Văn học phi hư cấu đang yếu thế

14:57 14/05/2019

Giữ một vị trí khiêm tốn trong đời sống văn chương, nhưng thể loại phi hư cấu thời gian qua vẫn đều đặn đến với độc giả. Thậm chí, nhiều tác phẩm tạo được tiếng vang lớn, được in hàng chục ngàn bản. Chỉ có điều, trong những bảng vàng văn chương trong nước, hiếm khi những tác phẩm thuộc thể loại phi hư cấu được xướng tên.

Hai tác giả Bình Ca và Vũ Công Chiến (từ phải qua) hội ngộ cùng nhau trong buổi ra mắt tác phẩm "Kim Liên một thuở"

Dễ chạm đến số đông người đọc

Xuất hiện vào tháng 4-2015, tác phẩm Quân khu Nam Đồng (NXB Trẻ) của tác giả Bình Ca lập tức tạo nên cơn sốt trong thời gian đó. Chỉ sau hơn nửa năm kể từ lúc ra mắt, Quân khu Nam Đồng được in đến lần thứ 6. Hiện tại, tác phẩm đã được in lần thứ 15, “chạm mốc” hơn 30.000 bản sách - số lượng đáng mơ ước của nhiều nhà văn chuyên nghiệp.

Với hơn 400 trang sách, tác giả Bình Ca đã tái hiện lại những câu chuyện xoay quanh các cô cậu mới lớn ở khu gia binh lớn nhất Hà Nội thời chiến tranh chống Mỹ - khu tập thể Nam Đồng. Theo đánh giá của nhà văn Bảo Ninh: “Đây là một tác phẩm viết rất hay và đầy xúc động về tuổi hoa niên”.

Cùng chung dòng hồi tưởng, cùng viết về Hà Nội thời xa xưa là tác phẩm Kim Liên một thuở của nhà văn Vũ Công Chiến do thương hiệu sách Sống và NXB Thế Giới xuất bản năm 2019. Tác giả là người sống tại khu tập thể Kim Liên từ hơn nửa thế kỷ trước, từ khi khu tập thể mới được xây dựng xong vào mùa hè năm 1962 và bắt đầu đón những cư dân đầu tiên. Ngoài việc nhắc nhớ cho thế hệ trước, tác phẩm còn giúp thế hệ ngày nay có thể hiểu thêm một góc của Hà Nội.

Trước Kim Liên một thuở, vào năm 2016, nhà văn Vũ Công Chiến từng ra mắt tác phẩm Hồi ức lính do NXB Trẻ ấn hành với hơn 700 trang, là những dòng hồi ức chân thực và sinh động về cuộc sống ở chiến trường thời chống Mỹ.

Một tác phẩm đáng chú ý khác là Chuyện lính Tây Nam của tác giả Trung Sỹ ra mắt vào năm 2018 do Trí Tuệ và NXB Thanh Niên ấn hành. Tác phẩm là hồi ức của chính tác giả về thời gian hơn 4 năm tham gia cuộc chiến tranh bảo vệ biên giới Tây Nam, từ lúc còn là chàng trai 18 tuổi tạm biệt thủ đô Hà Nội yêu dấu để bước chân vào đời quân ngũ. Với ý nghĩa mà Chuyện lính Tây Nam mang lại, đầu năm 2019, tác phẩm đã được Sống và NXB Văn học tái bản.

Đại diện của thương hiệu sách Sống cho biết: “Cuốn sách viết về chuyện lính, lại là lính Tây Nam thì rất đặc biệt. Tác phẩm được viết với giọng văn tưng tửng, hóm hỉnh, khắc họa nét lính thời kháng chiến gian khổ nhưng không kém phần lãng mạn. Sau cùng, chúng tôi muốn gợi và lan tỏa tinh thần lính cũng như giữ gìn, nhắn nhủ thế hệ sau về những hy sinh của cha ông để sống tử tế hơn”.

Khác với tác giả Trung Sỹ, nhà văn Võ Diệu Thanh không phải là người trực tiếp tham chiến, vậy nên chị lựa chọn tiếp cận cuộc chiến tranh biên giới Tây Nam từ những người trực tiếp hoặc gián tiếp có mặt trong cuộc chiến này.

