Bàn về xu hướng truyền thống hóa nghệ thuật

15:08 19/03/2021

Hướng đến các giá trị truyền thống đang là một xu hướng diễn ra dù âm thầm nhưng rất mạnh mẽ trong giới nghệ thuật.

Cả nghệ sĩ và công chúng ngày càng hào hứng hơn với các giá trị truyền thống.

Đặc biệt, xu hướng được tạo ra bởi đa số các nghệ sĩ trẻ thiết tha với việc phục dựng, quảng bá văn hóa cổ truyền. Bằng tư duy mới, phương pháp mới trên nền chất liệu cũ, ý niệm xưa… đã tạo cho công chúng những cảm hứng bất tận trong việc khám phá những giá trị tưởng chừng đã mất.

Dưới lăng kính điện ảnh

Có thể nói, xu hướng truyền thống hóa nghệ thuật khởi phát mạnh mẽ từ đầu năm 2019 với hàng loạt cuộc biểu diễn, trưng bày, triển lãm, workshop của giới nghệ sĩ liên quan các lĩnh vực điêu khắc, hội họa, thời trang và sân khấu.

Tuy nhiên, sức ảnh hưởng mạnh mẽ dẫn tới xu hướng này lại là điện ảnh. Những bộ phim tìm kiếm chất liệu dân gian, từ văn hóa vùng miền để hướng tới các giá trị truyền thống đã gây được hiệu ứng tốt. 

Trong cuộc hội thảo trước thềm Liên hoan phim Việt Nam 2019, vấn đề bản sắc trong phim Việt được nhiều đạo diễn và giới phê bình đặt ra. Suốt một thời gian dài, phim Việt mải mê chạy theo cuộc đua doanh thu, bằng mọi cách để chinh phục khán giả, thu tiền bán vé và quảng cáo để lại một khoảng trống rất lớn về đề tài truyền thống. 

PGS.TS Trần Luân Kim từng chỉ ra “yếu huyệt” của điện ảnh, là nhà sản xuất chỉ chú trọng gây hài, chiều theo thị hiếu khán giả, cười giải trí xong là hết. Những gì đọng lại cho người xem về con người, văn hóa Việt Nam chưa có hoặc có nhưng rất mỏng. 

Năm 2019, sự ra đời của “Song Lang” là một tín hiệu tốt cho thấy các nhà làm phim đã nỗ lực đi tìm vẻ đẹp Việt. Bỏ qua câu chuyện doanh thu, thì “Song Lang” đã khơi dậy trong tâm thức khán giả một vẻ đẹp gần như bị lãng quên của cải lương. 

Rồi dự án “Việt sử kiêu hùng” với những bất ngờ nối tiếp bởi những câu chuyện dã sử chứ không hề khô khan, đã tạo ra sự thích thú theo dõi của người trẻ. Khi dự án khép lại, công chúng muốn trực tiếp quyên tiền để nhóm làm phim tiếp tục đề tài về anh hùng dân tộc.

Cũng xoay quanh đề tài truyền thống, một vài bộ phim như “Cô Ba Sài Gòn”, “Tấm Cám - Chuyện chưa kể” muốn đi sâu khai thác triệt để tính truyền thống trong văn hóa Việt. Tuy nhiên, “Cô Ba Sài Gòn”, với nội dung tôn vinh vẻ đẹp của chiếc áo dài truyền thống vẫn bị chới với giữa phim nghệ thuật và giải trí.

Phải đến năm 2020, với nhiều dự án ra mắt, cho thấy vẻ đẹp văn hóa dân gian đang trở thành lựa chọn của nhiều nhà làm phim. Trong series phim Tết 2020, thì “Gái già lắm chiêu” có sức hút hơn cả. Có lẽ một phần do phim mang đến cho khán giả những nét đẹp đặc sắc của vùng đất và con người Huế.

Từ những hình ảnh quen thuộc của cầu Trường Tiền, Phu Văn Lâu đến những món ăn truyền thống như bún bò Huế… thành điểm nhấn đặc biệt, mà phim thị trường không làm được.

Ngày hội Việt phục “Tóc xanh - Vạt áo” của ĐH Quốc gia TPHCM.

