Văn học Nga - Xô viết với thế hệ chúng tôi

15:31 26/09/2008

TRẦN HOÀNGCũng như nhiều bạn bè cùng thế hệ, vào những năm cuối thập niên năm mươi của thế kỷ trước, chúng tôi đã được tiếp xúc với Văn học Nga - Xô Viết thông qua nhiều tác phẩm được dịch từ tiếng Nga ra tiếng Việt. Lứa tuổi mười bốn, mười lăm học ở trường làng, chúng tôi luôn được các thầy, cô giáo dạy cấp I, cấp II động viên, chỉ bảo cho cách chọn sách, đọc sách…

Vì vậy đọc sách đã trở thành niềm hứng thú và say mê của đông đảo học sinh các trường từ tiểu học đến trung học… Văn học Nga - Xô Viết chính là một trong những nguồn sách được chúng tôi tìm đọc nhiều nhất.
Hồi học cấp I, cấp II, 3 cuốn sách viết cho thiếu nhi sau đây là những cuốn sách mà học sinh chúng tôi không mấy người là không biết đến. Đó là các cuốn: “Ti - Mua và đồng đội”, “Vi- chi- a Ma- lê- ép ở nhà và ở trường”, “Chiếc đồng hồ báo thức hai chuông”. Ba cuốn sách này nói về cuộc sống hàng ngày của các em thiếu nhi Liên Xô (cũ) trong thời chiến và trong cả thời bình. Dưới ngòi bút của nhà văn Gai - đa, hình ảnh chú bé Ti - Mua và các bạn của chú hiện lên thực sinh động. Các em đã tích cực tham gia vào cuộc chiến tranh giữ nước vĩ đại của dân tộc bằng những việc làm rất thiết thực của mình. Thời đất nước có chiến tranh là vậy.

Không chỉ biểu dương nhiều tấm gương cao đẹp của thiếu niên, nhi đồng trong thời đất nước có chiến tranh, các nhà văn Xô Viết còn rất tâm huyết khi viết về cuộc sống của các em khi ở trường cũng như khi sinh hoạt ở gia đình. Các nhà văn đã không ngần ngại chỉ ra cái tốt, cái đẹp cũng như các tật xấu, thói hư mà các em còn mắc phải (như lười nhác trong học hành, hoặc thiếu thực thà, dũng cảm…), để góp phần giáo dục cho các em nên người.
Cũng vào thời gian học ở trường làng, bước vào tuổi thanh niên, cuốn sách tạo nên sức cuốn hút kỳ lạ đối với thế hệ chúng tôi chính là cuốn “Thép đã tôi thế đấy” (2 tập) của nhà văn Ốtxtơrốpski qua bản dịch của nhà văn Thép Mới. Chúng tôi chuyền tay nhau đọc đến nhàu nát 2 tập sách này. Rồi khi đi dạy ở miền núi, khi đi bộ đội, trong ba lô của nhiều anh em chúng tôi bao giờ cũng là cuốn “Thép đã tôi…” Tôi và bạn bè cùng trang lứa có thể kể vanh vách cuộc đời của nhân vật Pa ven không bỏ sót một chi tiết nào, hoặc đọc thuộc lòng nhiều đoạn văn hay của tác phẩm.

Chúng tôi yêu kính nhà văn N.Ốtxtơrốpski bởi nghị lực sống của ông; chúng tôi cảm phục người thanh niên Xô Viết Pa ven bởi lý tưởng cao đẹp và sự phấn đấu, sự cống hiến cho quê hương đất nước của anh. Pa ven đã được thử lửa trong những ngày đầu của Cách mạng tháng 10 Nga, trong nội chiến đánh quân bạch vệ, đã được tôi rèn qua cái rét, cái đói trên công trường đường sát Bai - a- rơ- ca… Sự suy nghĩ, những việc làm, những phẩm chất tốt đẹp được trải nghiệm trong thực tiễn khắc nghiệt, trong đấu tranh cách mạng của Pa ven thực sự làm người đọc xúc động. Từ một cậu bé nghèo sống trong một thành phố nhỏ, Pa ven đã trở thành một đoàn viên Comxomon vững vàng, một chiến sỹ Hồng quân dũng cảm, một chiến sỹ Cách mạng trung kiên, một nhà văn giàu nghị lực, tâm huyết và tài năng. Ngay cả khi bị mù lòa và cận kề bên cái chết, anh vẫn tìm ra được cho mình một lẽ sống, một con đường sống cao đẹp. Tôi nhớ mãi câu nói mà Pa ven hằng tâm niệm:
“… Cái quý nhất của con người là đời sống. Đời người chỉ sống có một lần. Phải sống làm sao cho khỏi phải xót xa, ân hận…”.