Tác phẩm Về từ hành tinh ký ức (Tao Đàn và NXB Hội Nhà văn) của Võ Diệu Thanh, chỉ thông qua lời kể của những người như vậy nhưng đã khiến độc giả không khỏi bàng hoàng, sững sờ. Rất nhiều cái chết trở thành nỗi ám ảnh cùng cực không chỉ với người trong cuộc mà ngay cả với độc giả ngày nay. Nhưng điều đáng nói ở cuốn sách này, chính là vấn đề hậu chiến, là việc những con người là nạn nhân của chiến tranh đã trở về với đời sống. Cuộc trở về đó đã không còn phân định được may mắn hay bất hạnh và người ta đã không còn có thể sống bình thường được nữa với mớ ký ức bùng nhùng kia!

Từ sự quan sát của mình, nhà văn Văn Thành Lê cho biết: “Vài năm trở lại đây có khá nhiều tác giả hướng ngòi bút đến thể loại này thông qua việc chưng cất ký ức. Ưu thế của văn chương phi hư cấu là bám sát, phản ánh rõ không khí, bối cảnh, không gian, thời gian ở từng thời điểm mà tác giả hướng đến. Không phải tất cả, nhưng đa phần văn chương phi hư cấu không đòi hỏi năng lực tiếp nhận quá cao từ phía người đọc. Chất sống và xúc cảm làm nên hồn cốt của tác phẩm, vậy nên thể loại này thường dễ cảm, dễ chạm đến số đông người đọc”.

Chờ những tác giả tài năng

Đối chiếu trong danh sách giải thưởng của Hội Nhà văn Việt Nam, Hội Nhà văn TPHCM và Hội Nhà văn Hà Nội trong khoảng 10 năm trở lại đây, các tác phẩm thuộc thể loại phi hư cấu gần như vắng bóng hoàn toàn. Nếu được vinh danh thì cũng chỉ với số lượng rất ít ỏi. Có thể kể đến tác phẩm Biên bản chiến tranh 1-2-3-4/75 của nhà văn Trần Mai Hạnh đoạt giải của Hội Nhà văn Việt Nam năm 2014; Được sống và kể lại của tác giả Trần Luân Tín đoạt giải của Hội Nhà văn TPHCM năm 2010. Mới đây, giải thưởng Văn học nghệ thuật 5 năm lần thứ 2 của TPHCM cũng vừa vinh danh tác phẩm Ở R - chuyện kể sau 50 năm của cố nhà văn Lê Văn Thảo.

Trong khi đó, vào năm 2015, nhà văn, nhà báo người Belarus Svetlana Alexievich đã được tôn vinh ở giải Nobel Văn học với những tác phẩm thuộc thể loại phi hư cấu. Vào thời điểm đó, việc bà nhận giải thưởng danh giá dành cho văn chương đã tạo nên dư luận trái chiều. Tuy nhiên, đến giờ, khi đã đọc những tác phẩm của bà được dịch ở Việt Nam như Chiến tranh không có một khuôn mặt phụ nữ, Lời nguyện cầu từ Chernobyl, Những nhân chứng cuối cùng, người ta đã không còn nghi ngờ về giá trị mà những tác phẩm của bà mang lại. Chúng đều có sức hấp dẫn riêng, không thua kém những tác phẩm hư cấu.

Theo Hồ Sơn - SGGP

 

 

Đánh giá của bạn về bài viết:
0 đã tặng
0
0
0
Bình luận (0)
  • . Hai năm sau kể từ khi Julia Kristeva đưa ra khái niệm liên văn bản (intertextuality), Roland Barthes đã đi xa hơn nhiều qua một tuyên bố gây sốc: Cái chết của tác giả (The Death of the Author, 1968). Những quan niệm mới mẻ của các nhà khoa học một thời từng là trụ cột của chủ nghĩa cấu trúc đã chính thức khép lại vai trò của isme này và mở ra giai đoạn hậu cấu trúc. Trong quan niệm mang tính gây hấn của họ, người đọc, từ chỗ là kẻ bên lề, đã chính thức bước vào vị thế trung tâm với tư cách là kẻ có quyền năng tối thượng trong việc thiết lập mối quan hệ và ý nghĩa giữa văn bản và liên văn bản, giữa văn bản và các thiết chế văn hóa đã tạo ra nó(1).