Đương đại trên nền truyền thống

Nghệ thuật truyền thống trong dòng chảy hiện đại là mô-típ được giới sân khấu và nghệ thuật lựa chọn để trình diễn trong các show ca múa nhạc hiện đại. Xuất phát từ 3 lý do: Bảo tồn gìn giữ vẻ đẹp nghệ thuật truyền thống; thể hiện sự hội nhập văn hóa; dễ tiếp cận khán thính giả ở mọi lứa tuổi và mọi quốc gia.

Cuối tháng 12/2020, tại Học viện Âm nhạc quốc gia Việt Nam đã diễn ra đêm hòa nhạc “Dân gian trên jazz/Dân gian trên dây” mang đến một không gian và ngôn ngữ âm nhạc mới lạ đầy biến hóa.

Dùng nhạc jazz làm cầu nối giữa nhạc truyền thống và hiện đại không chỉ là thử nghiệm mà còn là ngẫu hứng duyên dáng. Bốn loại hình âm nhạc truyền thống là chèo, tuồng, cải lương và âm nhạc bản địa miền núi Tây Bắc có dịp tỏa sáng giữa những nhạc cụ hiện đại. Hơn 40 nghệ sĩ trình diễn các sáng tác mới kết hợp giữa âm nhạc truyền thống và nhạc jazz với dàn dây - kèn đồng của nhạc giao hưởng.

Cũng trên sân khấu, công chúng dễ bắt gặp hình ảnh truyền thống từ câu chuyện, trang phục đến nhạc cụ. Vở diễn “Cây gậy thần” với huyền tích Chử Đồng Tử - Tiên Dung của Nhà hát Cải lương. Hay mới đây là vở diễn “Thành Thăng Long thuở ấy” tại Nhà hát Thế giới trẻ - thuộc Trường ĐH Sân khấu - Điện ảnh TPHCM.

Giới thời trang được biết đến thế mạnh là tà áo dài, bên cạnh đó còn “nhánh” cổ phục gọi là “Việt phục”. “Ngày hội Việt phục Tóc xanh - Vạt áo” của ĐH Quốc gia TPHCM hồi giữa tháng 1/2021 đã thu hút hàng ngàn lượt sinh viên háo hức đến chiêm ngắm những giá trị xưa cũ của tiền nhân.

Rồi hội họa, điêu khắc qua các cuộc trưng bày trong năm 2020 với gốm, giấy dó, tranh Hàng Trống, tranh Kim Hoàng đã thực sự đưa người xem thấy những giá trị dù rất cũ nhưng không mòn, lại nổi bật tỏa sáng giữa không gian nghệ thuật hiện đại.

Giữa tháng 3/2021, tại Trung tâm Nghệ thuật đương đại The Factory, một triển lãm thị giác hoành tráng mang tên “Lần trong/ Nằm giữa/ Vùi dưới/ Lộ trên” tôn vinh vẻ đẹp diệu kỳ của giấy dó. Lần đầu tiên, công chúng nhận thấy giấy dó không chỉ viết vẽ lên được, mà còn là chất liệu có thể sử dụng cho nghệ thuật điêu khắc.

Hướng tới giá trị truyền thống được các nhà phê bình nghệ thuật đánh giá là xu hướng đúng đắn. Tuy nhiên, phải hiểu rõ hướng tới giá trị truyền thống khác với việc kết hợp giữa truyền thống và hiện đại. Định lượng cho khái niệm này rất mong manh, nếu không khéo dễ dẫn tới sự kệch cỡm, nghệ thuật đã không tới tầm còn làm cho truyền thống bị méo mó.

“Chúng ta đang sở hữu một nguồn tài nguyên phong phú từ kho tàng truyền thống. Nếu nhìn kho tàng đó dưới lăng kính đương đại - nằm bên dưới những câu chuyện dân gian, thì chúng ta sẽ có những sản phẩm nghệ thuật độc đáo - khi xã hội ngày càng xuất hiện nhiều hơn những suy tư, hoài niệm, ước muốn quay về truyền thống”- Họa sĩ Tạ Huy Long


Theo Hòa Trần - GD&TĐ

 

 

Đánh giá của bạn về bài viết:
0 đã tặng
0
0
0
Bình luận (0)
  • Giữa những dòng tin với gam màu xám trên các kênh thông tin hàng ngày, tôi dừng lại ở những dòng chữ ấm áp tình người: một cụ ông ở Kon Tum, năm nay đã 90 tuổi, bán lạc làm từ thiện. Ông là Lưu Bình, ở P.Quyết Thắng, TP.Kon Tum.