Có lẽ nhờ có quan niệm sống đẹp đẽ ấy mà Pa ven đã vượt qua được bao thử thách trong cuộc đời - đặc biệt là vượt qua được chính mình để trở thành một con người hữu ích cho xã hội, cho đất nước… Nói như vậy không có nghĩa Pa ven là con người chỉ biết có chiến đấu, có xả thân. Anh thực sự là một người con với bao điều trăn trở, buồn vui… Anh sống rất chí tình với bè bạn, rất thủy chung với người mà anh yêu mến…
Có lẽ khi đọc đến những điều chúng tôi vừa viết chắc sẽ có người cho rằng chúng tôi đã “lên gân”, đã nói quá đi chăng? Hoặc vào thời đó, những năm 60 của thế kỷ 20 thanh niên có phần bị “xơ cứng”, bị “nhồi nhét” bao nhiêu thứ mà họ không hiểu, không thích? Nói như vậy là không thỏa đáng. Quả thực “Thép đã tôi thế đấy” đã chinh phục trái tim và trí tuệ của cả một thế hệ. Nhà văn N.Ốtxtơrốpski đã viết rất thực, rất sinh động về cuộc đời, về số phận của một con người, một thanh niên công nhân, một người thuộc tầng lớp “con nhà nghèo”. Cuộc sống của Pa ven hoàn toàn không có gì xa lạ đối với thanh niên Việt trong chiến tranh cũng như trong xây dựng hòa bình, hôm qua cũng như hôm nay.

Không chỉ được làm quen với tác phẩm của nhà văn Xô Viết Ốtxtơrốpski, thế hệ chúng tôi còn được biết đến nhiều nhà văn Nga và Xô Viết khác, với nhiều tác phẩm nổi tiếng của họ. Ví như L. Tolstoi, Puskin, Gô Gôn, M.Gorki, Đotxtôiepski, Pautopski, Sôlôkhôp, Maiacopski, Aimatôp, Gamzatôp v.v Các tác phẩm nổi tiếng như “Chiến tranh và hòa bình”, “Ainakarêninna”, “Một anh hùng thời đại”, “Con đầm pích”, “Đêm Ai Cập”, “Kiếm sống”, “Sông Đông êm đềm”, “Số phận một con người”, “Con đường đau khổ”, “Bông hồng vàng”, “Cuộc chiến đấu trên đường Vô - cô - lam - scơ”, “Đaghextan của tôi”, “Trường ca Lênin v.v đã cho chúng tôi rất nhiều hiểu biết về đất nước và con người ở tận trời Âu xa xôi. Tình cảm mến yêu, khâm phục đất nước Xô Viết và Cách mạng tháng 10 vĩ đại, một phần được nhen nhúm, được bồi đắp từ việc chúng tôi được đọc các tác phẩm văn học này.

Chúng tôi chưa một lần được đặt chân đến đất nước Nga, và cũng chưa được đọc nhiều các tác phẩm Văn học Nga, nhất là các tác phẩm văn học đương đại. Nhưng chỉ qua một số tác phẩm Văn học mà chúng tôi được đọc hồi những năm học ở bậc phổ thông và đại học, chúng tôi cũng đã hiểu được ít nhiều những thành tựu to lớn, những cống hiến rất đáng ghi nhận của Văn học Nga - Xô Viết cho nền Văn học thế giới. Đó là điều không ai có thể phủ nhận. Mãi mãi trong lòng bạn đọc chúng tôi là những ấn tượng vô cùng tốt đẹp, vô cùng sâu sắc về một nền Văn học Nga - Xô Viết vừa giàu tính nhân văn - nhân bản, vừa đậm đà bản sắc dân tộc và in rõ dấu ấn của thời đại.
T.H

(nguồn: TCSH số 225 - 11 - 2007)

Đánh giá của bạn về bài viết:

0 đã tặng

Bày tỏ cảm xúc Mã QRCode

Bình luận (0)