  • Tiểu thuyết về giải phóng miền Nam Biên bản chiến tranh 1-2-3-4.1975 của nhà báo kỳ cựu Trần Mai Hạnh đã vượt qua tiểu thuyết về chiến tranh biên giới phía Bắc Mình và họ của Nguyễn Bình Phương, tác giả xuất sắc của văn học đương đại.

  • “Tay chơi” Nguyễn Quang Sáng rời xa cõi tạm, “trưởng lão” Tô Hoài về với “Cát bụi chân ai,” nhà văn của đất và người phương Nam - Anh Đức về với đất Mẹ, tác giả của “Biển và chim bói cá” - nhà văn Bùi Ngọc Tấn kết thúc hành trình sống và viết…

  • "Những đỉnh núi du ca" là công trình nghiên cứu mới nhất về tộc người H'mông của nhà nghiên cứu trẻ Nguyễn Mạnh Tiến (ảnh bên), người đã cố công lang thang suốt ba năm trên khắp miền núi phía Bắc mà trọng tâm là cao nguyên đá Đồng Văn để tìm kiếm cho mình một lối tiếp cận khả dĩ nhất để giải mã những phản ứng phức tạp của tộc người vừa đặc biệt, vừa hấp dẫn nhưng cũng không ít bí ẩn.

  • "Có một phố vừa đi qua phố" - tập di cảo của cố tác giả Đinh Vũ Hoàng Nguyên - là một trong bốn tác phẩm văn học đoạt giải "Văn học Nghệ thuật Thủ đô 2014".

  • Nhà văn quân đội có tiếng Đình Kính (Hải Phòng) viết ở nhiều lĩnh vực: Tiểu thuyết, truyện ngắn, ký, kịch bản phim. Mảng chủ đề lớn mà ông đeo đuổi là biển và những người lính biển, với các tác phẩm “Sóng cửa sông” (1976), “Đảo mùa gió” (1978), “Lính thủy” (1978), “Người của biển” (1985) - Giải thưởng văn học Bộ Quốc phòng, “Sóng chìm” (2002), “Huyền thoại tàu không số” (2012) - 2 tác phẩm này đều đoạt Giải thưởng Hội Nhà văn VN. Phóng viên Báo Lao Động đã phỏng vấn ông…

  • Trong tiểu thuyết Xác phàm, nhà văn Nguyễn Đình Tú dùng hình ảnh “mùi buồn” để gợi lại ẩn ức về một cuộc chiến tranh.

  • Bất kỳ người cầm bút nào cũng đều mơ ước rằng tác phẩm của mình sẽ trở thành sách gối đầu giường của hàng triệu người. Sao chúng tôi - những nhà văn, nhà thơ Việt Nam lại không mong muốn một ngày tác phẩm của mình hiện diện trên các ngôn ngữ của dân tộc khác chứ?

  • NGUYỄN NHẬT ÁNH

                   Tạp văn

  • Nhà văn Tô Hoài - tác giả của cuốn sách "Dế mèn phiêu lưu ký"  khiến bao thế hệ bạn đọc Việt Nam say mê - đã từ trần vào trưa 6.7.2014 tại nhà riêng ở Hà Nội, hưởng thọ 95 tuổi. 

  • Nobel Văn học là đỉnh cao nhưng không phải đỉnh cao nào cũng làm hoan hỉ tất cả mọi người. Việc lựa chọn của viện Hàn lâm Thuỵ Điển những năm gần đây chắc chắn sẽ làm chạnh lòng những ai đã trót yêu thích thế giới văn chương của Kafka, Jorge Louis Borges, Umberto Eco, Robbe – Grillet, Italo Calvino…

  • Ngày nay, nhìn lại chủ trương cách mạng của Phan Châu Trinh cách đây hơn một thế kỷ, một lần nữa chúng ta lại thấy tầm nhìn của một người mang khát vọng Khai dân trí, Chấn dân khí, Hậu dân sinh

  • Lần nào ra Hà Nội, dù dài ngày hay chỉ là thoáng chốc, nhà văn Trần Thùy Mai cũng tới ngồi uống cà phê ở nhà hàng Thủy Tạ nhìn ngắm hồ Gươm và hẹn bạn bè tới gặp gỡ chuyện trò. Hỏi vì sao chị chỉ chọn mỗi chỗ này, Trần Thùy Mai bảo: “Là vì ở đây là “Hà Nội nhất”, lại có thiên nhiên bao quanh, giống như  bờ sông Hương ở Huế vậy…”.