  • Nghiêm Thuần (Yanchun), 52 tuổi, người Vũ Hán. Chị bị nhiễm virus Corona chủng mới (2019-nCoV), giống như vài chục ngàn người khác ở Hồ Bắc. Giữa tâm chấn đại dịch vốn dĩ trở thành cơn bão quét qua nhiều tỉnh thành Trung Quốc, Vũ Hán bị phong tỏa, Nghiêm Thuần không thể tìm ra bất kỳ một bệnh viện nào nhận chữa trị chị, tất cả đều quá tải. Nghiêm Thuần quyết định tự cách ly tại nhà để tìm cách kháng bệnh.

  • Thực hiện chủ trương xã hội hóa, nhiều nguồn lực đã được đầu tư cho lĩnh vực văn hóa, nghệ thuật. Tuy nhiên, do nhận thức của xã hội còn hạn chế, cùng những yếu kém trong cách làm của các đơn vị văn hóa, nghệ thuật, việc thực hiện chủ trương gặp nhiều rào cản.

  • Trong Tết Nguyên đán 2020, nhiều nhà xuất bản, công ty sách đã cho ra mắt, tái bản nhiều tựa sách Tết đặc sắc, đem đến cho bạn đọc những thông tin, kiến thức quý giá về phong tục, văn hóa Việt gắn với Tết cổ truyền của dân tộc, gắn với những hồi ức, kỷ niệm thời ấu thơ của nhiều thế hệ... Với tính hấp dẫn đó đã giúp sách Tết tạo được sức hút trong lòng bạn đọc.

  • NGUYỄN THANH TÂM   

    Báo tết - báo xuân đã trở thành một hoạt động thường niên mỗi dịp tết đến xuân về của những người làm báo Việt Nam. Dịp ấy, người đọc cũng háo hức chờ đón những số báo rực rỡ, tươi tắn, bừng lên như sắc hoa đón chào xuân ấm.

  • “Thịt mỡ, dưa hành, câu đối đỏ/Cây nêu, tràng pháo, bánh chưng xanh” thường được nhắc đến như biểu tượng của Tết Việt. Thực tế, Tết ở các vùng miền trên cả nước phong phú, đa dạng hơn, trải qua các thời kỳ lịch sử lại thay đổi nhiều. Tuy nhiên, giá trị căn cốt và thiêng liêng của Tết thì giống nhau, và vẫn đang được lưu giữ, tiếp nối qua thời gian.

  • Đại hội đại biểu toàn quốc Hội Nghệ sĩ Sân khấu Việt Nam lần thứ IX, nhiệm kỳ 2019 - 2024 vừa khép lại trong niềm vui vì đã chọn ra được tân Chủ tịch là NSND Thúy Mùi – vị nữ Chủ tịch đầu tiên của hội.

  • Nhiều năm qua, vì thiếu đội ngũ những người sáng tác - tác giả, soạn giả giỏi nghề nên sân khấu TPHCM ở cả lĩnh vực cải lương lẫn kịch nói cứ ngày một khan hiếm kịch bản chất lượng. Đặc biệt, trong năm 2019, hàng loạt tác phẩm cũ (ra đời cách nay hàng chục năm) lần lượt được tái dựng, càng cho thấy sự khủng hoảng trầm trọng của vấn đề kịch bản sân khấu.

  • Trong cuộc sống hiện đại, khi âm nhạc điện tử đang phát triển mạnh mẽ thì việc kế thừa và phát triển âm nhạc dân tộc, đặc biệt là nghệ thuật đàn bầu Việt Nam, đang đặt ra nhiều thách thức.