Xem thêm

Thành xưa in dấu

HOÀNG QUỐC HẢI Bút kýVì sao khi Lý Công Uẩn (Lý Thái Tổ) được nước, cung điện nơi thành Hoa Lư các vua Đinh, vua Lê dựng như “điện Bách Bao thiên tuế, cột điện dát vàng, dát bạc làm nơi coi chầu, bên đông là điện Phong Lưu, bên tây là điện Cực Lạc, rồi làm lầu Đại Vân, dựng điện Trường Xuân làm nơi vua ngủ, bên cạnh điện Trường Xuân lại dựng điện Long Lộc, lợp bằng ngói bạc...”, lâu đài điện các như thế, tưởng đã đến cùng xa cực xỉ.
Bản công-xéc-tô vĩnh biệt

JEAN-CLAUDE GUILLEBAUDLà một nhà báo - nhà văn Pháp thuộc “thế hệ Việt Nam”, thế hệ những người Pháp mà dấu ấn của cuộc chiến Đông Dương đã và sẽ in đậm trong suốt cuộc đời. Ông có mặt ở Việt Nam vào nhiều mốc lịch sử trước 1975, và từ đó ý định trở lại đất nước Việt Nam vẫn luôn thôi thúc ông. Cuốn “Cồn Tiên” được viết sau chuyến đi Việt Nam từ Nam chí Bắc của ông năm 1992. Bản Công-xéc-tô vĩnh biệt này, có thể nói, nó là nỗi ám ảnh của người pháp về Điện Biên Phủ ở Việt Nam. Hiện Guillebaud đang công tác tại Nhà Xuất bản Le Seuil (Paris).
Chợt một chiều tóc trắng

PHẠM THỊ ANH NGA15-12-2002Hình như trong đám đông tôi vẫn luôn là một bóng mờ. Một bóng dáng nhạt mờ, lẩn trong vô vàn những bóng dáng nhạt mờ khác, mà giữa trăm nghìn người, ai cũng có thể “nhìn” mà không “thấy”, hoặc có vô tình “thấy” cũng chẳng bận lòng, chẳng lưu giữ chút ấn tượng sâu xa nào trong tâm trí.
Chuyện anh Quẹo, chị Cò làng tôi

PHẠM THỊ CÚC KýTôi sinh ra ở một làng quê, không những không nhỏ bé, hẻo lánh mà còn được nhiều người biết đến qua câu ca dao "Ai về cầu ngói Thanh Toàn/ Cho em về với một đoàn cho vui".
Miền cỏ thơm

HOÀNG PHỦ NGỌC TƯỜNG Bút kýNhiều lần thức giấc trong mùi hương rạo rực của ban đêm, tôi chợt phát hiện ra rằng Huế là một thành phố được dành cho cỏ. Tôi không hề có ý xúc phạm, chỉ muốn lưu ý thêm về vai trò của cỏ trong quy hoạch đô thị. Thật vậy, không nơi nào trên thế giới mà những công trình kiến trúc của con người lại mọc lên giữa cỏ hoang như ở Huế. Đà Lạt cũng được xây dựng trên những ngọn đồi; nhưng ở đấy, hình tượng của cây anh đào và cây thông đã khiến người ta quên mất sự có mặt của cỏ dại.
Buổi hạnh ngộ được tiếp kiến Cụ Cố vấn Phạm Văn Đồng

THÁI VŨ Ghi chépNhững năm đầu kháng chiến chống Pháp, từ Quảng Nam- Đà Nẵng vào Bình Thuận lên Tây Nguyên được chia ra làm 3 Quân khu thuộc Uỷ ban Kháng chiến miền Nam Việt Nam, cụ Cố vấn Phạm Văn Đồng là đại diện của Trung ương Đảng và Chính phủ. Qua năm 1947, 3 Quân khu (QK 5, 6 và Tây Nguyên) hợp nhất thành Liên khu (LK) 5.
Cát trắng

PHƯƠNG HÀ (truyện ký)Cho anh em trong phân đội trở về các vị trí giấu quân xong thì trời cũng vừa sáng. Đang giăng võng để ngủ lấy sức sau một đêm trinh sát, tôi chợt nhớ phải đến thăm Hoà vì Hoà sắp đến ngày sinh nở. Chúng tôi đang ở ngay làng của mình nhưng làng không còn nhà, dân bị giặc lùa đi hết, muốn tìm nhau thì phải tìm đến những căn hầm.
Ba lần gặp Bác

