đây Sông Hương xin giới thiệu với độc giả kịch bản J.P.Sartre và bài viết nói trên của giáo sư tiến sĩ A.Belkin.
-
PANKAJ MISHRA - BENJAMIN MOSER
Ở chuyên mục Bookends hằng tuần, sẽ có hai nhà văn đứng ra giải đáp các vấn đề đặt ra với thế giới sách. Xưa, Ezra Pound từng khích lệ đồng nghiệp: “hãy làm mới”. Tuần này, Pankaj Mishra và Benjamin Moser tranh luận xem ngày nay liệu có bất kỳ sự mới lạ thật sự nào còn lại cho các nhà văn khám phá. -
Hơn 50 năm vừa viết văn vừa làm báo đã làm cho nhà văn Graham Greene trở thành một người nói tiếng nói của quần chúng trên thế giới.
-
LISANDRO OTERO
Cách đây mấy tháng ở Thủ đô Buenos Aires (Argentina) một hội nghị các nhà văn quốc tế đã được tổ chức, để thảo luận về đề tài tiểu thuyết sẽ ra sao vào thế kỷ hai mươi mốt sắp sửa đến. -
Sakharov sống trong một tòa nhà đồ sộ và không mấy vui vẻ ở Matxcơva. Tòa nhà do những tù nhân chiến tranh Đức thiết kế và xây dựng trên những công trường đã bị ném bom suốt thời chiến tranh.
-
PATRICK MODIANO
(Phát biểu ngày 7/12/2014 tại Hàn lâm viện Thuỵ Điển ở Stockholm của Patrick Modiano, Giải Nobel Văn học 2014)
-
Mọi thông tin liên quan tới người được nhận giải Nobel sẽ chỉ được Viện hàn lâm Thụy Điển tiết lộ sau 50 năm. Giờ đây, sự thật về nhà văn duy nhất từng từ chối giải thưởng văn học danh giá nhất hành tinh đã được công bố.
-
Nhà văn người Mỹ F. Scott Fitzgerald - tác giả của cuốn tiểu thuyết kinh điển “Gatsby vĩ đại” - đã viết thư tay cho con gái trong ngày đầu năm. Lá thư dành cho một cô bé, nhưng khiến người lớn cũng phải suy nghĩ.
-
Trong năm nay, một nhà văn vĩ đại của Mỹ Latinh - Gabriel Garcia Marquez - đã qua đời. Ở đất nước Colombia quê hương ông, người ta đang chuẩn bị cho ra mắt hàng loạt tờ tiền có in hình chân dung nhà văn để mọi thế hệ người Colombia đều sẽ biết và nhớ về ông.
-
NGUYỄN VĂN DŨNG
Thời trai trẻ tôi yêu nước Nga qua tác phẩm Chiến tranh và hòa bình của Lev Tolstoi. Lớn lên tôi càng yêu nước Nga hơn bởi lịch sử hào hùng và nền văn hóa phong phú với những con người Nga nhân hậu, dễ thương. Nay về già, tôi quyết tâm đi thăm nước Nga cho bằng được. Tất nhiên Moskva là chọn lựa đầu tiên.
-
TRẦN HUYỀN SÂM
LGT: Giải Goncourt ở Pháp 5/11 vừa qua, đã vinh danh cho bác sĩ, nữ văn sĩ Lydie Salvayre, với tác phẩm Pas Pleurer/ Đừng khóc.
-
VĨNH THƯ
Trích ý kiến trao đổi về tình hình đổi mới công tác văn học nghệ thuật giữa đoàn cán bộ lãnh đạo văn hóa văn nghệ Việt Nam nghiên cứu học tập tại AOH (Viện hàn lâm khoa học xã hội trực thuộc TW Đảng cộng sản Liên Xô) với Ban thư ký và một số nhà văn Liên Xô. -
Interstellar, bộ phim khoa học giả tưởng vừa ra mắt tháng 11 vừa qua của đạo diễn Christopher Nolan về hành trình tìm kiếm một trái đất khác - một ngôi nhà mới cho loài người, đã khiến khán giả trầm trồ, kinh ngạc và cảm động bởi nhiều yếu tố khác nhau: kỹ xảo điện ảnh đỉnh cao, cốt truyện đầy tính khoa học hấp dẫn, thông điệp đáng suy ngẫm về tình yêu và mối quan hệ của con người với Trái đất. Nhưng có lẽ ấn tượng mê hoặc nhất về bộ phim là hình ảnh hố đen (black-hole) và lỗ sâu (worm-hole) giữa vũ trụ mà đoàn làm phim đã mô phỏng - một kết quả tuyệt vời của sự cộng tác giữa khoa học và nghệ thuật.
-
Khác với mọi lần, năm nay, tin nhà văn Pháp Patrick Modiano được Viện Hàn lâm Thụy Điển chọn trao giải thưởng Nobel Văn học có phần làm cho báo chí, truyền thông ngoài nước Pháp ngỡ ngàng.
-
Tiến sĩ tâm thần học Brian L. Weiss kể về quá trình điều trị cho một bệnh nhân nhớ được tiền kiếp.
-
Sử gia kiêm nhà văn Italy Angelo Paratico vừa công bố một nghiên cứu mới gây sửng sốt, cho rằng mẹ danh họa Phục hưng Lenardo da Vinci (1452-1519) có thể là một nô lệ người Trung Quốc.
-
Theo nghiên cứu mới đây của nhà sử học, tiểu thuyết gia người Italy Angelo Paratico, mẹ của Leonardo da Vinci có thể là một nô lệ người Trung Quốc.
-
Danh họa người Ý Leonardo Da Vinci được nhân loại biết tới như một thiên tài toàn năng. Những hiểu biết và ý tưởng của ông đi trước thời đại mà ông từng sống tới hàng thế kỷ. Mới đây, người ta lại phải ngỡ ngàng trước một phát hiện mới về ông.
.png)
.png)