  • Internet, việc số hóa sách và sự ra đời của những công cụ đọc sách điện tử, chính những cái mới ấy, cùng sự phổ biến chúng trong đời sống một cách rất nhanh chóng, đã buộc người ta phải nêu câu hỏi: Liệu đã sắp đến lúc sách giấy “cáo chung”?

  • Lần đầu xuất bản năm 1942 tại Nhà in Lê Cường, “Giáo dục nhi đồng” của nữ tác giả Đạm Phương Nữ Sử trình bày những quan điểm sâu sắc về tầm quan trọng của giáo dục gia đình đối với sự trưởng thành của trẻ nhỏ, xa hơn là đối với sự cường thịnh của một dân tộc.

  • ĐẶNG NGỌC NGUYÊN  

    Chỉ trong vòng ba mươi năm sau đổi mới đất nước 1986, giao thông Việt Nam đã phát triển vượt bậc. Từ chỗ trên đường cái quan xe đạp nhiều hơn xe máy, giờ chủ yếu lại là ô tô xuôi ngược.

  • Chúng ta đang sống trong một thế giới mà thiết bị điện tử kết nối internet đã trở thành công cụ tìm kiếm, tra cứu, làm việc, học tập, giải trí... trở nên rất phổ biến. Câu hỏi đặt ra là con người đang kết nối với con người, với thế giới như thế nào? Bộ sách “Chúng vận hành như thế nào?” của NXB Kim Đồng có thể là một gợi ý dành cho các bạn đọc nhỏ tuổi.

  • NGUYỄN QUANG PHƯỚC

    Công cuộc chống tham nhũng do Đảng khởi xướng và thực hiện đang ngày càng quyết liệt, công cuộc “đốt lò” hiện nay đã và đang nhận được sự ủng hộ của cả hệ thống chính trị, của toàn thể đồng bào và sự hợp tác chặt chẽ từ quốc tế. Chống tham nhũng quyết liệt, là cách toàn Đảng thực hiện Di chúc của Chủ tịch Hồ Chí Minh: không ngừng xây dựng, chỉnh đốn cả về chính trị, tư tưởng, tổ chức và đạo đức. Khi được “Lòng Dân” tin tưởng, khi nhân dân ủng hộ và tham gia thì vạn sự tất thành.

  • Sau 10 năm thực hiện hai tiêu chí văn hóa thuộc Bộ tiêu chí quốc gia xây dựng nông thôn mới, cơ sở vật chất, văn hóa thể thao cũng như đời sống tinh thần của người dân ở nhiều địa phương trong cả nước đã được cải thiện. Tuy nhiên, kết quả hoàn thiện hai tiêu chí này chưa thật sự đồng đều.

  • Liên hoan Sân khấu thử nghiệm quốc tế diễn ra từ ngày 4 đến 13-10 tại Hà Nội được kỳ vọng sẽ có nhiều đột phá trong thể hiện ngôn ngữ hình thể, cấu trúc, làm giàu thêm ngôn ngữ của nghệ thuật sân khấu.

  • Trong thời đại công nghệ phát triển, ít nhiều cũng ảnh hưởng đến nhận thức của các bạn trẻ, nhất là đối với học sinh, sinh viên. Để các em hiểu đâu là tốt, đâu là xấu và biết trân trọng những giá trị mà ông cha ta đã gìn giữ từ bao đời, diễn giả văn hóa Hồ Nhựt Quang (học trò GS.TS Trần Văn Khê) tiếp tục thay thầy thực hiện dự án vinh danh văn hóa trong học đường.

  • Khán giả Bắc Giang hâm mộ chèo đang được sống trong bầu không khí sôi động với tiếng trống, tiếng đàn, tiếng nhị réo rắt bổng trầm cùng những câu hát chèo trong Liên hoan chèo toàn quốc, tổ chức tại Bắc Giang. Những ngày qua, liên hoan thật sự gây chú ý và đọng lại nhiều cảm xúc đối với các nhà quản lý, văn nghệ sĩ cùng đông đảo nhân dân địa phương.

  • Không ít nơi, trong các bản của đồng bào chỉ còn lác đác vài căn nhà sàn và tương lai không xa các ngôi nhà sàn này sẽ biến mất nhường chỗ cho nhà xây.