LÊ TRỌNG SÂMTrong cuộc đời của mỗi chúng ta, khi Bác Hồ còn sinh thời, được gặp Bác một lần đã quý. Trong cuộc sống của tôi, do có nhiều hoàn cảnh, nhiều duyên may lại được gặp Bác đến ba lần thì càng quý biết bao nhiêu. Tự đáy lòng, tôi thầm cảm ơn Đảng, cảm ơn Bác đã cho tôi ba lần vinh dự như vậy. Và những kỷ niệm đó vẫn còn tươi nguyên.
Lê Bá Đảng “mặc áo cho cây”

PHẠM THỊ CÚC Ký…Tôi chưa thấy ai hay ở xứ nào làm các tác phẩm mỹ thuật từ cây với dây... Nếu gọi là tranh thì là một loại tranh ngoài trời, lấy tạo hoá, thiên nhiên làm cốt, không giới hạn, dãi nắng, dầm mưa, đu đưa theo chiều gió, màu sắc cũng thay đổi từng giờ, từng phút, tuỳ theo ánh sáng mặt trời hay mặt trăng. Cho nên, tác phẩm rất linh động…
Trên công trường hồ Tả Trạch

LÊ VĨNH THÁI Ghi chép Sau chặng đường dài gần 20 km vượt qua các con dốc cao ngoằn ngoèo, hiểm trở, tôi đã đến “hành lang” công trình hồ Tả Trạch, nằm giữa vùng rừng núi bạt ngàn thuộc xã Dương Hoà, huyện Hương Thuỷ. Công trình hồ Tả Trạch được khởi công xây dựng ngày 26/11/2005, là công trình trọng điểm của Thừa Thiên Huế và của cả nước, được Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn quản lý đầu tư từ nguồn vốn trái phiếu của Chính phủ, với tổng mức đầu tư khổng lồ 2659 tỷ đồng. Đây là một trong những công trình lớn của vùng Đông Nam Á.
Sức sống mới trên đường Hồ Chí Minh

TRƯƠNG ĐÌNH MINH Ký Đợt này trở lại Trường Sơn, tìm hiểu thêm các tấm bê tông xi măng vắt qua đỉnh Trường Sơn, lượn quanh các đèo U Bò, Cù Đăng, A Dớt - A Tép mưa mù phủ trắng... Có đỉnh như đỉnh Sa Mù cao trên 1400m mà đợt tháng 3/2003 vừa rồi chúng tôi đã có mặt. Song do mưa liên miên, xe vận chuyển vật liệu, vật tư đi lại co kéo quá nhiều, đường lầy lội. Các đơn vị thi công chưa hoàn thiện phần nền...
Chuyện về người Bí thư Tỉnh ủy năm xưa

DƯƠNG PHƯỚC THU Bút kýNhiều năm rồi tôi vẫn nghe, đồng chí đồng đội, nhân dân Dương Hoà và những người từng ở hoặc đã qua lại nơi đây trước chiến tranh, khẳng định rằng: Sau khi hy sinh, thi hài liệt sĩ Ngô Hà được đơn vị tổ chức an táng tại sườn tây núi Kệ, nơi có khe suối Ngân Hàng chảy qua thuộc vùng chiến khu Dương Hoà. Trước ngày giải phóng miền Nam, mỗi lần ngang qua chỗ ông nằm mọi người lại tự ý đắp thêm một viên đá nhỏ, để cho ngôi mộ ấy sớm trở thành hòn núi như mới mọc lên từ đất, ghi dấu chỗ ông yên nghỉ ... Chờ ngày chiến thắng.
Ngày giải phóng Huế và chút kỷ niệm với “Thi nhân Việt Nam”

ĐỖ KIM CUÔNGNăm cuối cùng của bậc học phổ thông, tôi được học 2 tiết văn giới thiệu về "Dòng văn học lãng mạn Việt Nam 1930 - 1945". Cũng không có tác phẩm thơ hoặc văn xuôi được tuyển chọn để phân tích, bình giảng như bây giờ. Ngày ấy - những năm chống Mỹ cứu nước, thơ văn lãng mạn được xem là điều cấm kỵ.
Lửa tháng năm

TRƯỜNG ANChúng ta đang sống giữa những ngày rực lửa truyền thống hào hùng của Tháng Năm trong lịch sử cách mạng Việt và thế giới. Trước hết, hãy nhắc đến một sự kiện lớn của giai cấp công nhân quốc tế. Ngày 1.5.1886, do yêu cầu không được đáp ứng một cách đầy đủ, công nhân trên toàn nước Mỹ đã tham gia bãi công nhằm gây áp lực buộc giới chủ thực hiện yêu sách của mình. Đầu tiên là cuộc bãi công tại thành phố Chicago với biểu ngữ “Từ hôm nay không người thợ nào làm việc quá 8 giờ một ngày! Phải thực hiện 8 giờ làm việc, 8 giờ nghỉ ngơi, 8 giờ vui chơi!”.
Một thuở Paris

PHẠM THỊ ANH NGA Gởi hương hồn bạn cũTôi qua đến Pháp ngày hôm trước thì hôm sau ba tôi mất. Cái tin khủng khiếp đó đối với tôi vẫn không đột ngột chút nào, bởi từ những ngày hè về thăm nhà, tôi đã biết trước ba tôi sẽ sớm ra đi.
Điều không thể biết

TÔ VĨNH HÀEm hẹn gặp tôi ở quán cà phê Trung Nguyên. Đó là địa điểm em tự chọn. Cái tên ấy cho tôi biết rõ là giữa hai chúng tôi không có gì nhiều hơn một cuộc trao đổi bình thường. Tuy nhiên, sự mách bảo từ nơi nào đó của linh cảm và cả ước muốn, cứ làm cho tôi tin rằng đó là điểm khởi đầu. Đêm cuối xuân, Huế gần như ít buồn hơn bởi cái se lạnh của đất trời. Huế bao giờ cũng giống như một cô gái đang yêu, đẹp đến bồn chồn. Nếu được phép có một lời khuyên thì chắc hẳn tôi đã nói với tất cả những người sẽ được gần nhau rằng, họ hãy cố chờ đến một đêm như thế này để đến bên nhau. Bầu trời mà Thượng đế đã tạo ra sẽ cho mỗi con người biết cách đến gần hơn với những lứa đôi.
Xuân sơn kỳ bí

CAO SƠNChuyện xưa: Vua Hùng kén tìm phò mã cho công chúa Ngọc Hoa, đồ lễ vật phải có gà chín cựa ngựa chín hồng mao? Thôi thúc Lạc dân xưa kia, đánh thức tiềm năng người dân phải tìm hiểu, lặn lội từ đời này sang đời kia chưa thấy. May sao với thú đi để biết, anh Trần Đăng Lâu, cựu chiến binh, hiện Giám đốc vườn quốc gia Xuân Sơn tỉnh Phú Thọ cho hay: Vườn quốc gia nguyên sinh anh Lâu đang quản lý, mới phát hiện giống gà lạ ấy. Con vật đặc biệt chưa có ai biết tới, chưa được phổ biến rộng rãi, thương trường chưa có cuộc trao bán...
Từ những món hàng ăn trong ngôi chợ cổ tích

NGUYỄN HỮU THÔNG Bút ký"Buổi mai ăn một bụng cơm cho noChạy ra bến đòMua chín cái tráchBắc quách lên lò
Các anh hùng Lực lượng vũ trang Nhân dân A lưới với Bác Hồ

TRẦN NGUYỄN KHÁNH PHONG Bút kýTrong hồi ức của một số cán bộ lão thành cách mạng ở A Lưới kể lại rằng: “Hồi đó có một số người ở đồng bằng tản cư lên sống cùng đồng bào; qua họ, đồng bào nghe đến tên Cụ Hồ, nhưng đồng bào chỉ biết đầy đủ về Bác cũng như thấu hiểu được những điều Bác dạy qua các cán bộ người Kinh lên hoạt động ở đây vào khoảng những năm 1945-1946. Cán bộ bảo: Cụ Hồ muốn nhân dân mình học lấy cái chữ để biết bình đẳng. Muốn bình đẳng còn phải đánh Pháp. Nếu đoàn kết đánh Pháp thì ai ai cũng đánh Pháp và khi đó đồng bào ta nhất định thắng lợi” (1)
Ba lần viếng cụ Nguyễn Du

PHAN TÂM (Kỷ niệm 240 năm sinh thi hào Nguyễn Du 1765-2005)Tháng Hai 1994:Từ Vinh qua cầu Bến Thủy, rẽ trái độ mười cây nữa, đến xã Xuân Tiên (Tiên Điền), huyện Nghi Xuân, tỉnh Hà Tĩnh.Khu đất cao ráo ở ngay đầu xã, bên bờ sông Lam, cạnh bến Giang Đình, là khu nhà cũ, khu lưu niệm Nguyễn Du.